QUAN hệ QUỐC tế GIỮA HAI CUỘC CHIẾN TRANH THẾ GIỚI 1918 – 1939 TRƯỜNG CHUYÊN THÁI NGUYÊN

CHUYÊN ĐỀ
QUAN HỆ QUỐC TẾ GIỮA HAI CUỘC CHIẾN TRANH
THẾ GIỚI 1918 – 1939
Th.s: Phan Đình Thuận
Đơn vị: Trường THPT Chuyên Thái Nguyên
MỤC LỤC

CHUYÊN ĐỀ
QUAN HỆ QUỐC TẾ
GIỮA HAI CUỘC CHIẾN TRANH THẾ GIỚI 1918 – 1939
Th.s: Phan Đình Thuận
1


Đơn vị: Trường THPT Chuyên Thái Nguyên
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn chuyên đề.
Thực hiện đường lối Đổi mới của Đảng, quan hệ đối ngoại nước ta ngày
càng được mở rộng theo phương châm đa phương hóa, đa dạng hóa trên tinh
thần Việt Nam muốn là bạn, đối tác của tất cả các nước trong cộng đồng
quốc tế phấn đấu vì hòa bình, hợp tác, phát triển. Do đó, việc tìm hiểu quan
hệ quốc tế trong mọi thời kì lịch sử giữ vai trò rất quan trọng. Là giáo viên
bộ môn Lịch sử ở trường THPT Chuyên Thái Nguyên, tôi nhận thấy truyền
đạt kiến thức phần quan hệ quốc tế cho học sinh rất lí thú và ý nghĩa. Mặt
khác, quan hệ quốc tế là nội dung khá quan trọng trong các kì thi Quốc gia
môn Lịch sử.
Quan hệ quốc tế giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1919 - 1939 là một đề
tài hay trong ôn tập và bồi dưỡng HSGQG môn Lịch sử ở trường phổ thông.
Được sự phân công của đơn vị tổ chức Hội thảo Khoa học các trường
Chuyên khu vực Duyên hải và Đồng Bằng Bắc Bộ, tôi đã tập hợp một số tài
liệu viết chuyên đề: “Quan hệ quốc tế giữa hai cuộc chiến tranh thế giới

1919-1939”, nhằm cung cấp cho giáo viên, học sinh tham khảo khi ôn luyện
để chuẩn bị cho các kì thi HSG Quốc gia môn Lịch sử.
2. Mục đích, phạm vi, đối tượng nghiên cứu của chuyên đề.
2.1. Mục đích nghiên cứu của chuyên đề.
Chuyên đề góp phần giúp học sinh có kiến thức sâu sắc và nhận thức đầy
đủ hơn về Quan hệ quốc tế giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1919-1939.
Qua đó, học sinh biết phân tích, tổng hợp, đánh giá, so sánh…Bên cạnh đó,
một số câu hỏi trong chuyên đề liên quan mật thiết với kiến thức cơ bản,

2


mang tính thực tế, khả năng vận dụng cao và được trả lời tương đối khoa
học, logic...
Nội dung của chuyên đề giúp giáo viên một số phương pháp khai thác
kiến thức để hướng dẫn học sinh tìm hiểu nhiều dạng câu hỏi.
2.2. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu của chuyên đề.
Một số nội dung kiến thức chuyên sâu về quan hệ quốc tế giữa hai cuộc
chiến tranh thế giới 1919-1939.
Một số phương pháp giảng dạy, học tập và các câu hỏi thường gặp về
quan hệ quốc tế giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1919-1939.
3. Cấu trúc của chuyên đề gồm các phần.
- Phần mở đầu.
- Phần nội dung: Gồm 02 chương.
Chương 1. Kiến thức cơ bản quan hệ quốc tế giữa hai cuộc chiến tranh thế
giới 1919-1939
Chương 2. Một số phương pháp giảng dạy chuyên đề quan hệ quốc tế giữa
hai cuộc chiến tranh thế giới 1919-1939
- Phần kết luận.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên Quan hệ quốc tế là một vấn đề

khá phức tạp nên chuyên đề không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất
mong nhận được những bổ sung góp ý của các đồng nghiệp để chuyên được
hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
KIẾN THỨC CƠ BẢN QUAN HỆ QUỐC TẾ
GIỮA HAI CUỘC CHIẾN TRANH THẾ GIỚI 1919-1939
3


1.1. Trật tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới thứ nhất-“Trật tự
V-O”
1.1.1. Bối cảnh hình thành trật tự thế giới sau chiến tranh thế giới
thứ nhất.
Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc đã mở ra thời kì mới trong quan hệ
quốc tế, làm thay đổi cục diện tình hình thế giới, đặc biệt là châu Âu. Chiến
trường chính diễn ra ở các nước châu Âu nên các cường quốc châu Âu đều
bị suy yếu. Hai nước tư bản lâu đời Anh, Pháp đều thắng trận nhưng nền
kinh tế đều bị suy yếu và trở thành con nợ của Mĩ. Mĩ vì tham gia chiến
tranh muộn, thu về 24 tỉ đô la trong việc buôn bán vũ khí nên đã vươn lên
hàng đầu về kinh tế, tài chính và cũng có một tiềm năng quân sự đáng kể.
Italia là một đồng minh ốm yếu trong chiến tranh bị xâu xé bởi cuộc đấu
tranh trong nước và khủng hoảng trầm trọng. Ba nước đế quốc rộng lớn như
Nga, Đức, Áo– Hung lần lượt sụp đổ, bị tàn phá nặng nề....Tương quan lực
lượng giữa các cường quốc thay đổi rõ rệt, ngày càng bất lợi cho các nước tư
bản châu Âu.
Thắng lợi của cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 cũng tạo ra những
chuyển biến căn bản của tình hình thế giới. Thắng lợi của cuộc cách mạng
tháng Mười Nga năm 1917 đã chọc thủng khâu yếu nhất trong sợi dây

chuyền của chủ nghĩa đế quốc, chiếm 1/6 diện tích trái đất. “Chủ nghĩa tư
bản không còn là một một hệ thống duy nhất trên thế giới nữa và một nước
xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới đã xuất hiện. Cuộc cách mạng tháng
Mười đã ảnh hưởng sâu sắc đến cục diện toàn thế giới, thúc đẩy mạnh mẽ
sự phát triển của phong trào cách mạng thế giới và đe dọa sự tồn tại của
chủ nghĩa tư bản. Vấn đề được đặt ra đối với giới cầm quyền các nước tư
bản là làm sao tiêu diệt được nước Nga Xô viết để duy trì sự ổn định của
chủ nghĩa tư bản” .
4


Do hậu quả của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và ảnh hưởng sâu sắc
của cuộc cách mạng tháng Mười Nga, một cao trào cách mạng đã bùng nổ
và phát triển mạnh mẽ trong những năm 1918 – 1923 ở hầu hết các nước tư
bản, các nước thuộc địa, phụ thuộc.
1.1.2. Hệ thống hoà ước Vecxai – Oasinhtơn.
1.1.2.1. Hội nghị Vecxai
Chiến tranh thế giới thứ nhất giữa phe Hiệp ước (Anh, Pháp, Nga) và phe
Liên minh (Đức, Áo, Hung và Italia) kết thúc ngày 11-11-1918. Cuộc chiến
tranh này đã đưa tới sự thay đổi sâu sắc trong tương quan lực lượng giữa các
nước đế quốc, theo hướng ngày càng bất lợi cho các nước tư bản châu Âu
vốn chiếm vị trí trung tâm trong thế giới tư bản chủ nghĩa trước đây, đồng
thời cũng thay đổi cơ bản nội dung, tính chất của quan hệ quốc tế. Hệ thống
đế quốc chủ nghĩa không còn nguyên vẹn. Nhà nước Liên Xô xã hội chủ
nghĩa ra đời, đã trở thành thách thức to lớn đối với các nước tư bản chủ
nghĩa. Phong trào cách mạng thế giới có bước phát triển mới.
Trong hoàn cảnh đó, để giải quyết các vấn đề do chiến tranh đặt ra, các
Hội nghị hòa bình được triệu tập tại Vecxai và Oasinhtơn nhằm tổ chức lại
thế giới sau chiến tranh, phù hợp với tương quan lực lượng mới. Đây là cuộc
đấu tranh phân chia quyền lợi giữa các nước đế quốc, do đó Hội nghị đã diễn

ra trong không khí đấu tranh căng thẳng, gay gắt giữa các nước tư bản thắng
trận.
Hội nghị Vecxai họp từ ngày 18-1-1919 ở Pari với sự tham gia của 27
nước, nhưng quyền quyết định là do 3 vị đứng đầu của các nước Mĩ, Anh và
Pháp. Báo chí tư sản ra sức tuyên truyền cho "sứ mệnh hoà bình" của Hội
nghị Vecxai ("Hòa hội Vecxai"). Theo họ, đó là một nền "hoà bình dân chủ,
công bằng", "quyền tự quyết dân tộc". Đây là một cuộc họp của bọn đế quốc
mang tính "ăn cướp", như Lênin nhận định. Hội nghị này còn có một mục
5


đích khác, đó là tập hợp lực lượng để chống lại cách mạng Nga, Hunggari và
nhiều nước khác .
Trong thời gian hội nghị đã diễn ra sự bất đồng sâu sắc giữa các nước
đồng minh trước đây. Các nhà tỉ phú Mĩ đã chi phí hàng trăm triệu đô la cho
chiến tranh, tìm cách giành bá chủ thế gới. Tổng thống Mĩ Uynxơn trong
"Chương trình 14 điểm" đã nêu nên quyền "lãnh tụ tinh thần" của Mĩ đối với
thế giới, đòi áp dụng nguyên tắc "mở cửa". Để ngăn chặn sự bá quyền của
Anh và Pháp ở châu Âu, phái đoàn Mĩ chủ trương duy trì một nước Đức
quân phiệt mạnh. Như vậy, Mĩ sẽ củng cố được vị trí của mình ở châu Âu và
điều chủ yếu là phải duy trì được nước Đức phản động để chống Liên Xô.
Ngược lại, Pháp lại muốn làm suy yếu Đức đến tối đa nhằm thiết lập
quyền bá chủ châu Âu. Pháp đòi sát nhập vùng than Xarơ và các miền đất
khác của Đức ở bờ tây sông Ranh, giúp đỡ các nước Đông Nam Âu (Ba Lan,
Tiệp Khắc, Rumani...) nhằm xây dựng khối liên minh chống Đức và nước
Nga Xô viết.
Anh tìm cách làm suy yếu sức mạnh kinh tế và hải quân của Đức bằng
cách giành cho được các thuộc địa của Đức vào đế quốc Anh. Anh cũng tìm
cách ngăn chặn Pháp mạnh lên, và muốn sử dụng Đức làm đối thủ, cản trở
sự bá quyền của Pháp ở châu Âu. Đáp lại sự ngăn cản của Anh đối với

những đòi hỏi lãnh thổ của mình đối với Đức, Pháp đã công khai nói rõ:
"Ngay sau chiến tranh, Anh đã trở thành đối thủ của chúng tôi" .
Nội dung của Hội nghị Vecxai bao gồm một loạt Hoà ước kí với Đức và
đồng minh của Đức, Nghị quyết thành lập Hội Quốc Liên. Hoà ước với Đức
là quan trọng nhất, kí ngày 28-6-1919 tại phòng gương trong Cung điện
Vecxai. Pháp nhận lại Andát, Loren và vùng than Xarơ. Đức thừa nhận Ba
Lan độc lập, trả lại Ba Lan vùng đất bị Phổ chiếm đóng trước đây. Ba Lan
có đường ra biển Ban Tích. Đức bị tước bỏ các thuộc địa và bồi thường 132
6


tỉ Mác vàng tiền chiến phí, luật nghĩa vụ quân sự bị loại bỏ, cấm Đức phát
triển tàu ngầm, tàu chiến, xe tăng và không quân. Vùng sông Ranh và khu
vực rộng 50 km bên phải sông Ranh được tuyên bố là vùng phi quân sự.
Tuy nhiên, Hoà ước Vecxai không đụng chạm đến các cơ sở trọng yếu
của chủ nghĩa đế quốc Đức. Cơ sở công nghiệp quân sự Đức không bị tiêu
diệt mà chỉ bị hạn chế. Trong khi thảo luận các điều khoản quân sự của Hoà
ước, Tổng thống Mĩ Uynxơn đã tuyên bố rằng Đức cần phải có lực lượng
quân sự cần thiết để "duy trì trật tự trong nước và đàn áp chủ nghĩa
Bônsêvích". Số quân 100 nghìn người được tuyển lựa trên cơ sở tự nguyện.
Như vậy, các nhà hoạch định Hoà ước Vecxai đã tạo ra những cơ sở thuận
lợi để phục hồi chủ nghĩa quân phiệt Đức nhằm chống lại Liên Xô và phong
trào cách mạng ở chính nước Đức.
Những Hòa ước được kí giữa các nước tư bản thắng trận với Đức và
đồng minh của Đức như Áo, Hung, Bungari, Thổ Nhĩ Kỳ, tạo thành "hệ
thống Vecxai", xác lập trật tự quan hệ quốc tế trong thế giới tư bản sau chiến
tranh. Hệ thống Hòa ước Vecxai không có khả năng giải quyết mâu thuẫn
giữa các nước đế quốc. Sự phân chia thế giới mới do các cường quốc thắng
trận thực hiện chỉ có tính chất tạm thời. Hòa ước Vecxai đẻ ra mâu thuẫn
giữa các nước thắng trận và bại trận. Mâu thuẫn này cũng nảy sinh ngay

chính trong các nước thắng trận. Hòa ước kí ở Vecxai không thoả mãn ý đồ
bành trướng của Mĩ.

Nhận xét
Sự phân chia thế giới đã làm sâu sắc thêm quy luật phát triển không đều
của chủ nghĩa tư bản trong việc phân chia thuộc địa và phạm vi ảnh hưởng
giữa các đế quốc thắng trận. Những trung tâm mâu thuẫn mới giữa các đế
7


quốc nảy sinh. Hệ thống hòa ước Vecxai đã làm nảy sinh những mâu thuẫn
dân tộc ở châu Âu khi một loạt các quốc gia ra đời mà không tính tới những
nguyện vọng của các dân tộc này.
Hoà ước Vecxai không thể vững chắc. Lênin đã đánh giá tính chất của nó
như sau: "Đó là hoà ước ăn cướp chưa từng thấy... 7/10 dân cư thế giới nằm
trong tình trạng nô lệ... Tất cả trật tự, chế độ quốc tế này dựa trên Hoà ước
Vecxai đang nằm trên ngọn núi lửa". Đó rõ ràng là một "Hòa ước đế quốc
chủ nghĩa".
Sự ra đời của Hội Quốc Liên là công cụ bảo vệ quyền lợi của các cường
quốc thắng trận.
1.1.2.2. Hội nghị Oasinhtơn và các Hiệp ước Oasinhtơn (1921-1922)
Hội nghị Vecxai không thoả mãn yêu cầu của Mĩ, mong muốn đứng đầu
thế giới. Vì vậy, Mĩ kí Hiệp ước riêng với Đức (8-1921) và tổ chức một hội
nghị quốc tế ở Oasinhtơn (từ 11-1921 đến 2-1922). Các nước tham dự (Mĩ,
Anh, Pháp, Bỉ, Hà Lan, Nhật Bản, Trung Quốc) đã kí các hiệp ước cam kết
tôn trọng quyền của các nước Mĩ, Anh, Pháp, Nhật về thuộc địa của nhau,
hạn chế lực lượng hải quân. Mĩ có quyền phát triển hải quân ngang với Anh,
cam kết tôn trọng độc lập chủ quyền của Trung Quốc và Trung Quốc "mở
cửa" cho các nước.
Hội nghị Oasinhtơn là thắng lợi ngoại giao của Mĩ: Giữ nguyên trạng khu

vực Đông Á-Thái Bình Dương, ngăn chặn sự bành trướng từ Nhật Bản nó
tạo điều kiện cho Mĩ đứng đầu thế giới tư bản và thâm nhập vào Trung Quốc
mạnh hơn.
Hiệp ước Oasinhtơn cùng với hệ thống Hòa ước Vécxai hình thành "Hệ
thống Vecxai - Oasinhtơn", hoàn thành việc phân chia thế giới, thiết lập một
trật tự thế giới sau chiến tranh. Trật tự thế giới này hoàn toàn phục vụ quyền
lợi của giai cấp thống trị các nước đế quốc, chà đạp lên quyền lợi của các
8


dân tộc đồng thời cũng gây mâu thuẫn giữa các nước thắng trận và bại trận
và nhằm tập hợp lực lượng chống chủ nghĩa xã hội. Nội bộ phe đế quốc
cũng bị phân chia thành những nước thỏa mãn và bất mãn với hệ thống này,
tạo nên mầm mống của những cuộc xung đột quốc tế trong tương lai. Như
vậy, hòa bình thế giới đã được lập lại trong một thế giới chứa đựng nhiều
mâu thuẫn và bất ổn.
Nhận xét
Hệ thống hoà ước Vecxai-Oasinhtơn, không đảm bảo hoà bình cho các
dân tộc và thế giới, mà trái lại làm sâu sắc thêm những mâu thuẫn của chủ
nghĩa đế quốc. Nguyên soái Phốc, nguyên tổng tư lệnh quân đội Đồng minh
ở châu Âu đã nói: “Đây không phải là hoà bình. Đây là một cuộc hưu chiến
trong 20 năm”. Những mâu thuẫn của chủ nghĩa đế quốc sau chiến tranh thế
giới I vẫn đang cháy âm ỉ và chỉ chờ cơ hội là bùng cháy.
1.2. Sự sụp đổ của trật tự V-O và con đường dẫn đến chiến tranh thế
giới thứ hai (1929-1939)
1.2.1. Hệ quả của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929- 1933
Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1933, gây hậu quả nặng nề về
kinh tế, chính trị đe dọa nghiêm trọng sự tồn tại của CNTB. Mâu thuẫn xã
hội trong các nước tư bản phát triển gay gắt. Phong trào đấu tranh của quần
chúng dâng cao.

Để cứu vãn tình thế và giải quyết hậu quả của khủng hoảng, trong thế
giới tư bản hình thành hai xu hướng tìm kiếm con đường phát triển khác
nhau: Các nước Anh, Pháp, Mĩ có nhiều thuộc địa, có thị trường rộng lớn
chủ trương tiếp tục duy trì chế độ đại nghị, duy trì nguyên hệ thống V-O.
Các nước có ít thuộc địa ngày càng thiếu vốn, thiếu nguyện liệu và thị
trường đã đi theo con đường phát xít hóa chế độ chính trị (điển hình là Đức,
Ý, Nhật). Chúng thực hiện chế độ độc tài phát xít, hình thành khối liên minh
9


phát xít Đức-Ý-Nhật (gọi phe Trục) Giai cấp tư sản phản động ở các quốc
gia này chủ trương dùng vũ lực phát động chiến tranh phân chia lại thị
trường thuộc địa.
Nhận xét
Điều này, dẫn tới sự hình thành hai khối đế quốc đối lập: Khối phát xít
(Đ-Y-N) và khối dân chủ (A-P-M). Cuộc chạy đua vũ trang giữa hai khối đã
phá vỡ trật tự Hệ thống V-O. Quan hệ quốc tế trở nên căng thẳng, phức tạp,
chồng chéo, dẫn tới sự hình thành các lò lửa chiến tranh, đó là dấu hiệu của
cuộc chiến tranh thế giới mới khó có thể tránh khỏi.
1.2.2. Sự hình thành ba lò lửa chiến tranh thế giới và thái độ của các
cường quốc.
1.2.2.1. Lò lửa chiến tranh ở Nhật Bản.
Từ năm 1927, thủ tướng Nhật Tanaca đã vạch 1 kế hoạch chiến tranh
toàn cầu khẳng định phải dùng chiến tranh để xoá bỏ những bất công mà mà
Nhật phải chấp nhận trong các hiệp ước Oasinhtơn và đề ra kế hoạch cụ thể
xâm lược Trung Quốc, từ đó mở rộng xâm lược toàn thế giới. Năm 1931,
Nhật Bản tấn công vùng Đông bắc Trung Quốc biến vùng này thành thuộc
địa và lập ra nhà nước “Mãn Châu độc lập” với chính phủ bù nhìn do Phổ
Nghi đứng đầu. Việc Nhật Bản xâm lược vùng Đông bắc Trung Quốc đã
động chạm đến quyền lợi của các nước tư bản phương Tây, nhất là Mĩ. “Tuy

nhiên, Mĩ cũng như Anh, Pháp đã nhân nhượng, dung túng cho hành động
xâm lược của Nhật với tính toán rằng Nhật sẽ tiêu diệt phong trào cách
mạng ở Trung Quốc và tiến hành chiến tranh xâm lược Liên Xô” . Hội Quốc
Liên đã cử phái đoàn điều tra đến Trung Quốc nhưng đã không đưa ra được
một hình phạt nào đối với Nhật. Sau đó Nhật Bản tiếp tục mở rộng xâm lược
Trung Quốc. Để có thể tự do hành động tháng 3/1933 Nhật Bản tuyên bố rút
khỏi Hội Quốc Liên. Hành động của Nhật đã phá tan nguyên trạng ở Đông
10


Á do hiệp ước Oasinhtơn năm 1922 quy định, đánh dấu sự tan vỡ bước đầu
của hệ thống Vecxai-Oasintơn. Từ năm 1937 Nhật Bản bắt đầu mở rộng
chiến tranh trên toàn lãnh thổ Trung Quốc.
Nhận xét
Nhật Bản là nước đầu tiên có tham vọng phá vỡ hệ thống V-O bằng sức
mạnh quân sự.
Mĩ cũng như Anh, Pháp đã nhân nhượng, dung túng cho hành động xâm
lược của Nhật.
1.2.2.2. Lò lửa chiến tranh ở Đức.
Nước Đức bị thiệt hại quá nặng nề sau chiến tranh thế giới thứ nhất. Do
vậy, lực lượng quân phiệt Đức đã nuôi chí phục thù ngay từ sau khi nước
Đức bại trận và phải chấp nhận hoà ước Vec-xai. Tháng 1/1933, Hit-le lãnh
tụ của Đảng Quốc gia Xã hội Đức nên nắm quyền tổng thống đã mở ra một
thời kì đen tối trong lịch sử nước Đức. Về đối nội, Hit-le đã tiến hành thủ
tiêu nền dân chủ trong nước, đặt Đảng cộng sản Đức ra ngoài vòng pháp
luật, xây dựng một nước Đức theo đường lối quân sự hoá để chuẩn bị chiến
tranh xâm lược. Về đối ngoại Hit-le, thực hiện chính sách xâm lược đối với
tất cả các nước nhằm thực hiện mưu đồ bá chủ toàn cầu. Để tự do hành
động, năm 1933, Đức tuyên bố rút khỏi Hội Quốc Liên. Tháng 5/1935, Hitle công khai vi phạm hoà ước Vec-xai, công bố đạo luật cưỡng bức tòng
quân thành lập 36 sư đoàn. Không dừng lại ở đó, tháng 3/1936, Hit-le ra

lệnh tái chiếm vùng Rênani, công khai xoá bỏ hoà ước Vec-xai, tiến sát biên
giới nước Pháp. Lò lửa chiến tranh nguy hiểm nhất đã xuất hiện tại châu Âu.
Nhận xét
Đức phải gánh chịu hậu quả nặng nề nhất theo Hòa ước Vecxai. Do vậy,
lực lượng quân phiệt Đức đã nuôi chí phục thù ngay từ sau khi chiến tranh
thế giới thứ nhất kết thúc.
11


Chủ nghĩa phát xít Đức là lò lửa chiến tranh nguy hiểm nhất tại châu Âu,
đe dọa nghiêm trọng nền hòa bình, an ninh thế giới.
Có ý kiến cho rằng: Nếu không có Hítle thì không có chủ nghĩa phát xít
Đức. Không có chủ nghĩa phát xít Đức thì không có chiến tranh thế giới thứ
hai.
1.2.2.3. Lò lửa chiến tranh ở Ý.
Tháng 10/1922, Mutxôlini thủ lĩnh Đảng phát xít Ý lên nắm quyền thủ
tướng, đưa lịch sử nước Ý bước vào thời kì đen tối. Sau khi nắm chính
quyền, Mutxôlini tiến hành thủ tiêu mọi quyền tự do, dân chủ trong nước,
chống lại Đảng cộng sản. Để thoát ra khỏi cuộc đại khủng hoảng kinh tế
1929-1933, giới cầm quyền phát xít ở Ý chủ trương quân sự hoá nền kinh tế,
tăng cường chạy đua vũ trang và thực hiện chính sách bành trướng xâm lược
ra bên ngoài. Từ năm 1934, Mutxôlini ráo riết chuẩn bị kế hoạch xâm lược
thuộc địa, ban hành đạo luật quân sự hoá đất nước. Tháng 10/1935, Ý chính
thức tiến hành chiến tranh xâm lược Êtiôpia, năm 1936 tiến hành can thiệp
chống nước cộng hoà Tây Ban Nha. Để được tự do hành động, tháng
12/1937, Ý tuyên bố rút khỏi hội Quốc Liên.
Nhận xét
Ý không thoả mãn với việc phân chia thế giới theo hệ thống Hoà ước
Vecxai-Oasinhtơn. Ý là lò lửa chiến tranh nguy hiểm thứ 2 ở châu Âu.
1.2.2.4. Sự hình thành khối trục phát xít Đức- Ý- Nhật (11/1937)

Với sự hình thành của ba lò lửa chiến tranh ở Đức, Ý, Nhật nhân loại
đang đứng trước nguy cơ của một cuộc chiến tranh thế giới mới. Mặc dù có
những bất đồng, mâu thuẫn với nhau nhưng cả Đức, Ý, Nhật đều muốn phát
động chiến tranh để chia lại thế giới xoá bỏ trật tự thế giới được thiết lập
trên cơ sở những quy định của hoà ước Vecxai-Oasinhtơn. Ngoài ra cả ba
nước này đều có chung một mục tiêu là tiêu diệt nước Liên Xô – xã hội chủ
12


nghĩa. Để tăng thêm sức mạnh, đảm bảo cho những thắng lợi trong tương
lai, ba nước Đức, Ý, Nhật đã quyết định xích lại gần nhau. Tháng 10/1936,
Ý đã kí với Đức bản nghị định thư đánh dấu sự hình thành trục BéclinRôma. Bắt đầu từ đây, Đức và Ý tìm cách phối hợp và củng cố liên minh
trong cuộc đối đầu với Liên Xô cũng như các đối thủ khác ở châu Âu. Hai lò
lửa chiến tranh hình thành ở châu Âu bắt đầu có mối liên hệ với lò lửa chiến
tranh ở Viễn Đông. Ngày 25/11/1936, Đức và Nhật kí Hiệp ước chống Quốc
tế cộng sản, cam kết phối hợp các hoạt động chính trị đối ngoại và các biện
pháp cần thiết để chống Liên Xô và Quốc tế cộng sản, đồng thời còn nhằm
chống cả Anh, Pháp, Mĩ. Ngày 6/11/1937, Ý tham gia hiệp ước này. Sự kiện
đó đánh dấu Trục phát xít Béclin-Rôma-Tôkiô chính thức hình thành.
Nhận xét
Cuối những năm 30 quan hệ quốc tế bước vào một thời kì mới căng
thẳng hơn, phức tạp hơn, trục phát xít đã chính thức ra đời, nhân loại đứng
trước nguy cơ chiến tranh.
Tuy nhiên, cuộc chiến tranh đó có xảy ra hay không còn phụ thuộc rất
nhiều vào thái độ chống phát xít của Liên Xô và các nước tư bản dân chủ
Anh, Pháp, Mĩ.
1.2.2.5. Thái độ của Liên Xô, Anh, Pháp, Mĩ đối với sự xuất hiện của
chủ nghĩa phát xít.
Cuối những năm 30 của thế kỉ XIX, quan hệ quốc tế trở nên vô cùng
phức tạp và căng thẳng. Sự chuyển hoá mâu thuẫn giữa các cường quốc tư

bản chủ nghĩa đã dẫn tới sự hình thành hai khối đế quốc đối địch nhau: khối
Trục phát xít do Đức, Ý, Nhật cầm đầu; khối đế quốc do Anh, Pháp, Mĩ cầm
đầu. Trong khi khối Trục ráo riết chuẩn bị kế hoạch chiến tranh ngay từ đầu
những năm 30, thì khối đế quốc Anh, Pháp, Mĩ mới bắt đầu quá trình này

13


vào những năm cuối của thập niên 30. Chiến tranh thế giới ngày càng trở
nên khó tránh khỏi.
Ngay sau khi phát xít hoá bộ máy chính quyền và đặc biệt sau khi đã liên
kết với nhau trong phe Trục, các nước phát xít Đức, Ý, Nhật công khai tiến
hành chiến tranh xâm lược mở rộng lãnh thổ, phá vỡ trật tự của hoà ước
Vecxai-Oasinhtơn. Trước tình hình đó, thái độ của Liên Xô và các nước tư
bản dân chủ Anh, Pháp, Mĩ hoàn toàn khác nhau. Trong khi Liên Xô kiên
quyết chống lại những hành động xâm lược, phá hoại hoà bình thế giới của
phe phát xít, kêu gọi các nước Anh, Pháp, Mĩ cùng hợp tác để thực hiện thì
các nước Anh Pháp, Mĩ lại có những hành động đi trái ngược lại với thiện
chí của Liên Xô. Các nước này không muốn hợp tác cùng Liên Xô chống
phát xít mà thi hành chính sách thoả hiệp, nhượng bộ làm ngơ trước những
hành động xâm lược của chủ nghĩa phát xít để cho các nước phát xít tự do
hành động với mưu đồ hướng mũi nhọn chiến tranh của phe phát xít để tiêu
diệt nước Liên Xô xã hội chủ nghĩa. Một loạt các sự kiện diễn ra nửa cuối
thập niên 30 của thế kỉ XX đã chứng tỏ điều này.
Khi phe phát xít xâm lược Tiệp Khắc năm 1938, đòi chiếm vùng Xuyđét, trong khi Liên Xô ra sức kêu gọi Anh, Pháp cùng hợp sức để chống lại
chủ nghĩa phát xít, bảo vệ Tiệp Khắc nhưng các nước Anh, Pháp đã phớt lờ
đề nghị trên. Ở hội nghị Muy-nich (9/1938), Anh, Pháp đã đồng ý cho Đức
cắt vùng Xuy-đet của Tiệp Khắc sáp nhập vào lãnh thổ của mình, và gây áp
lực buộc chính phủ Tiệp Khắc phải chấp nhận Hiệp ước trên. Để đổi lại Đức
kí với Anh, Pháp những Hiệp ước đảm bảo không xâm phạm nhau nhưng đó

chỉ là thủ đoạn chính trị của Hit-le, còn sau này khi chiến tranh xảy ra diễn
biến của nó đã hoàn toàn đi ngược lại với sự suy tính của Anh, Pháp.
Trước hành động mở rộng xâm lược toàn Trung Quốc của Nhật Bản từ
năm 1937, các nước Anh, Pháp, Mĩ cũng không có hành động gì cụ thể để
14


ngăn chặn mà tiếp tục thi hành chính sách thoả hiệp nhượng bộ đối với Nhật
Bản. Sau đó Anh, Pháp còn rất nhiều hành động thoả hiệp nhượng bộ để cho
phe phát xít tự do hành động phát triển lực lượng.
Nhận xét
Như vậy, giữa Liên Xô với các nước tư bản dân chủ Anh, Pháp, Mĩ đã
không có một tiếng nói và hành động chung để chống lại sự phát triển của
chủ nghĩa phát xít.
Chính sách thoả hiệp nhượng bộ mù quáng của Anh, Pháp, Mĩ nhằm chĩa
mũi nhọn chiến tranh của phe phát xít sang tiêu diệt Liên Xô đã tạo điều
kiện cho chủ nghĩa phát xít lớn mạnh nhanh chóng, gấp rút chuẩn bị tiến
hành cuộc chiến tranh nhằm phân chia lại thế giới.
Thủ phạm gây nên cuộc chiến tranh thế giới thứ hai là chủ nghĩa phát xít,
nhưng các nước Anh, Pháp, Mĩ phải chịu một phần trách nhiệm về sự bùng
nổ của cuộc chiến tranh.
Mĩ là nước giàu mạnh nhất, nhưng lại theo “chủ nghĩa biệt lập” ở Tây
bán cầu, không tham gia Hội Quốc Liên và không can thiệp vào các sự kiện
bên ngoài châu Mĩ.
Tháng 9/1939 chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra chấm dứt sự tồn tại của
trật tự thế giới theo khuôn khổ của hoà ước Vecxai–Oasinhtơn.

CHƯƠNG 2
MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY CHUYÊN ĐỀ QUAN HỆ
QUỐC TẾ GIỮA HAI CUỘC CHIẾN TRANH THẾ GIỚI 1919-1939.

2.1. Một số phương pháp giảng dạy, ôn tập chuyên đề.
15


2.1.1. Vẽ sơ đồ trục tiến trình Lịch sử quan hệ quốc tế 1919-1939.
Ví dụ 1.
Khủng
hoảng
kinh tế
thế giới

Quá trình xác lập trật tự V-O

1919

1929

- Quá trình sụp đổ trật tự
V-O
- Sự hình thành 3 lò lửa
chiến tranh

1933

1939

- Chiến tranh thế giới thứ nhất Trật tự V-O xác lập chứa đựng nhiều mâu
thuẫn…
- Hệ quả cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1933
+ Trật tự V-O sụp đổ.

+ 3 lò lửa chiến tranh hình thành đe dọa hòa bình thế giới.
2.1.2. Lập bảng tóm tắt các sự kiện chính của quan hệ quốc tế 19191939.
Lập bảng niên biểu có tác dụng hệ thống hóa kiến thức, yêu cầu học sinh
nhận xét.
Ví dụ 2.
Thời gian
Sự kiện tiêu biểu
Nhận xét
Ngày 11-11- Cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất Cuộc chiến tranh này
1918.

giữa phe Hiệp ước (Anh, Pháp, đã đưa tới sự thay đổi
Nga) và phe Liên minh (Đức, Áo, sâu sắc trong tương
Hung và Italia) kết thúc

quan lực lượng giữa

các nước đế quốc...
Ngày 18-01- Hội nghị Vécxai họp ở Pari với sự Lênin đã đánh giá tính
1919

tham gia của 27 nước, nhưng chất của nó như sau:
quyền quyết định là do 3 vị đứng "Đó là hoà ước ăn

16


đầu của các nước Mĩ, Anh và cướp chưa từng thấy...
Pháp.

7/10 dân cư thế giới
nằm trong tình trạng
nô lệ... Tất cả trật tự,
chế độ quốc tế này dựa
trên Hoà ước Vécxai
đang nằm trên ngọn
núi lửa". Đó rõ ràng là
một "Hòa ước đế quốc

chủ nghĩa"...
Từ tháng 11- Hội nghị quốc tế ở Oasinhtơn gồm Hệ thống hoà

ước

1921 đến 2- các nước tham dự Mĩ, Anh, Pháp, Vecxai-Oasinhtơn,
1922).

Bỉ, Hà Lan, Nhật Bản, Trung không đảm bảo hoà
Quốc..

bình cho các dân tộc và

Hòa ước Vecxai-Oasinhton kí kết,
Trật tự V-O xác lập, chứa đựng nhiều
mâu thuẫn. Đức là nước thiệt hại
nặng nề nhất.

....

thế giới, mà trái lại làm

sâu sắc thêm những
mâu thuẫn của chủ

nghĩa đế quốc….
…..
Khủng hoảng kinh....
tế thế giới 1929- 1933 gây
hậu quả nặng nề đối với các nước tư bản
GIẢI PHÁP CỦA
CÁC NƯỚC TBCN

2.1.3.
HệMĩthống
Anh,
Pháp,
tiến hóa kiến thức bằng sơ đồ cây.
Đức, Ý, Nhật tiến
hành
dânthống hóa kiến thức quan hệ quốc
hành phát
xít hóa
bộ cuộc chiến
Ví cải
dụcách
3. Hệ
tế giữa
hai
chủ
máy cầm quyên.
tranh thế giới 1919-1939.

Anh, Pháp, Mĩ từng
bước dung túng, thòa
hiệp CNPX.

Hội nghị
Muynich tháng
09/1938
17
Ngày 01/09/1939
CTTG II bùng nổ

Hình thành 3 Lò lửa chiến tranh
Đức, Ý, Nhật. Hiệp ước chống
QTCS được kí kết


2.1.4. Sử dụng hình ảnh, số liệu, đoạn trích dẫn nhận định của các
học giả…để giúp học sinh tư duy Lịch sử
2.1.4.1. Quan sát hình ảnh yêu cầu học sinh xác định sự kiện, nêu và
nhận xét.
Ví dụ 4:

18


Hindenbua trao quyền cho Hitle

Hội nghị Muynich
2.1.4.2. Quan sát số liệu yêu cầu học sinh xác định sự kiện, nhận xét.
Ví dụ 5. Theo Hòa ước Vécxai nước Đức mất đi 1/8 diện tích đất đai;

1/12 dân số; 1/3 mỏ sắt; 1/3 mỏ than; 2/5 sản lượng gang; 1/3 sản lượng
thép và một khoản bồi thường chiến phí khổng lồ…Toàn bộ gánh nặng của
Hòa ước đè nặng lên nhân dân lao động.
Nêu nhận xét của em về Hòa ước Vecxai đối với nước Đức.
Ví dụ 6. Thông qua bảng niên biểu các sự kiện lịch sử trên em hãy nêu
nhận xét thái độ của các nước phát xít Đức, Ý, Nhật trong những năm 30
của thế kỉ XX.
Thời gian
Tháng 3/1933
Năm 1933
Tháng 5/1935

Sự kiện
Nhật Bản tuyên bố rút khỏi Hội Quốc Liên.
Đức tuyên bố rút khỏi Hội Quốc Liên.
Hit-le công khai vi phạm hoà ước Vec-xai.
19


Tháng 12/1937
Ngày 25/11/1936

Ý tuyên bố rút khỏi hội Quốc Liên.
Đức và Nhật kí Hiệp ước chống Quốc tế cộng sản,
cam kết phối hợp các hoạt động chính trị đối ngoại
và các biện pháp cần thiết để chống Liên Xô và
Quốc tế cộng sản, đồng thời còn nhằm chống cả

Anh, Pháp, Mĩ.
Ngày 6/11/1937

Ý tham gia Hiệp ước chống Quốc tế cộng sản.
…
…..
2.1.4.3. Dựa vào đoạn tư liệu, trích dẫn, yêu cầu học sinh đánh giá,
nhận xét.
Ví dụ 7. Lênin đã đánh giá tính chất của hòa ước Vecxai như sau: "Đó là
hoà ước ăn cướp chưa từng thấy... 7/10 dân cư thế giới nằm trong tình
trạng nô lệ... Tất cả trật tự, chế độ quốc tế này dựa trên Hoà ước Vécxai
đang nằm trên ngọn núi lửa". Đó rõ ràng là một "Hòa ước đế quốc chủ
nghĩa".
Em có nhận xét như thế nào về đánh giá trên. Lí giải.
Ví dụ 8. Khi đánh giá về hệ thống hoà ước Vecxai-Oasinhtơn, Nguyên
soái Phốc, nguyên tổng tư lệnh quân đội Đồng minh ở châu Âu đã nói: “Đây
không phải là hoà bình. Đây là một cuộc hưu chiến trong 20 năm”.
Em có nhận xét như thế nào về đánh giá trên. Lí giải.
Ví dụ 9.
Có ý kiến cho rằng: Nếu không có Hítle thì không có chủ nghĩa phát xít
Đức. Không có chủ nghĩa phát xít Đức thì không có chiến tranh thế giới thứ
hai.
Em có nhận xét như thế nào về đánh giá trên. Lí giải.
2.2. Một số câu hỏi thường gặp trong chuyên đề Quan hệ quốc tế
giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1919-1939.

20


Câu hỏi 1. Hãy nhận xét về những mặt tích cực và hạn chế của trật
tự theo hệ thống Véc xai- Oasinhtơn.
Hướng dẫn trả lời
Ý1. Tích cực…

- Là trật tự thế giới đầu tiên được thiết lập trong thời kì hiện đại, khác
với các trật tự cận đại. Các trật tự trước chỉ tập trung ở châu Âu, còn trật tự
theo hệ thống Vecxai- Oasinhtơn có phạm vi mở rộng ra toàn thế giới (cả
châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ). Nó đã bao quát được gần như toàn bộ thế giới.
- Là trật tự thế giới lần đầu tiên được xác lập với những điều khoản,
cam kết chặt chẽ buộc các nước tham gia phải tuân thủ.
- Lần đầu tiên có một tổ chức quốc tế được thành lập để giám sát trật
tự này, mặc dù trên thực tế có thể không làm được điều này – đó là Hội
Quốc Liên.
Ý2. Hạn chế…
- Nhằm mục tiêu bảo vệ tối đa lợi ích của các nước thắng trận, do
những người thắng trận dựng lên (Mỹ, Anh, Pháp, Italia, Nhật ), trong đó
Mỹ và Nhật dù tham gia sau, bị tổn thất ít nhất nhưng lại thu lợi nhiều nhất
nhờ cuộc chiến tranh này. Do vậy, trật tự này là quá bất công với các nước
bại trận, đây chính là nguyên nhân dẫn đến cuộc chiến tranh mới; đặc biệt là
với nước Đức (hiệp ước Vécxai đẩy nước Đức vào tình trạng nô lệ mà người
ta chưa từng nghe thấy, chưa từng trông thấy bao giờ); dồn các nước bại trận
vào chân tường, có những điều khoản không thể thực hiện được (thực tế Đức
không trả một xu chiến phí nào vì sau chiến tranh, Đức bị khủng hoảng,
không có khả năng tài chính để trả). Như vậy, những điều khoản của hiệp
ước là không có tính khả thi.
- Ngay cả những nước thắng trận cũng không thỏa mãn với hệ thống
Vec xai- Oasinhtơn.
21


- Sự bất lực của Hội Quốc Liên: Mỹ không tham gia Hội Quốc Liên,
khiến tổ chức này yếu và thiếu (yếu vì không có sự tham gia của các cường
quốc, thiếu tài chính). Hội Quốc Liên không có quân đội, không có tài chính
và không đưa ra được các chế tài xử phạt các nước vi phạm). Vì thế Hội

Quốc Liên tồn tại ngắn và giải thể khi Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ.
- Ủng hộ chế độ ủy trị, thực ra là công nhận chế độ thuộc địa – tức
công nhận nền thống trị của chủ nghĩa đế quốc đối với các dân tộc bị áp bức,
bảo vệ quyền lợi cho chủ nghĩa đế quốc chứ không phải đại bộ phận các dân
tộc trên thế giới.
Câu hỏi 2. So sánh những điểm giống và khác nhau về trật tự thế giới
giữa hai thời kì theo “Hệ thống Vecxai-Oasinhtơn” (1919-1939) và “Trật
tự hai cực Ianta” (1945-1991).
Hướng dẫn trả lời.
Ý1. Giống nhau…
- Đều được thiết lập sau hai cuộc chiến tranh thế giới: “Trật tự V-O”:
Sau chiến tranh thế giới thứ nhất; “Trật tự Ianta”: Sau chiến tranh thế giới
thứ hai.
- Đều nhằm mục đích phân chia lại thế giới, phân chia thành quả giữa các
nước thắng trận, có lợi cho các nước thắng trận và gây ra nhiều tổn thất cho
các nước bại trận….
- Đều có tổ chức quốc tế để duy trì hòa bình ở hai trật tự: Hội Quốc Liên
và Liên Hợp quốc
Ý2. Khác nhau….
- Trật tự V-O chỉ phản ánh quan hệ giữa các nước tư bản với nhau. Trật
tự hai cực Ianta thể hiện sự đối đầu gay gắt giữa hai lực lượng đối lập nhau:
Hệ thống CNXH do Liên Xô đứng đầu và Hệ thống TBCN do Mĩ đứng đầu.
Sự đối đầu ở trật tự 2 cực Ianta là gay gắt hơn, căng thẳng hơn.
22


- Cơ chế giải quyết hậu quả của chiến tranh ở 2 trật tự cũng có điểm khác
biệt: Nếu ở trật tự V-O, các nước bại trận đặc biệt là Đức bị thiệt hại rất
nặng nề. Thì ở trật tự 2 cực Ianta, sự thiệt hại với các nước bại trận nhẹ hơn:
Mĩ, Anh chủ trương xây dựng lại 1 nước Đức mạnh để làm thành trì chống

Liên Xô ở châu Âu; và 1 nước Nhật Bản mạnh để chống lại Trung Quốc ở
Châu Á.
- Trật tự 2 cực Ianta có thời gian tồn tại lâu hơn trật tự V-O
- Sự sụp đổ của trật tự 2 cực dẫn đến các kết cục khác nhau: Trật tự V-O
sụp đổ dẫn đến cuộc chiến tranh thế giới 2. Trật tự 2 cực Ianta sụp đổ dẫn
đến thời kì đối thoại trong quan hệ quốc tế.
Câu hỏi 3. Phân tích và nhận xét về con đường dẫn đến chiến tranh
thế giới thứ II (1939-1945).
Hướng dẫn trả lời.
Ý1. Phân tích …
- Chiến tranh thế giới thứ 2 bùng nổ trước hết là do sự phát triển không
đồng đều của chủ nghĩa tư bản về kinh tế, chính trị đã dẫn tới sự mâu thuẫn
giữa các nước tư bản về vấn đề thị trường và thuộc địa.
- Sự phân chia thế giới theo hệ thống Vecxai-Oasinhtơn chứa đựng
những mâu thuẫn không thể dung hòa được giữa các nước đế quốc.
- Cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933 đã làm sâu sắc thêm mâu thuẫn
giữa các nước đế quốc, dẫn đến việc lên cầm quyền của các thế lực phát xít
ở Đức, Italia, Nhật Bản.
- Những năm 30 của thế kỉ XX, thế giới hình thành hai khối đế quốc đối
lập nhau: Khối Anh, Pháp, Mĩ và khối Đức, Ý, Nhật. Nhưng cả 2 khối đế
quốc đều coi Liên Xô là kẻ thù cần tiêu diệt. Chính sách 2 mặt của Anh,
Pháp, Mĩ đã tạo điều kiện cho phe phát xít lớn mạnh, từ đó chúng gây ra
cuộc chiến tranh thế giới thứ 2 (1939-1945). Khi phe phát xít xâm lược Tiệp
23


Khắc năm 1938, đòi chiếm vùng Xuy-đét, trong khi Liên Xô ra sức kêu gọi
Anh, Pháp cùng hợp sức để chống lại chủ nghĩa phát xít, bảo vệ Tiệp Khắc
nhưng các nước Anh, Pháp đã phớt lờ đề nghị trên. Ở hội nghị Muy-nich
(9/1938), Anh, Pháp đã đồng ý cho Đức cắt vùng Xuy-đet của Tiệp Khắc

sáp nhập vào lãnh thổ của mình, và gây áp lực buộc chính phủ Tiệp Khắc
phải chấp nhận Hiệp ước trên. Để đổi lại Đức kí với Anh, Pháp những Hiệp
ước đảm bảo không xâm phạm nhau nhưng đó chỉ là thủ đoạn chính trị của
Hit-le, còn sau này khi chiến tranh xảy ra diễn biến của nó đã hoàn toàn đi
ngược lại với sự suy tính của Anh, Pháp.
- Hành động mở rộng xâm lược toàn Trung Quốc của Nhật Bản từ năm
1937, các nước Anh, Pháp, Mĩ cũng không có hành động gì cụ thể để ngăn
chặn mà tiếp tục thi hành chính sách thoả hiệp nhượng bộ đối với Nhật Bản.
Sau đó Anh, Pháp còn rất nhiều hành động thoả hiệp nhượng bộ để cho phe
phát xít tự do hành động phát triển lực lượng.
-Tháng 9/1939 chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra chấm dứt sự tồn tại của
trật tự thế giới theo khuôn khổ của hoà ước Vecxai–Oasinhtơn.

Ý2. Nhận xét…
- Nguyên nhân sâu xa dẫn đến chiến tranh thế giới thứ hai là do sự phát
triển không đồng đều của chủ nghĩa tư bản, dẫn đến những mâu thuẫn về thị
trường, thuộc địa giữa các nước đế quốc.
- Nguyên nhân trực tiếp là do hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế thế
giới 1929 – 1933, dẫn tới sự ra đời của chủ nghĩa phát xít.

24


- Thái độ dung dưỡng, thỏa hiệp của Anh Pháp đã làm cho chủ nghĩa phát
xít lớn mạnh, thúc đẩy chiến tranh đến gần hơn. Do vậy, Anh, Pháp, Mĩ phải
chịu một phần trách nhiệm trong việc để xảy ra chiến tranh thế giới 2.
Câu hỏi 4. Trình bày những điểm giống và khác nhau của chủ nghĩa
phát xít và thái độ của chúng trong quan hệ quốc tế giưã hai cuộc chiến
tranh thế giới 1919- 1939.
Hướng dẫn trả lời.

Ý1. Điểm giống nhau…
- Về kinh tế: các nước đi theo con đường phát xít đều nghèo tài nguyên, ít
thuộc địa hoặc thị trường tiêu thụ hẹp, bị tổn thất nặng nề sau khủng hoảng
kinh tế.
- Về bản chất: các nước đều thực hiện nền chuyên chính khủng bố công
khai của các phần tử phản động nhất, sô vanh nhất, đế quốc nhất của tư bản
tài chính...
- Mưu đồ và thái độ trong quan hệ quốc tế: giới cầm quyền ở các nước
đều bất mãn với hệ thống V-O, đều có mưa đồ dùng vũ lực và chiến tranh để
chia lại thế giới...

Ý2. Khác nhau...
Nội
dung
Quá

CNPX Đức

CNPX Italia

CNPX Nhật

- Sau khủng hoảng - Năm 1929 các tập - Khác với Đức

trình xác kinh tế Đảng Quốc xã đoàn tài chính đã quá trình phát xít
lập

đã đưa Hitle lên cầm đưa Mutxônili lên hóa diễn ra thông
25