SKKN sử dụng macromedia flash MX tạo mô hình hỗ trợ mô tả thuật toán trong dạy học pascal THCS

Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

MỤC LỤC

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

I.

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tin học là một ngành khoa học có mục tiêu là phát triển và sử dụng máy tính điện tử
để nghiên cứu cấu trúc, tính chất của thông tin để ứng dụng vào các lĩnh vực khác nhau
của đời sống xã hội. Đối với các em học sinh, có thể nói đây là một “hành trang” để giúp
các em vững bước tới tương lai - tương lai của một thế hệ công nghệ thông tin bùng nổ!.
Hiện nay, ngành giáo dục đang đổi mới chương trình và sách giáo khoa. Do đó, cần
nghiên cứu những phương pháp và phương tiện dạy học mới để góp phần nâng cao chất
lượng dạy và học. Một trong những hướng nghiên cứu về phương pháp và phương tiện
dạy học đó là: Ứng dụng công nghệ thông tin thiết kế bài giảng và sử dụng các mô hình
trong dạy học. Ngoài các mô hình, tranh vẽ, các thí nghiệm thì phần mềm tin học đã thể
hiện tính ưu việt của nó trong dạy học. Sử dụng phần mềm trong dạy học có tác dụng kích
thích tính tích cực, sáng tạo của người học, giúp phân hoá, cá thể hoá trong dạy học.
Macromedia Flash (gọi tắt là Flash) là một phần mềm linh hoạt, nó giúp cho các Thầy
(Cô) mô phỏng các hiện tượng trong vật lý, hóa học, sinh học, tin học… từ đơn giản đến
phức tạp tùy theo trình độ của mình bằng các đoạn hoạt hình có tính tương tác cao. Các
mô phỏng tạo ra từ phần mềm Flash hoàn toàn tương thích với các công cụ soạn thảo như
Microsoft PowerPoint, Violet, Adobe Presenter hay Lecture Maker ... và có thể hiển thị
được trên hầu hết các hệ điều hành máy tính, thiết bị cầm tay, điện thoại và cả tivi.
Là một giáo viên dạy Tin học, tôi không những mong muốn giúp học sinh biết soạn

thảo văn bản và sử dụng các ứng dụng văn phòng khác của máy tính mà còn phải có khả
năng phân tích vấn đề và đặc biệt là phát triển tư duy, sáng tạo. Ngôn ngữ lập trình Pascal
là một loại ngôn ngữ lập trình bậc cao với các câu lệnh và từ khóa rất gần gũi với ngôn
ngữ của con người. Là một môn lập trình nên đòi hỏi người lập trình phải có tính tư duy,
có khả năng phân tích, tổng hợp. Chính vì những điều đó nên Pascal cũng là một môn học
gây khó khăn cho không ít học sinh, nhất là học sinh lớp 8. Đặc biệt, đối với những học
sinh yếu, kém thì lại càng khó hơn. Hầu hết các em vận dụng câu lệnh, cú pháp không
phù hợp cho yêu cầu của bài tập. Từ thực tế này, tôi đã nghiên cứu quy trình thiết kế mô
hình động trong dạy học Pascal bằng phần mềm Macromedia Flash, tạo ra những mô hình
động diễn tả các thuật toán của ngôn ngữ lập trình Pascal, hỗ trợ trong quá trình soạn
giảng của chính mình.
Qua một thời gian giảng dạy, tôi muốn chia sẻ đề tài sáng kiến kinh nghiệm nhỏ của
mình để các Thầy (Cô) cùng tham khảo trong quá trình dạy học, góp phần nâng cao hiệu
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 2


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

quả ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học nói chung và dạy học Tin học nói riêng
đó là: “Sử dụng phần mềm Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật
toán trong dạy học Pascal”.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
a.
Mục tiêu của đề tài
Sử dụng phần mềm Macromedia Flash để thiết kế một số mô hình trong bài giảng,
nâng cao chất lượng dạy và học Ngôn ngữ lập trình Pascal trong chương trình Tin học
THCS. Đảm bảo 70% học sinh hiểu rõ hoạt động của các câu lệnh trong Ngôn ngữ lập
trình Pascal để có thể vận dụng giải quyết các bài toán trong thực tế.

Giúp nâng cao khả năng phân tích vấn đề và đặc biệt là phát triển tư duy, sáng tạo của
học sinh. Từ đó giúp giáo viên có thể phát hiện, tìm kiếm những học sinh có tố chất về lập
trình để bồi dưỡng, ôn thi học sinh giỏi.
Xây dựng nền tảng kiến thức lập trình, giúp học sinh tự tin hơn trong quá trình học tập
Tin học ở bậc học THPT sau này.
b.
Nhiệm vụ của đề tài
Giúp hỗ trợ giáo viên trong công tác soạn giảng các câu lệnh và mô tả thuật toán của
một số bài toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal. Các mô phỏng tạo ra từ phần mềm Flash
giúp thay thế các mô hình, tranh vẽ tĩnh truyền thống trước đây.
Giúp học sinh dễ tiếp thu, hiểu bài một cách sâu sắc hơn, đồng thời nâng cao hứng thú
học tập môn học, nâng cao niềm tin, kích thích khả năng sáng tạo của học sinh đối với
ngôn ngữ lập trình và khoa học công nghệ trong cuộc sống.
Thiết kế một số mô hình có sự tương tác với người học để tạo cho học sinh cái nhìn
trực quan, sinh động hơn về cách thức hoạt động của các câu lệnh trong ngôn ngữ lập
trình Pascal.
3. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình dạy học Ngôn ngữ lập trình Pascal trong chương trình Tin học dành cho
THCS quyển 3 và quá trình ôn thi học sinh giỏi Tin học 9.
Phần mềm Macromedia Flash và các tài liệu có liên quan.
Học sinh trường THCS Lê Quý Đôn, xã ĐraySap, huyện KrôngAna, tỉnh ĐăkLăk.
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Sử dụng phần mềm Flash để mô tả các thuật toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal như
các thuật toán có sử dụng tới câu lệnh điều kiện IF... THEN, vòng lặp với số lần biết trước
FOR... TO... DO, vòng lặp với số lần chưa biết trước WHILE... DO.
Thuật toán của các bài toán trong sách giáo khoa “Tin học dành cho THCS quyển 3”
(Bộ giáo dục và đào tạo) và sách “Bài tập tin học dành cho THCS quyển 3” (Nhà xuất bản
giáo dục Việt Nam).
Thời gian nghiên cứu: Năm học 2013 – 2014 và học kì I năm học 2014 – 2015.
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 3


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu ngôn ngữ lập trình Flash.
Phương pháp khảo sát thực tiễn.
Phương pháp kiểm tra đánh giá.
Phương pháp thống kê.
II.
PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận
Máy tính là công cụ giúp con người xử lý thông tin một cách rất hiệu quả, ứng dụng
vào hầu hết các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. Tuy nhiên máy tính thực chất chỉ
là một thiết bị điện tử vô tri vô giác. Để máy tính có thể thực hiện một công việc hay giải
quyết một bài toán theo yêu cầu của mình, con người phải đưa ra những chỉ dẫn thích hợp
cho máy tính. Máy tính chỉ có thể thực hiện các công việc tiếp nhận, xử lý, biến đổi, tính
toán, lưu trữ và biểu diễn thông tin thành dạng cần thiết dưới sự chỉ dẫn của con người
thông qua các câu lệnh cụ thể.
Quá trình giải bài toán trên máy tính gồm các bước sau:
• Xác định bài toán: Từ phát biểu của bài toán ta xác định đâu là thông tin đã cho (Input) và
đâu là thông tin cần tìm (Output).
• Mô tả thuật toán: Tìm cách giải bài toán và diễn tả bằng các lệnh cần thực hiện.
• Viết chương trình: Dựa vào mô tả thuật toán ở trên, ta viết chương trình bằng một ngôn
ngữ lập trình mà ta biết.
Máy tính không thể tự mình tìm ra được thuật toán của bài toán đặt ra. Thuật toán của
một bài toán cụ thể là tư duy sáng tạo của con người.
Để mô tả thuật toán của một bài toán cụ thể trong ngôn ngữ lập trình quy định có hai

phương pháp đó là :
• Phương pháp liệt kê các bước.
• Phương pháp sử dụng sơ đồ khối.
Hiện nay, hầu hết tất cả các trường THCS đều đã đưa môn Tin học vào giảng dạy,
trong đó học sinh lớp 8 được học Quyển 3 với chương trình học là Ngôn ngữ lập trình
Pascal. Nhưng để học sinh có thể hiểu được thuật toán của các bài toán cũng như cách
thức hoạt động của các câu lệnh, hầu hết tất cả các giáo viên đều bám sát theo sách giáo
khoa và sử dụng những hình ảnh tĩnh để mô tả hoạt động của câu lệnh thuật toán. Điều
này khiến cho học sinh khó nhớ, khó hiểu dẫn đến việc viết chương trình cũng rất khó
khăn. Đặc biệt, đối với những học sinh cá biệt, học sinh yếu kém lại càng khó hơn.
Sử dụng phần mềm Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán của các
bài toán trên là một phương pháp học trực quan và sinh động hơn, giúp học sinh dễ hiểu
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 4


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

thuật toán, dễ nhớ câu lệnh và biết câu lệnh hay thuật toán hoạt động như thế nào khi chạy
chương trình sẽ làm cho học sinh phát huy hết được khả năng phân tích, tổng hợp, trừu
tượng hóa của vấn đề.

2. Thực trạng
a.
Thuận lợi, khó khăn
a1. Thuận lợi
Học sinh khối lớp 8 được học tin học đầy đủ.
Cơ sở vật chất nhà trường tạm thời đáp ứng vừa đủ nhu cầu của học sinh thực hành.
Giáo viên luôn luôn cố gắng trau dồi kỹ năng và kiến thức để giảng dạy tốt nhất.

a2. Khó khăn
Giáo viên chưa đưa ra được những phương pháp dạy và hướng dẫn cho học sinh các
thuật toán để học sinh lĩnh hội được hết các kiến thức.
Nhiều học sinh nghĩ sai lệch về bộ môn Tin học nói chung và ngôn ngữ lập trình nói
riêng. Nghĩ rằng Tin học chỉ đơn thuần là gõ văn bản, chưa hiểu đúng về tầm quan trọng
của ngôn ngữ lập trình, làm giảm hứng thú học tập của các em. Học sinh chưa có điều
kiện để thực hành thêm các bài tập của ngôn ngữ lập trình Pascal trên máy tính (trừ các
giờ thực hành trên trường) để hiểu rõ về hoạt động của các câu lệnh và thuật toán đã học.
b.
Thành công, hạn chế
b1. Thành công
Sử dụng phần mềm Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán, giúp
học sinh nắm bắt thuật toán tốt hơn, hiểu rõ cách thức hoạt động của thuật toán và câu
lệnh, từ đó ứng dụng được vào trong các bài toán thực tế.
b2. Hạn chế
Để thiết kế một bài giảng có sử dụng mô hình động bằng Flash đòi hỏi giáo viên phải
có kiến thức hiểu biết sâu sắc, có trình độ nhất định về máy vi tính và tốn rất nhiều thời
gian công sức, bài giảng có thể có sai sót.
Chưa nghiên cứu được kỹ để có thể ứng dụng với các bộ môn khác như : Sinh học, vật
lý, hóa học…
c.
Mặt mạnh, mặt yếu
c1. Mặt mạnh
Tạo ra được các mô hình thuật toán động cho tất cả các quá trình cần mô tả. Đem lại
sự trực quan, sinh động, giúp bài giảng hấp dẫn, lôi cuốn làm cho học sinh dễ tiếp thu,
hiểu bài một cách sâu sắc và tạo sự hứng thú, yêu thích môn học.
Khi giảng bài giáo viên đỡ vất vả về thời gian treo tranh ảnh, mô tả thuật toán nhanh
chóng bằng một Click chuột, do đó lượng kiến thức truyền tải đến học sinh nhiều hơn.
Giáo viên có điều kiện tăng cường đối thoại, thảo luận với học sinh qua đó kiểm tra
được trình độ của học sinh.

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 5


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Giáo viên có thể thay đổi, cập nhật hàng ngày cho mô hình của mình tốt hơn trong
những lần sau.
Học sinh được thu hút, khám phá tri thức qua thông tin thu nhận được, có điều kiện
quan sát vấn đề, chủ động nêu câu hỏi cho giáo viên, giúp cho giờ học thêm hứng thú,
hiệu quả cao.
Tập tin kết xuất từ Flash hiển thị được trên hầu hết các hệ điều hành máy tính nên rất
tiện lợi trong quá trình sử dụng. Sau khi tạo được các mô hình động bằng Flash, ta có thể
đưa vào các phần mềm như Microsoft PowerPoint, Violet, Adobe Presenter hay Lecture
Maker... để dạy học.
Các mô phỏng tạo ra từ phần mềm Flash giúp thay thế các mô hình, tranh vẽ tĩnh giúp
tăng sự tương tác với người học tạo cho học sinh cái nhìn trực quan sinh động hơn.
c2. Mặt yếu
Mô hình động bằng Flash được sử dụng giảng dạy kết hợp với các bài giảng điện tử
nên có thể làm phân tán sự chú ý của học sinh bởi những hiệu ứng lạ mắt. Nội dung bài
giảng dễ bị gián đoạn khi chuyển slide gây khó khăn cho học sinh trong viêc so sánh kiến
thức giữa slide hiện tại và slide trước đó.
Trong chương trình Tin học 8, các em học sinh chưa được tìm hiểu kỹ quy tắc vẽ sơ
đồ trong ngôn ngữ lập trình.
d.
Các nguyên nhân, các yếu tố tác động
Cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động dạy và học còn hạn chế.
Phân chia thời gian chưa phù hợp giữa các slide của bài giảng. Hình nền và màu sắc
bài giảng chưa thống nhất.

Cần trang bị kiến thức lập trình tốt, phải chạy thử chương trình, kiểm tra, chỉnh sửa sai
sót, cập nhật thường xuyên trước khi tiến hành giảng dạy.
e.
Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra
Một trong những nội dung đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học là phải
đổi mới việc thiết kế bài giảng, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động
dạy và học. Việc sử dụng bài giảng điện tử có thể đáp ứng các nội dung đổi mới phương
pháp ở trường học.
Trong việc giảng dạy cho học sinh, ngoài việc giúp học sinh lĩnh hội những kiến thức
cơ bản. Giáo viên còn phải biết kích thích tính tích cực, sự sáng tạo say mê học hỏi của
học sinh trong việc học tập của các em. Bởi vì, việc học tập tự giác, tích cực, chủ động và
sáng tạo đòi hỏi học sinh phải có ý thức về những mục tiêu đặt ra và tạo được động lực
bên trong thúc đẩy bản thân hoạt động để đạt các mục tiêu đó.
Cơ sở lý luận và thực tiễn chứng tỏ rằng việc sử dụng bài giảng điện tử, giúp tăng
cường yếu tố trực quan trong dạy học, giúp giáo viên tiết kiệm thời gian thuyết giảng và
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 6


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

giành thời gian này để giáo dục phẩm chất đạo đức cho học sinh, liên hệ thực tế, học sinh
có thể tư duy tốt hơn và yêu thích môn học.
Ngôn ngữ lập trình Pascal là ngôn ngữ bậc cao gần gũi với ngôn ngữ của con người.
Để có thể sử dụng Pascal để giải quyết các bài toán trong thực tế thì con người phải sáng
tạo ra những thuật toán để viết thành các chương trình, giúp máy tính hiểu được.
Quá trình từ bài toán đến chương trình là một quá trình phức tạp đối với các em học
sinh khối lớp 8. Bởi vậy việc mô tả thuật toán để giảng dạy cho học sinh hiểu là rất cần
thiết và phù hợp với đặc điểm của môn học. Tuy nhiên nếu giáo viên sử dụng trực tiếp

chương trình Turbo Pascal hoặc những hình ảnh tĩnh để diễn tả thuật toán thì học sinh sẽ
không thể nhìn thấy được quá trình hoạt động của thuật toán hay câu lệnh.
Hiện nay trang thiết bị phục vụ cho hoạt động dạy và học trong trường học đã được
cải tiến đáng kể. Giáo viên không chỉ dạy đơn thuần bên phấn và bảng đen như trước kia
mà còn được hỗ trợ bởi rất nhiều các thiết bị máy móc và thiết bị âm thanh hiện đại như:
Máy vi tính, máy chiếu, bảng tương tác, loa… giúp hỗ trợ giáo viên trong quá trình giảng
dạy cũng như giúp học sinh chủ động nắm bắt kiến thức một cách chính xác nhất.
Macromedia Flash là phần mềm thiết kế đồ họa và hoạt hình rất phổ biến hiện nay. Ta
có thể sử dụng phần mềm này để tạo các tác phẩm đồ họa, những đoạn hoạt hình hay
những mô hình động từ đơn giản đến phức tạp.
Với ưu điểm này chúng ta có thể sử dụng phần mềm này để tạo ra các mô mình động
mô tả hoạt động của các thuật toán hay câu lệnh, sau đó lồng ghép vào kết hợp với các bài
giảng điện tử được thiết kế trên Microsoft PowerPoint, Violet, Adobe Presenter hay
Lecture Maker... để tăng hiệu quả giáo dục.
Sử dụng phần mềm Macromedia Flash để thiết kế một số mô hình động mô tả các
thuật toán của các bài toán trong chương trình Tin học lớp 8 giúp học sinh hiểu được cú
pháp cũng như cách thức hoạt động của các câu lệnh trong ngôn ngữ lập trình Pascal như:
• Câu lệnh điều kiện thiếu (If… then).
• Câu lệnh điều kiện đủ (If… then… else).
• Câu lệnh lặp với số lần biết trước (For… do).
• Câu lệnh lặp với số lần chưa biết trước (While… do)…
Với các mô hình Flash mô tả các câu lệnh và bài toán trong Pascal, các em học sinh sẽ
có được cái nhìn trực quan về cách thức hoạt động của câu lệnh. Từ đó hình thành và phát
triển tư duy sáng tạo, khả năng lập trình của các em.
Qua quá trình nghiên cứu tôi xin giới thiệu một số mô hình động được thiết kế bằng
phần mềm Macromedia Flash đã được tôi sử dụng để hỗ trợ trong quá trình dạy học tại
trường THCS Lê Quý Đôn (có file mô hình động kèm theo).
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 7

Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

 Mô hình hoạt động của câu lệnh điều kiện dạng thiếu

Hình 1: Mô hình hoạt động của câu lệnh điều kiện dạng thiếu

Mục đích của mô hình:
Thể hiện hoạt động của câu lệnh điều kiện dạng thiếu. Với mô hình động này, quả
bóng sẽ thể hiện đường đi của câu lệnh.
Với mô hình này học sinh sẽ hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của câu lệnh thông
qua đường đi của quả bóng.
Cách thức hoạt động:
Nhấn nút Play để bắt đầu, quả bóng sẽ chuyển động tới ĐIỀU KIỆN kiểm tra.
Nếu điều kiện đúng (Nhấn nút ĐÚNG) quả bóng sẽ chuyển động qua CÂU LỆNH và
tới KẾT THÚC.
Nếu điều kiện sai (Nhấn nút SAI) quả bóng sẽ chuyển động tới KẾT THÚC.
Nhấn nút Stop để quả bóng dừng lại bất kì lúc nào trong khi chuyển động.
Nhấn nút Rew để quả bóng quay trở lại vị trí xuất phát.
 Mô hình hoạt động của câu lệnh điều kiện dạng đủ

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 8


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Hình 2: Mô hình hoạt động của câu lệnh điều kiện dạng đủ

Mục đích của mô hình: Thể hiện hoạt động của câu lệnh điều kiện dạng đủ. Với mô
hình động này, quả bóng sẽ thể hiện đường đi của câu lệnh.
Cách thức hoạt động:
Nhấn nút Play để bắt đầu, quả bóng sẽ chuyển động tới ĐIỀU KIỆN kiểm tra.
Nếu điều kiện đúng (Nhấn nút ĐÚNG) quả bóng sẽ chuyển động qua CÂU LỆNH 1
và tới KẾT THÚC.
Nếu điều kiện sai (Nhấn nút SAI) quả bóng sẽ chuyển động qua CÂU LỆNH 2 và tới
KẾT THÚC.
Nhấn nút Stop để quả bóng dừng lại bất kì lúc nào trong khi chuyển động.
Nhấn nút Rew để quả bóng quay trở lại vị trí xuất phát.
 Mô hình hoạt động của câu lệnh lặp với số lần biết trước

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 9


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Mục đích của mô hình: Thể hiện hoạt động của câu lệnh lặp với số lần biết trước.
Với mô hình động này, quả bóng sẽ thể hiện đường đi của câu lệnh.
Cách thức hoạt động:
Nhấn nút Play để bắt đầu, quả bóng sẽ chuyển động tới gán BIẾN ĐẾM := GIÁ TRỊ
ĐẦU, sau đó tới kiểm tra điều kiện BIẾN ĐẾM <= GIÁ TRỊ CUỐI.
Nếu điều kiện đúng (Nhấn nút ĐÚNG) quả bóng sẽ chuyển động qua CÂU LỆNH và
tăng biến đếm lên 1 đơn vị (BIẾN ĐẾM := BIẾN ĐẾM + 1) và quay trở lại kiểm tra
điều kiện.
Nếu điều kiện sai (Nhấn nút SAI) BIẾN ĐẾM > GIÁ TRỊ CUỐI quả bóng sẽ
chuyển động tới KẾT THÚC.

Nhấn nút Stop để quả bóng dừng lại bất kì lúc nào trong khi chuyển động.
Nhấn nút Rew để quả bóng quay trở lại vị trí xuất phát.
 Mô hình hoạt động của câu lệnh lặp với số lần chưa biết trước

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 10


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Mục đích của mô hình: Thể hiện hoạt động của câu lệnh lặp với số lần chưa biết
trước. Với mô hình động này, quả bóng sẽ thể hiện đường đi của câu lệnh.
Cách thức hoạt động:
Nhấn nút Play để bắt đầu, quả bóng sẽ chuyển động tới kiểm tra ĐIỀU KIỆN.
Nếu điều kiện đúng (Nhấn nút ĐÚNG) quả bóng sẽ chuyển động qua CÂU LỆNH và
quay trở lại kiểm tra điều kiện.
Nếu điều kiện sai (Nhấn nút SAI) quả bóng sẽ chuyển động qua tới KẾT THÚC.
Nhấn nút Stop để quả bóng dừng lại bất kì lúc nào trong khi chuyển động.
Nhấn nút Rew để quả bóng quay trở lại vị trí xuất phát.
 Ví dụ: Nhập số nguyên N, sau đó tính tổng S = 1 + 2 + 3+ … + N

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 11


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Mục đích của mô hình: Thể hiện hoạt động của thuật toán tính tổng S

S = 1 + 2 + 3+ … + N
Với mô hình động này, quả bóng sẽ thể hiện đường đi của thuật toán và cụ thể là cách
thức câu lệnh For… to… do thực hiện trong thực tế.
Cách thức hoạt động:
Nhấn nút Play để bắt đầu, quả bóng sẽ chuyển động tới lệnh NHẬP N. Lúc này người
dùng sẽ nhập số nguyên N vào Textbox bên cạnh.
Ví dụ: nhập N = 10.
Nhấn nút Play để bắt đầu, quả bóng sẽ chuyển động tới gán biến đếm i := 1 và tổng
S := 0, sau đó tới kiểm tra điều kiện i <= 10.

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 12


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Nếu điều kiện đúng (i <= 10) quả bóng sẽ chuyển động qua thực hiện lệnh cộng vào
tổng S biến đếm i (S := S + i) và tăng biến đếm i lên 1 đơn vị (i := i +1) và quay trở lại
kiểm tra điều kiện.

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 13


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Với việc sử dụng câu lệnh For i := 1 to N do S := S + i; (trong trường hoqpj này N =
10) chương trình sẽ thực hiện lặp đi lặp lại hoạt động “Kiểm tra điều kiện, thực hiện lệnh

cộng vào tổng S biến đếm i (S := S + i) và tăng biến đếm i lên 1 đơn vị (i := i +1) và quay
trở lại kiểm tra điều kiện” 10 lần.
Tới lần lặp thứ 11, giá trị của biến đếm i = 11 điều kiện sai (i >10), quả bóng sẽ
chuyển động qua câu lệnh xuất ra giá trị tổng S (XUẤT(S)) và đi tới KẾT THÚC.

Kết quả cuối cùng qua mô hình động trên sau khi nhập số nguyên N = 10 ta thu được
giá trị tổng S = 55.
Nhấn nút Stop để quả bóng dừng lại bất kì lúc nào trong khi chuyển động.
Nhấn nút Play để quả bóng tiếp tục chuyển động.
Nhấn nút Rew để quả bóng quay trở lại vị trí xuất phát.
3. Giải pháp, biện pháp
a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
a1. Mục tiêu của giải pháp
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 14


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Tăng cường khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào trong bài giảng của giáo
viên, nâng cao chất lượng bộ môn Tin học trong Nhà trường.
Tìm ra nguồn học sinh có năng lực để bồi dưỡng, ôn thi học sinh giỏi.
Xây dựng nền tảng kiến thức lập trình, giúp học sinh tự tin trong quá trình học tập,
hiểu rõ được lợi ích của ngôn ngữ lập trình và ứng dụng của nó trong thực tế cuộc sống.
a2. Mục tiêu của biện pháp
Giúp học sinh hiểu được cú pháp cũng như cách thức hoạt động của các câu lệnh trong
ngôn ngữ lập trình Pascal.
Hiểu được thuật toán của các bài toán trong thực tế, cách thức hoạt động của các thuật
toán này.

Biết được thông tin cần đưa vào, thông tin xuất ra và cách thức hoạt động của câu lệnh
trong bài toán. Vận dụng mô tả giải được các bài toán tương tự trên máy tính thông qua
ngôn ngữ lập trình Pascal.
b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
b1. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp
- Nội dung: Ứng dụng công nghệ thông tin vào trong dạy học. Nghiên cứu thêm các phần

-

mềm mới hỗ trợ trong công tác soạn giảng.
Cách thức thực hiện: Nghiên cứu phần mềm Macromedia Flash để thiết kế một số mô
hình động mô tả các thuật toán của các bài toán trong chương trình Tin học lớp 8, sau đó
kết hợp vào các bài giảng điện tử để giúp học sinh hiểu rõ hơn về thuật toán và câu lệnh

-

trong Pascal.
b2. Nội dung và cách thức thực hiện biện pháp
Nội dung: Sử dụng phần mềm Macromedia Flash để thiết kế một số mô hình động mô tả
các thuật toán của các bài toán trong chương trình Tin học lớp 8 giúp học sinh hiểu được
cú pháp cũng như cách thức hoạt động của các câu lệnh trong ngôn ngữ lập trình Pascal
như: Câu lệnh điều kiện (If… then), câu lệnh lặp với số lần biết trước (For… do), câu
lệnh lặp với số lần chưa biết trước (While… do).

- Cách thức thực hiện:
Bước 1)
Tổng hợp nội dung một số câu lệnh quan trọng trong chương trình Tin 8
 Câu lệnh điều kiện dạng thiếu:
Cú pháp: IF <điều kiện> then <câu lệnh>;
Hoạt động: Chương trình sẽ kiểm tra điều kiện. Nếu điều kiện được thoả mãn,

chương trình sẽ thực hiện câu lệnh sau từ khoá then, ngược lại câu lệnh đó bị bỏ qua.
 Câu lệnh điều kiện dạng đủ:
Cú pháp: If <điều kiện> then <Câu lệnh 1> Else <câu lệnh 2>;
Hoạt động: Chương trình sẽ kiểm tra điều kiện. Nếu điều kiện được thoã mãn,
chương trình sẽ thực hiện câu lệnh 1 sau từ khoá then, ngược lại câu lệnh 2 sẽ thực hiện.
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 15


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

 Câu lệnh lặp với số lần biết trước
Cú pháp: For <biến đếm>:= <giá trị đầu> to <giá trị cuối> do <câu lệnh>;
Hoạt động của vòng lặp:
B1: Biến đếm nhận giá trị đầu
B2: Kiểm tra nếu <biến đếm> <= <giá trị cuối> thì thực hiện câu lệnh.
B3: Biến đếm tự động tăng lên 1 đơn vị và quay lại B2.
B4: Nếu <biến đếm> > <giá trị cuối> thì thoát ra khỏi vòng lặp.
 Câu lệnh lặp với số lần chưa biết trước
Cú pháp: While <điều kiện> do <câu lênh>;
Hoạt động:
B1. Kiểm tra điều kiện.
B2. Nếu điều kiện đúng thực hiện câu lệnh và quay lại B1.
B3: Nếu điều kiện sai thì câu lệnh sẽ bị bỏ qua và thoát khỏi vòng lặp.
Bước 2) Vẽ các sơ đồ hoạt động của các câu lệnh và thuật toán theo quy tắc của ngôn
ngữ lập trình đặt ra:
Ta có thể sử dụng các phần mềm vẽ hình học, các phần mềm đồ họa hoặc các công
cụ vẽ trong phần mềm Microsoft Word để vẽ các sơ đồ đơn giản mô tả cho các thuật toán
và hoạt động của câu lệnh trong ngôn ngữ lập trình Pascal.

Lưu ý: Các hình vẽ phải được vẽ đúng theo quy ước của ngôn ngữ lập trình.
Dưới đây là một vài sơ đồ mô tả hoạt động của các câu lệnh:

 Câu lệnh điều kiện dạng thiếu:
BẮT ĐẦU

SAI
ĐIỀU
KIỆN

ĐÚNG
CÂU LỆNH

KẾT THÚC

 Câu lệnh điều kiện dạng đủ:

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 16


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal
BẮT ĐẦU

SAI
ĐIỀU KIỆN

ĐÚNG

CÂU LỆNH 1

CÂU LỆNH 2

KẾT THÚC

 Câu lệnh lặp với số lần biết trước

SAI

ĐÚNG

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 17


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

 Câu lệnh lặp với số lần chưa biết trước

SAI

ĐÚNG

Bước 3) Thiết kế mô hình động cho các thuật toán và câu lệnh Pascal bằng phần mềm
Macromedia Flash.
Nghiên cứu về cách sử dụng và các câu lệnh trong phần mềm Macromedia Flash để
thiết kế các mô hình động mô tả các thuật toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal như các
thuật toán có sử dụng tới câu lệnh điều kiện IF... THEN, vòng lặp với số lần biết trước

FOR... TO... DO, vòng lặp với số lần chưa biết trước WHILE... DO.
Qua quá trình nghiên cứu phần mềm Macromedia Flash tôi đã thiết kế thành công một
số mô hình động tương ứng với các sơ đồ hoạt động trên để hỗ trợ hoạt động dạy và học
(có file mô hình động kèm theo trong đĩa CD).
c. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp
c1. Điều kiện thực hiện giải pháp
Cơ sở vật chất nhà trường phải đảm bảo, có các thiết bị máy móc như máy vi tính,
máy chiếu… hỗ trợ trong quá trình giảng dạy.
Nhà trường cần tạo điều kiện hỗ trợ tập huấn cho giáo viên để giáo viên hiểu rõ về
cách thức sử dụng phần mềm Macromedia Flash.
c2. Điều kiện thực hiện biện pháp
Giáo viên cần có kiến thức về tin học, cụ thể là kiến thức cơ bản về lập trình và tiếng
anh chuyên ngành. Giáo viên cần hiểu rõ thuật toán và quy ước vẽ thuật toán trong ngôn
ngữ lập trình.
Giáo viên phải kiên trì, đầu tư thời gian cho công tác soạn giảng. Thường xuyên cập
nhật làm mới kiến thức của mình. Cần phải hiểu cách sử dụng phần mềm Macromedia
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 18


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Flash. Có thể nghiên cứu tự học trên các trang Website chia sẻ và học tập Flash trên
mạng internet như: />Máy tính của giáo viên thực hiện phải được chạy trên hệ điều hành hệ điều hành
Windows 2000, Window XP trở lên và phải được cài đặt phần mềm Macromedia Flash 8.
Ta có thể download phần mềm Macromedia Flash phiên bản mới nhất theo đường dẫn
sau: hoặc download trên các trang website học tập
phần mềm Flash.

d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
Các giải pháp ở trên có tác dụng định hướng để đưa ra những biện pháp hiệu quả. Góp
phần điều chỉnh các biện pháp một cách chính xác và khoa học nhất. Ngược lại, các biện
pháp đã nêu ra ở trên có vai trò quyết định tới sự thành công của các giải pháp. Nó là cơ
sở, động lực, mục đích của nhận thức, của giải pháp. Nhờ những mô hình động mô tả các
thuật toán trong Pascal giúp học sinh có cái nhìn trực quan, sinh động về thuật toán, từ đó
nhanh chóng hiểu và áp dụng với những bài tập mới.
Các biện pháp phản ánh chất lượng của bộ môn Tin học nói chung và chất lượng của
học sinh trong quá trình học tập ngôn ngữ lập trình Pascal nói riêng.
Thông qua các biện pháp nói trên đã góp phần đưa công nghệ thông tin vào các tiết
dạy nhiều hơn. Giúp học sinh trực tiếp nhận thức được những giá trị, kết quả đầu tiên mà
ngôn ngữ lập trình mang lại. Giúp các em hiểu rõ hơn về lợi ích của tin học, của ngôn ngữ
lập trình cũng như định hướng nghề nghiệp cho các em sau này.
4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
a. Kết quả thu được qua khảo nghiệm
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi trực tiếp tham gia trong quá trình giảng dạy và
hướng dẫn học sinh thực hiện trong 2 năm học 2013 – 2014 và 2014 – 2015, tôi nhận thấy
việc ứng dụng mô hình động trong quá trình dạy học rất quan trọng và hữu ích, góp phần
nâng cao chất lượng học sinh.
Khi sử dụng mô hình động giúp mô tả thuật toán Pascal trong các tiết dạy của mình,
tôi thu được kết quả như sau:
 Năm học 2013 – 2014
Trong học kì II năm học 2013 – 2014, trong quá trình giảng dạy, tôi đã tiến hành thực
nghiệm ở 2 lớp 8A và 8D. Kết quả xếp loại học lực môn Tin học trong học kì II năm học
2013 - 2014 giữa 4 lớp khối 8 có kết quả như sau:

Lớp

Số HS
khảo sát

Giỏi
SL

TL

Khá
SL

TL

Trung bình
SL

TL

Yếu
SL

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

TL

Kém
SL

TL

Trang 19

Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

8A

38

04

10,5%

19

50,0%

14

36,9%

01

2,6%

0

0,0%

8B

39

0

0,0%

15

38,5%

15

38,5%

08

20,5%

01

2,5%

8C

41

01

2,4%

24

58,5%

15

36,6%

01

2,5%

0

0,0%

8D

36

27

75,0%

08

22,2%

01

2,8%

0

0,0%

0

0,0%

 Năm học 2014 – 2015
Trong học kì I năm học 2014 – 2015, trong quá trình giảng dạy, tôi đã tiến hành thưc
nghiệm ở 2 lớp 8A và 8D. Kết quả xếp loại học lực môn Tin học trong học kì I năm học
2014 - 2015 giữa 4 lớp khối 8 có kết quả như sau:

Lớ
p

Số HS
khảo sát

8A

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

Kém

SL

TL

SL

TL

SL

TL

SL

TL

SL

TL

38

11

28,9%

09

23,7%

14

36,9%

04

10,5%

0

0,0%

8B

37

08

21,6%

15

40,6%

12

32,4%

02

5,4%

0

0,0%

8C

39

07

18,0%

09

23,1%

13

33,3%

08

20,5%

02 5,1%

8D

36

26

72,2%

10

27,8%

0

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

b. Giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
Với việc sử dụng phần mềm Macromedia Flash để thiết kế mô hình động mô tả thuật
toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal, đã giúp mở ra một hướng đi mới trong dạy và học
lập trình.
Người học có thể hiểu một cách trực quan, hiểu sâu hơn các vấn đề của thuật toán, từ
đó nhanh chóng nắm bắt được vấn đề. Chủ động sáng tạo và phát huy được khả năng của

mình đối với ngôn ngữ lập trình Pascal.
Các mô hình động mô tả thuật toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal còn giúp cho hoạt
động dạy và học Tin học trong nhà trường được ứng dụng công nghệ thông tin nhiều hơn.
Giúp các em nhận thức ngay từ ban đầu lợi ích của việc công nghệ thông tin, của ngôn
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 20


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

ngữ lập trình và của việc cần thiết phải học tập và trau dồi kĩ năng Tin học. Góp phần tìm
kiếm, phát hiện được những tài năng trẻ lập trình để có thể bồi dưỡng thành những tài
năng trẻ, đưa thế hệ trẻ tương lai, mầm non của đất nước theo kịp với xu hướng hội nhập
quốc tế.

III.

PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Với chương trình Tin học THCS hiện thời, ngôn ngữ lập trình Pascal được hướng tới
cho học sinh khối 8. Lứa tuổi này các em chưa hình thành rõ ràng tư duy logic. Bởi vậy
để hướng dẫn học sinh hiểu được các thuật toán trừu tượng trong Pascal, giáo viên cần
phải đầu tư rất nhiều cho bài dạy của mình. Sử dụng phần mềm Macromedia Flash có thể
tạo được các mô hình động mô tả thuật toán trong chương trình Tin học 8 cụ thể như:
 Mô hình hoạt động câu lệnh điều kiện dạng thiếu.
 Mô hình hoạt động câu lệnh điều kiện dạng đủ.
 Mô hình hoạt động câu lệnh lặp với số lần chưa biết trước.
 Mô hình hoạt động câu lệnh câu lệnh lặp với số lần biết trước.
 Các mô hình thuật toán của các bài toán trong thực tế.

Việc sử dụng phần mềm Macromedia Flash để thiết kế mô hình động mô tả thuật toán
trong ngôn ngữ lập trình Pascal, đã đem lại hiệu quả cao hơn khi giáo viên chỉ sử dụng
hình ảnh tĩnh sau đó mô tả qua lời nói hoặc sử dụng trực tiếp trên Pascal trong hoạt động
dạy học. Thông qua quá trình tôi tiến hành thực hiện tại một số lớp tôi phụ trách giảng
dạy, kết quả bước đầu có nhiều khả quan, đa số các em đã hiểu được cách hoạt động của
các câu lệnh và vận dụng vào giải các bài tập khác nhau. Điều quan trọng, hầu hết các em
hứng thú với bộ môn và có thái độ nghiêm túc khi thực hành. Đồng thời, qua đó cũng
nâng cao trình độ, kĩ năng sử dụng CNTT, cũng như khả năng lập trình của giáo viên, tác
phong học tập thông qua sử dụng CNTT của học sinh ngày nay.
2. Kiến nghị
Lợi ích và hiệu quả của sử dụng phần mềm Macromedia Flash để thiết kế mô hình
động mô tả thuật toán trong ngôn ngữ lập trình Pascal đã được thấy rõ. Tuy nhiên để nâng
cao chất lượng và hiệu quả sử dụng CNTT vào dạy học tích cực cho giáo viên Tin học,

-

cần có một số biện pháp:
Nhà trường cần trang bị cở sở vật chất, trang thiết bị CNTT đáp ứng tốt nhu cầu dạy học
của giáo viên và học sinh. Nâng cao trình độ, kĩ năng sử dụng các công cụ CNTT vào dạy

-

học cho giáo viên, qua các đợt tập huấn bồi dưỡng về CNTT.
Từng bước tạo được phương pháp học tập cho học sinh thích ứng với phương pháp dạy
học có sử dụng các công cụ CNTT.
Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 21

Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

Trên đây là nội dung đề tài sáng kiến kinh nghiệm mà tôi đã nghiên cứu và thực
nghiệm. Do thời gian hạn chế, trong sáng kiến kinh nghiệm này không tránh khỏi những
sai sót về chính tả, rất mong đồng nghiệp góp ý để bài sáng kiến kinh nghiệm hoàn thiện
hơn. Đồng thời tôi mong rằng với chút ít kinh nghiệm của mình có thể góp phần nhỏ
trong việc giảng dạy để nâng cao chất lượng bộ môn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

KrôngAna, tháng 25 tháng 12 năm 2014
Người viết

Nguyễn Thị Thương

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 22


Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Tin học dành cho THCS quyển 3 – Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam.
2. Bài tập Tin học dành cho THCS quyển 3 – Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam.
3. Phần mềm Macromedia Flash và hướng dẫn sử dụng từ trang web http:\\
Macromediaflash.com />4. Trang Web chia sẻ và học tập Flash: />5. Nguồn tham khảo qua mạng Internet.

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 23

Đề tài: Sử dụng Macromedia Flash thiết kế mô hình động mô tả thuật toán trong dạy học Pascal

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM SKKN CẤP TRƯỜNG
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM SKKN CẤP HUYỆN
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

Giáo viên: Nguyễn Thị Thương – Trường THCS Lê Quý Đôn, KrôngAna, ĐăkLăk

Trang 24