Bài 23 từ thông cảm ứng điện từ

Sở giáo dục & Đào tạo Quảng ninh
TrườngưT.H.P.TưBạchưĐằng
Ngườiưsoạn:ưBùi Đức Thanh
Tổ:Lý-ưKTCN
Năm học 2005 - 2006

Tiết 83 84

Bài 56 - 57 : ưưKhái niệm từ thông.
Hiện tợng cảm ứng điện từ


AưưYêuưcâuưbàiưdạy
Họcưsinhưnắmưđượcưkháiưniệmưtừưthông
ưHọcưsinhưnắmưđượcưđịnhưluậtưcảmưứngưđiệnưtừ
ưHọcưsinhưnắmưđượcưđịnhưluậtưLenXơ
ưHọcưsinhưnắmưđượcưcácưứngưdụng

ưưưBưưTiếnưtrìnhưbàiưdạy

Iưưổnưđịnhưtrậtưtựư(ưsĩưsốư.)

ưưưưIIưưKiểmưtraưbàiưcũ
III Nội dung bài
giảng :
1ư.KháiưniệmưTừưthông.
2ư.Hiệnưtượngưcảmưứngưđiệnưtừ.
3.ưChiềuưdòngưđiệnưcảmưứng.ưĐịnhưluậtưLenXơ

Đặtưvấnưđề
Khiư nghiênư cứuư chươngư VIIư chúngư taư

đãưbiếtưdòng điện sinh ra từ trờng. Vấn đề đặt ra
là ngợc lại nhờ từ trờng có thể tạo ra dòng điện đ
ợc không ? Để trả lời câu hỏi này chúng ta tiếp
tục nghiên cứu chơng VIII "Cảm ứng điện từư
".ưBàiưđầuưtiênưcủaưchươngưmàưchúngưtaưnghiênưcứuư
làư " Khái niệm từ thông Hiện tợng
cảm ứng điện từ ".

ưưưư Cácưemưhãyưquanưsátưthíưnghiệmưvàưhãyưchoưbiếtưkimưcủaư
Miliampekếưnhưưthếưnàoưkhiưtiếnưhànhưthíưnghiệmư?
Thíưnghiệm

Đểư trảư lờiư câuư hỏiư
trênưchúngưtaưtiếnưhànhưlàmưthíư
nghiệmưđơnưgiảnưsau:ư

ưưưHiệnưtượngưxảyưraưởưtrênưchứngưtỏưđiềuưgìư?

VậyưcóưthểưsơưbộưrútưraưkếtưluậnưgìưvềưmốiưquanưhệưgiữaưTừưưưưưtrư
ờngưvàưDòngưđiện?


ưưư Đúngưvậy!ưHiệnưtượngưnhờưtừưtrườngưtạoưraưdòngưđiệnưchạyư
trongư cuộnư dâyư màư cácư emư vừaư quanư sátư thấyư trongư cácư thíư
nghiệmưtrênưđượcưgọiưlàưhiệnưtượngưcảmưứngưđiệnưtừưvàưdòngưđiệnư
chạyưtrongưcuộnưdâyưkhiưđóưgọiưlàưdòngưđiệnưcảmưứng.

ưưư Vấnưđềưtiếpưtheoưđặtưraưlàưkhiưnàoưthìưcóư
hiệnưtượngưcảmưứngưđiệnưtừ?

ư ư ư Vớiư cácư thíư nghiệmư môư

-ưTăng,ưgiảmưsốưđườngưcảmưứngưtừưquaưtiếtưdiệnưcuộnưdâyư(bằngưcáchư
tăng,ưgiảmưIưquaưnamưchâmưđiệnưnhờưthayưđổiưRưtrongưmạchưcóưnamư
châmưđiện).
ưưư-ưThayưđổiưdiệnưtíchưtiếtưdiệnưSưcủaưcuộnưdưưâyư(bằngưcáchưlàmưméoưcuộnư
dây).
ưư-ưThayưđổiưgócưgiữaưvécưtơưcảmưứngưtừưvớiưmặtưphẳngưtiếtưdiệnưcủaưcuộnư
dây.

phỏngư màư cácư emư đãư quanư sátư
khiư dòngư điệnư cảmư ứngư xuấtư
hiệnư trongư cuộnư dâyư thìư trongư
nhữngưthíưnghiệmưđóưcóưyếuưtốư
nàoưchung?

ưưư ưKhiưsốưđườngưcảmưứngưtừưquaưmộtưmạchưkínưthayưđổiưthìưtrongưmạchưxuấtưhiệnưdòngư
điệnưcảmưứng,ưdòngưđiệnưcảmưứngưchỉưtồnưtạiưtrongưkhoảngưthờiưgianưmàưsốưđườngưcảmưứngưtừư
quaưmạchưkínưthayưđổi.


Đặtưvấnưđề:ưNhưư trênưtaưđãưphânưtíchưvàưthấyưrõưlàưsốưđườngưcảmưứngưtừưgửiưquaưmộtưmạchưkínưthayưđổiư
cóưthểưdoưmột,ưhai,ưhayưđồngưthờiưdoưsựưthayưđổiưcủaưcảưbaưđạiưlượng:ưB,ưS,ưư.ưChínhưvìưvậyưđểưđơnưgiản,ưtiệnưlợiưhơnư
choưviệcưgiảiưthíchưhiệnưtượngưcảmưứngưđiệnưtừưvàưsauưnàyưlàưchoưquáưtrìnhưxácưđịnhưchiều,ưtrịưsốưcủaưdòngưđiệnưcảmư
ứng,ưchoưviệcưápưdụngưcácưphépưtínhưgiảiưtíchưđểưnghiênưcứuưcácưvấnưđềưliênưquanưđếnưhiệnưtượngưcảmưứngưđiệnưtừưngư
ờiưtaưđưaưraưmộtưkháiưniệmưmớiư-ưKháiưniệmưtừưthôngưư-ưđượcưđịnhưnghĩaưnhưưsau:

ưưưưưưưưưưưKhiưcóưmộtưmạchưđiệnưkínưgiớiưhạnưmộtưphầnưmặtưphẳngưdiệnưtíchưS,ưđặtưtrongưmộtưtừưtrườngưđềuưB,ư
vécưtơưphápưtuyếnưnưcủaưmặtưphẳngưhợpưvớiưvécưtơưcảmưứngưtừưBưmộtưgócưưthìưđạiưlượngư:ư ư=ưB.S.Cosưđượcư
gọiưlàưtừưthôngưquaưdiệnưtíchưSư(HayưcònưgọiưlàưthôngưlượngưcảmưứngưtừưgửiưquaưdiệnưtíchưS).

1. Từ thông:()
a Địnhưnghĩa:ưKhiưcóưmộtưmạchưđiệnưkínưgiớiưhạnưmộtưphầnưmặtưphẳngưdiệnưtíchưS,ưđặtưtrongưmộtưtừưtrườngư

.ư

đềuư B,ư vécư tơư phápư tuyếnư nư củaư mặtư phẳngư hợpư vớiư vécư tơư cảmư ứngư từư Bư mộtư gócư ư thìư đạiư lượngư :ư ư =ư
B.S.CosưđượcưgọiưlàưtừưthôngưquaưdiệnưtíchưSư(HayưcònưgọiưlàưthôngưlượngưcảmưứngưtừưgửiưquaưdiệnưtíchưS).
b. Công thức :

=B.S.cos

B:cảmưứngưtừ

S:ưdiệnưtích

ưư:làưgócưhợpưbởiưnưvàưBưư


ưưưưưTừưbiểuưthứcưđịnhưnghĩaưcácưemưhãyưchoưbiếtưtừư
thôngư ưphụưthuộcưvàoưnhữngưyếuưtốưnào?ư ưlàưđạiư
lượngưđạiưsốưhayưlàưđạiưlượngưvécưtơ?

ưưưNhậnưxétư:ư
ưưưTừưcôngưưthứcưư=B.S.cos

B

Khiư <ư90ư ưthìư>0
ưKhiư > 90ư ưưthìư ư<ư0

n

B
n



Khiư = ư90ư ưưthìư=0

B
n


ưư-ưCôngưthức:ưưư=ưB.S.Cos.
ưư-ưưlàưđạiưlượngưđạiưsố,ưphụưthuộcưvàoưB,ưS,ư.
ưư-ưưcóưthểưcóưgiáưtrịưdương,ưâm,ưhoặcưbằngưkhông.ư
ưư-ưVớiưquyưướcưvẽưsốưđườngưcảmưứngưtừưđãưbiếtưthìư||ưquaưdiệnưtíchưSưđặtưvuôngưgócưvớiưcácưđườngư
cảmưứngưtừưđúngưbằngưsốưđườngưcảmưứngưtừưđiưquaưdiệnưtíchưđó.
c.ưĐơnưvịư:Từưcôngưthức:ư=B.S nếu

B=1T

Thì:ư1Wbư=ư1ưT.ưm

S=1m

2.ưHiệnưtượngưcảmưứngưđiệnưtừ:

a.ưThíưnghiệmư1ư:
ưa,ưĐưaưNCưlạiưgấnưvòngưdâyưdân
ưưưưb,ưĐưaưNCưraưxaưvòngưdâyưdân
c,ưĐưaưvòngưdâyưdânưlaiưgầnưNC
d,ưĐưaưvòngưdâyưdânưraưxaưNC
Kếtưquảư:ưTrongưlúcưdiưchuyểnưvòngưdâyưhoặcưNCư
trongưvòngưdâyưxuấtưhiệnưdòngưdiệnư

ưưưưưư Sửư dụngư kháiư niệmư từư thôngư
màư chúngưtaư vừaưcùngư nghiênưcứuưởư
trên,ư cácư emư hãyư suyư nghĩư vàư phátư
biểuư lại:ư Điềuư kiệnư xuấtư hiệnư vàư tồnư
tạiưdòngưđiệnưcảmưứngưphụưthuộcưnhưư
thếưnàoưvàoưtừưthôngư?


b.ưThíưnghiệmư2ư:
Diưchuyểnưconưchạyưsangưtáiưhoặcư
phải
Kếtưquảư:ưTrongưlúcưdiưchuyểnưconưchạyưsangưtráiư
hoặcưphảiưtrongưvòngưdâyưxuấtưhiệnưdòngưdiệnư
cưưHiệnưtượngưmôưtảưtrongưhaiưTNưtrênưgọiưlàưưhiệnưtư
ợngưcameưứngưđiênhưtừ.ưDòngưdiệnưxuấtưhiệnư
trongưvòngưdâyưgọiưlàưdòngưđiệnưcảmưừng.ư

d. Kết luận : Hiện tợng xuất hiện dòng điện
cảm ứng trong một mạch kín khi từ thông qua diện
tích giới hạn bởi mạch đó biến thiên gọi là hiện tợng
cảm ứng điện từ.

Vậyư dựaư vàoư kháiư niệmư
từưthôngư ưcácưemưhãyưchoưbiếtưthếư
nàoư làư hiệnư tượngư cảmư ứngư điệnư từ?ư
Vàưhãyưnhắcưlạiưđiềuưkiệnưxuấtưhiệnư
vàư tồnư tạiư dòngư điệnư cảmư ứngư màư
chúngưtaưđãưrútưraưởưtrên?

Kếtưluận
Từưcôngưthức:

=B.S.cos

Khiưtaưthayưđổi

B
S


KL: Thì thay đổi trong khung
xuất hiện dòng điện cảm ứng.

e..Địnhưluật:ưKhiưcóưsựưbiếnưthiênưcủaưtừưthôngưquaưdiệnưtíchưgiớiưhạnưbởiưmạchưđiệnưkínưthìưtrongư
mạchưxuấtưhiệnưdòngưđiệnưcảmưứng.


3.ưChiềuưdòngưđiệnưcảmưứng
a.Thíưnghiệm:
+ưốngưdâyưchuyểnưđộng
+ưđóngưngătK
ư ư ư KLư :ư Dòngư điệnư cảmư ứngư xuấtư hiệnư trongư

mạchưcóưchiềuưthayưđổi.

Khiưchiềuưdòngưđiệnưtrongưmạchưthayưđổiư
thìưchiềuưlệchưcủaưkimưAmpekếư(dòngưđiệnưcảmưứngư)ư
cũngưthayưđổiưtheo.
ưưưSựưbiếnưthiênưtừưthôngư ưquaư
mạchưkínưthìưbiếnưthiênưđóưtăngư
hayư giảmư làư cóư tínhư tươngư đối,ư
phụư thuộcư vàoư cáchư chọnư hướngư
củaưvécưtơưphápưtuyếnưnư

Đặt vấn đề

ưưưưNhưưđãưkhảoưsátưởưtiếtưtrước,ưchúngưtaưđãưbiếtưkhiưtừư
thôngư quaư mộtư mạchư điệnư kínư thayư đổiư thìư trongư
mạchưxuấtưhiệnưvàưtồnưtạiưdòngưđiệnưcảmưứng.ưĐồngư
thờiư cũngư trongư tiếtư trước,ư khiư tiếnư hànhư cácư thíư
nghiệmư vàư quanư sátư cácư thíư nghiệmư môư phỏngư
chúngư taư cũngư đãư thấyư rõư làư khiư từư thôngư thayư đổiư
thìư kimư củaư Miliampekếư đượcư mắcư nốiư tiếpư trongư
mạchư (đểư phátư hiệnư dòngư cảmư ứng)ư cóư lúcư lệchư vềư
phíaưbênưtrái,ưlạiưcóưlúcưlệchưvềưphíaưngượcưlại.ưHiệnưtư
ợngư đóư chứngư tỏư điềuư gìư vềư chiềuư dòngư điệnư cảmư
ứngưxuấtưhiệnưtrongưmạchư?
Đặtưvấnưđềư:ưTuyưnhiênư
khiưnàoưthìưdòngưcảmưứngưthayưđổiư
chiềuư vàư chiềuư củaư dòngư cảmư ứngư
cóư mốiư liênư hệư gìư vớiư sựư biếnư thiênư
từư thôngư hayư khôngư ?Nếuư cóư thìư
mốiưquanưhệưđóưthểưhiệnưnhưưthếưnàoư

?
ưưưưưChiềuưdòngưđiệnưtrongưmạchưvàưchiềuưlệchưcủaư
kimưAmpekếư(dòngưđiệnưcảmưứngư)ưcóưmốiưquanưhệư
nhưư thếưnào?ưKhiưđổiưcựcưnguồnưđiệnưthìưchiềuưdòngư
điệnưvàưchiềuưlệchưcủaưkimưAmpekếưthayưđổiưnhưư thếư
nào?
ư ư ư Khiư trongư mạchư kínư cóư dòngư cảmư
ứngư thìư ||ư quaư mạchư kínư tăngư hayư
giảm?ư


ưư Xácư địnhư chiềuư củaư từư trườngư

Khiư||ưquaưmạchưkínưtăngưthìưdòngưđiệnưcảmưứngưcóư
chiềuưsaoưchoưtừưtrườngưBưmàưnóưsinhưraưcóưchiềuưngượcưvớiưchiềuư
củaưtừưtrườngưB.ưNgượcưlạiưkhiư||ưquaưmạchưkínưgiảmưthìưdòngưđiệnư
cảmưứngưcóưchiềuưsaoưchoưtừưtrườngưB'ưmàưnóưsinhưraưcóưchiềuưcùngư
vớiưchiềuưcủaưtừưtrườngưBư(Bưlàưtừưtrườngưcóưtừưthôngưbiếnưthiênưsinhư
raưdòngưcảmưứng)ư

B'ưdoưdòngưđiệnưcảmưứngưgâyưraư
vàư soư sánhư chiềuư củaư Bưsoư vớiư
chiềuưcủaưtừưtrườngưBư?

ưưChiềuưdòngưđiệnưcảmưứngưliênưquanưmậtưthiếtưđếnưchiềuưbiếnưthiênưcủaư
||ưđóưlàưsựưphụưthuộcưđượcưbiểuưdiễnưbằngưsơưđồưsauư
X.ưhiện
||ưbiếnưthiên

Iưc.ứngư

ưSinhưra

Chốngưlại

||ưtăngưBưngựocưchiềuưB

||ưgiảmưBưcùngưchiềuưB

ưĐinhưluậtưLenXơư:ưDòngưđiệnưcảmưứngưphảiưcóưchiềuưsaoưchoưtừưthôngư
màưnóưsinhưraưquaưmạchưkínưchốngưlạiưsựưbiếnưthiênưcủaưtừưthôngưsinhưraư
nó.

Bưc.ứng


IV-ưCủngưcốư
Để củng cố bài dạy G/v sử dụng một số thí
nghiệm mô phỏng trong phần thí nghiệm ôn
tập, củng cố. Học sinh quan sát các thí nghiệm
mô phỏng đó và trong mỗi thí nghiệm G/v yêu
cầu học sinh trả lời các câu hỏi:
- ||ưquaưmạchưkínưtăngưhayưgiảm?
- Chiều dòng điện cảm ứng? Chiều từ trờng B'
do dòng cảm ứng gây ra?
- So sánh chiều của B' với B ?
Từ các câu trả lời của học sinh, G/v nhắc lại
những kiến thức cơ bản của bài giảng hoặc
cũng có thể yêu cầu học sinh nhắc lại những
kiến thức đó.ư

V-ưRútưkinhưnghiệm
Doưlầnưđầuưtiênưhọcưsinhưvàưthầyưgiáoưtrìnhư
bàyưbàiưbằngưmáyưchiếuưlênưđôiưchỗưcònưchưaư
ănưkhớp.