Bài giảng bài ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kỳ vật lý 9 (5)

TRƯỜNG THCS PHÙ ĐỔNG

Tổ : Lý – Hóa - Sinh

VẬT LÝ 9
ẢNH CỦA MỘT VẬT
TẠO BỞI THẤU
KÍNH PHÂN KÌ


Tiết 48:

ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU
KÍNH PHÂN KÌ

I. Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì
C1. nghiệm
Thí
Hãy làm thí nghiệm để chứng tỏ rằng không thể hứng được ảnh của vật trên
màn với mọi vị trí của vật
Đặt vật ở một vị trí bất kì trước thấu kính phân kì . Đặt màn hứng ở sát thấu
kính. Từ từ đưa màn ra xa thấu kính và quan sát xem có ảnh trên màn hay
không. Thay đổi vị trí của vật và làm tương tự như trên

C2. làm thế nào để quan sát được ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì ?
Ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo? Cùng chiều hay ngược chiều với vật
Muốn qua sát ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì , ta đặt vật
trên đường truyền của chùm tia ló

Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì là ảnh ảo, cùng chiều với vật

Tiết 48:

ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU
KÍNH PHÂN KÌ

I. Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì.
- Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn
cho ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật.
II.Cách dựng ảnh .


C4.Trên
biết ởvậtbài
ABtrước
được hãy
đặt vuông
góc với
C3. Dựa
vàohình
kiến45.2
thứccho
đã học
nêu cách
trục chính của một thấu kính phân kì có tiêu cự f = 12cm.
dựng ảnh của một vật AB qua thấu kính phân kì, biết AB
Điểm
nằm
trênchính,
trục chính

vàtrên
cáchtrục
quang
tâm O một
vuông
gócAvới
trục
A nằm
chính.
khoảng OA = 24 cm
’B’ của
- Dựng
B’ ảnh
củaAđiểm
Bvât
qua
thấu
, ảnh
nàyđẫlàcho
điểm
- Hãyảnh
dựng
AB
tạo kính
bởi thấu
kính
đồng qui khi kéo dài chùm tia ló.
- Dựa vào hình vẽ, hãy lập luận để chứng tỏ rằng ảnh này
- Từluôn
B’ hạ

đường
chínhkính
của thấu kính
nằm
trongvuông
khoảnggóc
tiêuvới
cựtrục
của thấu
cắt trục chính tại A’, là ảnh của điểm A.

- A’B’ là ảnh của vật AB tạo bởi thấu kính phân kì .
B

 
A

B’

.
F

.
A’

O

F’

K
B

 
A

B’

I

.

F

.

A’

O

F’

Khi tịnh tiến AB vuông góc với trục chính thì tai mọi vị trí,
tia BI là không đổi , cho tia ló IK cũng không đổi. Do đó tia
BO luôn cắt tia IK kéo dài tại B ’ nằm trong đoạn FI. Chính
vì vậy A’B’ luôn ở trong khoảng tiêu cự


Tiết 48:

ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU
KÍNH PHÂN KÌ

I. Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì.
- Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng
chiều, nhỏ hơn vật.
K
II.Cách dựng ảnh .
B

B’

 

.

A

F

I
.

A’a

III. Độ lớn của ảnh tạo bởi các thấu kính

O

F’

C5: Đặt vât AB trước một thấu kính có tiêu cự f = 12 cm. Vật AB cách thấu
kính một khoản d = 8cm, A nằm trên trục chính. Hãy dựng ảnh A’B’ của AB.
Dựa vào hình vẽ để nêu nhận xét về độlớn của ảnh so với vật trong hai
trường hợp:
- Thấu kính là hội tụ
- Thấu kính là phân kì.
Ảnh của vật AB tạo bởi thấu kính hội
tụ lớn hơn vật

B’
B

 
A’

.
F

.
F’

O
A

 

B

Ảnh của vật AB tạo bởi thấu
kính phân kì nhỏ hơn vật

B’

.
F

.
A A’

O

F’


Tiết 48:

ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU
KÍNH PHÂN KÌ

I. Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì.
- Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng chiều,
nhỏ hơn vật.
II.Cách dựng ảnh .
B

.
A

F

.
A’a

O

III. Độ lớn của ảnh tạo bởi các thấu kính
- Ảnhh của vật AB tạo bởi thấu kính hội tụ lớn hơn vật

- Ảnh của vật AB tạo bởi thấu kính phân kì nhỏ hơn vật
IV. Vận dụng.

 

B’
F’


C6 . Từ bài toán trên hãy cho biết ảnh ảo của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ và
thấu kính phân kì có đặc điểm gì giống và khác nhau.Từ đó hãy nêu cách nhận
biết nhanh chóng một thấu kính là hội tụ hay phân kì

B
’

 
A’

B

.
F A

.

F’

O

B’

 

B .

.
F A A’

O

F’

Ảnh ảo ở thấu kính hội tụ và phân kì:

-Giống nhau : cùng chiều với vật
- Khác nhau:

+ Đối với thấu kính hội tụ thì ảnh lớn hơn vật ở xa thấu kính hơn vật.
+ Đối với thấu kính phân kì thì ảnh nhỏ hơn vật và gần thấu kính hơn vật

B’
B

 
A’

.
F A

Cho biết OF = f = 12 cm

OA = d = 8 cm
AB = h = 6 mm = 0,6 cm
Tính : A’B’= ?; OA’ = ?

ABO

OIF '


A' B' O

AB
OA
1

A' B ' OA'

s



s

Giải
Ta có:

I

A' B ' F '

OI
OF '
2

A' B ' A' F '

.
F’

O
Mà OI = AB;

A’F’ = OF + OA’

Từ (1) và (2)



OA
OF '

OA' OF 'OA'



OA.OF’+ OA.OA’= OA’.OF’



OA OF’= OA’( OF’ – OA)

OA.OF '
d. f
8.12
 OA' 


 24cm 
OF 'OA f  d 12  8
Vậy ảnh cách thấu kính một đoạn d’ = OA’ = 24 cm
Từ (1) =>

A' B' 

AB.OA' h.d ' 0,6.24


 1,8cm 

OA
d
8

Vậy chiều cao của ảnh là 1,8 cm


B

 

B’

I

.
F

.
A A’

O

F’

Ta có OF = f = 12 cm
Nên: từ (1); (2) ta có

OA = d = 8 cm
AB = h = 6 mm = 0,6 cm



OA
OF

OA' OF  OA'



OA.OF – OA.OA’ = OA’.OF

Ta có :


OIF




AB
OA

A' B ' OA'
S

Giải

S

Tính : A’B’= ?; OA’ = ?

A' B' O


( 1)

A' B ' F

OI
OF

A' B ' A' F



( 2)

Mà OI = AB ; A’F = OF – OA’

OA’ =

OA.OF = OA’(OA + OF)

OA.OF
d. f
8.12


 4,8cm 

OA  OF d  f 8  12

Vậy ảnh cách thấu kính phân kì một đoạn d’’=
OA’ = 4,8cm
Từ (1) => A' B ' 

OA'.AB d '.h 4,8.0,6


 0,36cm
OA
d
8


Tiết 48:

ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU
KÍNH PHÂN KÌ

I. Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì.
- Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng chiều,
nhỏ hơn vật.
II.Cách dựng ảnh .
B

.
A

F

.
A’a

O

III. Độ lớn của ảnh tạo bởi các thấu kính
- Ảnhh của vật AB tạo bởi thấu kính hội tụ lớn hơn vật

- Ảnh của vật AB tạo bởi thấu kính hội tụ nhỏ hơn vật
IV. Vận dụng.

 

B’
F’


Xin chân thành cảm ơn quí
thầy cô cùng tất cả các em