Giáo Trình Nuôi Trâu, Bò Đực Giống

BӜ NÔNG NGHIÊP VÀ PHÁT TRIӆN NÔNG THÔN

GIÁO TRÌNH

MÔ ĈUN: NUÔI TRÂU, BÒ ĈӴC
GIӔNG
MÃ SӔ: MĈ01
NGHӄ NUÔI VÀ PHÒNG – TRӎ BӊNH
CHO TRÂU, BÒ
TRÌNH ĈӜ SѪ CҨP NGHӄ

HÀ NӜI, NĂM 2011


2

MӨC LӨC
LͤI NÓI Ĉ̮U ...................................................................................................................................................... 4
MÔ ĈUN .............................................................................................................................................................. 5
GIӞI THIӊU MÔ ĈUN .............................................................................................................................................. 5
Bài 1: Xác ÿӏnh ÿiӅu kiӋn chăn nuôi ............................................................................................................................................. 6
A. Nӝi dung: ................................................................................................................................................................................. 6
1. Xác ÿӏnh chuӗng trҥi. ................................................................................................................................................................ 6
2. Xác ÿӏnh dөng cө chăn nuôi. ..................................................................................................................................................... 7
B. Câu hӓi và bài tұp thӵc hành: ................................................................................................................................................... 9
I. Câu hӓi ...................................................................................................................................................................................... 9
II. Bài tұp thӵc hành .................................................................................................................................................................... 10
Bài 1: Thӵc hành nhұn biӃt chuӗng trҥi nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng. ............................................................................................... 10
Bài 2: Thӵc hành nhұn biӃt dөng cө chăn nuôi trâu bò ÿӵc giӕng. ............................................................................................. 10
C. Ghi nhӟ: ................................................................................................................................................................................. 11
Bài 2: Xác ÿӏnh giӕng trâu, bò ÿӵc ............................................................................................................................................. 11

A. Nӝi dung: ............................................................................................................................................................................... 11
1. Xác ÿӏnh giӕng trâu ÿӵc. ......................................................................................................................................................... 11
2. Xác ÿӏnh giӕng bò ÿӵc. ........................................................................................................................................................... 13
2.1.1 Bò vàng ViӋt Nam.............................................................................................................................................................. 13
2.1.2. Bò Lai Sind ...................................................................................................................................................................... 14
2.2.1. Các giӕng bò kiêm dөng thӏt – sӳa .................................................................................................................................... 15
2.2.2. Các giӕng bò sӳa ............................................................................................................................................................... 17
3. Chӑn trâu bò ÿӵc làm giӕng. ................................................................................................................................................... 21
B. Câu hӓi và bài tұp thӵc hành: ................................................................................................................................................. 22
I. Câu hӓi .................................................................................................................................................................................... 22
II. Bài tұp thӵc hành .................................................................................................................................................................... 23
Bài 1: Thӵc hành nhұn biӃt ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt trâu ÿӵc giӕng ViӋt Nam và trâu Mura. ........................................... 23
Bài 2: Thӵc hành nhұn biӃt ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt các bò ÿӵc giӕng kiêm dөng thӏt – sӳa. ........................................... 23
Bài 3: Thӵc hành nhұn biӃt ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng chuyên sӳa . .............................................................. 24
Bài 4: Thӵc hành nhұn biӃt ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt các bò ÿӵc giӕng chuyên thӏt. .......................................................... 25
C. Ghi nhӟ: ................................................................................................................................................................................. 26
Bài 3: Xác ÿӏnh thӭc ăn cho trâu, bò ÿӵc giӕng .......................................................................................................................... 26
A. Nӝi Dung:............................................................................................................................................................................... 26
1. Xác ÿӏnh thӭc ăn thô, xanh...................................................................................................................................................... 26
1.1.1 Rѫm, rҥ: ............................................................................................................................................................................. 26
1.1.2. Cây ngô già sau thu bҳp .................................................................................................................................................... 28
1.2.3. Cӓ khô .............................................................................................................................................................................. 30
2. Xác ÿӏnh thӭc ăn tinh .............................................................................................................................................................. 32
3. Xác ÿӏnh thӭc ăn bә sung ........................................................................................................................................................ 36
B. Câu hӓi và bài tұp thӵc hành: ................................................................................................................................................. 37
I. Câu hӓi .................................................................................................................................................................................... 37
II. Bài tұp thӵc hành .................................................................................................................................................................... 37
Bài 1: Thӵc hành ӫ rѫm khô bҵng ure và vôi. ............................................................................................................................. 37
Bài 3: Thӵc hành phӕi trӝn thӭc ăn tinh cho trâu, bò ÿӵc giӕng. ................................................................................................ 38
C. Ghi nhӟ: ................................................................................................................................................................................. 39

Bài 4: Nuôi dѭӥng trâu, bò ÿӵc giӕng
39
A. Nӝi dung: ............................................................................................................................................................................... 39
1. Xác ÿӏnh nhu cҫu dinh dѭӥng ................................................................................................................................................. 39
2. Xác ÿӏnh khҭu phҫn ăn ............................................................................................................................................................ 40
3. Cho ăn ..................................................................................................................................................................................... 41
B. câu hӓi và bài tұp thӵc hành: .................................................................................................................................................. 42
I. Câu hӓi. ................................................................................................................................................................................... 42
II. Bài tұp thӵc hành. ................................................................................................................................................................... 42
Bài 1. Xác ÿӏnh nhu cҫu năng lѭӧng và chҩt ÿҥm cho trâu, bò ÿӵc giӕng theo trӑng lѭӧng cѫ thӇ và sӭc sҧn xuҩt. .................. 42
Bài 2. Phӕi hӧp khҭu phҫn ăn cho trâu, bò ÿӵc giӕng . ............................................................................................................... 43
C. Ghi nhӟ: ................................................................................................................................................................................. 44
Baì 5: Chăm sóc trâu, bò ÿӵc giӕng ............................................................................................................................................ 44
A. Nӝi dung: ............................................................................................................................................................................... 44
1. Vұn ÿӝng. ................................................................................................................................................................................ 44
2. Tҳm, chҧi. ............................................................................................................................................................................... 45
3. Sӱ dөng và quҧn lý trâu bò ÿӵc giӕng. .................................................................................................................................... 46


3
3.1.1. Tuәi ÿѭa vào sӱ dөng ........................................................................................................................................................ 46
3.1.2. ChӃ ÿӝ sӱ dөng ................................................................................................................................................................. 46
3.1.3 Sӱ dөng trâu bò ÿӵc giӕng ................................................................................................................................................. 46
B. câu hӓi và bài tұp thӵc hành: .................................................................................................................................................. 49
I. Câu hӓi: ................................................................................................................................................................................... 49
II. Bài tұp thӵc hành. ................................................................................................................................................................... 50
Bài 1: Thӵc hành cho trâu, bò ÿӵc giӕng vұn ÿӝng..................................................................................................................... 50
Bài 2: Thӵc hành tҳm, chҧi cho trâu, bò ÿӵc giӕng ..................................................................................................................... 50
Bài 3: Thӵc hành kiӇm tra sӭc khӓe cho trâu, bò ÿӵc giӕng ....................................................................................................... 51
C. Ghi nhӟ: ................................................................................................................................................................................. 52

H˰͢NG D̲N GI̪NG D̨Y MÔ ĈUN MÔN H͔C ........................................................................................... 52
I. Vӏ trí, tính chҩt cӫa mô ÿun: .................................................................................................................................................... 52
II. Mөc tiêu mô ÿun: ................................................................................................................................................................... 52
III. Nӝi dung mô ÿun: ................................................................................................................................................................. 52
IV. Hѭӟng dүn thӵc hiӋn bài tұp, bài thӵc hành: ........................................................................................................................ 53
V. Yêu cҫu ÿánh giá kӃt quҧ hӑc tұp: .......................................................................................................................................... 54
VI. Tài liӋu tham khҧo: ............................................................................................................................................................... 55


4

LӠI NÓI ĈҪU

ĈӇ ÿáp ӭng nhu cҫu phát triӇn ngành chăn nuôi theo hѭӟng công nghiӋp cӫa
nѭӟc ta trong thӡi gian tӟi, nhӳng ngѭӡi tham gia vào hoҥt ÿӝng chăn nuôi trâu, bò
cҫn ÿѭӧc ÿào tҥo ÿӇ hӑ có nhӳng kiӃn thӭc, kӻ năng và thái ÿӝ nghӅ nghiӋp cҫn
thiӃt. Trѭӡng ÿҥi hӑc Nông Lâm Bҳc Giang ÿѭӧc Bӝ Nông nghiӋp và Phát triӇn
nông thôn giao nhiӋm vө xây dӵng chѭѫng trình ÿào tҥo sѫ cҩp nghӅ, nghӅ nuôi và
phòng – trӏ bӋnh cho trâu, bò
Chѭѫng trình ÿѭӧc xây dӵng dӵa trên cѫ sӣ phân tích nghӅ theo phѭѫng pháp
DACUM và cҩu trúc Mô ÿun. KiӃn thӭc, kӻ năng và thái ÿӝ cӫa nghӅ ÿѭӧc tích
hӧp vào các Mô ÿun. KӃt cҩu cӫa chѭѫng trình gӗm nhiӅu Mô ÿun và môn hӑc,
mӛi Mô ÿun gӗm nhiӅu công viӋc và bѭӟc công viӋc tích hӧp liên quan chһt chӁ
vӟi nhau nhҵm hѭӟng tӟi hình thành nhӳng năng lӵc thӵc hiӋn cӫa ngѭӡi hӑc. Vì
vұy nhӳng kiӃn thӭc lý thuyӃt ÿѭӧc chӑn lӑc và tích hӧp vào công viӋc, mӛi công
viӋc ÿѭӧc trình bày dѭӟi dҥng mӝt bài hӑc.
Ĉây là chѭѫng trình chӫ yӃu dùng cho ÿào tҥo sѫ cҩp nghӅ, ÿӕi tѭӧng hӑc là
nhӳng ngѭӡi có nhu cҫu ÿào tҥo nhѭng không có ÿiӅu kiӋn ÿӃn các cѫ sӣ ÿào tҥo
chính quy ÿӇ hӑc tұp ӣ bұc hӑc cao, thӡi gian tұp trung dài hҥn, hӑ có trình ÿӝ hӑc

vҩn thҩp. Vì vұy viӋc ÿào tҥo diӉn ra vӟi thӡi gian ngҳn, tҥi cӝng ÿӗng, hình thӭc
gӑn nhҽ phù hӧp vӟi ÿiӅu kiӋn và hoàn cҧnh cӫa hӑc viên.
Tài liӋu này ÿѭӧc viӃt theo tӯng mô ÿun, môn hӑc cӫa chѭѫng trình ÿào tҥo
sѫ cҩp nghӅ, nghӅ nuôi và phòng- trӏ bӋnh cho trâu, bò và ÿѭӧc dùng làm giáo trình
cho các hӑc viên trong khóa hӑc sѫ cҩp nghӅ, các nhà quҧn lý và ngѭӡi sӱ dөng lao
ÿӝng tham khҧo, hoàn chӍnh ÿӇ trӣ thành giáo trình chính thӭc trong hӋ thӕng dҥy
nghӅ
ViӋc xây dӵng mӝt chѭѫng trình ÿào tҥo sѫ cҩp nghӅ dùng cho ÿào tҥo nông
dân ӣ nѭӟc ta nói chung còn mӟi mҿ. Vì vұy chѭѫng trình còn nhiӅu hҥn chӃ và
thiӃu sót, tұp thӇ các tác giҧ mong muӕn nhұn ÿѭӧc sӵ ÿóng góp cӫa các bҥn ÿӗng
nghiӋp ÿӇ chѭѫng trình ÿѭӧc hoàn thiӋn hѫn.
Xin trân trӑng cҧm ѫn !
Tham gia biên soҥn.
1. NguyӉn Ĉӭc Dѭѫng - Chӫ biên
2. NguyӉn Hӳu Nam.
3. Trҫn Văn Tuҩn


5

MÔ ĈUN
NUÔI TRÂU, BÒ ĈӴC GIӔNG
Mã mô ÿun: MĈ01
GIӞI THIӊU MÔ ĈUN
Mô ÿun nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng là mô ÿun chuyên ngành trong chѭѫng trình ÿào
tҥo sѫ cҩp nghӅ, nghӅ nuôi và phòng – trӏ bӋnh cho trâu, bò. Hӑc xong mô ÿun này
ngѭӡi hӑc có khҧ năng trình bày ÿѭӧc nӝi dung vӅ xác ÿӏnh ÿiӅu kiӋn chăn nuôi,
giӕng, thӭc ăn, nuôi dѭӥng và chăm sóc trâu bò ÿӵc giӕng. Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc
nuôi trâu bò ÿӵc giӕng ÿúng kӻ thuұt. Bҧo ÿҧm vӋ sinh môi trѭӡng và an toàn thӵc
phҭm. Mô ÿun ÿѭӧc xây dӵng trên cѫ sӣ phân tích nghӅ, phân tích công viӋc, mӛi

công viӋc gӗm nhiӅu bѭӟc công viӋc liên quan mұt thiӃt vӟi nhau và ÿѭӧc bӕ trí
thành mӝt bài hӑc. Quӻ thӡi gian ÿӇ giҧng dҥy mô ÿun ÿѭӧc thiӃt kӃ 84 giӡ, trong
ÿó lý thuyӃt 20 giӡ, thӵc hành 56 giӡ, kiӇm tra 8 giӡ. Phҫn lý thuyӃt cӫa mô ÿun
gӗm 5 bài hӑc sau:
- Bài 1: Xác ÿӏnh ÿiӅu kiӋn chăn nuôi
- Bài 2: Xác ÿӏnh giӕng trâu, bò ÿӵc
- Bài 3: Xác ÿӏnh thӭc ăn cho trâu, bò ÿӵc giӕng
- Bài 4: Nuôi dѭӥng trâu, bò ÿӵc giӕng
- Bài 5: Chăm sóc trâu, bò ÿӵc giӕng
Phҫn thӵc hành gӗm câu hӓi, bài tұp, bài thӵc hành ÿѭӧc xây dӵng trên cѫ sӣ nӝi
dung cѫ bҧn cӫa các bài hӑc lý thuyӃt vӅ xác ÿӏnh ÿiӅu kiӋn chăn nuôi, giӕng, thӭc
ăn, nuôi dѭӥng và chăm sóc trâu, bò ÿӵc giӕng, giúp ngѭӡi hӑc hình thành kiӃn
thӭc, kӻ năng và thái ÿӝ nghӅ nghiӋp, trong viӋc nuôi và phòng – trӏ bӋnh cho trâu,
bò.
Các bài hӑc trong mô ÿun ÿѭӧc sӱ dөng phѭѫng pháp dҥy hӑc tích hӧp giӳa lý
thuyӃt và thӵc hành, trong ÿó thӡi lѭӧng cho các bài thӵc hành ÿѭӧc bӕ trí 70 %.
Vì vұy ÿӇ hӑc tӕt mô ÿun ngѭӡi hӑc cҫn chú ý thӵc hiӋn các nӝi dung sau;
- Tham gia hӑc tұp tҩt cҧ các môn hӑc, mô ÿun có trong chѭѫng trình ÿào tҥo.
- Tham gia hӑc tұp ÿҫy ÿӫ các bài lý thuyӃt, thӵc hành có trong mô ÿun, chú ý
nhӳng bài thӵc hành. Vì thӵc hành là cѫ sӣ quan trӑng hình thành kӻ năng nghӅ
cho ngѭӡi hӑc.
- Phҧi có ý thӭc kӹ luұt trong hӑc tұp, nghiêm túc, say mê nghӅ nghiӋp, giám
nghƭ, giám làm và ÿҧm bҧo an toàn cho ngѭӡi, vұt nuôi. An toàn thӵc phҭm và bҧo
vӋ sӭc khӓe cho cӝng ÿӗng.
Phѭѫng pháp ÿánh giá kӃt quҧ hӑc tұp mô ÿun ÿѭӧc thӵc hiӋn theo Quy chӃ
thi, kiӇm tra và công nhұn tӕt nghiӋp trong dҥy nghӅ hӋ chính quy, ban hành kèm
theo QuyӃt ÿӏnh sӕ 14/2007/QĈ-BLĈTBXH, ngày 24 tháng 5 năm 2007 cӫa Bӝ
trѭӣng Bӝ Lao ÿӝng – Thѭѫng binh và Xã hӝi.

6

Bài 1: Xác ÿӏnh ÿiӅu kiӋn chăn nuôi
Mөc tiêu:
H͕c xong bài h͕c này ng˱ͥi h͕c có kh̫ năng
- Trình bày ÿ˱ͫc n͡i dung v͉ xác ÿ͓nh ÿi͉u ki͏n chăn nuôi trâu bò, ÿ͹c gi͙ng.
- Th͹c hi͏n ÿ˱ͫc vi͏c xác ÿ͓nh ÿi͉u ki͏n chăn nuôi trâu bò ÿ͹c gi͙ng ÿúng kͿ thu̵t.
A. Nӝi dung:
1. Xác ÿӏnh chuӗng trҥi.
1.1. Xác ÿӏnh vӏ trí chuӗng nuôi
Trҥi nuôi trâu, bò phҧi ÿѭӧc ÿһt ӣ ÿӏa ÿiӇm:
+ Cao ráo, thoáng mát, dӉ thoát nѭӟc, có ÿӫ nguӗn nѭӟc chҩt lѭӧng tӕt cho
trâu, bò uӕng và vӋ sinh chuӗng trҥi.
+ Ĉӫ diӋn tích ÿҩt trӗng cӓ nuôi trâu bò
+ Ĉӫ diӋn tích ÿҩt ÿӇ mӣ rӝng quy mô chăn nuôi nӃu cҫn.
+ Thuұn lӧi giao thông, tiӃp cұn thӏ trѭӡng và ÿҧm bҧo an ninh.
+ Thuұn lӧi cho viӋc quҧn lý và xӱ lý chҩt thҧi, bҧo vӋ môi trѭӡng.
+ Xa khu dân cѭ, các khu công nghiӋp, chӧ, trѭӡng hӑc... ÿӇ hҥn chӃ lây lan
mҫm bӋnh, ô nhiӉm môi trѭӡng.
+ Chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng nên ӣ ÿҫu hѭӟng gió, xa chuӗng bò cái ÿӇ
tránh bò ÿӵc bӏ kích thích phá chuӗng.

Hình 1.1: Mô hình v͉ v͓ trí xây d͹ng tr̩i chăn nuôi trâu bò

1.2. Xác ÿӏnh hѭӟng chuӗng nuôi
Chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng nên xây dӵng theo hai hѭӟng sau :
- Hѭӟng nam
- Hѭӟng ÿông nam
1.3. Xác ÿӏnh kiӇu chuӗng nuôi
Chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng theo kiӇu chuӗng

7
- Mӝt dãy có lӕi ÿi phía trѭӟc máng ăn.

- DiӋn tích 4 m2 cho mӝt trâu, bò ÿӵc giӕng

Hình 1.3: Mô hình ki͋u chu͛ng m͡t dãy

2. Xác ÿӏnh dөng cө chăn nuôi.
2.1. Máng ăn
Máng ăn cho trâu, bò ÿӵc giӕng ÿѭӧc xây dӵng theo nguyên tҳc sau :
- Cӕ ÿӏnh, chҳc chҳn.
- Thoát nѭӟc, dӉ cӑ rӱa khi vӋ sinh.
- Gҫn lӕi ÿi vào chuӗng.
+ Chăn nuôi nông hӝ quy mô nhӓ :
- Máng ăn cho trâu, bò ÿӵc giӕng nên
xây bҵng gҥch, láng xi măng.
- Ĉӝ sâu vӯa phҧi (khoҧng 30 cm).
- Các góc cӫa máng ăn phҧi lѭӧn tròn
và trѫn nhҹn dӉ cӑ rӱa
- Ĉáy máng dӕc và có lӛ thoát nѭӟc ӣ
cuӕi ÿӇ thuұn tiӋn cho viӋc rӱa máng.
-Thành máng phía trong (phía bò ăn)
thҩp hѫn thành máng ngoài ÿӇ thӭc ăn
không rѫi vãi ra lӕi ÿi (hình 2.1).
Hình 1.4. Chu͛ng nuôi và máng ăn cho
bò ÿ͹c gi͙ng quy mô h͡ gia ÿình

8

+ Chăn nuôi quy mô lӟn:
- Máng ăn cho trâu, bò ÿӵc giӕng ÿѭӧc xây dӵng ӣ phҫn trѭӟc lӕi ÿi phía trѭӟc
mӛi dãy chuӗng,

Hình 1.5a: Máng ăn cho trâu bò

Khu vӵc nghӍ ngõi
Lӕi cҩp TA
NӅn bê-tông

Hình 1.5b: V͓ trí l͙i c̭p phát thͱc ăn trong chăn nuôi quy mô lͣn

- Xây cao hѫn so vӟi mһt nӅn
chuӗng, bên trên rҧi băng thҧm
nhӵa và có gӡ cao phía trong ÿӇ
ngăn thӭc ăn rѫi vào trong chӛ
ÿӭng cӫa con vұt (Hình 1.5c).
- Thӭc ăn ÿѭӧc cung cҩp dӑc
theo lӕi ÿi phía trѭӟc này.
Hoһc cNJng có thӇ làm máng ăn sâu
hѫn lӕi ÿi ÿӇ tiӋn cho viӋc phân
phӕi thӭc ăn và vӋ sinh bҵng nѭӟc.
Tuy nhiên, không ÿѭӧc làm máng
ăn quá sâu gây khó khăn cho trâu
bò khi lҩy thӭc ăn.

Hình 1.5.c : Ki͋u máng ăn xây ăn sâu h˯n l͙i ÿi

9

2.2. Máng uӕng
+ Nên dùng máng uӕng tӵ ÿӝng hoһc máng bán tӵ ÿӝng
+ ThiӃt kӃ và xây dӵng máng uӕng bán tӵ ÿӝng nhѭ sau:
- Xây tháp chӭa nѭӟc chung
- Lҳp ÿһt ӕng dүn tӟi mӝt bӇ nhӓ xây ӣ ÿҫu chuӗng nuôi, ÿҫu ӕng dүn có lҳp mӝt
phao tӵ ÿóng, mӣ nѭӟc.
- Tӯ bӇ này có hӋ thӕng ӕng dүn tӟi các máng uӕng ӣ các ô chuӗng. Khi bò uӕng
nѭӟc, mӵc nѭӟc trong máng hҥ xuӕng, phao tӵ ÿӝng mӣ, nѭӟc tӯ tháp chҧy vào
bӇ cho ÿӃn khi ÿҫy thì phao tӵ ÿóng lҥi.
- Máng uӕng nên cӕ ÿӏnh ӣ ÿӝ cao 0,8m tӯ mһt ÿҩt và giӳ cho chúng có cùng
mӵc nѭӟc vӟi bӇ chӭa nѭӟc (theo kiӇu bình thông nhau hình 2.2).

Hình 2.2 : Mô hình máng u͙ng bán t͹ ÿ͡ng

2.3. Dөng cө vӋ sinh
+ Dөng cө vӋ sinh chuӗng trҥi gӗm:
- Chәi quét có cán, xҿng, cuӕc, vòi
phun nѭӟc.
- Xô, chұu ÿӵng nѭӟc.
- Xe ÿҭy vұn chuyӇn phân, rác…
- Hҫm khí Bioga
+ Dөng cө vӋ sinh thân thӇ gӗm :
- Bàn chҧi ÿӇ chҧi chҩy, rұn, tҳm, chҧi
cho trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Dàn phun thuӕc diӋt ve, mòng, rұn,
chҩy.
- Vòi phun nѭӟc, bãi tҳm cho trâu, bò

ÿӵc giӕng.
- Bình bѫm thuӕc thӫ công, hoһc ÿӝng
cѫ.
B. Câu hӓi và bài tұp thӵc hành:
I. Câu hӓi

Hình 2.3. Xây dӵng hҫm bioga


10

1, Trình bày vӏ trí, hѭӟng và kiӇu chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
2, Trình bày các loҥi máng ăn, máng uӕng dùng ÿӇ chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
II. Bài tұp thӵc hành
Bài 1: Thӵc hành nhұn biӃt chuӗng trҥi nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
+ Mөc ÿích:
Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc xác ÿӏnh vӏ trí, kiӇu chuӗng và diӋn tích cҫn thiӃt ÿӕi vӟi
chuӗng nuôi ÿӇ tә chӭc chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng .
+ Nӝi dung
- Nhұn biӃt vӏ trí chuӗng trҥi chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng qua mô hình, tranh ҧnh,
hình vӁ và tham quan trang trҥi nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Nhұn biӃt kiӇu, hѭӟng chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng và tính diӋn tích chuӗng
nuôi theo quy mô ÿàn.
+ Nguӗn lӵc:
- Tranh ҧnh, mô hình, tiêu bҧn, băng hình vӅ chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Trҥi chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Băng hình vӅ trҥi chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Máy vi tính sách tay, Projecter..
+ Cách thӭc tә chӭc:
- Hѭӟng dүn mӣ ÿҫu: giáo viên hѭӟng dүn nӝi dung vӅ vӏ trí, hѭӟng, diӋn tích

chuәng trҥi chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng qua tranh ҧnh, mô hình, băng hình và
trang trҥi chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Hѭӟng dүn thѭӡng xuyên: phân lӟp thành tӯng nhóm nhӓ 3-5 hӑc viên, mӛi
nhóm quan sát trên mô hình, tranh ҧnh, băng hình vӅ vӏ trí, hѭӟng, diӋn tích
chuәng trҥi chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng và tham quan cѫ sӣ chăn nuôi trâu, bò
ÿӵc giӕng. Giáo viên giҧi ÿáp nhӳng thҳc mҳc cӫa hӑc viên.
+ Thӡi gian hoàn thành: 4 giӡ.
+ Phѭѫng pháp ÿánh giá: Giáo viên phát phiӃu trҳc nghiӋm cho hӑc viên ÿiӅn vào
ô trҧ lӡi, ÿӕi chiӃu vӟi ÿáp án.
+ KӃt quҧ và sҧn phҭm cҫn ÿҥt ÿѭӧc: Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc xác ÿӏnh vӏ trí, hѭӟng,
kiӇu và diӋn tích chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng theo yêu yêu cҫu kӻ thuұt
Bài 2: Thӵc hành nhұn biӃt dөng cө chăn nuôi trâu bò ÿӵc giӕng.
+ Mөc ÿích:
Nhұn biӃt ÿѭӧc các loҥi máng ăn, máng uӕng, dөng cө vӋ sinh ÿӇ tә chӭc chăn
nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
+ Nӝi dung
- Nhұn biӃt máng ăn, máng uӕng trong chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng qua mô hình,
tranh ҧnh, băng hình và tham quan trang trҥi nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Nhұn biӃt các dөng cө vӋ sinh chuӕng trҥi, vӋ sinh thân thӇ và hҫm khí Bioga
trong chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
+ Nguӗn lӵc:


11

- Tranh ҧnh, mô hình, bҧn vӁ các loҥi máng ăn, máng uӕng, dөng cө vӋ sinh trong
chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Trҥi chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Băng hình vӅ cѫ sӣ chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Máy vi tính sách tay, Projecter..

+ Cách thӭc tә chӭc:
- Hѭӟng dүn mӣ ÿҫu: giáo viên hѭӟng dүn nӝi dung vӅ các loҥi máng ăn, máng
uӕng, vӏ trí bӕ trí máng ăn, máng uӕng trong chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng qua
tranh ҧnh, mô hình, băng hình và trang trҥi chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng. Cҩu tҥo,
tác dөng và vұn hành các dөng cө vӋ sinh dùng trong chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng.
- Hѭӟng dүn thѭӡng xuyên: phân lӟp thành tӯng nhóm nhӓ 3-5 hӑc viên, mӛi
nhóm quan sát trên mô hình, tranh ҧnh, băng hình vӅ vӅ các loҥi máng ăn, máng
uӕng, vӏ trí bӕ trí máng ăn, máng uӕng, dөng cө vӋ sinh trong chuӗng nuôi trâu, bò
ÿӵc giӕng và tham quan cѫ sӣ chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng. Giáo viên giҧi ÿáp
nhӳng thҳc mҳc cӫa hӑc viên.
+ Thӡi gian hoàn thành: 4 giӡ.
+ Phѭѫng pháp ÿánh giá: Giáo viên phát phiӃu trҳc nghiӋm cho hӑc viên ÿiӅn vào
ô trҧ lӡi, ÿӕi chiӃu vӟi ÿáp án.
+ KӃt quҧ và sҧn phҭm cҫn ÿҥt ÿѭӧc: Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc xác ÿӏnh các loҥi máng
ăn, máng uӕng, dөng cө vӋ sinh dùng trong chăn nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng ÿúng yêu
cҫu kӻ thuұt.
C. Ghi nhӟ:
- Chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng phҧi xây dӵng ÿҫu hѭӟng gió và xa chuӗng
nuôi trâu, bò cái sinh sҧn và bò cái tѫ, lӥ, ÿӇ phòng tránh trâu, bò ÿӵc phá chuӗng
húc nhau.
- KiӇu chuӗng nuôi trâu, bò ÿӵc giӕng nên xây dӵng theo kiӇu chuӗng mӝt dãy có
ÿѭӡng ÿi ӣ phía trѭӟc chuӗng.

Bài 2: Xác ÿӏnh giӕng trâu, bò ÿӵc
Mөc tiêu:
H͕c xong bài h͕c này ng˱ͥi h͕c có kh̫ năng
- Trình bày ÿ˱ͫc n͡i dung v͉ xác ÿ͓nh gi͙ng trâu bò, ÿ͹c.
- Th͹c hi͏n ÿ˱ͫc vi͏c ch͕n trâu, bò ÿ͹c làm gi͙ng ÿúng kͿ thu̵t.
A. Nӝi dung:
1. Xác ÿӏnh giӕng trâu ÿӵc.

1.1. Xác ÿӏnh giӕng trâu nӝi
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình
- Trâu có ngoҥi hình vҥm vӥ,


12

- Ĉa sӕ có lông da màu ÿen xám; dѭӟi hҫu và trѭӟc ӭc có khoang lông màu
trҳng. Sӕ ít trâu có lông, da màu trҳng.
- Ĉҫu hѫi bé; trán và sӕng mNJi thҷng, tai mӑc ngang, sӯng dài, dҽt, hình cánh
cung, hѭӟng vӅ phía sau và hѫi vӇnh lên trên.
- Cә to tròn không có yӃm, không có u vai. Lѭng thҷng, mông xuôi, ngӵc nӣ.
- Ĉuôi dài ÿӃn khoeo, tұn cùng có chòm lông.
+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt
- Khӕi lѭӧng sѫ sinh 28-30kg, khӕi lѭӧng trѭӣng thành 450-500 kg. TӍ lӋ thӏt
xҿ 48%.
- Trâu ViӋt Nam có khҧ năng lao tác tӕt, làm viӋc ӣ nhӳng chân ÿҩt nһng hay
lҫy thөt.
- Chӏu ÿӵng kham khә, khҧ năng chӕng bӋnh cao, thích nghi vӟi khí hұu nóng
ҭm.

Hình 1.1: Trâu ÿ͹c gi͙ng Vi͏t Nam

1.2. Xác ÿӏnh giӕng trâu nhұp nӝi
Trâu Murrah có nguӗn gӕc tӯ Ân Ĉӝ, ÿѭӧc nhұp vào nѭӟc ta tӯ nhӳng năm
1960.
+ Ĉһc ÿiӇm vӅ ngoҥi hình:
- Toàn thân ÿen tuyӅn, trán và ÿuôi có ÿӕm trҳng
- Thân hình nêm, ngӵc nӣ, ÿҫu nhӓ, trán gӗ, sӯng cuӕn kèn.
- MNJi rӝng, hai lӛ mNJi cách xa nhau.

- Tai to, mӓng, thѭӡng rӫ xuӕng, u vai không phát triӇn.
- Mông nӣ, bӕn chân ngҳn, to, bҳp nәi rõ.


13

Hình 1-2: Trâu ÿ͹c gi͙ng Mura

+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt:
- Khӕi lѭӧng sѫ sinh khoҧng 35- 40kg,
- Khӕi lѭӧng lúc trѭӣng thành 700-750 kg. Tӹ lӋ thӏt xҿ khoҧng 48-52%.
- Trâu Murrah có khҧ năng thích nghi vӟi ÿiӅu kiӋn khí hұu ӣ nhiӅu vùng cӫa
nѭӟc ta. Trâu thích ÿҫm tҳm, không thích nghi vӟi cày kéo.
2. Xác ÿӏnh giӕng bò ÿӵc.
2.1. Xác ÿӏnh giӕng bò ÿӵc nӝi.
2.1.1 Bò vàng ViӋt Nam
+ Nguӗn gӕc: Bò nӝi ӣ nѭӟc ta ÿѭӧc phân bӕ rӝng và thѭӡng ÿѭӧc gӑi theo tên
ÿӏa phѭѫng nhѭ bò Thanh Hoá, bò NghӋ An, bò Lҥng Sѫn, bò Phú Yên, v.v. Mһc
dù có sӵ khác nhau nhҩt ÿӏnh vӅ mӝt vài ÿһc ÿiӇm màu lông và thӇ vóc, nhѭng
chѭa có cѫ sӣ nào ÿӇ khҷng ÿӏnh ÿó là nhӳng giӕng bò khác nhau, cho nên có thӇ
gӑi chung các loҥi bò nӝi cӫa ta là bò Vàng ViӋt Nam.
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình:
- Lông màu vàng, vàng nhҥt hoһc vàng cánh dán, da có nhiӅu nӃp nhăn

Hình 2.1 : Bò ÿ͹c gi͙ng vàng Vi͏t Nam


14
- Ngoҥi hình cân xӭng, con ÿӵc ÿҫu to, sӯng dài chƭa vӅ phía trѭӟc; mҥch máu

và gân mһt nәi rõ.
- Cә con ÿӵc to, yӃm kéo dài tӯ hҫu ÿӃn xѭѫng ӭc.
- U vai con ÿӵc cao, lѭng và hông thҷng, hѫi rӝng, bҳp thӏt nӣ nang.
- Ngӵc phát triӇn tӕt, sâu hѫi lép. Bөng to, tròn nhѭng không sӋ.
- Mông hѫi xuôi, hҽp và ngҳn, bӕn chân thanh, cӭng cáp; 2 chân trѭӟc thҷng,
2 chân sau ÿi chҥm khoeo.
+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt:
- Khӕi lѭӧng sѫ sinh 14-15kg, lúc trѭӣng thành con ÿӵc nһng 250-280kg.
- Bò Vàng có khҧ năng cày kéo tӕt, làm viӋc dҿo dai ӣ nhӳng chân ÿҩt nhҽ, có
tӕc ÿӝ ÿi khá nhanh.
- Chӏu ÿӵng kham khә, khҧ năng chӕng bӋnh cao, thích nghi vӟi nhiӅu vùng
khí hұu ӣ nѭӟc ta.
2.1.2. Bò Lai Sind

Hình 2.2: Bò ÿ͹c gi͙ng Lai Sind

Bò Lai Sind là kӃt quҧ tҥp giao giӳa bò Red Sindhi hoһc bò Sahiwal vӟi bò
Vàng ViӋt Nam.
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình:
- Lông màu vàng hoһc sүm, mӝt sӕ ít con có pha trҳng.
- Ĉҫu hҽp, trán gӗ, tai to cөp xuӕng. Rӕn và yӃm rҩt phát triӇn: yӃm kéo dài
tӯ hҫu ÿӃn rӕn; nhiӅu nӃp nhăn.
- U vai nәi rõ, lѭng ngҳn, ngӵc sâu, mông dӕc.
- Ĉuôi dài, chót ÿuôi thѭӡng không có xѭѫng.
+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt
- Khӕi lѭӧng sѫ sinh 17-19kg,
- Khӕi lѭӧng trѭӣng thành con ÿӵc 400-450 kg.


15

- Khҧ năng cày kéo tӕt
- Chӏu ÿӵng kham khә, khҧ năng chӕng bӋnh tұt cao, thích nghi tӕt ÿѭӧc vӟi
khí hұu nóng ҭm.
2.2. Xác ÿӏnh giӕng bò ÿӵc nhұp nӝi
2.2.1. Các giӕng bò kiêm dөng thӏt – sӳa
a. Bò Sind (Red Sindhi)
+ Nguӗn gӕc: tӯ vùng Sindhi (Pakistan). Nhұp vào ViӋt Nam tӯ năm 1923

Hình 2.3: Bò Sin ÿ͹c (Red Sindhi)

+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình:
- Lông màu ÿӓ cánh dán hay nâu thүm.
- Thân hình ngҳn, chân cao, mình lép, tai to và rNJ xuӕng, yӃm và nӃp gҩp da
dѭӟi rӕn rҩt phát triӇn.
- Bò ÿӵc có u vai rҩt cao, ÿҫu to, trán gӗ, rӝng, sӯng ngҳn, cә ngҳn, vҥm vӥ,
ngӵc sâu nhѭng không nӣ.
+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt
- Khi trѭӣng thành bò ÿӵc có khӕi lѭӧng 450-500kg
b. Bò Sahiwal
+ Nguӗn gӕc: Bò Sahiwal là giӕng bò u cӫa Pakistan. Nhұp vào ViӋt Nam năm
1974, nuôi ӣ Trung tâm tinh ÿông lҥnh Moncada và Ninh Hoà, Khánh Hoà
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình:
- Lông màu ÿӓ vàng hay vàng thүm.
- KӃt cҩu ngoҥi hình tѭѫng tӵ nhѭ bò Red Sindhi. Khi trѭӣng thành bò ÿӵc
có khӕi lѭӧng 470 – 500 kg.


16

Hình 2.4: Bò Sahiwal ÿ͹c

c. Bò nâu Thuӷ Sƭ (Brown Swiss)
+ Nguӗn gӕc: Thuӷ Sƭ , châu âu là giӕng kiêm dөng sӳa-thӏt. Nhұp vào ViӋt
Nam năm 1972 tӯ Cu Ba. Nuôi tҥi Trung tâm Môncaÿa Ba Vì, Hà Nӝi
+ Ĉһc ÿiӇm vӅ ngoҥi hình
- Lông màu nâu, mӝt sӕ ít màu sáng ÿұm hay nâu xám.

Hình 2.5a: Bò màu nâu

Hình 2.5b: Bò màu sáng ÿ̵m

Hình 2.5a: Bò màu nâu xám

- Ĉҫu ngҳn, trán dài và rӝng, mӗm rӝng, sӯng ngҳn, cong, gӕc sӯng trҳng.
- Thân hình dài, ngӵc nӣ, sâu, rӝng, sѭӡn bөng thon.
- Bӕn chân chҳc chҳn khoҿ mҥnh, tѭ thӃ vӳng vàng, móng ÿen.
+ Các chӍ tiêu sҧn xuҩt
- ThӇ trӑng lúc sѫ sinh khoҧng 31-37kg,
- Khӕi lѭӧng trѭӣng thành cӫa bò ÿӵc 800-950. Tӹ lӋ thӏt xҿ 59-60%.
- Năng suҩt sӳa bình quân 3500-4000kg/chu kǤ, tӹ lӋ mӥ sӳa 3,5-4%.
d. Bò Simental
+ Nguӗn gӕc: Thuӷ Sӻ , hiӋn nay ÿѭӧc nuôi ӣ nhiӅu nѭӟc trên thӃ giӟi. ViӋt
Nam nhұp tinh ÿông viên cӫa loҥi bò này, lai vӟi giӕng bò vàng ViӋt Nam
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình.
- Lông màu ÿӓ nâu và trҳng, lông ÿҫu thѭӡng có màu trҳng.


17

Hình 2.6. Bò Simental

- Ngӵc sâu, rӝng, bӝ xѭѫng chҳc chҳn. Cѫ phát triӇn tӕt.
+ Ĉһc ÿiӇm vӅ sӭc sҧn xuҩt
- Bò ÿӵc trѭӣng thành trӑng lѭӧng 1000kg.
- Lúc 1 năm tuәi bê ÿӵc nһng 517kg
- Nuôi dѭӥng tӕt bê ÿӵc giӃt thӏt lúc 14 -16 tháng tuәi có tӹ lӋ thӏt xҿ 66%.
- Bò Simental có thӇ khai thác sӳa. nӃu chӑn lӑc và nuôi dѭӥng tӕt có thӇ cho
3500-4000 kg sӳa/chu kǤ 300 ngày. Tӹ lӋ mӥ sӳa 3,9-4%.
2.2.2. Các giӕng bò sӳa
a. Bò lang trҳng ÿen Hà Lan

Hình 2.7: Bò Holstein Friesian

+ Nguӗn gӕc: Hà Lan, ÿѭӧc nhұp vào nѭӟc ta năm 1970 và nuôi nhiӅu ӣ Mӝc
Châu, Lâm Ĉӗng
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình


18

- Lông màu lang trҳng ÿen (chiӃm ѭu thӃ) hoһc toàn thân ÿen riêng ÿӍnh trán
và chót ÿuôi trҳng, sӕ ít lang trҳng ÿӓ. Các ÿiӇm trҳng ÿһc trѭng là ÿiӇm trҳng ӣ
trán, vai có vӋt trҳng kéo xuӕng bөng, 4 chân và chót ÿuôi trҳng.
- Thân dҥng hình nêm ÿһc trѭng cӫa bò sӳa.
- Ĉҫu con ÿӵc thô, trán phҷng hoһc hѫi lõm, sӯng nhӓ, ngҳn, chӍa vӅ phía
trѭӟc.
- Cә thanh, dài vӯa phҧi, không có yӃm,vai-lѭng-hông-mông thҷng hàng.
- Bӕn chân thҷng, ÿҽp, hai chân sau doãng.
+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt

- Khӕi lѭӧng sѫ sinh khoҧng 35-45 kg,
- Con ÿӵc trѭӣng thành nһng 750-1100kg.
- Chӏu nóng và chӏu ÿӵng kham khә kém, dӉ cҧm nhiӉm bӋnh tұt, ÿһc biӋt là
các bӋnh ký sinh trùng ÿѭӡng máu và bӋnh sҧn khoa.
b. Bò Jersey

Hình 2.8: Bò Jersey

+ Nguӗn gӕc: Ĉҧo Jersey nѭӟc Anh. ViӋt Nam nhұp tinh ÿông viên ÿӇ lai
tҥo vӟi giӕng bò vàng ViӋt Nam
+ Ĉһc ÿiӇm vӅ ngoҥi hình:
- Lông màu vàng sáng hoһc sүm. Có con có ÿӕm trҳng ӣ bөng, chân và ÿҫu.
- Thân hình nêm, ÿһc thù cӫa bò hѭӟng sӳa.
- Ĉҫu nhҽ, mһt cong, mҳt lӗi, cә thanh dài và có yӃm khá phát triӇn.
- Vai cao và dài, ngӵc sâu, xѭѫng sѭӡn dài, lѭng dài, rӝng.
- Mông dài, rӝng và phҷng, bөng to, tròn.
- Bӕn chân mҧnh, khoҧng cách giӳa hai chân rӝng. Ĉuôi nhӓ.
+ Các chӍ tiêu sҧn xuҩt
- Bê sѫ sinh nһng 25-30kg.
- Bò ÿӵc trѭӣng thành nһng 450-550kg.
- Năng suҩt sӳa bình quân ÿҥt 3000-5000kg/chu kǤ 305 ngày, tӹ mӥ sӳa (4,55,5%), mӥ sӳa màu vàng, hҥt to thích hӧp cho viӋc chӃ biӃn bѫ.


19

- Bò Jersey thành thөc sӟm. Bò ÿӵc giӕng phát triӇn tӕt có thӇ lҩy tinh lúc 12
tháng tuәi.
2.3. Các giӕng bò thӏt
a. Bò Brahman
+ Nguӗn gӕc: tӯ nѭӟc Mӻ, ÿѭӧc nuôi ӣ nhiӅu nѭӟc trên thӃ giӟi, ÿѭӧc nhâp

vào ViӋt Nam tӯ nѭӟc Úc.
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình: Bò Brahman có màu lông trҳng gio hoһc ÿӓ.
+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt:
- Khi trѭӣng thành bò ÿӵc nһng khoҧng 680-900kg
- Lúc 1 năm tuәi con ÿӵc năng khoҧng 375kg.
- Tăng trӑng cӫa bê ÿӵc tӯ 6-12 tháng tuәi khoҧng 900-1000g/ngày, tӹ lӋ thӏt
xҿ khoҧng 52-58%.

Hình 2.8a: Brahman màu lông ÿ͗

Hình 2.8b: Brahman màu lông tr̷ng gio

b. Bò Drought Master
+ Nguӗn gӕc: tӯ Australia.
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình: Bò có màu lông ÿӓ
ChӍ tiêu sҧn xuҩt:
- Bò ÿӵc trѭӣng thành nһng 820-1000kg.
- Mӝt năm tuәi con ÿӵc nһng 450kg.
- Bê ÿӵc 6-12 tháng tuәi ÿѭӧc nuôi dѭӥng tӕt cho tăng trӑng 10001200g/ngày và cho tӹ lӋ thӏt xҿ 55-60% khi giӃt thӏt lúc 14-16 tháng tuәi.ViӋt Nam
ÿã nhұp bò Drought Master tӯ Australia ÿӇ nhân thuҫn và cho lai vӟi bò cái nӅn
Lai Sin nhҵm tҥo con lai hѭӟng thӏt.
c. Bò Hereford
+ Nguӗn gӕc: nѭӟc Anh.
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình:


20

Hình 2.9: Bò ÿ͹c gi͙ng Drought Master

- Lông màu ÿӓ, ӣ ÿҫu, ngӵc, phҫn dѭӟi bөng, bӕn chân và ÿuôi có ÿӕm trҳng.
- Ngoҥi hình tiêu biӇu cӫa bò chuyên dөng hѭӟng thӏt.
- Ĉҫu không to nhѭng rӝng, cә ngҳn, rӝng, ngӵc sâu, rӝng, lѭng dài, rӝng.
- Chân thҩp, da dày hѫi thô, cѫ bҳp rҩt phát triӇn, bӝ xѭѫng vӳng chҳc.
+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt
- Bò ÿӵc trѭӣng thành nһng 1000-1200kg.
- Bê 6-12 tháng tuәi tăng trӑng 1300-1500g/ngày.
- Tӹ lӋ thӏt xҿ lúc 14-16 tháng tuәi ÿҥt 67-68%. Chҩt lѭӧng thӏt tӕt, thӏt ngon,
mӅm, thѭӡng có lӟp mӥ kҿ giӳa lӟp cѫ bҳp.
- ViӋt Nam ÿã nhұp tinh ÿông lҥnh bò giӕng Hereford cho lai vӟi bò cái Lai
Sin ÿӇ thăm dò khҧ năng cho thӏt cӫa con lai.
d. Bò Charolais

Hình 2.10: Bò ÿ͹c gi͙ng Charolais

+ Nguӗn gӕc: Nѭӟc Pháp.
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình
- Lông màu trҳng ánh kem.


21

- Ngoҥi hình phát triӇn cân ÿӕi.
- Thân rӝng, mình dày, mông không dӕc, ÿùi phát triӇn.
+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt
- Bò ÿӵc trѭӣng thành nһng 1000-1400kg.
- Nuôi tӕt, lúc 12 tháng tuәi bê ÿӵc ÿҥt 450-540kg.
- Trong giai ÿoҥn 6-12 tháng tuәi bê có thӇ tăng trӑng 1450-1550g/ngày.
- GiӃt thӏt lúc 14-16 tháng tuәi, tӹ lӋ thӏt xҿ 65-69%.
- Nѭӟc ta cNJng ÿã nhұp bò giӕng và tinh ÿông lҥnh bò Charolais ÿӇ cho lai vӟi

bò cái Lai Sin nhҵm tҥo bò lai hѭӟng thӏt.
e. Bò Lymousin

Hình 1.11: Bò ÿ͹c gi͙ng Lymousin

+ Nguӗn gӕc: nѭӟc Pháp.
+ Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình:
- Lông màu ÿӓ sүm, ngoҥi hình cân ÿӕi, ÿһc trѭng ngoҥi hình giӕng bò
chuyên thӏt.
+ ChӍ tiêu sҧn xuҩt
- Bò ÿӵc trѭӣng thành nһng 1000-1300 kg.
- NӃu nuôi dѭӥng tӕt bê ÿӵc 12 tháng tuәi nҵng 500kg.
- Bê 6-12 tháng tuәi tăng trӑng 1300-1400g/ngày. Bê ÿӵc nuôi tӕt giӃt thӏt lúc
14-16 tháng tuәi cho tӹ lӋ thӏt xҿ 68-71%.
3. Chӑn trâu bò ÿӵc làm giӕng.
3.1. Chӑn trâu ÿӵc làm giӕng
Chӑn trâu ÿӵc làm giӕng theo 3 bѭӟc sau:
+ Ngoҥi hình thӇ chҩt:
- Ngoҥi hình mang ÿӫ nhӳng ÿһc ÿiӇm ÿiӇn ngoҥi hình cӫa giӕng ÿӏnh chӑn
- Tҫm vóc to, tӕc ÿӝ sinh trѭӣng cao, sӭc khӓe tӕt.
- Ĉҫu và cә to, thanh, kӃt hӧp tӕt, chҳc khӓe.


22

- Ĉӕi vӟi trâu nӝi sӯng dài, gӕc sӯng to, cong hình bán nguyӋt; Trâu Murrah
sӯng cuӕn kèn.
- Da bóng, lông mӑc ÿӅu, trѫn mѭӧt
- Vai to, vҥn vӥ, hӋ cѫ phát triӇn
- Lѭng dài, hông rӝng, thҷng, phҷng.

- Mông dài, rӝng, ít dӕc
- Bөng thon, gӑn, không sӋ
- Chân to, khӓe, phát triӇn cân ÿӕi, lúc ÿi không chҥm khoeo.
- Móng chân tròn, khít.
- Dѭѫng vұt bình thѭӡng, bìu dái bóng, hai hòn cà to, ÿӅu.
+ Khӕi lѭӧng cѫ thӇ
Khӕi lѭӧng cѫ thӇ trâu ÿӵc lúc trѭӣng thành ÿѭӧc xӃp nhѭ sau:
Cҩp I: 450 – 500 kg
Ĉһc cҩp: 500 – 550 kg
Ĉһc cҩp kӹ lөc: trên 550 kg
Chӑn trâu ÿӵc làm giӕng ta phҧi chӑn nhӳng con ÿҥt cҩp I trӣ lên.
+ Khҧ năng sinh sҧn
- Tính dөc mҥnh mӁ.
- Tӹ lӋ thө thai trên ÿàn trâu cái cao, trên 80%.
- NӃu kiӇm tra tinh dӏch ÿҥt 2,5 – 3 ml tinh dӏch/1 lҫn xuҩt tinh, hoҥt lӵc tinh
trùng 70 – 80%, nӗng ÿӝ 0,8 – 1 tӹ tinh trùng/1ml.
- Khӓe mҥnh, nhanh nhҽn, không mҳc bӋnh ÿѭӡng sinh dөc.
3.2. Chӑn bò ÿӵc làm giӕng
- Bò ÿӵc giӕng phҧi có sӭc khӓe tӕt, thӇ hình phù hӧp vӟi các ÿһc tính cӫa
giӕng.
- Sinh trѭӣng nhanh, to khӓe, cân ÿӕi, bӝ xѭѫng chҳc, phát triӇn các khӟp
chҳc chҳn, cӱ ÿӝng dӭt khoát, cѫ bҳp phát triӇn, ÿѭӡng sӕng lѭng bҵng phҷng,
ngӵc sâu và rӝng, mông to, các chân cân ÿӕi, lông trѫn và không gión.
- Bӝ phұn sinh dөc phát triӇn bình thѭӡng, hai hòn cà cân ÿӕi (nӃu quá sa
xuӕng là do dây chҵng yӃu chӭng tӓ bò ÿӵc sӭc khӓe yӃu).
- Tính dөc mҥnh mӁ, tӹ lӋ thө thai trên ÿàn bò cái cao.
B. Câu hӓi và bài tұp thӵc hành:
I. Câu hӓi
1, Trình bày ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt trâu ÿӵc giӕng nӝi và nhұp nӝi ÿang
ÿѭӧc nuôi ӣ nѭӟc ta.

2, Trình bày các ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng nӝi và nhұp nӝi
kiêm dөng thӏt – sӳa ÿang ÿѭӧc nuôi ӣ nѭӟc ta.
3, Trình bày các ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng lang trҳng ÿen Hà
Lan và bò Jersey.


23

4, Trình bày các ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng chuyên thӏt nhұp
nӝi ÿang nuôi ӣ nѭӟc ta.
II. Bài tұp thӵc hành
Bài 1: Thӵc hành nhұn biӃt ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt trâu ÿӵc giӕng ViӋt
Nam và trâu Mura.
+ Mөc ÿích:
- Nhұn biӃt ÿѭӧc ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt trâu ÿӵc giӕng ViӋt Nam và
Mura.
- Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc chӑn trâu ÿӵc giӕng ViӋt Nam và Mura làm giӕng thông
qua ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt .
+ Nӝi dung
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt trâu ÿӵc giӕng ViӋt Nam qua mô hình, tranh ҧnh,
băng hình và trâu ÿӵc giӕng ÿang nuôi tҥi cѫ sӣ.
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt trâu ÿӵc giӕng Mura qua mô hình, tranh ҧnh, băng
hình và trâu ÿӵc giӕng ÿang nuôi tҥi cѫ sӣ.
+ Nguӗn lӵc:
- Tranh ҧnh, mô hình, tiêu bҧn, băng hình vӅ chuӗng nuôi trâu ÿӵc giӕng ViӋt
Nam và Mura.
- Trҥi chăn nuôi trâu giӕng.
- Băng hình vӅ ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt trâu, bò ÿӵc giӕng
- Máy vi tính sách tay, Projecter..
+ Cách thӭc tә chӭc:

- Hѭӟng dүn mӣ ÿҫu: giáo viên hѭӟng dүn nӝi dung vӅ ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ
chҩt trâu ÿӵc giӕng ViӋt Nam và Mura qua tranh ҧnh, mô hình, băng hình và tiêu
bҧn sӕng trâu ÿӵc giӕng.
- Hѭӟng dүn thѭӡng xuyên: phân lӟp thành tӯng nhóm nhӓ 3-5 hӑc viên, mӛi
nhóm quan sát trên mô hình, tranh ҧnh, băng hình vӅ ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt
trâu ÿӵc giӕng ViӋt Nam và Mura và trên tiêu bҧn sӕng trâu ÿӵc giӕng. Giáo viên
giҧi ÿáp nhӳng thҳc mҳc cӫa hӑc viên.
+ Thӡi gian hoàn thành: 4 giӡ.
+ Phѭѫng pháp ÿánh giá: Giáo viên phát phiӃu trҳc nghiӋm cho hӑc viên ÿiӅn vào
ô trҧ lӡi, ÿӕi chiӃu vӟi ÿáp án.
+ KӃt quҧ và sҧn phҭm cҫn ÿҥt ÿѭӧc: Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc xác ÿӏnh ÿһc ÿiӇm vӅ
ngoҥi hình, thӇ chҩt cӫa trâu ÿӵc giӕng ViӋt Nam và Mura theo yêu cҫu kӻ thuұt
Bài 2: Thӵc hành nhұn biӃt ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt các bò ÿӵc giӕng
kiêm dөng thӏt – sӳa.
+ Mөc ÿích:
- Nhұn biӃt ÿѭӧc ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt các bò ÿӵc giӕng kiêm dөng thӏt
– sӳa .


24

- Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc chӑn bò ÿӵc giӕng kiêm dөng thӏt – sӳa làm gӕng thông
qua ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt .
+ Nӝi dung
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng, giӕng bò vàngViӋt Nam qua mô
hình, tranh ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng.
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng, giӕng bò lai Sin qua mô hình, tranh
ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng..
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng, giӕng bò Sin qua mô hình, tranh
ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng..

+ Nguӗn lӵc:
- Tranh ҧnh, mô hình vӅ các giӕng bò vàng ViӋt Nam, bò Sin và lai sin.
- Bò ÿӵc giӕng bò vàng ViӋt Nam, Sin và bò Lai sin.
- Băng hình vӅ ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt giӕng bò vàng ViӋt Nam, Sin và bò
Lai sin
- Máy vi tính sách tay, Projecter.
+ Cách thӭc tә chӭc:
- Hѭӟng dүn mӣ ÿҫu: giáo viên hѭӟng dүn nӝi dung vӅ ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ
chҩt bò ÿӵc giӕng bò vàng ViӋt Nam, sin và lai Sin qua tranh ҧnh, mô hình, băng
hình và trên con vұt sӕng.
- Hѭӟng dүn thѭӡng xuyên: phân lӟp thành tӯng nhóm nhӓ 3-5 hӑc viên, mӛi
nhóm quan sát trên mô hình, tranh ҧnh, băng hình vӅ ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt
bò ÿӵc giӕng bò vàng ViӋt Nam, sin và bò lai Sin và con vұt sӕng. Giáo viên giҧi
ÿáp nhӳng thҳc mҳc cӫa hӑc viên.
+ Thӡi gian hoàn thành: 4 giӡ.
+ Phѭѫng pháp ÿánh giá: Giáo viên phát phiӃu trҳc nghiӋm cho hӑc viên ÿiӅn vào
ô trҧ lӡi, ÿӕi chiӃu vӟi ÿáp án.
+ KӃt quҧ và sҧn phҭm cҫn ÿҥt ÿѭӧc: Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc xác ÿӏnh ÿһc ÿiӇm vӅ
ngoҥi hình, thӇ chҩt cӫa bò ÿӵc giӕng bò vàng ViӋt Nam, bò lai Sin và bò Sin theo
yêu cҫu kӻ thuұt.
Bài 3: Thӵc hành nhұn biӃt ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng
chuyên sӳa .
+ Mөc ÿích:
- Nhұn biӃt ÿѭӧc ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt các bò ÿӵc giӕng chuyên sӳa .
- Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc chӑn bò ÿӵc giӕng chuyên sӳa làm gӕng thông qua ÿһc
ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt .
+ Nӝi dung
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng, giӕng Lang trҳng ÿen Hà Lan qua
mô hình, tranh ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng.
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng, giӕng Jersey qua mô hình, tranh

ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng..


25

+ Nguӗn lӵc:
- Tranh ҧnh, mô hình vӅ ngoҥi hình, thӇ chҩt giӕng bò Jersey và bò lang trҳng ÿen
Hà Lan.
- Bò ÿӵc giӕng Jecsey và Lang trҳng ÿen Hà Lan.
- Băng hình vӅ ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt giӕng bò Jecsey và Lang trҳng ÿen
Hà Lan.
- Máy vi tính sách tay, Projecter..
+ Cách thӭc tә chӭc:
- Hѭӟng dүn mӣ ÿҫu: giáo viên hѭӟng dүn nӝi dung vӅ ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ
chҩt bò ÿӵc giӕng bò Jecsey và Lang trҳng ÿen Hà Lan qua tranh ҧnh, mô hình,
băng hình và trên con vұt sӕng.
- Hѭӟng dүn thѭӡng xuyên: phân lӟp thành tӯng nhóm nhӓ 3-5 hӑc viên, mӛi
nhóm quan sát trên mô hình, tranh ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng vӅ ÿһc ÿiӇm
ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng Jecsey, Lang trҳng ÿen Hà Lan. Giáo viên giҧi
ÿáp nhӳng thҳc mҳc cӫa hӑc viên.
+ Thӡi gian hoàn thành: 4 giӡ.
+ Phѭѫng pháp ÿánh giá: Giáo viên phát phiӃu trҳc nghiӋm cho hӑc viên ÿiӅn vào
ô trҧ lӡi, ÿӕi chiӃu vӟi ÿáp án.
+ KӃt quҧ và sҧn phҭm cҫn ÿҥt ÿѭӧc: Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc xác ÿӏnh ÿһc ÿiӇm vӅ
ngoҥi hình, thӇ chҩt cӫa bò ÿӵc giӕng Jecsey và Lang trҳng ÿen Hà Lan ÿúng yêu
cҫu kӻ thuұt.
Bài 4: Thӵc hành nhұn biӃt ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt các bò ÿӵc giӕng
chuyên thӏt.
+ Mөc ÿích:
- Nhұn biӃt ÿѭӧc ÿһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt các bò ÿӵc giӕng chuyên thӏt .

- Thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc chӑn bò ÿӵc giӕng chuyên thӏt làm gӕng thông qua ÿһc
ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt .
+ Nӝi dung
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng, giӕng Brahman qua mô hình, tranh
ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng.
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng, giӕng Drought Master qua mô hình,
tranh ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng..
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng, giӕng Charolais qua mô hình, tranh
ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng..
- Ĉһc ÿiӇm ngoҥi hình, thӇ chҩt bò ÿӵc giӕng, giӕng Lymousin qua mô hình, tranh
ҧnh, băng hình và trên con vұt sӕng..
+ Nguӗn lӵc:
- Tranh ҧnh, mô hình vӅ các giӕng bò Brahman, Drought Master, Charolais và bò
Lymousin.
- Bò ÿӵc giӕng Brahman, Drought Master, Charolais và bò Lymousin.