Hệ chuyên gia chuẩn đoán bệnh thần kinh tâm thần

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
KHOA CƠNG NGHỆ THƠNG TIN
-----------------------------









BÀI TẬP LỚN (2)
HỆ CHUN GIA (EXPERT SYSTEMS)



ĐỀ TÀI

HỆ CHUN GIA CHUẨN ĐỐN BỆNH
THẦN KINH TÂM THẦN






Giáo viên hướng dẫn:
- Hồ Cẩm Hà

Nhóm sinh viên thực hiện:
- Nguyễn Hải Yến _ K54B
- Phạm Trọng Đốn _ K54B
- Hồng Minh Chiến _ K54B





Hà Nội, 25/11/2007
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
HỆ CHUN GIA CHUẨN ĐỐN BỆNH THẦN KINH TÂM THẦN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Hải Yến _ K54B
2
MỤC LỤC

1. Lời nói đầu:
2. Chuẩn đốn bệnh thần kinh, tâm thần:
3. Hệ chun gia chuẩn đốn bệnh thần kinh tâm thần:
4. Phương hướng triển khai:
5. Thiết kế cơ sở tri thức:
5.1. Các biến, giá trị tương ứng:
5.2. Các luật:
6. Tài liệu tham khảo :
7. Đề xuất của nhóm:
8. Nhận xét của giáo viên:

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
H CHUYấN GIA CHUN ON BNH THN KINH TM THN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyn Hi Yn _ K54B
3
1. Li núi u:
Mt h chuyờn gia l mt chng trỡnh mỏy tớnh biu din v lp lun da
trờn tri thc trong mt ch thuc mt lnh vc c th no ú, nhm gii
quyt vn hoc a ra nhng li khuyờn.


Hỡnh v: Cỏc thnh phn ca mt h chuyờn gia

H chuyờn gia l chng trỡnh m c s tri thc ca nú cha ng cỏc tri
thc c cung c
p
bi cỏc chuyờn gia thc th, khỏc vi cỏc tri thc c thu
thp trong cỏc sỏch giỏo khoa hoc khụng phi tri thc chuyờn mụn.
H chuyờn gia cú tớnh lõu di hn chuyờn gia con ngi, cỏc chuyờn gia con
ngi cú th quờn mt cỏc lp lun hay khỏi nim no ú, nhng h chuyờn gia thỡ
khụng.
H chuyờn gia cũn cú kh nng tỏi s dng cho cỏc mc ớch khỏc nhau, vi
cỏc lnh vc khỏc nhau, mt cỏch nhanh chúng v d dng.
Mt khỏc, quỏ trỡnh o to ra mt chuyờn gia con ngi phi mt mt
khong thi gian v cụng sc khụng nh.

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

HỆ CHUN GIA CHUẨN ĐỐN BỆNH THẦN KINH TÂM THẦN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Hải Yến _ K54B
4
Các hệ chun gia có thể dùng các luật hay quy tắc một cách nhanh chóng
mà khơng bị nhầm lẫn, nếu trong trường hợp có q nhiều quy tắc hay luật thì một
chun gia con người khơng thể xử lý nhanh như một hệ chun gia được
Về mặt hiệu quả, rõ ràng một hệ chun gia có thể tăng số lượng được đưa
vào trong hệ và giảm đi các chi phí nhân cơng. Trong cùng một thời điểm thì một
hệ chun gia có khả năng giải quyết được nhiều vấn đề hơn so với chun gia
con người. Các giải pháp mà hệ chun gia đưa ra là gần như giống nhau trong các
tình huống tương tự nhau tức là nó khơng phụ thuộc vào trạng thái tâm lý tình cảm
con người. Mặc dù các hệ chun gia được xây dựng và bảo trì thường tốn kém,
nhưng để vận hành các hệ chun gia khơng phải tốn nhiều cơng sức và tiền bạc
do đó chi phí cho việc sử dụng hệ chun gia hợp lý hơn rất nhiều so với việc tìm
kiếm một chun gia con người.
Kiến thức của hệ chun gia được tập hợp từ rất nhiều chun gia khác nhau
do đó cơ sở tri thức của nó rộng hơn, phong phú hơn so với một vài chun gia
đơn lẻ.
Tuy nhiên, đối với một hệ chun gia chúng ta cũng thấy được những nhược
điểm của nó. Đó là, một hệ chun gia thì khơng có khả năng học, vì vậy nếu có
những thay đổi trong thực tế thì hệ phải được cập nhật lại ngay. Hệ chun gia
khơng có khả năng sáng tạo và khơng có được các giác quan thơng thường như
con người, trong những tình huống bất thường hệ chun gia khơng có khả năng
giải quyết. Một hệ chun gia cũng khơng có được những kinh nghiệm như các
chun gia con người, và cũng khơng thể nhận ra được vấn đề nếu như vấn đề đó
khơng thuộc phạm vi “hiểu biết” của hệ thống.

2. Chuẩn đốn bệnh thần kinh, tâm thần:

Chuẩn đốn bệnh trong y học nói chung cũng như trong lĩnh vực thần kinh,
tâm thần nói riêng là một lĩnh vực tương đối phức tạp, lĩnh vực này có những đặc
điểm khác biệt đó là mối quan hệ tương hỗ giữa lý thuyết và thực hành. Đối tượng
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
H CHUYấN GIA CHUN ON BNH THN KINH TM THN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyn Hi Yn _ K54B
5
ca lnh vc ny l nhng bnh nhõn, nhng con ngi thc s. ú l nhng thc
th sng c t chc rt phc tp v mt sinh hc kốm theo ú l hng lot
nhng quỏ trỡnh sng tỏc ng qua li, nh hng ln nhau. Nhng quỏ trỡnh ny
luụn b chi phi bi iu kin mụi trng nh: xut hin i khỏng mi, bnh tt,
mm bnh, v ngun bnh

Kin thc y hc cng khỏ phc tp. tỡm ra nhng kin thc mi, phng
phỏp truyn thng l da trờn s mụ t ca cỏc ca bnh, tp hp nhng ca bnh v
cỏc nghiờn cu tnh khỏc (thớ nghim) v nú c sp xp trong nhng danh sỏch
riờng v nhng ngun nh h s bnh ỏn, nht ký y khoa, c s d liu ti
nghiờn cu Chớnh vỡ th m ngi bỏc s thng b trn ngp trong nỳi d liu
khng l. V c bit l nhng d liu ú mi bnh nhõn li cú s m h khỏc
nhau, gn vi cm xỳc ca mi ngi. Ngi bỏc s luụn phi lm vic trong trng
thỏi cng thng trong khi yờu cu phi a ra c nhng quyt nh ỳng n
hiu qu nht.
Nhng bnh liờn quan n thn kinh, tõm thn t trc ti nay ó nhn c
s quan tõm c bit trong gii y khoa. Trong xó hi ngy nay, khi m ỏp lc cuc
sng ngy cng ln hn, mụi trng ngy cng ụ nhim, thỡ nhng chng bnh
v thn kinh, tõm thn li cng nhiu. Nhng bnh ny cú th xy ra mi la tui
v l nguyờn nhõn ch yu nh hng ti t vong hoc tr thnh ngi vụ dng c
i. Theo thụng tin ca TTXVN cho bit ti Hi ngh B trng Y t cỏc nc M

La-tinh, Tõy Ban Nha v B o Nha din ra ti Uruguay, Giỏm c T chc Y t
liờn M Mirta Roses Periago cnh bỏo vo nm 2010, ti khu vc M La-tinh s
cú ti 176 triu ngi b bnh tõm thn. Trong ú, s ca t t vỡ cn bnh ny s
lờn ti 1,5 triu ngi/nm vo nm 2020, tng trờn 70% so vi 900.000 ca trong
nm 1995. S v t t do bnh tõm thn khu vc ny ang ng mc cao.
Theo s liu thng kờ ca T chc Y t Th gii (WHO), hin nay s ngi t t
vỡ bnh tõm thn cao hn s ngi thit mng do chin tranh v sỏt hi ln nhau
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
HỆ CHUN GIA CHUẨN ĐỐN BỆNH THẦN KINH TÂM THẦN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Hải Yến _ K54B
6
cộng lại, trong đó Mỹ La-tinh chiếm một tỷ lệ lớn. Ngun nhân chủ yếu của bệnh
tâm thần tại khu vực này là do ảnh hưởng của các cuộc khủng hoảng kinh tế- xã
hội triền miên, dịch vụ y tế yếu kém và quan hệ giữa con người với con người
trong xã hội bị xuống cấp nghiêm trọng.
Trong khi đó, trong một bài phát biểu "Sức khỏe tâm thần thế kỷ 21" B.S Gro
Harlem Brundtland - Tổng giám đốc tổ chức y tế thế giới đã khẳng định: Vấn đề
tâm thần (tâm thần phân liệt, trầm cảm, lạm dụng ma túy, rượu...) là một trong 10
ngun nhân chủ yếu làm mất khả năng hoạt động của con người. Trong những
năm tới, bệnh tâm thần trên thế giới sẽ gia tăng một cách hết sức bi đát.
Việt Nam cũng sẽ khơng tránh khỏi quy luật này trong bối cảnh đất nước
đang chuyển sang giai đoạn cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa. Sự chuyển đổi về lối
sống, nhịp sống cơng nghiệp chưa có sự thích ứng và cân bằng đang tạo điều kiện
cho căn bệnh tâm thần phát triển. Theo số liệu thống kê của Bệnh viện Tâm thần
Trung ương Việt Nam, năm 2003 cả nước có trên 10 triệu người đang bị rối loạn
tâm thần, cần có sự chăm sóc. Trong khi đó, số bác sĩ chun khoa tâm thần lại
đang thiếu trầm trọng. Cả nước chỉ có hơn 850 bác sĩ chun về lĩnh vực này,
chiếm tỷ lệ 1/100.000 dân, q thấp so với các nước trong khu vực.

Nhằm hưởng ứng tinh thần ngày Thế giới về sức khỏe tinh thần, TTXVN cho
biết Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) kêu gọi các cơ quan y tế và cộng đồng nâng
cao nhận thức, giúp phát hiện, đề phòng và điều trị các bệnh về tinh thần, trong đó
hoạt động tun truyền qua các phương tiện truyền thơng đóng vai trò hết sức
quan trọng.
Việc chẩn đốn, phát hiện sớm và chính xác được các biểu hiện bệnh sẽ có
cách chữa trị hiệu quả hơn, tránh được những tai biến, hậu quả đáng tiếc.
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
HỆ CHUN GIA CHUẨN ĐỐN BỆNH THẦN KINH TÂM THẦN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Hải Yến _ K54B
7
3. Hệ chun gia chuẩn đốn bệnh thần kinh tâm thần:
Theo truyền thống, việc phát triển đào tạo thầy thuốc, chun gia để chuẩn
đốn bệnh thần kinh tâm thần đã đóng góp kết quả khơng nhỏ. Và trong thời đại
ngày nay, sách báo, tài liệu về y học cũng được phổ biến rộng rãi. Tuy nhiên
chúng ta có thể thấy nó vẫn chưa đáp ứng được u cầu thực tế.

Như đã biết, các hệ chun gia thường được dùng trong mơi trường thế giới
thực và mơi trường nghiên cứu đối với các bài tốn mở. Các bài tốn mở thường
liên quan tới các lĩnh vực mà nền tảng lý thuyết yếu.

Trong các lĩnh vực mà nền tảng lý thuyết yếu, tri thức cơ bản khơng đủ mạnh
để mơ tả tất cả các hiện tượng trong lĩnh vực. Đặc biệt tri thức cơ bản khơng đầy
đủ có thể q hẹp để cho phép phát triển các lời giải đúng đắn cho tất cả các vấn
đề xuất hiện trong lĩnh vực. Nền tảng lý thuyết bắt nguồn từ những quan hệ khơng
chắc chắn giữa các khái niệm của lĩnh vực, lĩnh vực càng yếu quan hệ càng khơng
chắc chắn. Điển hình cho loại lĩnh vực này là chuẩn đốn bệnh trong y khoa nói
chung cũng như các bệnh liên quan đến thần kinh tâm thần nói riêng.

Như thế nếu ta xây dựng hệ chun gia chuẩn đốn bệnh thần kinh tâm thần,
nó sẽ đem lại hiệu quả hơn hẳn những giải pháp trên, khắc phục những khó khăn
mà những giải pháp trên khơng làm được. Đó là, một hệ chun gia sẽ:
- Tập hợp được tri thức của nhiều chun gia.
- Phổ biến rộng rãi.
- Dễ sử dụng.
- Giảm được chi phí.
- Dễ cải tiến, cải tiến đồng bộ, nhanh.
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
HỆ CHUN GIA CHUẨN ĐỐN BỆNH THẦN KINH TÂM THẦN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Hải Yến _ K54B
8
4. Phương hướng triển khai:
Hệ thống được xây dựng nhằm mục đích chuẩn đốn bệnh thần kinh tâm
thần, do đó hệ sẽ hỏi người sử dụng các triệu chứng, biểu hiện bệnh, rồi so khớp
các triệu chứng, biểu hiện đó trong các luật để đưa ra kết luận xem người đó bị
bệnh gì. Như vậy hệ chun gia này sẽ suy diễn theo cơ chế “suy diễn tiến”
(forward chaining). Cơ sở tri thức cài đặt trong hệ chun gia sẽ là các luật dạng:
IF điều kiện 1 (độ chắc chắn) …. THEN kết luận (độ chắc chắn luật)

Để xây dựng một hệ chun gia, người ta có thể dùng một shell hoặc một số
cơng cụ khác hoặc sử dụng một ngơn ngữ để cài đặt từ đầu. Do thời gian có hạn
nên ở đây, hệ chun gia chuẩn đốn bệnh thần kinh, tâm thần này được cài đặt
bằng cách sử dụng một shell. Free Shell Live với mơ tơ suy diễn hoạt động theo
cả 2 cơ chế suy diễn tiến và suy diễn lùi, đồng thời shell này hỗ trợ việc xây dựng
hệ chun gia trên web rất dễ sử dụng. Do đó ở đây chúng tơi đã sử dụng Free
Shell Live để cài đặt tri thức cho hệ chun gia chuẩn đốn bệnh thần kinh tâm

thần.
Cơ sở tri thức được tham khảo trên các website sức khỏe (mục Tài liệu tham
khảo).

5. Thiết kế cơ sở tri thức:
5.1. Các biến, giá trị tương ứng:

STT Variable

Value

1
cac_benh

tram_cam
Stress
tam_than_phan_liet
tu_ky
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
H CHUYấN GIA CHUN ON BNH THN KINH TM THN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyn Hi Yn _ K54B
9
tu_tu
viem_nao
tai_bien_mach_mau_nao
chan_thuong_so_nao
dau_dau_do_cang_thang
dau_nua_dau_Migraine

dau_nua_dau_tung_luc
Alzeimer
Hysteria
hoi_chung_khong_tap_trung_va_hieu_dong_o_tre
u_nao
2
gioi_tinh
Nam
Nu
3
do_tuoi

tre_em
vi_thanh_nien
nguoi_truong_thanh
nguoi_gia
4
dau

dau_tuc_nguc
dau_nhuc_dau
dau_lung
dau_ham
dau_tuc_bung
dau_khoi_phat_tu_gay_vung_tren_co_dau_that_hoac_t
uc_cam_thay_dau_bi_quan_chat_nhat_la_vung_chan_
may_hai_ben_mat
dau_dau_tai_di_tai_lai_du_doi_theo_tung_con_keo_da
i_3h_4h_tren_ngay_o_mot_ben_thai_duong
dau_dau_ho_mat_thai_duong_vao_cung_mot_thoi_die

m_trong_ngay_keo_dai_30_90_phut
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
H CHUYấN GIA CHUN ON BNH THN KINH TM THN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyn Hi Yn _ K54B
10
OTHERS
5
ho_hap

nghet_tho_hut_hoi
giam_chuc_nang_ho_hap
roi_loan_ho_hap
OTHERS
6
co_bap

cang_co
co_giat
liet_nua_nguoi
yeu_chan_tay_va_co_giat
OTHERS
7
thi_giac

hoa_mat
mat_hau_nhu_khong_giao_tiep
mu_mat_thoang_qua_nhin_doi
mo_mat_khong_tap_trung_duoc_vao_mot_diem_nhan

_dien_mau_kho
binh_thuong
so_anh_sang_choi_mat_no_dom_dom_co_khoang_den
_che_truoc_mat
xung_huyet_o_mat
rung_giat_nhan_cau_va_thay_doi_thi_luc
OTHERS
8
tieuhoa_anuong

roi_loan_tieu_hoa
ken_an_non_mua
non_oi
khong_buon_non
tieu_chay
OTHERS
9
vi_giac

kho_mieng
nuou_chay_mau_dau
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
H CHUYấN GIA CHUN ON BNH THN KINH TM THN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyn Hi Yn _ K54B
11
bat_thuong_chi_thich_an_chat_ban
vi_giac_roi_loan
OTHERS

10
ngu

mat_ngu
giac_mo_ki_quai
ngu_lo_mo
mat_ngu_luc_nua_dem_vi_dau
ngu_ga_kho_ngu
OTHERS
11
tam_ly

hoi_hop
mat_niem_tin
lo_so_boi_roi
so_hai_vo_co
khong_biet_so
suy_sup_tinh_than_lo_lang_bi_quan_tuyet_vong
OTHERS
12
maybe

tram_cam
Stress
tam_than_phan_liet
tu_ky
tu_tu
viem_nao
tai_bien_mach_mau_nao
dau_dau_do_cang_thang

dau_nua_dau_Migraine
dau_nua_dau_tung_luc
Alzeimer
Hysteria
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
H CHUYấN GIA CHUN ON BNH THN KINH TM THN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyn Hi Yn _ K54B
12
13
da

noi_man_do
noi_mun
da_tim_tay_chan_lanh_co_cam_giac_kien_bo
OTHERS
14
tri_nho

suy_giam_tri_nho
roi_loan_suy_nghi
hay_quen
mat_tri_nho_hoan_toan
OTHERS
15
trang_thai

met_ra_roi
vo_cam

nua_muon_song_nua_muon_chet
hon_me
mat_thang_bang
bat_tinh_khong_nho_gi_truoc_do_di_lai_khong_vung_
mat_dinh_huong_phai_trai
co_the_but_dut_kho_chiu
kho_khan_trong_di_dung
lao_dao_mat_su_phoi_hop_giua_cac_bo_phan_khi_di
OTHERS
16
sinh_san

roi_loan_kinh_nguyet
giam_khoai_cam
binh_thuong
OTHERS
17
hanh_dong

ngoi_bat_dong_hang_gio
hanh_dong_khong_an_nhap_voi_loi_noi_suy_nghi
khong_co_giao_tiep_gat_dau_chi_tay
mat_phuong_huong
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
H CHUYấN GIA CHUN ON BNH THN KINH TM THN

-----------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyn Hi Yn _ K54B
13
kich_dong_la_het_vung_ve

sinh_hoat_binh_thuong
hieu_dong_khong_tap_trung
OTHERS
18 ao_giac True / False
19 hung_du True / False
20
giao_tiep

khong_choi_voi_ai
xung_dot_voi_moi_nguoi
noi_kho_khong_hieu_loi_noi_mat_kha_nang_giao_tie
p
OTHERS
21
cam_xuc

khong_bieu_lo_cam_xuc
thay_doi_tinh_tinh
cam_xuc_that_thuong
tinh_khi_boc_dong
OTHERS
22
noi

cham_noi_hoac_khong_noi
OTHERS
23
choi

khong_biet_choi_do_choi

OTHERS
24
thinh_giac

diec_hoac_gia_diec_thich_nghe_mot_thu_am_thanh_la
gap_van_de_ve_nghe_noi
co_dich_trang_chay_ra_o_tai_mui
so_am_thanh_u_tai
OTHERS
25 ton_thuong_tinh_than True / False
26 sot True / False
27 cam_giac te_liet_nua_nguoi
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN