Đặc điểm và những thành tựu tiêu biểu của kiếntrúc La Mã cổ đại

LỜI MỞ ĐẦU
Lịch sử luôn là một sự bí ấn với loài người, nó luôn chứa những điều ta
không biết hoặc biết nhưng chưa hết. Chúng ta đều đã biết về bán đảo Ý – một dải
đất dài và hẹp, một chiếc hia xinh đẹp duỗi thẳng xuống Địa Trung Hải với diện
tích lớn gấp 5 lần bán đảo Hi Lạp, đó chính là nơi phát sinh quốc gia La Mã cổ đại.
Kiến trúc La Mã, cùng với kiến trúc Hy Lạp đã tạo nên những “cái chuẩn” mà đời
sau còn tiếp tục sử dụng lâu dài, như Marx đã viết: “ Không có Hy Lạp và La Mã
cổ đại, sẽ không có châu Âu hiện tại”. Đây là một đề tài khá hay vì vậy nhóm
chúng em xin chọn câu hỏi “ Đặc điểm và những thành tựu tiêu biểu của kiến
trúc La Mã cổ đại” làm bài tập nhóm. Dù đã có nhiều cố gắng song hiểu biết còn
hạn chế, chúng em kính mong nhận được những lời nhận xét đánh giá của thầy cô
và các bạn.

1


NỘI DUNG
I.

Khái quát chung về kiến trúc La Mã cổ đại
Người La Mã đã hấp thụ ảnh hưởng của Hy Lạp trong nhiều khía cạnh liên

quan chặt chẽ đến kiến trúc, vay mượn các nước láng giềng và cha ông Etruscan đã
cung cấp cho họ với vô số kiến thức cần thiết cho các giải pháp kiến trúc tương lai,
chẳng hạn như hệ thống thủy lực về xây dựng các vòm. Thế kỷ 1 TCN, La Mã bắt
đầu dùng bê tông thay thế đá cẩm thạch như nguồn vật liệu xây dựng chính, cho
phép xây dựng nhiều công trình phức tạp hơn. Đồng thời vào thời gian này, lần đầu
tiên họ cho ghi chép các kiến thức kiến trúc xây dựng vào sử học.
II.

Đặc điểm của kiến trúc La Mã cổ đại

- Số lượg kiến trúc rất lớn, các loại hình kiến trúc chủ yếu là: Đền thờ thần,
miếu thờ thần; Basilica (nơi xử án và sinh hoạt công cộng); Các công trình hành
chính (Curia-Viện nguyên lão), lưu trữ, thư viện; Quảng trường (Forum-nơi thường
đặt các Basilicava2 Curia, nơi thờ các nhà vua); Nhà tắm công cộng (Therma); Hý
trường, kịch trường; Đấu trường; Khải hoàn môn; Các loại nhà ở, cung điện; Cầu
dẫn nước, cầu cống, đường sá…
- Quy mô kiến trúc đồ sộ, tường dày, hoành tráng bề thế, gây ấn tượng về sức
mạnh, quyền lực, về một sự bền vững lâu dài, nhiều công trình đã chịu đựng được
thử thách của thời gian. Nếu nghệ thuật Hy lạp tìm đến 1 sự hài hòa giữa hình thức
và cấu trúc, giữa kiến trúc và trang trí, thì kiến trúc La Mã, ngược lại là 1 nghệ
thuật ứng dụng nhằm đáp ứng tính cách sôi động và thực dụng của người La Mã.
- Tổ hợp không gian của kiến trúc La mã rất phức tạp do công năng của công
trình cần đáp ứng được các yêu cầu ngày càng đa dạng của cuộc sống. Kết cấu các
công trình kiến trúc La mã có nhiều tiến bộ kỹ thuật xây dựng vòm, cuốn bằng đá
2


và nhờ việc tìm ra bêtông thiên nhiên, người La mã đã thực hiện được những kết
cấu không gian lớn.
- Người La mã đã tiếp tục phát triển ba loại thức cột Doric, Ionic và Corinth của
Hy lạp cổ đại, làm phong phú thêm hình thức của ba loại thức cột này và sang tạo
thêm hai loại tức cột mới là Toscan và Compozit.
- Một trong những bậc thầy về sử dụng đá trong xây dựng nữa là La Mã. Đặc
trưng của kiến trúc La Mã cổ đại chính là hệ thống tỷ lệ và hình thức trang trí cột
nhằm tìm đến một cái đẹp lý tưởng. Các kiến trúc của La Mã đều mang đến cho
kiến trúc một hình thức, một sức sống, chịu đựng được thử thách của thời gian,
biểu trưng cho vẻ đẹp trong sáng, khỏe mạnh và tinh tế của kiến trúc cổ điển.
III.

Những thành tựu tiêu biểu

1. Đấu trường Colisee
Đấu trường Colisée ở Roma khởi công vào năm 72 sau CN (vào các đời vua
Vespasien và Tittus), là một công trình vật chất nhưng phản ảnh rất đầy đủ đời
sống tinh thần của người La Mã Cổ đại. Công trình có dạng hình elíp với chu vi
527m, được chia làm bốn phần đối xứng bởi hai trục dài và ngắn, trục dài có kích
thước 188m, trục ngắn có kích thước 156m. Khán đài hình elíp của đấu trường
Colisée được nâng cao dần lên, tổ chức theo kiểu nền dốc bậc Amphitheatre và
chứa được 50.000 người trong đó có 45.000 chỗ ngồi và 500 chỗ đứng. Nhà Vua có
lối ra vào riêng gắn với đường ngầm dưới đất, đảm bảo đường đi lại ngắn giữa chỗ
ngồi danh dự trên khán đài với cung điện Hoàng gia.Công trình có phong cách
hùng vĩ nhờ ở kích thước to lớn và vẻ khoa trương của các vòm cuốn từ các tầng.
Các chi tiết kiến trúc cũng được chú ý để tạo nên không khí kịch tính trong trường
đấu. Đấu trường Colisée có hệ thống kết cấu hoàn thiện, hệ tường cột chạy vòng
quanh mặt đứng công trình tạo nên 80 cái vòm cuốn đá cùng với hệ thống tường
3


ngang hình rẻ quạt - 80 bức cả thảy - đỡ toàn bộ khán đài và các sàn tầng của công
trình. Không chỉ là hệ thống kết cấu hợp lý mà còn cách tuyển chọn vật liệu đã
chứng tỏ người La Mã Cổ đại nắm vững một số kỹ thuật xây dựng quan trọng.
Hình thức kết cấu ở mặt ngoài đấu trường đã sử dụng hai yếu tố cuốn và cột thức
rất thành công.
Tuy ngày nay đấu trường Colisée không còn được nguyên vẹn, một phần đã
bị mất đi, nhưng vị trí và ý nghĩa của nó đối với Roma thì không suy chuyển.
2. Nhà tắm Caracalla
Vào thời Caracalla, các nhà tắm công cộng đều mang đặc điểm của các thành
phố La Mã trong thời gian ít nhất ba thế kỷ. Đặc điểm chính của nhà tắm ban đầu là
một phòng trang điểm và một bồn nước nóng dùng chung trong một phòng xông

hơi, đi qua một phòng xông âm ấm. Một số cũng gồm nhiều phòng xông khô như
phòng tắm hơi và một phòng tắm lạnh có bể bơi sâu. Các nhà tắm đều có quy mô
gia đình, ánh sáng lờ mờ, trang trí đơn sơ, phản ánh chức năng tiện dụng, cung cấp
tiện nghi vệ sinh cho cư dân thành phố.
Lớn nhất trong số các nhà tắm - như nhà tắm Caracalla - có quy mô bằng
một thành phố nhỏ. Bể bơi quy mô cỡ Thế vận hội và khu vực frigidaria nhiều hang
động dài, có nhiều cửa sổ khổng lồ lắp kính để chiếu sáng. Khắp nơi, sàn và vách
tường phát ra tia sáng yếu ớt từ các tảng cẩm thạch quý. Pho tượng khổng lồ tượng
trưng cho thần Aesclepius, vị nam thần chữa bệnh cho người La Mã, cao đến 4m,
với nhiều bộ phận mạ vàng có mặt khắp nơi trong các nhà tắm Caracalla.
Đây là một trong những dự án xây dựng riêng biệt quy mô lớn nhất do các vị
hoàng đế ở Rome đứng ra đảm nhiệm.
3. Basilica Maxentius

4


Basilica là một thể loại công trình công cộng có quy mô và diện tích rộng lớn
thời La Mã cổ đại, là một kiến trúc mang tính tổng hợp vừa làm nơi giao dịch,hội
trường lại vừa làm nơi xử án.Basilica Maxentius khởi công xây dựng bởi vua
Maxentius, về sau vua Constantin hoàn thiện thêm bằng việc xây ghép một tiền
sảnh bên. Basilica Maxentius nổi tiếng bởi quy mô, tầm vóc, kỹ thuật xây cuốn,
mái vòm và nghệ thuật trang trí.
Chiều dài của Basilica bao gồm ba bước, toàn bộ 100 mét dài, chiều rộng
gồm ba nhịp, tổng cộng 76m rộng. Xây dựng một công trình kích thước như vậy
đòi hỏi phải có kỹ thuật cao, kích thước cuốn đã nửa tròn của mỗi bước công trình
có chiều rộng 20,3m, chiều cao 24,3m. Chiều cao lên đến đỉnh mái là 36,58m.
4. Cầu dẫn nước Pont du Gard
Pont du Gard được xây dựng bằng đá bắc ngang qua sông Gardon gồm
3 tầng với chiều dài 275 mét và độ cao tối đa 49 mét. Đây là cầu dẫn nước cao nhất

trong số các công trình tương tự thời La Mã. Độ mở của các nhịp cầu hai tầng đầu
là tương tự nhau vì các trụ nhịp của hai tầng này được đặt trùng lên nhau. Độ mở
của các nhịp thay đổi từ 24,52 mét cho các nhịp bắc qua sông và 19,50 mét cho các
nhịp còn lại. Các nhịp hẹp nhất có độ mở 15,50 mét. Các nhịp của tầng trên cùng
có độ mở không đổi là 4,80 mét.Hai tầng đầu và các trụ của tầng thứ ba được xây
dựng bằng cùng một loại gạch đá dày nửa mét, dài 2 mét và cân nặng tới 6 tấn. Các
phiến đá này được ghép chính xác với nhau bằng cách chạm trực tiếp tại nơi ghép.
Các máng dẫn nước rộng 1,20 mét, cao 1,85 mét được xây từ các phiến đá xây dày
0,85 mét. Hệ thống này được bao bọc bởi các phiến đá lát dày 0,35 mét, rộng 1 mét
và dài 3,65 mét.

5. Forum Trajan
5


Các hệ thống quảng trường khởi La Mã cổ đại Forum ban đầu là một trung
tâm sinh hoạt: Hội họp, mít tinh diễu hành, chợ và trường đấu. Forum hoành tráng,
gây ấn tượng nhất là Forum cuối cùng của các triều đại La Mã là Forum Trajan, do
vua Trajan tiến hành xây dựng.Để xây dựng Forum Trajan, người ta đã san phẳng
cả một ngọn đồi nhỏ. Hai bên phải và trái có hai thu viện La Tinh và Hy Lạp, góp
phần hình thành một tổng thể lớn nhỏ, cao thấp khác nhau, gây ấn tượng mạnh.
La Mã đã từng là một trung tâm kiến trúc hấp dẫn lớn nhất của thời cổ đại,
chính vì vậy, mà về cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng đã có câu châm ngôn: “ Mọi con
đường đều dẫn đến thành Roma”.
6. Đền Pantheon
Đền Pantheon là một công trình kiến trúc ở Roma, Ý. Chiếm vị trí nổi bật
nhất trong pho sử đền đài La Mã và thế giới là đền Pantheon - "Ngôi đền của mọi
vị thần" được xây dựng vào năm 118 - 126 dưới triều vua Hadrianus. Hình thức và
quy mô ngôi đền vượt lên tất cả các đền đài có trước đó.
Tòa nhà có khối chính hình tròn, mái hình bán cầu lợp bằng một loại đá nhẹ.

Đường kính mái 43,2m, đúng bằng chiều cao tòa nhà. Độ lớn của bán cầu này vượt
lên mọi loại mái vòm của các công trình được làm từ trước và sau đó gần 20 thế kỷ
(tới tận thế kỷ XIX). Tường nhà rất dày (6,3m) với nhiều hốc, vòm ở phần dưới,
nhưng khi lên cao thì mỏng dần. Từ đáy vòm trở xuống nhà được chia làm 2 tầng.
Tầng dưới cao 13m dùng hàng cột thức Coranh. Tầng trên cao 8,7m chỉ dùng các
mảng tường nảy trụ làm bằng đá cẩm thạch. Những mảng tường nảy trụ này hợp
làm một với 5 hàng ô cờ được khoét lõm trên vòm trần (gọi là kêxon) tạo nên cảm
giác nhẹ nhàng, thư thái. Vòm mái được kết thúc bằng một lỗ tròn đường kính
8,92m - một giải pháp chiếu sáng gây được ấn tượng rất mạnh cho con người trong
một không gian cao lồng lộng. Khác với loại đền Hy Lạp - La Mã thông thường
(chỉ là chỗ đặt tượng thờ), đền Pantheon với 1500m2 sàn có sảnh vào sâu tới 14m
6


có 16 cột tròn đường kính 1,5m, cao 14m, trên lợp mái dốc về hai phía. Hai dốc
tròn hai bên sảnh đặt tượng Hoàng đế và tượng Marcus Agrippa - nhà kiến trúc, kỹ
sư công binh đại tài - bạn của Hoàng đế. Một điều nữa gây được ấn tượng mạnh là
khoảng sân trước đền dài tới 120m, có hàng cột và hiên bao quanh. Với đoàn người
từ ngoài xa tiến vào, hiên này thoạt tiên che khuất tòa nhà đồ sộ bên trong. Chỉ sau
khi đi qua hàng cột cổng, ngôi đền mới đột ngột hiện ra. Với vật liệu bê tông, gạch
nung và đá ốp, bằng những tính toán thông minh và chính xác, đền Pantheon xứng
đáng là đỉnh cao của tư duy kỹ thuật thời La Mã cổ đại.

III.

Đánh giá chung về kiến trúc La Mã cổ đại

La Mã có niềm tự hào về các công trình kiến trúc của họ, khi mà có sự kết
hợp các kiến thức truyền thống của nền văn minh Hy Lạp kinh điển. Tuy nhiên các
công trình xây dựng của Roma gần như cùng kiểu của Hy Lạp đương thời. Có ý

kiến cho rằng La Mã vay mượn cứng nhắc sự chính xác, đề án phác thảo, tính cân
xứng từ Hy Lạp. Mặc dù vậy vẫn có sự khác nhau giữa hai trường phái La Mã và
Hy Lạp về kiểu cách trong xây dựng. Dù thế nào đi nữa, về mặt kiến trúc, người La
Mã đã có rất nhiều sáng tạo, cách tân và đạt được những thành tựu rực rỡ.
Ngoài ra, phong cách kiến trúc nơi đây cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến các
công trình kiến trúc lớn, nhỏ ở một số quốc gia trên thế giới hiện nay.

7


KẾT LUẬN
Những thành tựu rực rỡ về kiến trúc của La Mã cổ đại được ghi vào lịch sử nhân
loại một cách đầy tự hào. Qua đó ta cũng thấy được sự phát triển của nền văn minh
Hy- La cổ đại. Như Engels đã viết “ Không có cơ sở của văn minh Hy Lạp và đế
quốc La Mã thì cũng không có Châu Âu hiện đại”. Nói như vậy để thấy tầm hưởng
của văn minh phương Tây thời kỳ cổ đại đối với nền văn hóa thế giới lớn như thế
nào.

8


HÌNH ẢNH MINH HỌA

ĐẤU TRƯỜNG COLISSE

9


NHÀ TẮM CARACALLA

Basilica Maxentius

10


Cầu dẫn nước Pont du Gard

HỆ THỐNG QUẢNG TRƯỜNG HOÀNG GIA ROMA

11


Đền Pantheon nhìn từ trên xuống

Patheon rực rỡ trong đêm

12


13


MỤC LỤC

Danh mục tài liệu tham khảo

14


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1, Vũ Dương Ninh (chủ biên), Lịch sử văn minh thế giới, NXB Giáo dục
2,. Lê Phụng Hoàng (chủ biên), Lịch sử văn minh thế giới, NXB Giáo dục
3. Lê Phụng Hoàng, Hà Bích Liên, Trần Hồng Ngọc, Các công trình kiến trúc nổi
tiếng trong lịch sử thế giới cổ trung đại, NXB Giáo dục
4, Một số website tham khảo

15