Gợi ý phân tích tác phẩm Sóng của tác giả Xuân Quỳnh

Xuân Quỳnh là một nhà thơ nữ nổi lên từ thời kì đầu xây dựng hoà bình với những bài thơ tươi trẻ qua
phần Chồi biếc trong tập thơ Tơ tằm và chồi biếc (in chung với Cẩm Lai). Thơ Xuân Quỳnh mang nặng
tình cảm thiết tha, gắn bó với cuộc đời, biết vượt lên những thử thách khó khăn để xây dựng hạnh phúc
chung. Riêng về thơ tình Xuân Quỳnh có những tình cảm đằm thắm, đôn hậu, thuỷ chung. Hai bài thơ
tình được nhiều người biết đến là Thuyền và biển và Sóng. Trong cả hai bài thơ tác giả dùng hình thức ẩn
dụ để nói về tình yêu lứa đôi. Quan hệ giữa thuyền và biển là quan hệ của tình yêu. Biển tượng trưng cho
người con gái, thuyền tượng trưng cho người con trai, quan hệ là gắn bó thắm thiết. Tuy nhiên có lúc biển
nổi sóng để xô thuyền cũng như tình yêu có lúc va chạm. Nhưng rồi cuối cùng vẫn là tình yêu hạnh phúc.
Trong
bài
Thuyền
và
biển,
Xuân
Quỳnh
viết:
“Chỉ
có
thuyền
mới
hiểu
Biển
mênh
mông
nhường
nào
Chỉ
có
biển
mới
biết

Thuyền đi đâu về đâu”.
Xuân Quỳnh đã khéo liên hệ tạo cho mối quan hệ này nhiều sắc thái phù hợp với tình yêu đôi lứa và cũng
phù hợp với đặc điểm của đối tượng miêu tả:
“Những
ngày
Biển
bạc
Những
ngày
Lòng thuyền đau rạn vỡ.

không
đầu
không

gặp
thương
gặp

nhau
nhớ
nhau

Nếu
Biển
Nếu
Em chỉ còn bão tố.”

giã
còn

cách

thuyền
sóng
xa

rồi
gió
anh

từ
chỉ
phải

Ở bài Sóng Xuân Quỳnh tập trung hẳn vào hình tượng sóng và qua những biến hoá của sóng Xuân Quỳnh
nói lên tình yêu đôi lứa. Tất nhiên đây không phải là những con sóng cô đơn mà trong một tương quan
gắn bó sóng với bờ, sóng là Em và bờ là Anh. Có nhiều hiện tượng thiên nhiên có khả năng nói lên được
đặc điểm của tình yêu như ngôi sao, vầng trăng, ngọn gió, ngọn lửa. Nguyễn Đình Thi cũng hay sử dụng
những biểu tượng ngôi sao, ngọn lửa, ngọn gió để nói lên tình yêu:
-“Ngôi
sao
nhớ
-“Ngọn
lửa
nhớ
-“Anh
vẫn
yêu
Như gió mùa xuân quạt dịu hiều”

ai
ai

mà
mà
em

sao
hồng
như

lấp
đêm
lữa

lánh”
lạnh”
dữ

Nhưng dù sao mọi hiện tượng đều hữu hạn, và sóng có khả năng biểu hiện khá đầy đủ sự phong phú của
tình yêu. Sóng là một hình tượng ẩn dụ vừa hoá thân vừa hoà nhập với cái tôi trữ tình. Và ở đây sóng phải
góp phần nói lên tình cảm, tình yêu của một tâm hồn thơ nữ.
Sóng là một hình tượng đẹp của thiên nhiên được vận dụng để nói lên nhiều trạng thái của tình cảm và
riêng với tình yêu thì con sóng phải mang một sắc thái đặc biệt. Không phải là con sóng nhỏ lăn tăn của
ao vàng “Sóng biếc theo làn hơi gợn tí” (Thu điếu) hoặc như sóng gợn để nói lên nỗi buồn kéo *** “Sóng
gợn tràng giang buồn điệp điệp”(Tràng Giang). Bản thân con sóng cũng có nhiều trạng thái biểu hiện, khi
lặng lẽ dịu êm khi lại ồn ào, dữ dội:
“Dữ
Ồn
Sông

Sóng tìm ra tận bể”

dội
ào
không

và
và
hiểu

dịu
lặng
nổi

êm
lẽ
mình

Con sóng cũng như tình yêu với bao khát vọng bồi hồi, khi mạnh mẽ khi dịu em, và sóng cũng phải tìm
đến tận biển cả giữa đại dương mênh mông mới thực sự tìm thấy chính mình, và nhận thức được sức
mạnh và những khát khao đích thực của con sóng.


Con sóng là vĩnh hằng gắn với sự vĩh hằng của biển khơi muôn đời, con sóng của ngày xưa với con sóng
của hôm nay không có gì thay đổi, vẫn dào dạt, vẫn sôi nổi như tình yêu của tuổi trẻ muôn đời vẫn bồi
hồi. Xuân Quỳnh đã liên hệ tình yêu của tuổi trẻ với con sóng của đại dương:
“Ôi
con
Và
ngày

Nỗi
khát
Bồi hồi trong ngực trẻ.”

sóng
sau
vọng

ngày
vẫn
tình

xưa
thế
yêu

Tình yêu là một tình cảm lớn lao, thiêng liêng phát triển theo những quy luật chung của đời sống xã hội
và những quy luật riêng của mỗi tình yêu lứa đôi, song không dễ cắt nghĩa được đầy đủ bản chất, sự vận
động và những biến hoá của tình yêu. Xuân Diệu viết:
“Làm
sao
Có
nghĩa
Nó
chiếm
Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu.”

cắt
gì
hồn

nghĩa
đâu
ta

được
một
bằng

tình
buổi
nắng

yêu
chiều
nhạt

Tình yêu là tiếng nói của con tim nên cũng rất khó xác định một cách cụ thể những tiêu chuẩn của sự yêu
thích. Xuân Quỳnh cũng đã nêu lên tính quy luật và không có quy luật của tình yêu:
“Sóng
Gió
Em
Khi nào ta yêu nhau.”

bắt
bắt
cũng

đầu
đầu

không

từ
từ
biết

gió
đâu
nữa

Thực ra: “Gió bắt đầu từ đâu” là có thể giải thích được, nhưng cái khó khăn hơn là phải giải thích và xác
định : “Khi nào ta yêu nhau”, khi nào mặt biển nổi sóng, những con sóng của tình yêu.
Chính nhà thơ tình nổi tiếng Xuân Diệu cũng có lúc phải nhận xét:
“Tình yêu đến – tình yêu đi, ai biết.”
Tình yêu lứa đôi thường được biểu hiện bằng nhiều trạng thái tình cảm và một nỗi nhớ là một tình cảm
tiêu biểu nhất. Tất nhiên trong cuộc đời khi xa cách sẽ có nhiều nỗi nhớ: con nhớ cha mẹ, bạn bè nhớ
nhau… Nhưng nỗi nhớ trong tình yêu lại có những đặc điểm khá riêng biệt. Nỗi nhớ được biểu hiện với
nhiều màu sắc ở trong thơ, đó chính là cái chứng tích của tình yêu đích thực.
Nhà thơ Hàn Mặc Tử có một ý thơ đẹp:
“Khi xa cách không gì bằng thương nhớ”
Người xưa đã từng nhớ nhau:
“Nhớ
chàng
như
Đêm đêm vầng sáng hao gầy đêm đêm.”

mảnh

trăng

đầy

lắc

càng

đầy

Rồi nỗi nhớ và trạng thái tương tư trong Truyện Kiều:
“Sầu
đong
Ba thu dọn lại một ngày dài ghê”

càng

Và thơ hiện đại với nỗi nhớ của Xuân Diệu:
“Anh
nhớ
tiếng,
Anh nhớ em, anh nhớ lắm em ơi”.

anh

nhớ

hình,

anh

nhớ

ảnh


Và nỗi nhớ trong thơ Hàn Mặc Tử:
“Người
đi,
một
Một
nửa
hồn
…
Hôm
nay
có
Một
nửa
trăng
Ta
nhớ
mình
Gió làm nên tội buổi chia phôi.”

nửa
kia
một
ai
xa

hồn

hoá

tôi
dại

mất
khờ

nửa
cắn
thương

trăng
vỡ
đứt

thôi
rồi
ruột

Trong bài Sóng, Xuân Quỳnh đã biểu hiện nỗi nhớ qua âm thanh của tiếng sóng vỗ suốt ngày đêm vào bờ,
thao thức không ngủ được. Xuân Quỳnh đã nói lên nỗi đau da diết qua hình tượng sóng, những con sóng
thao thức đập vào bờ nhưng không biết đến thời gian.
Con sóng vỗ như một tình cảm bồi hồi khao khát, như tình yêu tìm đến hạnh phúc và đến đây bài thơ xuất
hiện hình ảnh của đôi bờ. Con sóng nào cũng khao khát đến bờ, hình ảnh của bến bờ như cái đích đi tới
và con sóng sẽ không chơi vơi, bỏ cuộc. Xuân Quỳnh đã có những liên tưởng rất sáng tạo để nói lên một
tình yêu chung thủy:
“Ở
ngoài
Trăm

ngàn
Con
nào
Dù muôn vàn cách trở.”

kia
con
chẳng

đại
sóng
tới

dương
nhỏ
bờ

Sóng và bờ thể hiện quan hệ nam nữ trong tình yêu lứa đôi. Trước hết Xuân Quỳnh nói lên tình yêu thắm
thiết như con sóng khao khát đến bờ, như tình yêu tìm đến với hạnh phúc.
Xuân Diệu trong một bài thơ tình về biển viết ở tuổi 50 nhưng vẫn dào dạt sôi nổi như tình yêu ban đầu
khi ông sử dụng hình tượng sóng và bờ:
“Anh
Hôn
Hôn
Hôn êm đềm mãi mãi

xin
mãi
thật

làm
cát
khẽ

sóng
vàng
thật

biếc
em
êm

Đã
Cho
Đến
Anh mới thôi dào dạt.”

hôn
đến
tan

rồi
mãi
cả

hôn
muôn
đất

lại

đời
trời

Ở ý thơ trên Xuân Quỳnh còn muốn nói là hạnh phúc trong tình yêu không dễ dàng mà đạt được, phải biết
vượt qua những thử thách và khi đã vượt qua được thử thách thì tình yêu càng bền vững.
Từ không gian mênh mông tác giả trở về với thời gian. Tình yêu bao giờ cũng phải đuợc thử thách với
thời gian. Xuân Quỳh đã liên hệ những con sóng đã trải qua thời gian vẫn vỗ, vẫn dào dạt và khao khát
tìm đến bờ:
“Cuộc
Năm
Như
Mây vẫn bay về xa.”

đời
tháng
biển

tuy
vẫn
kia

dài
đi
dẫu

thế
qua
rộng

Bài thơ đựơc kết thúc với những tình cảm riêng của tác giả mong ước được tan ra thành trăm ngàn con

sóng muôn đời với biển khơi.
“Làm

sao

đựơc

tan

ra


Thành
Giữa
Để ngàn năm còn vỗ.”

trăm
biển

con
lớn

sóng
tình

nhỏ
yêu

Xuân Quỳnh đã bộc lộ vẻ đẹp của một tâm hồn thơ nữ khao khát sống và yêu thương. Tác giả muốn nói
đến một tình yêu đẹp và thiêng liêng, đắm say, chung thuỷ, độ lượng của người phụ nữ.

Xuân Quỳnh trong bài thơ Sóng đã thể hiện được một tình yêu có tính chất truyền thống như tình yêu
muôn đời nhưng vẫn mang tính chất hiện đại của tình yêu hôm nay.

Lưu ý : Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo!