Bài giảng bài sự phân tích ánh sáng trắng vật lý 9 (2)

BÀI GIẢNG VẬT LÝ 9

Bài 53:

SỰ PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG


KIỂM TRA BÀI CŨ
1. KHI CHIẾU CHÙM SÁNG TRẮNG
QUA CÁC TẤM LỌC MÀU TA THU
ĐƯỢC KẾT QUẢ NHƯ THẾ NÀO?
2. NGƯỜI TA TẠO RA ÁNH SÁNG MÀU
BẰNG NHỮNG CÁCH NÀO?


Tại sao cầu vồng xuất hiện ?
Tại sao cầu vồng có 7 màu ?



Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

I.Phân tích một chùm ánh sáng trắng bằng lăng kính
1. Thí nghiệm 1: Hình 53.1
Lăng kính là một khối trong suốt có 3 gờ song song
(Lăng trụ đứng).

Mục đích thí nghiệm: Quan sát một chùm sáng hẹp
chiếu qua lăng kính.

Bố trí thí nghiệm:
- Đặt một khe hẹp trước nguồn sáng trắng để được 1khe
sáng hẹp.
- Đặt lăng kính sao cho cạnh của nó song song với khe
sáng trắng hẹp đó.
- Đặt màn chắn sau lăng kính để thu được chùm tia sáng
ló.


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

I.Phân tích ánh sáng trắng bằng lăng kính
1. Thí nghiệm 1: Hình 53.1

Khe hẹp A

đỏ
cam
vàng
lục
lam
chàm
tím

Lăng kính

Màn ảnh B

Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

I.Phân tích ánh sáng trắng bằng lăng kính
1. Thí nghiệm 1: Hình 53.1


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

I.Phân tích ánh sáng trắng bằng lăng kính
1. Thí nghiệm 1

Khe hẹp A

Đỏ

Tím

Lăng kính

Màn ảnh B

- Chiếu một chùm ánh sáng mặt trời (ánh sáng trắng) qua
một khe hẹp A đến gặp một lăng kính. Sau lăng kính đặt
một màn ảnh B để hứng chùm tia ló ra. Ta thấy, trên màn B
có một dải sáng màu cầu vồng, trong đó tia đỏ bị lệch ít

nhất và tia tím bị lệch nhiều nhất.


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

I.Phân tích ánh sáng trắng bằng lăng kính
1. Thí nghiệm 1
2. Kết luận:

Khi chiếu một chùm ánh sáng mặt
trời (ánh sáng trắng) khi qua lăng kính,
bị tách thành nhiều chùm sáng có màu
sắc khác nhau, Dải màu biến thiên liên
tục từ đỏ đến tím (đỏ, cam, vàng, lục,
lam, chàm, tím)


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

2. Thí nghiệm 2
a. Thí nghiệm 2a
*Mục đích thí nghiệm:
Thấy rõ sự tách các dải màu riêng rẽ.
*Cách làm thí nghiệm: dùng tấm lọc mầu để chắn
chùm sáng (tấm lọc này có thể đặt trước mắt hoặc
trước khe sáng)

Hãy dự đoán hình ảnh quan sát được?

*Tiến hành thí nghiệm


Khe hẹp A

Hình ảnh quan
sát được:
Hãy
mô tảdùng
tấm lọc
đỏ thấy
hình
ảnh
vạch đỏ, dùng
quan
sát
tấm lọc xanh
được?
thấy vạch xanh,
hai vạch này
không nằm
cùng một chỗ

Lăng kính

Khe hẹp A

Lăng kính

Hình 53


b) Thí nghiệm 2b
• Mục đích thí nghiệm: Thấy rõ sự ngăn cách giữa dải màu
đỏ và dải màu xanh
• Cách làm thí nghiệm: Chắn khe sáng bằng tấm lọc nửa
trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh.

Hãy mô tả
hình ảnh
Hình ảnh quan
quan
sátThấy
sát
được:
haiđược?
vạch đỏ và
xanh tách rời
nhau

Khe hẹp A

Lăng kính


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

C2: Hãy mô tả hình ảnh quan sát được trong
thí nghiện a và b?

Trả lời C2:
- Khi chắn khe sáng bằng tấm lọc màu đỏ thì ta
thấy vạch đỏ, bằng tấm lọc màu xanh có vạch
xanh, hai vạch này không nằm cùng một chỗ
- Khi chắn khe sáng bằng tấm lọc nửa trên màu
đỏ, nửa dưới màu xanh thì thấy đồng thời cả
hai vạch xanh đỏ nằm lệch nhau. (tách rời
nhau, truyền theo hai phương khác nhau)


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

I. Thí nghiệm 2: Có thể làm thí nghiệm bằng cách như sau

Khe hẹp A

đỏ
cam
vàng
lục
lam
chàm
tím

Lăng kính

Màn ảnh B

Khoét 1 khe thật hẹp tại
vị trí màu lục


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

I. Thí nghiệm 2:

Lăng kính
Khe hẹp A

lục
Lăng kính

B

C

Màn E


C3:Em hãy dựa vào kết quả quan sát được ở trên để nhận định
sự đúng, sai của hai ý kiến sau?
+ Lăng kính đã nhuộm các màu khác nhau cho chùm sáng trắng.

+ Trong chùm sáng trắng có chứa sẵn các chùm sáng màu. Lăng
kính chỉ có tác dụng tách các chùm sáng đó ra, cho mỗi chùm đi
theo một phương vào mắt.
Trả lời C3: Bản thân lăng kính là một khối chất không màu nên
nó không thể đóng vai trò như tấm lọc màu được.
Nếu lăng kính có tác dụng nhuộm màu cho chùm tia sáng thì tại
sao chỗ này chỉ nhuộm màu xanh, chỗ kia chỉ nhuộm màu đỏ?
Trong khi đó các vùng mà tia sáng đi qua trong lăng kính có
tính chất hoàn toàn như nhau.
Như vậy ý kiến đúng là:


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

C4: Tại sao nói thí nghiệm 1 là phân tích ánh sáng
trắng?
• C4 : Trước lăng kính ta chỉ có một dải sáng trắng, sau
lăng kính ta thu được nhiều dải sáng màu. Như vậy
lăng kính đã phân tích từ dải sáng trắng nói trên ra
nhiều dải sáng màu nên ta nói thí nghiệm 1 là thí
nghiệm phân tích ánh sáng trắng

3. Kết luận: (SGK/ 140)


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

II. Ph©n tÝch mét chïm s¸ng tr¾ng b»ng sù ph¶n
x¹ ¸nh s¸ng trªn ®Üa CD.
1. Thí nghiệm 3: h×nh 53.2

*Mục đích thí nghiệm:
Tìm hiểu việc phân tích ánh sáng trắng bằng sự
phản xạ trên mặt ghi của đĩa CD.
*Cách quan sát:
Đặt mặt ghi của đĩa CD dưới ánh sáng trắng
nghiêng đĩa đi, nghiêng đĩa lại theo các phương khác
nhau để tìm thấy các dải màu


C5: Hãy mô tả
hình ảnh quan
sát được?
C5: Khi chiếu ánh
sáng trắng vào
mặt ghi của đĩa
CD và quan sát
ánh sáng phản
xạ, ta thấy nhìn
theo phương
này có ánh
sáng màu này,
nhìn theo
phương khác có
ánh sáng màu

khác.


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

C6: - ánh sáng chiếu đến đĩa CD là ánh sáng màu gì?
- ánh sáng từ đĩa CD đến mắt ta có những màu nào?
- Tại sao có thể nói thí nghiệm 3 cũng là thí nghiệm phân
tích ánh sáng trắng?
C6: - ánh sáng chiếu đến đĩa CD là ánh sáng trắng.
- Tuỳ theo phương nhìn ta có thể thấy ánh sáng từ đĩa
CD đến măt ta có màu này hay màu kia.
- Trước khi đến đĩa CD, chùm sáng là chùm ánh sáng
trắng. Sau khi phản xạ trên đĩa CD, ta thu được
nhiều chùm sáng màu khác nhau truyền theo các
phương khác nhau. Vậy thí nghiệm với đĩa CD
cũng là thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng.


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

2. Kết luận:
Có thể phân tích một chùm sáng trắng thành
những chùm sáng màu bằng cách cho nó phản xạ trên
mặt ghi của một đĩa CD.
III. Kết luận chung:

Có thể có nhiều cách phân tích một chùm sáng
trắng thành nhữngchùm sáng màu khác nhau.


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

IV. Vận dụng.
C7. Có thể coi cách dùng tấm lọc màu như một cách
phân tích ánh sáng trắng thành các ánh sáng màu
dược không?
C7: Chiếu chùm sáng trắng qua tấm lọc màu đỏ ta được ánh
sáng đỏ, ta có thể coi tấm lọc màu đỏ có tác dụng tách
chùm sáng đỏ ra khỏi chùm sáng trắng.
Nếu thay tấm lọc màu đỏ bằng tấm lọc màu xanh thì ta lại
được ánh sáng xanh. Cứ như thế cho các tấm lọc màu khác
ta sẽ biết được trong chùm sáng trắng có những ánh sáng
nào. Đây cũng là một cách phân tích ánh sáng trắng.
• Lưu ý: Phân tích một chùm sáng trắng tức là ta tìm cách
tách từ chùm sáng đó ra những chùm sáng màu khác nhau.


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

• Kiến thức cần nhớ
* Trong chùm sáng trắng có chứa nhiều chùm sáng
màu khác nhau.

* Phân tích chùm sáng trắng tức là tìm cách tách chùm
sáng trắng đó thành những chùm sáng màu khác nhau.
* Có nhiều cách phân tích một chùm sáng trắng thành
những chùm sáng màu khác nhau.
+ Hiện tượng khúc xạ ánh sáng trắng qua lăng kính.
+ Sự phản xạ ánh sáng trên mặt ghi của đĩa CD
+ Dùng các tấm lọc màu v.v…


Bài 53: SỰ

PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG

Về nhà :
1. Trả lời các câu hỏi và bài tập trang 61 SBT.
2. Dùng vòi nước để thử tạo hiện tượng tán sắc ánh sáng
(cầu vồng).
3. Đọc phần có thể em chưa biết.