Bài giảng ngữ văn 10 tuần 7 miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM
TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ

TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả

Miêu tả là dùng ngôn
bứcphương
ảnh
ngữ Quan
hoặc sát
một
và tả
theolàm
sự cho
tiện nào
khác
đượcnghe,
người quan
đọc, sát
người
người xem có thể thấy
sự vật (hiện tượng, con
người) như hiện ra
trước mắt.

TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm
mắt! Lão đừngCái
lo gì
chodữ
cáidội
vườn
của
chết
của
lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Ðến khi
lão Hạc gây xúc
con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và
động
chocụ
bảo hắn : “Ðây
là cáimạnh
vườn mẽ
mà ông
thân sinh ra anhngười

đã cố đọc.
để lạiCòn
cho anh
trọn vẹn : cụ thà
chếtvật
chứông
không
nhân
giáochịu
bán đi một sào...” (Nam Cao – Lão Hạc)

trong truyện có cảm
xúc như thế nào?

Biểu cảm là bộc lộ tình cảm chủ quan của bản thân trước sự vật,
sự việc, hiện tượng, con người trong cuộc sống.
TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Miêu tả trong văn
bản tự sự có hoàn
toàn giống với miêu
tả trong văn bản

miêu tả không?

Miêu tả trong văn bản tự sự không hoàn toàn
giống miêu tả trong văn bản miêu tả. Văn bản
tự sự chủ yếu là kể. Những đoạn miêu tả trong
văn bản tự sự là góp phần làm cho câu chuyện
cụ thể hơn, sinh động hơn.
TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Biểu cảm trong văn
bản tự sự với biểu cảm
trong văn bản biểu
cảm có những điểm
giống và khác nhau cụ
thể nào?

* Giống nhau: Đều trực tiếp biểu lộ tình cảm, cảm xúc.
* Khác nhau: Biểu cảm trong trong văn bản Tự sự chủ yếu
để góp phần làm cho câu chuyện gợi cảm, truyền cảm hơn.
Nhờ những đoạn biểu cảm, tâm trạng nhân vật hay chính
tác giả được bộc lộ, truyền cảm đến người đọc làm cho câu
chuyện chân thực và hấp dẫn hơn, xúc động hơn.

TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Cần căn cứ vào đâu để
đánh giá hiệu quả của
miêu tả và biểu cảm
trong văn bản tự sự?

Căn cứ đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu
cảm trong văn bản tự sự là đạt được đến mục
đích của kể (việc kể được người đọc, người
nghe tiếp nhận hiệu quả nhất).

TaiLieu.VN


{…} Nếu có lần nằm ngoài trời suốt đêm, hẳn bạn thừa biết giữa lúc chúng ta ngủ thì cả một thế giới
huyền bí bừng dậy trong cảnh cô quạnh và u tịch. Lúc ấy suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm
lửa nhỏ, … và văng vẳng trong không gian, những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe khẽ, tưởng đâu
cành cây đang vươn dài và cỏ non đang mọc. Ban ngày là cuộc sống của chúng sinh và ban đêm là
cuộc sống của cây cỏ. Không quen thì dễ sợ… Cho nên tiểu thư của chúng ta cứ mỗi lần nghe thấy một
tiếng động nhỏ là đã run lên và nép sát vào người tôi. Một lần, từ phía mặt đầm lấp lánh dưới kia nổi
lên một tiếng kêu dài, não ruột, ngân vang rền rền tới chỗ chúng tôi ngồi. Cũng vừa lúc một ngôi sao

rực rỡ đổi ngôi, lướt trên đầu chúng tôi về cùng một hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi
vừa nghe thấy kia đã mang theo một luồng ánh sáng.
- Cái gì thế? – Xtê-pha-nét khe khẽ hỏi.
- Có một linh hồn lên thiên đàng, cô chủ ạ. – nói rồi tôi làm dấu thánh.
Nàng cũng làm theo và cũng ngồi ngửa cổ như thế một lát, vẻ rất trầm ngâm…
Nàng ngước mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu, nom nàng như chú mục đồng của nhà
trời.
- Nhiều sao quá! Đẹp quá kìa! Chưa bao giờ tôi thấy nhiều sao như thế này. Mục đồng có biết tên các
ngôi sao không?
- Dạ có, thưa cô chủ.
Và trong khi tôi cố giảng cho nàng thế nào là đám cưới sao thì tôi cảm thấy như có một cái gì mát rượi
và mịn màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi. Thì ra đầu nàng nặng trĩu vì buồn ngủ đã ngả vào tôi với tiếng
sột soạt êm ái của những dải đăng-ten và làn tóc mây gợn sóng. Nàng cứ ngồi yên như thế không nhúc
nhích cho đến khi ngàn sao trên trời mờ dần, nhoà đi trong buổi ban mai đang rạng. Còn tôi, tôi nhìn
nàng ngủ, đáy lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại
TaiLieu.VN
cho tôi những ý nghĩ cao đẹp. Quanh hai chúng tôi, ngàn sao vẫn tiếp tục cuộc hành trình trầm lặng


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Đoạn trích trên có phải
là một đoạn trích tự sự
không? Vì sao?

Đây là một đoạn trích tự sự vì có việc để kể [kể về
việc nhân vật Tôi (chàng chăn cừu thuê) và cô chủ
Xtê-pha-nét (đồng thời là bạn) cùng lên đồi ngắm
sao]
TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

TaiLieu.VN

Tìm những yếu
tố miêu tả trong
đoạn trích?


{…} Nếu có lần nằm ngoài trời suốt đêm, hẳn bạn thừa biết giữa lúc chúng ta ngủ thì cả một thế giới huyền bí
bừng dậy trong cảnh cô quạnh và u tịch(1). Lúc ấy suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ, …
và văng vẳng trong không gian, những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe khẽ, tưởng đâu cành cây đang
vươn dài và cỏ non đang mọc(2). Ban ngày là cuộc sống của chúng sinh và ban đêm là cuộc sống của cây
cỏ(3). Không quen thì dễ sợ…(4) Cho nên tiểu thư của chúng ta cứ mỗi lần nghe thấy một tiếng động nhỏ là đã
run lên và nép sát vào người tôi(5). Một lần, từ phía mặt đầm lấp lánh dưới kia nổi lên một tiếng kêu dài, não
ruột, ngân vang rền rền tới chỗ chúng tôi ngồi(6). Cũng vừa lúc một ngôi sao rực rỡ đổi ngôi, lướt trên đầu
chúng tôi về cùng một hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe thấy kia đã mang theo một
luồng ánh sáng(7).

- Cái gì thế? (8)– Xtê-pha-nét khe khẽ hỏi.(9)

Những yếu tố miêu tả

- Có một linh hồn lên thiên đàng, cô chủ ạ(10). – nói rồi tôi làm dấu thánh.(11)
Nàng cũng làm theo và cũng ngồi ngửa cổ như thế một lát, vẻ rất trầm ngâm…(12)
Nàng ngước mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu, nom nàng như chú mục đồng của nhà trời.(13)
- Nhiều sao quá!(14) Đẹp quá kìa!(15) Chưa bao giờ tôi thấy nhiều sao như thế này.(16) Mục đồng có biết tên
các ngôi sao không?(17)
- Dạ có, thưa cô chủ.(18)
Và trong khi tôi cố giảng cho nàng thế nào là đám cưới sao thì tôi cảm thấy như có một cái gì mát rượi và mịn
màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi.(19) Thì ra đầu nàng nặng trĩu vì buồn ngủ đã ngả vào tôi với tiếng sột soạt
êm ái của những dải đăng-ten và làn tóc mây gợn sóng(20). Nàng cứ ngồi yên như thế không nhúc nhích cho
đến khi ngàn sao trên trời mờ dần, nhoà đi trong buổi ban mai đang rạng(21). Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ, đáy
lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những ý nghĩ
cao đẹp(22). Quanh hai chúng tôi, ngàn sao vẫn tiếp tục cuộc hành trình trầm lặng ngoan ngoãn như một đàn
cừu lớn; và đôi lúc, tôi tưởng đâu một trong những ngôi sao kia, ngôi sao thanh tú nhất, ngời sáng nhất lạc
mất đường đi đã đậu xuống vai tôi mà thiêm thiếp ngủ…(23)

TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

TaiLieu.VN

Tìm những yếu
tố biểu cảm trong
đoạn trích?


{…} Nếu có lần nằm ngoài trời suốt đêm, hẳn bạn thừa biết giữa lúc chúng ta ngủ thì cả một thế giới huyền bí
bừng dậy trong cảnh cô quạnh và u tịch(1). Lúc ấy suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ, …
và văng vẳng trong không gian, những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe khẽ, tưởng đâu cành cây đang
vươn dài và cỏ non đang mọc(2). Ban ngày là cuộc sống của chúng sinh và ban đêm là cuộc sống của cây
cỏ(3). Không quen thì dễ sợ…(4) Cho nên tiểu thư của chúng ta cứ mỗi lần nghe thấy một tiếng động nhỏ là đã
run lên và nép sát vào người tôi(5). Một lần, từ phía mặt đầm lấp lánh dưới kia nổi lên một tiếng kêu dài, não
ruột, ngân vang rền rền tới chỗ chúng tôi ngồi(6). Cũng vừa lúc một ngôi sao rực rỡ đổi ngôi, lướt trên đầu
chúng tôi về cùng một hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe thấy kia đã mang theo một
luồng ánh sáng(7).

Nh÷ng yÕu tè biÓu c¶m

- Cái gì thế? (8)– Xtê-pha-nét khe khẽ hỏi.(9)
- Có một linh hồn lên thiên đàng, cô chủ ạ(10). – nói rồi tôi làm dấu thánh.(11)
Nàng cũng làm theo và cũng ngồi ngửa cổ như thế một lát, vẻ rất trầm ngâm…(12)
Nàng ngước mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu, nom nàng như chú mục đồng của nhà trời.(13)
- Nhiều sao quá!(14) Đẹp quá kìa!(15) Chưa bao giờ tôi thấy nhiều sao như thế này.(16) Mục đồng có biết tên
các ngôi sao không?(17)
- Dạ có, thưa cô chủ.(18)
Và trong khi tôi cố giảng cho nàng thế nào là đám cưới sao thì tôi cảm thấy như có một cái gì mát rượi và mịn
màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi.(19) Thì ra đầu nàng nặng trĩu vì buồn ngủ đã ngả vào tôi với tiếng sột soạt
êm ái của những dải đăng-ten và làn tóc mây gợn sóng(20). Nàng cứ ngồi yên như thế không nhúc nhích cho
đến khi ngàn sao trên trời mờ dần, nhoà đi trong buổi ban mai đang rạng(21). Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ, đáy
lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những ý nghĩ

cao đẹp(22). Quanh hai chúng tôi, ngàn sao vẫn tiếp tục cuộc hành trình trầm lặng ngoan ngoãn như một đàn
cừu lớn; và đôi lúc, tôi tưởng đâu một trong những ngôi sao kia, ngôi sao thanh tú nhất, ngời sáng nhất lạc
mất đường đi đã đậu xuống vai tôi mà thiêm thiếp ngủ…(23)
TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Thử lược bỏ các yếu tố
miêu tả và biểu cảm
trên thì đoạn trích sẽ
như thế nào?

Nếu bỏ đi các yếu tố miêu tả và biểu cảm, đoạn trích nói trên sẽ trở nên khô
khan, người đọc sẽ không có cảm giác như đang được chứng kiến cảnh đêm sao
thơ mộng, u huyền trên núi cao miền Prô-văng-xơ xa xôi, cùng những rung
động nhẹ nhàng, say sưa mà thanh khiết trong tâm hồn chàng chăn cừu bên cô
gái ngây thơ, xinh đẹp.
TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự

1. Miêu tả
2. Biểu cảm

Tại sao có thể gọi đoạn
văn trên là đoạn tự sự
mà không thể xếp vào
văn bản miêu tả hoặc
văn bản biểu cảm ?

Các câu miêu tả và biểu cảm trên không tách rời và tồn tại
biệt lập mà xen kẽ, nối tiếp nhau trong dòng kể chuyện
một cách rất tự nhiên, hợp lí qua cái nhìn và cảm nhận của
nhân vật “tôi”.
TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng
đối với việc miêu tả và biểu cảm trong
văn bản tự sự

Chọn và điền từ (quan
sát, liên tưởng, tưởng
tượng) thích hợp vào

chỗ trống trong các câu
sau?

Liên tưởng
a. / ……………………
/: Từ sự việc, hiện tượng nào đó mà nghĩ đến
sự việc, hiện tượng có liên quan.
Quan sát
b. / ……………………
/: Xem xét để nhìn rõ, biết rõ sự vật hay hiện
tượng.
Tưởng tượng
c. / ……………………
/: Tạo ra trong tâm trí hình ảnh của cái không
hề có trước mắt, hoặc còn chưa hề gặp.
TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng
đối với việc miêu tả và biểu cảm trong
văn bản tự sự

Không thể chỉ quan sát

kĩ càng mà rất cần sự
liên tưởng và tưởng
tượng khi miêu tả.

TaiLieu.VN

THẢO LUẬN
Làm tốt việc miêu tả là chỉ cần
quan sát đối tượng một cách kĩ càng
mà không cần đến liên tưởng
và tưởng tượng? Điều đó
có đúng không? Vì sao?


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng
đối với việc miêu tả và biểu cảm trong
văn bản tự sự

Chọn đáp án không
chính xác trong các
đáp án sau?

Những cảm xúc, những rung động (để biểu cảm) được nảy sinh từ

đâu?
a. Từ sự quan sát chăm chú, kĩ càng, tinh tế.
b. Từ sự vận dụng liên tưởng, tưởng tượng, hồi ức.
c. Từ những sự vật, sự việc khách quan đã hoặc đang lay động trái
S tim người kể.
TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng
đối với việc miêu tả và biểu cảm trong
văn bản tự sự

GHI NHỚ:
Sách giáo khoa (Trang 76)

TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả

2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng
đối với việc miêu tả và biểu cảm trong
văn bản tự sự
III. Luyện tập
Bài tập 1 (Phần b – Trang 76)

TaiLieu.VN


Bài tập 1 (Phần b – Trang 76)

Hãy nhận xét về vai trò của các yếu tố miêu tả và biểu cảm
trong đoạn trích dưới đây:

Một hôm, Gri-gơ bắt gặp trong rừng một em bé có đôi bím
tóc nhỏ xíu, con ông gác rừng. Em bé đang nhặt những quả
thông bỏ vào trong lẵng.
Trời đang thu. Nếu như ta có thể lấy hết đồng và vàng trên
trái đất đem đánh thành muôn vàn lá cây rất mực tinh xảo
thì những chiếc lá đó cũng chỉ có thể làm thành một phần
rất nhỏ bộ quần áo mà mùa thu đang trải trên những ngọn
núi kia mà thôi. Vả lại, những chiếc lá nhân tạo nọ sẽ rất thô
kệch nếu so với lá thật, nhất là những lá liễu hoàn diệp. Mọi
người đều biết rằng, chỉ cần một tiếng chim hót thôi cũng đã
đủ làm chúng run rẩy.
TaiLieu.VN

(Lẵng quả thông – Pau-tốp-

MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản
tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng
đối với việc miêu tả và biểu cảm trong
văn bản tự sự
III. Luyện tập
IV. Củng cố

• Miêu tả và biểu cảm hai yếu tố quan trọng trong văn
bản tự sự. Nhờ những yếu tố đó mà câu chuyện trở nên
sinh động, hấp dẫn và có sức truyền cảm mạnh mẽ.
• Muốn miêu tả và biểu cảm thành công, người viết cần
phải quan tâm, tìm hiểu cuộc sống, con người và bản
thân, đồng thời chú ý quan sát, liên tưởng, tưởng tượng
và lắng nghe những lay động mà sự vật, sự việc khách
quan gieo vào trong tâm trí của mình.

TaiLieu.VN


MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN
TỰ SỰ
I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản

tự sự
1. Miêu tả
2. Biểu cảm

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng
đối với việc miêu tả và biểu cảm trong
văn bản tự sự
III. Luyện tập
IV. Củng cố
V. Hướng dẫn tự học

- Làm phần a, bài tập 1 và bài tập 2 (Trang 76)
- Đọc thêm văn bản “ Về dưới bóng hoàng lan” của
Thạch Lam …
- Soạn bài “Tam đại con gà” và “Nhưng nó phải
bằng hai mày”

TaiLieu.VN


Chúc các em học giỏi!
TaiLieu.VN