Cuộc đời trẻ 99 phần trăm phụ thuộc vào bố

- ._,,,i

sao "Tot nghi�p.. gan lien vdi

"Thit

ngh�p"?

c6 mong muon con cai minh sau khi tot nghi�p d�i hQC, phai �h tranh
khoc li�t voi hang v�n ngU'oi hay bon ba khap day do de tim ldim � aim?

• B�n

• Hay boi dU'ong quan ni�m ve tai chinh cho tre tu khi con nhO.


Boi dUOng kha nang
chfu ip lflc cho tre

·IB
·-.:�
.

.

I

8

NG�NTHU

Ban c0 th� giup con dU(lc tdi khi nao?

a

Nguai dfch: Thuy Linh

D ng d� con b;;in trO thanh "tre dau tay·
khOng c0 kha nang chju dl,lng ap hJc.
Chi khi b6i dUOng kha nang chju ap h,tc
cho tre, tang cuong kha � ang "de �hang"
cua chung thi b;;in mdi gn.ip con minh cO
th� t1,11ap trong xa hOi d�y �nh tranh nay.

Kj vqng clia mt
bol duang con thinh tii

Tac gia miAu ta l;;ii nhOng van de
trong cuOc s6ng hang ngay ma cac b$
�
cha me hay b6 qua, coi nhe; thuat 1�1
mOt each sinh d0ng cac lo;;ii tam II va
thai dO cua cha me khi d;;iy con, W d6
giup chung ta ap d1,mg cac phl/Clng
phap dung d�n d� hUOng dAn va giao
due con cai.

vi9c neri lim trong
� trinh tnicJng thlnh cUa tre

40

Cu6n sach nay hJa chQn
40 cau
chuy�n truOng thanh cua Ire
va chia se
vOi b;;in nhOng dieu tam
d�c cua huan
luy�n viAn ca heo, d� chli
ng ta hQc each
nhin vao th� giOi cua Ire,
trai nghi�m
cam giac cUa Ire, tll d6
dua chung di
dun g con duo ng cua cu¢
c doi mlnh.
Bi CMet chung s0ng
hoi thufn
giUa cha 111' va
con ca

-

.�

St/"" tim cUa
tre huh c&1g 111' Pip

Cu6n sach d�y
cac ba me lam thl1
nao

de uy d1,1ng m6i
quan M giao ti4p
vOi
tre _trong cuoc s6
ng thuong ngay,
d6ng
tho1 c6 the nghi&
m tuc l�ng ngh
e tam sv
clia tre, de m6i
dua tre d6u tro
thanh
m ot ngu�i c6 tu
t_U
ong dOc l�p.
s6ng c6
lrach nh1$m
d1Jd1 sv anh h
uong va n6
l!Jc cua me.

�

NHA XUA°T BAN VAN HOA·
THONG TIN


Lain6idau

Loin6idau

•·····················•

•
•········· ············

Warren Buffett, ong la mot nha ddu tu c6 phieu hang ddu

-

Vi

500

...

''Tot nghi�p" gan lien
''That nghi�p"?

-.

vo1

the gioi. Ong cung la nguoi giau nhat the gi6i tinh den truoc
nam xdy ra cuoc khung hodng tai chinh nam 2008.
Warren Buffett sinh nam 1930 toi mot thi tran nho phia Tay

Chung ta dang song trong mot thoi doi ma 6 d6 lu6n

tiem an nhung dieu khien con ngvoi cam thay lo long VO bat

an: nhu chien tranh, hon hon, hJ lvt, dich benh, ngheo d6i. . .

nu6c My la Omaha. Khi ong ra doi, cOng la luc gia dinh ong roi
vao tinh cdnh kh6 khan nhat. Cha ong la Howard Buffett choi
cB phieu thua lo, CUOC song gia dinh VO cung tUng thieu.

hay cuQc khung hodng kinh te tocm cdu do khung hodng

Hai Warren nam tu6i, ong c6 bay mot qudy hang nho,

nQ xdy ra tQi My, CUQC khung hodng nay do gay dnh hvong

ong dung ban keo coo su cho moi nguoi qua duong; sou

nong ne t6i nen kinh te toan cau, khien viec "cat gidm nhan

nay ong con di ban tra chanh tren cac con pho Ion nhon nhip

Ive", "khong trd lvong cong nhon" cang lam tang

tY le that

nghiep. Sinh vien m6i ra trvong tim d v oc viec kh6 khan, tat

cd v6n de noy da too thanh moi lo cua xa hoi 6n djnh. Nhung
chung ta hay gQt chuyen nay sa n g mot ben, VO cOng nghi

de n mQt v6n de khac: mQt nguoi dUQC gido dl)C tu khi hQC
mau giao den khi hoc dQi hoc, dUQC dau tu VQt chat day du,
nhon duoc sv thuong yeu chem s6c cua cha me, thay co, ket

qua loi tro thanh "sdn p ham" khong dvoc xa hoi thua nhon,

dieu nay khong khac m Qt nguoi "di buon bi lo von". Vqy
nguyen nhan la do dou? Moc du chung ta thvong quy tr6ch
nhiem ve phia nha truong, xa hQi, n hung toe gid cho rang,
nguoi tru6c tien can phdi tv ki�m dit§m chinh l a cha me, VO
d¢c biet la trach nhiem cua nguoi cha.

dong nguoi qua loi.
Norn len chin tu6i, 6ng mua nu6c ngot tu cua hang cua
ong noi, dem rao ban nu6c gidi khot kh6p noi trong thanh pho.
Khi Warren muoi tu6i, sang s6m moi ngay ong di duo
500 to boo, sou mot thong ong d� ra dL19c 175 dollar.

V6i ddu 6c tinh toan ddu tu ngay tu nho, Warren Buffett
ve sou do tro thonh mot nguoi ddu tu ca phieu thonh c6ng
nhat. Nhting viec Buffett lorn duoc tu khi con rat nhd ay, do
khien toi va bon phdi cung nhau suy nghi, lieu con chung ta
khi 5, 6 tudi do c6 th� lam duoc gi? Oen nam 8 hay 9 tudi loi
c6 th� lorn gi? Bon ch6c chan se trd loi rang: con toi chi biet

Nf)j h oc ! " . Van

de nam chinh 0 cho nay day, vi each gioo dvc

con cdi cua chung ta khong he gi6ng nhau, hon ntia quan

2
3

Lainoidau

Loin6idau

··············· ······•

·
•···················· ·

ta la VO cung hep,
niem ve tien bQC tru yen thong cua chung

cha me lien
thorn chi la mo ho. C6 nhling tu du y soi lam cua

�

eek boc
q an den viec giao dvc tien bQc cho tre, doi do s o

Neu bc;m la nguoi cha c6 trach nhiem, luon mong muon
on cai minh s6m qudn ly van de ti en boc mot each chu dong,
on nhat dinh phdi doc cu6n sach nay.

cha me deu cho rang: NVi�c tre ham me tien bgc la met dieu
dang sq". Thot c6 Sl) mau thudn sau sac! Chung ta vat vd

kiem Mn, cho con cua chung ta hoc hanh dang hoang, cung

l a d� con c6 mot tvong lai tot dep. Nhvng tvong lai tot dep c6

th� khong can den tien sao?

Gido dvc trong truong hQc chu yeu la dgy cho tre nhung
kien th uc ca bdn. Nhung neu muon d� tre phdt tri�n toan di�n,

khong th � thieu SI/ gido dvc cua gia dinh, VO nguai cha chinh
/d

trv CQf frong gia dinh, cung /a nguoi CO nhieU kien fhtJc V e

cua cdi, vi vgy, khi boi duang nhCing kien thtJc tien bgc cho tre,
nguai cha phdi lei nguoi giu trdch nhi�m quan tr9ng nhat.

Neu bon muon con mlnh khong cdn doi den sou khi

tot nghi�p doi hoc, ma n ga y trong khi dang ngoi tren gidng
duong van c6 th� lam tot cong viec, b<;m nh6t djnh phdi tien
hanh vi�c giao dvc ve tien boc cho tre tu khi

con nho.

Vi the ma cau n6i HCha nao con naf khong phdi la khong

c6 co so, tdm anh huong cua nguo
i cha doi v6i con cai la vo
cung quan trong. Hoy thu nghi, neu
cha cua Buffett khO ng phdi
la mQt nha dau tu c6 phieu gia

u kinh nghiem, ma chi l a mo t
ngvOi nong don cha t phac, c6
le co hoi d� Buffett tro thanh "vua
dau tlf nhv hien nay ch6c chdn
la rat it.

4
5


Muc luc

Muc lu,•, c

•· ....•..........·•

.. •*

•· ....•.....

* Too co hoi cho tre "lam them" 076

dau

Lbi noi

002

pN ?
Vi sao "Tot nghiep# gan lien v6i "That nghi�

� PHAN

1: Cua cai khong phai

la d6ng

* Lam an nho, bai hoc Ion

phat tri�n tam ly binh thvong 010

*

Cha me giau, con chva chac do giau 017

*

Tri hoon sv hvang th1,1:

� PHAN
.::

.

*

*

• Mo cho tre mot tai khodn ca nhon

Moi ngay hoc mot chut kien thlic ve tien t�

042

Tiet kiem mot dong la kiem du oc hai dong

048

Tinh yeu thuong la tai san quy gia nhat

*

DQO due quan trong hon cua cai VQt chat

� PHAN
*

*

6

2: Coch thuc

•Dong boo hi�m cung la dau tu
• Hoc each suu tam

121

� PHAN
:

til

nho

4:

727

732

738

• NhOng rui ro trong dau tu

060

LQ- p ra nh-ung mvc tieu
ngan hon va khen thu ong 077

776

• Kinh nghiem dau tien khi dau tu c6 phieu

054

ki�m ti�n

#Lam them" giup bo me 066

tien

•Doy tre hi�u the nao la ddu tu

036

*

ra

• Giup tre lop ke hooch tiet kiem 770

NhOng ho bay trong giao d1,1c tai chinh 029
Hoy dan tre cung di mua sd m

Dung tien de

092

• Hoc each giu tien la bvoc ddu d� kiem tien 704

Phong tung va keo kiet:

*

3:

087

• Trang bi cho tre mot cuon s6 ghi chep 098

Cot l6i SlJ giau sang cua ngvoi Do Thai 023
*

082

*Dam me cOng c6 th� kiem tien

roe

H am me tien b<;1c la mot ki�u

*

* Bien do thanh vang

743

HKy nang tai chinh# c&n du(Jc bai duong

* #Ky nang tai chinh# quan trong hon cua cdi 148
* Khong dUQC hai long v6i thvc toi 154

7


Muc luc

•· e e ' e fe e . I I ,•,

e

I•*

*

Bat dau Nev tuyer th6i quen chi tieu hoang phi 760

*

Sti d1,mg tien tieu v¢t mot each tot nhot

*

Mi duong "ky nang tai chinh" tu tien mCmg tu6i

*

o� t re hc,>c each lop ke hooch chi tieu

*

Doy tre mot so kY xdo trong chi tieu

*

Hay tQO ra CUQC song giau CO cho tre

766
172

776

•

182

PHAN 1

786

CUa ciJi khOng phiJi
la dOng rac
•

.•

Tren th� gidi nay c6 m�y ai la khong thfch ti�n. nhung
chung ta da s6 khi nhac den tien deu to ra ng�i ngung. �:_:_�:·:
u
e de, coi sv ham me tien b�c gi6ng nhu
h� thap nhan " :
pham, b�i ho�i cot each. Chung ta "Coi tien b�c nhu rac
nlOi��" Cau n6i nay c6 Cd sa hay chl la m(>t cau n6i dua ? '. ,,.,.!

' ..,
-.

................. ...................

...... .. . . . . . .

·················�· ······ ················
····· · ·· · · · · · · · · ·· .

•••••••••••••••••••••••••
•••_. .... . .. ......... l •••••••••••••
•••
.

..

.

� •••• ,..... .. . . . ........ . ,, •••••• • • • • • • ••••••••••••••• ,u;_.

.,,,,�.

.

..........................

.. . ................ .. .. ...

.........................

..... ...... .... ( ...

.

......... ...........................

.. ) ....
. .... �......................

, .. ,,....... ... . ...... .. .. ............ ..... . . .. .... ...... .

.

•

...

. ....

..

....... . .. . .

.

.

.

. '..

-

·······

·····

� ..... . .... .... . . . .. . . . ... ... . .. .....

. .. . .. . .

. '...

.

...

. . ... .. . .

. . . . . .

...... .. .. ....... . ..... . .. ...

.. .

.

8
9


AN 1 * CUa cai khong phai la dO'ng rac
• ·PH
· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ··· · · · · · · · · · · · · · · ···*

·

Ham me tien b�c la mc?t ki�u pha t tri�n tam ly
blnh thu ong

nh�n ,,,n thii loose co thi glup ttd h9C duvc m� s6kY mJng co
bdn trong vile quan IY ta/ sdn.
Tren tht,1C te, cung giong nhu t6ng thong Obama , chung ta deu
phdi thong qua nhling viec lam cv th� cM bdi duang tu duy tien boc,
vot chat cho tre tu khi con nh o Viec lam nay a cac nu6c phuong Tay
.

Tu khi ong Barack Obama chinh thuc nh¢m chuc, tro thanh tan
tong th6ng Hoa Ky cho toi nay, moi hanh dong, cu chi du la nho nhat
cua hai co con gdi 6ng de u tro thanh m6i quan tam hang ddu cua
dv lu on xo ho i .

Theo boo coo cua mot hong truyen thong Hoa Ky, hai co con
gai cua tdng thong la Sasha Obama va Malia Obama phdi lam
viec nha d� kiem khodn tien tieu v¢t co nhan. Hai co be duqc trdi
nghiem ·mui vr kiem tien bang sue loo dong ngay trong chinh n goi
nha cua minh.
TOng thong n6i rang, Ong chl cho moi co con gai !mot nguoi
bdy tu O i mot ngvoi muoi tuOi) moi tudn l dollar. Day duqc gQi la
,

khoan thu loo lam viec nha cua hai co be. Chang h <;m nhu bay ban
On, nia bat chen, don d�p do choi trong phong .

. .

Chuyfn lam vlfc nha rdi trd ti'n c8ng, hay chuyfn cung
,
ung ti4n tliu v9f d4u la nhiing vd'n 44 gay ra nhi'u tranh cal.
M� s6 ng uOi cho rdng, vifc nha la nhifm vy chung cua td't ca
'"91 ng uOi trong gia dinh, ki ca tre con rung phai ciing glup do
m ,, &Jg bd n in kh6ng phai w lam vi� nha duoc nh�n
la
t1ln c6ng. MM khac,
, "61 nhcmg nguOI ung h�
vifc lam nay nhu
tding th6ng Obama l9i ngh i rt!ng tre
con vd'n da khang pha i
.. b dt cu
lam
vifc g 1'.. chu y.,.
s n cung cdp ti4n
tllu v�t v8n Id vifc
b6t bu� cha ""ph Ol lam
. Cho n in, n iu di tre lam vifc nha vd

�

�

...

·

·

-

..

•

kha phO bien. Vi dv nhu 0 P h a p, cha me bat ddu doy tre ltien boc khi tre ba ho¢c bon tu6i. LUc tre khodng muai tu6i, cha me

se lop mot tai khodn ca n han tQi ngon hang d(Jng ten cua tre, d� tre
ti,1 hQc each chi tieu, viec lam 6y tich eve boi duong quan niem tien
boc cho tre.

0 Hoa Ky, gido dvc qudn ly tai sdn loi cang duqc ting d1,mg
monh me . Moi giai doon deu c6 quy dinh mlic do cv th�: tre ba
tu6i se duqc hoc each nhon biet tien gidy va tien xu; tre ban tudi
dUQC hQC tinh mQt XU ba ng boo n h ieu phdn CUO mQt dollar, biet
duqc khong c6 gi la duqc cho kho ng va n h O n kh6ng, vi the bat
buoc phdi duo ra sv Iva chQn; tre nam tu6i n6m bat dUQc ngudn
goc xuat XU cua tien, biet duqc g i a trj tien mot cua mot so do dung
nho; tre sou tu6i dd c6 th� biet tiet kiem tien; tre bdy tudi nhon biet
dliqc gia cd tren thi truong; tre tam tu6i hi�u duqc each kiem tien
thong qua mot so cong viec; tre chin tud i co th� duo ra so sd n h
trong khi mua s6m do doc; tre muoi tudi c6 th� tinh toan moi tudn
bd ra duqc boo nh i eu tien va duo ra each su dvng hqp ly voi s6
tien c6 duqc; tre muai mot tu6i c6 th� phan bi�t thchuong trinh qudng coo tren truyen hinh; tre m uoi hai tudi biet
each g ui tien vao ta i khod n ca nhan, co th� su dvng chinh xdc

thuQt ngli chuy�n nganh ngan hang; tre muai ba tuOi bdt ddu hi�u

duqc y nghia cua vi�c ki�m Mn bang lam an, loo dong, ddu tu hay
choi co phi�u . .
.

10
11


PHAN 1 • Gia cai khong P.��i. �� ����. r.a.�.

•··························

Hdy nhin IQi chau A, hdu het cac b(ic cha m� deu khong boo

gio m u on nhdc den ch uye n tien bQC truoc mot con cai . Do vqy,
nhung co so, he th 6ng trong viec giao dvc qudn ly tai sdn cho tre
gdn nhu bang o. Nguoi cha Ian Ion vat vd ngoai xa hQi la vi c a i
gi? Tat n hi en l a vi tien!

Tam ly cua cac 6ng b6 dlu hidu rdng,

ti8n dung di ddi lay nhiing the/ v�t d11ng c8n thiit trong sinh
hot;1t, dap (mg nhu cdu v�t chat cho cu�c slfng, th�m chf ti'n
con la cai thi hifn sv ''thanh COON, ciing ch&ng co al dem tl'n
"vUt qua CUa sd", hay "gay chlinN vol tiln. TM ca cac 6ng blf
trln thvc ti c14u "ylu ti4nN, v�y tt£Ji sao 191 phdl cu6p docp cai
quy4n 19/ do cua tre?.
Nam ngoai, bo n6i v6i m�: HBay gio thoi buOi kinh te kh6 khan,

tien thuong nam nay it hon nam ngoai. Tien tien tien, thot la khien
nguai ta met mow

Khi d6, cou con trai Phuc Dien dang om qua bong do choy IQi
ben b6: HB6 oi, luc nay con vva choi v6i bQn Thien, bQn ay n6i ra ng
b6 bc;m 6y IUC nOO CUnQ Cho b<;Jn OY tien tieUH.

cou be m¢t hon ho: ·con thich tien, vi con muon mua nhieu xe
do choi hon nam ngoai".

Chuyfn ham ml tiln bt;ic, v6n kh6ng ph8n bift cdp �c,

����������������

quan din tiln bt;ic, diJy si la luc di bt;m kiim tra xem c6ch
giao d11c qudn /y tai sdn cua minh c6 thQt thfch dang hay con
thiiu sot ch8 nao kh6ng. Theo nghi�n CUu cua cdc nha khoa hoc,
tre tiep nhon sv giao d vc ren luyen nong I ve de u c6 mOt giai doon
quan trong nhat djnh . Neu chi n6i rieng ve viec gido dvc each qudn
ly tai sdn thi giai doc;m q uan trong nhat la khodng tu nam den muai
bon tu6i.

Kh6ng c6 ai ylu thich m�t cai gi ma kh6ng co ly do, chi
khl v� nay c6 khd n6ng dap cing nhu cdu vim� � ch8t "*
tinh thdn cho nguOI do, thi h9 m61 mong mulfn dpt dUflC n6. Vi
the, neu CQU be Phuc Dien thich tien, doy la mQt chuyen het stic binh
thuong, th(lm chi la tot, Vi dieu nay CO nghia la CQU be dd b iet dUQC
tinh quan tr9ng CUO tien bQC; hon nua, luc nay cung chinh la thoi CO

Ong b6 chong can suy nghi, lien rut tv tron g vi ra mot to mot

tram t� duo cho Phuc Oien: HNay, Phuc Oien cOng c6H.
CC;iu be cdm VQi to tien, nhvng n6i ra ve that vc;>n g: HC6 mot it
th� nay, bon Thien Ian nao cOng dUQc hai tram eel'.

Nghe xong cau n6i d6, Ong bo lien hie giQn qudt: Heon con
nho nhu VQY ma SQQ su6t ngay tien, tien, Mn
the

hdr

Phuc Oi�n nung nju n6i: C hlmg le bo kh
o ng thich tienr
"

Ong b6 sling nguoi mot luc r6i n6i:
HBO thich Mn, la vi muon
mua sarn nhieu thu cho gia cflnh
minh, Phu c Oien di hoc cOn g phdi
dong Mn rnaH.

tot nhat d� hvong dan cou be xay dvng nhling quan niem v(lt chdt
m{>t each lanh monh va tich cvc .
C6 mot trvong mam non do cho khai trvong "Hoi chQ dd choi"
do chinh nhung co be, cc,Ju be tu b6n den sou tudi '"dung ten kinh
doanh". Tre n con duong tr6ng cay xanh dai chva den nom m uoi
met trong khuOn vien truong, do c6 den hon trom gian hang dvoc
bay ban, chu cac sop hang d6 choi nay deu la nhCmg '"Ong chU nho'"
do nha trvong Iva chon trong s6 t6t cd cdc em hoc sinh cua trv6ng.
C6 bon nho con tv "'ra gia,. cho sdn phdm a clio hang minh.
Hoot don g buon ban tQi h¢i chq dien ra tap nOp, c6 bon do

12
13


•

PHAN 1

* CUa cai

khong phai la dong rac

·· ····· ·•
······· ···········
············ ····

"kiem# duQC

kha nhieu tien, VO hau nhu deu mang het so dd choi a

nha dem ra ban toi h¢i chq, "ngubi phv giup" la nhOng ong bo ba me
dOng �n conh con "toot mo hoi". Coe boc cha me phat bi�u rang: ho
mua nhOng m6n do choi nay 0 noi khac v6i gia rat d6t, ma 0 "hoi chQ

do chat thi gia ca thap hon mc.>t phan ba (IQi nhuon chu yeu do tre tv
tinh toanl; thong qua hoot d¢ng ki�u nay IQi rat c6 hieu qua trong viec
ren luyen giup tre bQC IQ khd nang, nam bat cac bu6c tinh toan don
gian, nh¢n biet tien m(lt, hoc each quan ly tai son, cOng d� tre truong

Tuy chl la mot cau n6i duo cua tre con, nhung no c u ng khien
nguai Ion chung ta phdi suy nghi.
Theo dieu tra, thanh thieu nien ngay nay thuang c6 nhling suy
nghi khd "ngong cuong", "bong bor, cdc bon tre dem nhau ra so
sdnh bang viec b6 lai xe gi, c6 boo nhieu can nha, lam chlic vv gi,
mlic tien luong duQc boo nhieu . . . Coe ong bo khong boo g io doy
con minh each ddnh gi6 tien boc nhu vQ.y, nhung dieu do khong c6
nghia la chung khong hi�u dUQC tdm quan trong cua tien boc. Coe

thanh hoa nhop xa h¢i tot hon .

ong b6 se moc ke tre tv hinh thanh nhling quan niem tien boc lech

ra, d� tre hQc each nhqn biet tien boc tu khi con nho,
khang c6 gi la dang lo ngoi, cai quan trQng la phdi xem nguoi bo

la Hdoo ducH, la "lanh mc;mh".

Xem

loc, hay se chu dong n6i cho tre biet, ham me tien boc the nao m6i

op d1,mg phuong phap nao d� hu6ng don, boi duong tre xay dvng

Nguoi bo, can phdi cho tre biet tie n boc c6 thf1 giup con dot

quan niem ve v¢t chat dung dan. Tac gia Ro bert Kiyosa lcl aia cu6n

duoc nhieu thu, nhung tien khong phdi la von nang. Dong thoi, phdi

"Cha giau, cha ngh eo H da tcing n61: "Niu b9n kh8ng d9Y con
minh c6ch s ii dvng ti4n b9c, sau nay se co nhiing nguai khac
th ay "9n lam dilu d6 H Co nghia la bon muon d� cdc chu nQ, cdnh

huong dan tre kiem tien thong qua nhling con duong dung d6n; d�

.

sat, hay la ccic cong ty hia dao giup bon giao dvc tien boc cho con

tre hi�u rang, tien chinh la khodn thu loo ma xa hoi trd cho con, sou
khi con bo slic loo d(mg vat vd lam nhOng cong viec nghiem rue, chan
chinh, c6 ich, viec Hkiem tien" se tro nen cang thu vi va c6 y nghia.

minh, thi e la bQn se phdi tra gia cho Sl,1 thieu s6t ay. Do voy, nguoi

bo can coi trQng khi doy tre cac quan niem ve tien boc, khong
phai la doy hay khong doy, ma phdi lam the nao d� con tre nam bat
dUQc the nao la tai chinh "lanh monh", "hieu qua" va
"thvc te" .

lam

�a L� la mot nguoi giau c6, m<)t Ian co chdu ngooi m6i bdy
tu�1 cua � a xay ra m¢tvv xo xat v6i bon khac tren
lop. Khi xdy ra coi
.2.

va, co be da chi vao mot CQU bon kia VO
chetmay!"

Con
cang tot!

het to: "Tao se lay tien de

'
cQu be kia chi cuoi va n6i: "Oe di! oe
di'. oe cang n h "1eu
-

"

14
15


Tien la scln phdm ctia lao d�ng.

t
t

Kiehl tien vat vd. tieu tien phcii can �n.

'*

Tien kh6ng phcli Id chia khoo �n nang.

'*

ffciy klh\ chu nhdn cua d6ng tien. cht't kh6ng phdi nfi '' cue&

c!Ong ti,n.

Cha m� giau, con chua ch�c da g iau
Ngay 21 thong 6 nam 2008, Chu tich top doon Microsoft - Bill
:;ates do c6 bu6i trd loi phong van tren kenh truyen hinh nl.16c Anh
BBC); o day, ong dd tuyen bo ngay tho n g chinh thtic ve huu, Bill
:;ates n6i rang se q uyen g6p toan be) tdng tai sdn 5 8 tY USO c u a
11inh cho Quy Bill & Melinda Gates d � lorn t u thien, mo khOng d � IQi
11(>t phan nao cho nhling dtia con cua minh. Sau khi Bill Gates cong

bo dieu nay, n6 da tro thonh tieu di�m tren hdu het coc top chi, boo

dai va cac phuong tien truyen thong. Duy chi c6 hai top chi hang ddu
cua My la NewsOaily va Forbes coi thong tin nay chi nam o mot g6c

do binh thuang. Toi sao? Khi nhin thay khodn tien quyen g6p tu thien
kh6ng lo ay ma ma nguai don cac nl.16c phuong TOy khOng he cdm
thay ngoc nhien, sting sot?
Thvc chat, o eek nuoc cha u My va cho u Au, viec khOng d�

lc;i i toi sdn cho con cai th ua ke, mo dem q uyen t<)ng lo rn hi thien
kho n g phd i lo chuy�n h iem g ¢ p . N g d y 26 tho ng 6 n a m 2006,

Buffett khi ay bdy muoi la m tudi dd quyet djnh donh hOn 85% cd
phieu tc;ii t<')p doan Berkshire Hathaway cho hoot dOng hi thien, tinh

theo gia c6 phieu hk bay gio, s6 tien q uyen t(mg d6 tuong duong

n61: "t�n d6y long minh, ang khang boo
gio mud'n dd lt;1i qu6 nhilu tdl sdn cho con ch6u vi nhu v�y chi

khlin c6c con ang kh6ng th' lam duvc bat cci vlfc gi". Thong
3 7 , 5 tY uso. Buffett

7 nam 2007, nguoi don Ong giau nhat Scotland voi tOng gid trj toi

sdn len t6i 1,5 tY bdng Anh - Tom Hunter, Ong cung dd bo ra hon

16

17


PHAN 1 • Gia cai kh?�.� P.��i. �� .����. ��� .

········
•············

··

mot tY bdng Anh d� lam tu thien, d6 cung la khodn tien tli thien l6n
nhdt nu6c Anh tu tru6c den nay. Tom Hunter do thong qua t6 c huc
tu thien mang ten minh la quy Hunter den giup da nhung nguoi
ngheo d6i o chau Phi, x6a nc;m mu chu cho thanh thieu nien.
Nguoi sang l<')p ra cdc hoot dong tu thien o Hoa Ky, Ong c h u
tQp doan "thep" Andrew Carnegie cung d d chi toan b o tai sdn ca
nhOn cua minh cho cdc hoot dong d6, Ong do n6i mot cau n6i r6t
nOi tieng rang: "Chit vi qua glau c6 la n 8i nh yc nh o mu6n dOi*,

ch fnh cau n 61 n ay do tac d�ng rdt nhllu din nh iing th i h f
ng uOi My sou n ay.

Kim Long n6i: "Sa u nay neu g(Jp bat c u phien phuc n a o cu n6i
voi chung to, minh va Ti� u HO q uen biet r6t nhieu eek anh chi xa h()i
den, khong ai dam dong den bon to cd, minh VO Ti�u HO se bdo ve

CQU, nhung dOi loi CQU phdi nop tien cho bon to m5i tudn mot Ian!".
Hom sou, Van Minh "IOng long" 16y hon mot von te o nha, dem den

cho Kim Long va Ti�u HO. Sau mot thoi gian, Kim Long loi g<;>i di�n
cho Van Minh "ch udn bi tien", ding nhieu cang t6t. Ldn nay, Van
Minh d� cho Kim Long dCrng doi duoi cua nha, r6i nem boc ti�n q ua
cua so xu6ng, t6ng c()ng het may von te.
Cu nhu vf)y, sou hai thong, Kim Long va Ti�u Hd do tran l()t cua

Bill Gates cung c6 ldn phdt bi�u rang: "St,1 gia u c6 chi la do

Van Minh hon mu6i vc;m te. Cho den mot ldn, hai nguoi bon ho 16y

nguai khdc nhin vao thay nhu voy, con ban than minh phdi tim duoc

ly do la muon mua sung ng6n, bat Wm Minh duo hon hai muoi von

each thuc thich hqp d� su d1,1ng n6". Ooi v6i the he con chou mai

te, van Minh moi cdm thay doy la nhling ke Ntham lam·, ben dem

sou, ong van nhat qudn quan di�m rang "Cha me gia u, con chua

chuyen nay k� cho cha m� biet, den luc nay Kim Long va Ti�u Hd bi

chac do giau", ong khong mong muon d� loi nhieu tai sdn cho cac

cdnh sat bat giu.

con minh, vi lam nhu voy la dang thua nh<') n va ton vinh con cua

Cha m� Van Minh r6t yeu thuong c on minh, neu khOng yeu

minh la nguai quan trong nhat, vi doi nhat, xling dang duoc huong

se khong cho cou tien tieu vot nhieu den the, nhung m¢t khoc n6

th1,1 nhieu cua cdi VQt chat. Hon nlia, "thanh cong cua m(>t nguoi gan

cOng chCrng minh mot dieu rllng, th� hien tinh y�u tre bang each cho

lien v6i sv no Ive cua ban them anh ta, chu khong he lien quan den

tre tieu tien VO tQi VQ nhu VQY la khong song su6t, khong khoo hoc,

viec anh ta c6 baa nhieu cua cdi (duqc thua huong) trong tay".

thorn chi con gay ro vo s6 v6n de roe r6i. Hinh tuQng •c¢u 6m• trong

Kim Long va Ti�u H6 la hoc sinh trung hoc cua mot truong phO

truong hoc tuy chi dung o s6 luong it, nhung n6 cung du d� b¢c 1¢

g6 danh nhau v6i

nhung khiem kh uyet trong coch giao dvc tai c hinh c h o c on cai a

thong Dan IOp, hai cou bc;m nay thuong xuyen gay
cac bc;m khac trong truong, ai nhin th6y ho

cung phdi ne tranh .

C6 Ian, hai nguai h o nghe n6i trong tru0n
g c 6 c¢u bc;m ten Von
Minh ' con m()t nh °• giau
· •
co,
• thuemg xuyen
cho cd c bon khdc tien
.
ti u;
nlia ban tinh loi nhat gan, the la Ki
m Long va Ti�u HO quy�t
dtnh t1m g¢p Van Minh d� "lam Mn".

� �on

nhting gia dinh nay.

C6c Ong bo se thuang n6i rOng, chung tOi ra ngoai vat vd kiem
tien, vi m u6 n cho con minh nhung dieu ki�n s6ng va hoc tc:tp t6t
nh6t, neu kiem tien khOng d� cho con tieu, thi c6m tien d6 d� lam gi?
Neu xet ve m<')t tinh cdm, cou n6i nay khOng c6 gi soi. Nhung, giao

18

19


ra c
1 * CUa cai khong pha·i la cfO'ng
AN
PH
·
·
···•
··
··
·····
···
·
···
•······ · ········ ····
·

Mot ngay, ben h viem khi qudn cua con trai Ong loi tai phat,

dvc tien boc cho con khong chi la d o y each tieu tien, ma quan trc;mg

di bo di hoc rdt kh6 khOn, nen cou be khdn thiet cdu xin cha cho di

hon la each giao d1,1c #nhOn each# va #phdm dUc:# cua con nguai.

nho xe. "KhOng dUQc!", ong Oshima cuong quyet trd Im. cou con trai

N6i mot each tuong d6i, vdn de giao dvc tien boc cho tre a

danh deo cQp sach, lting thting bu6c di lam hJi den truong hoc. Khi

nuoc ngoai kha quen thuoc va ph6 bien, rdt nhieu gia dinh luon giti

cou be dang kh6 nhc;>c bu6c fling bu6c len chiec cdu thong bo coo

chOt quan di�m "cha me giau, con chua ch6c dd giau#. 0 My, vdn

ngdt, CQU dd nhin thdy a phia du6i ben kia cau thong Ong Oshima

de tien tieu vot cua con cai con bi qudn ly kha "ch(Jt che", theo boo

dang dling d6 dqi cou. Ong Oshima nhin con trai khOng n6i gi, chi

coo cua m¢t cuoc dieu tra, 54% thanh thieu nien o My khong c6 tien

duo toy ra got nu6c m6t tren mot CQU be. Sau d6, mot toy Ong n6m

tieu vot.

ldy toy con trai, toy kia xach lay chiec cop sach, hai b6 con cung rdo

"Qua nhieu cua cdi v(it chdt se mang lo i nhung tai non kh6

buoc tren con duong den truang.

luang cha con chau chung ta", tV phu ng uoi My Rockefeller dd quan

Roi ong au yem nhin con n6i: "Con trai a, dung trac h b6, bay

niem nhu voy. Moc du Rockefeller c6 rdt nhieu tien, nhung so tien

gio con van con la hoc sinh, khOng nen ng6i xe di hoc . Doi sou nay

tieu v¢t Ong cha cac con cua minh lc;ii it den kinh ngc;ic. Ong duo ra

con Ion lam ra nhieu tien roi, nhat djnh phdi mua mot chiec xe con

quy dinh ve eek mlic nhon tien tieu vot cho cac con minh nhu sou: tu

dep hon chiec cua b6 bay giO". Trang m6t Ong Oshima sang len tia

bay den tam tu6i moi tulin chi dUQc nh(ln 30 cents; tu muoi mot den

hy vong .

muoi hai tuoi moi tuan m¢t dollar; tu muoi hai tuoi tro len moi tudn

Tien bQC gi6ng nhu con dao hai luai. Bdn than CUQC s6ng giau

dUQC ba dollar. Tien tieu VQt chi duoc phat mot tu em mot Ian, bon tre

con p hai ghi ro eek khoan do chi tieu, d� Ian sou se biet each ki�m

sang ch&ng c6 hoi gi d6i voi tre, nhung neu thieu di sv huang ddn

soot so tien cua mlnh.

cho tre gid trj ve tien boc m¢t cdch lanh monh va hoan thien, thi

6 Nhot Ban, chu truong cua eek boc cha me la d� con tt,1 lop,
k cmg du �c
tien vay muon Mn cua nguoi khac. Nguai Nh(lt Ban
co cau no1 rat nOi tieng khi giao d1,1c tre
d6 la : "Ngo Qt. tru an
•
• h sang
m¢t troi va khO ng khi la nhung
th u• tv nhien ban t¢ng, con tdt cd
•
_ g thuk
nhun
hac d�u phdi danh d6i bang slic
loo dong m6i c6 duo c"
ng Oshi a co_m ot chiec 0 tO Toyo
ta rat dep, den dip nghl he

chinh n6 se gay phdn tdc dvng d6i voi cuoc doi tre. Cung voi viec

�

:uv

-

,

•

�

.

�

.

ong IQ1 duo mo1 nguoi trong
lam 0
trai

�:i

��.I��. c�1ec
. xe
.

��

nha di da ngoc;ii. Nhung hang ngay di
mot minh, tuyet d6i khOng cho c<',lu con

1 ul cung xe vo1 min h

.

-

.

•

.

chu cap tien tieu v¢t, tien thuong cho tre, cdc Ong b6 phdi kh6ng
che va dieu tiet tre trong ITnh vvc lien quan den #ti�n·. Khong yeu tre
b&ng cdch cho m¢c do hang hieu, hay mua do choi d6t Mn, cung
Ung tien tieu mOt cdch btia bdi, neu khOng b�m se d� ph6 hong cu()c

doi con minh.

C6 cau n6i: "quen s6ng xa hoa kh6 biet tiet kiem·. Nhting dlia
tre s6ng trong gia dinh giau c6, neu khOng duqc kh6ng che hoan
toan van d� tien bQC, se rat d� lam cho tre CO cdm giac

uu

viet ve

20
21

·


PHAN 1

* CUa cii

khong pha i la �O'ng rac

·
· · · · · ·· · · · · ·· · ·· · ·· · · ··
•· · ·· · · · ·· · ·· · · ·····

tien bQC mQt each barn sinh, dieu nay doi VOi Sl,T truong thanh CUO

tre la c6 hoi ma khong c6 l<;Ji . 6 nu6c ngoai, cha me cho con cai rat it
tien tieu v(Jt, chu yeu la khuyen khich tre tt,T bo sue loo dong d� kiem

tien, dong thoi d� tre hi�U rang: tien khong phdi la thli CO dlJ<;JC mQt

T rl hoan S\i huong th1:1: CO't loi slj giau sang cua
nguoi Do Thai

each d� dang. E>ieu quan trc;>ng hon la, d� tre biet dlJ<;JC CUO Cai VQf
chat c6 dU<;JC phdi dva vao Sl,T co gang, no Ive cua ban than, VO hi�u
dU<;Jc qua trinh tich luy d� c6 duoc tai son con c6 gio tri hon nhieu so
v6i ban than so tai son d6.
"Cha m� giau, con chua chdc do gia u", dieu nay khong chi

giup tre ndm bat duoc nhling nh¢n thlic ve tien boc mot each dung
don, do moi chinh la finh yeu lau dai danh cho tre, hoy d� sou khi
roi khoi Sl,I bao bc;>c CUC bo m�, tre van C6 th� tl,T Chu dong qudn ly tai
son cua minh mot each de dang.

Trong sd'nhiing ngwi Do Thai trln tr6i dM, c6 rdt nhllu
nguOi la nhiing nha bu6n n6i tid'ng va giau co, ddt v6i h9 ngoal
y chi n8 Ive vd'n co va ban th8n kh8ng ngUT1g phdn ddu, thi sv

giao d11c, d(ly boo cua gia dinh cung liln quan r6t 16n t6i sv
thanh c6ng dy.
NguOi Do Thai rtlt chu trpng giOo dye tai chinh cho tre em
tii khi con nho, nhdt la giao dye vi each ddu tu thd'nao cho c6
hi,u qua nhdt. Ho mua tong c6 phieu cho nhting duo be vlia moi
tr6n mot tudn tu6i, each lam nay duong nhu dd tro thanh thOng I�;

•
•

•

Cluen song XCl xi nen rot kh6 biet tiet ki�rn.

tr�

qud nhieu CUQ ccii �t chdt se khien tre khong thi
c ho
_larn bat cu vi�c gi.

Cho tien tieu v�t rn9t ccich "chdt chi'' hem.

"' Cha rn� giau c6 thi �o ra nhc1ng dda
con ngheo tung.

doc biet la ngay nay, nhting nguoi Do Thai top trung sinh song o khu

vvc B6c My van thuong xuyen lam nhu voy.

Boi duong khoi niem tri hodn huang thv cho tre, chinh la mot

cMm rat quan tn;mg trong viec gicio dvc tai chinh cua nguai Do Thai.

Cai g9l la ''tri hoan sv huang thy"' chinh la keo dai thoi gian
fhOa man dye v9ng ccia bdn th8n, di theo duS nhiing hoOi bOo
16n trong tuong lai. Quan di�m nay c6 th� dll9c coi la c6t loi trong
vi�c gicio dvc tai chinh cho tre, cung la mot trong nhling b i mot Ion
dem den sv thanh cong cua nguai Do Thai. WJy, ho dd giao dvc tai
chinh cho con chciu minh nhu the nao?

.. Neu bc;m la n guo i mu6n vui choi, b o n cd n phdi tv gianh ldy

thoi gian tv do cho minh . Oi�u d6 doi hoi bon phdi co sv giao dvc
22

t6t va dot dvc;JC thanh tich hoc t(ip hay la m vi�c nh dt dinh. sou d6

23


1 • Gia cai khong phai la cfong rac
PHAN
•·····
·····································•
bQn m6i CO th� tim dlJQC mQt cong viec ly tuong, kiem dUQC fhQt
nhieu tien, sau do bon moi danh thoi gion d� huong thv, d� thoo
thic h mua nhting thu dot tien. Nhung neu bon lam soi quy trinh, moi

Edson Cholbi Nascimento (con goi la Edinho) co mot nguOi cha
vi doi, ong ay chinh lo cdu thu bong da tai gioi nhat the g ioi - ·vua
bong do" Pele.

thli dien ra se khong binh thuong, bon chi c6 th� vui choi trong mot

Nam 1 970, khi Pele don choo c(lu con trai ddu long, moi ngvai

khodng thoi gian rat n ga n, mua nhling thCr do re tien, de hong, cuoi

gui den Ong hang ngdn loi chuc may m6n; nhting ngt16i h a m m o

cung bon loi phdi t6n ca doi d� no Ive lam viec, khong duqc vui choi,

Pele h o n hoan dv doan rang Nf)Oy chinh la vua bong d a tuong lai!",

khOng dVQc ton huong niem vui ."

nhung Pele loi noi rang: .,Con trai toi mdi mdi kh6ng th� tro thd n h

E>Oy la vi dv co ban nh6t trong ly lu¢n ve sv tri hodn huong thv

cua ng uoi Do Thdi. Khi doi mot v6i vdn de giao dvc tdi chinh lien
quan den CO CUQC doi CUO tre, y th(rc CUO hQ Cong dUQC nOng COO

hon, khi tre con rat nho, hQ da bat ddu dc;iy cho tre cac kha i niem
ve gid trj tai chinh hien dc;ii; th6ng qua ''tti hoon sv h uang th 11'�

chinh Id hy '19ng tre c6 thi h9C dCJC!C ph uong ph6 p l�p klho9ch
cho twng lai m�t c6ch khoa h9C, di theo dudl nh iing v6c mo
16n loo trong doi nguOi, vcit bo quan diim v' ch ci ngh ia h u0ng
th�, dung nhcing quan nllm thvc tiln di t6'y h t;1n h phuc tau ddi
trong cu� sd'ng .

Khong giong v6i nhting voe mo huong thv eua nguoi Ion nhu:
muon so hOu ehiee xe n6i tieng, mu6n mua
nha nam cc;inh ben boi
bi n, hay ed ngay dVQe moe nhling bo
trang phvc dot tien ... ; thi doi
vo1 tre cai goi I� "huong thv" cua tre
chi don gidn la c6 do ehoi d�p
:
.
hon cua bo n be . C6 le do·I VOi
•· ..,.
uleU
.. k1en kinh te CUO ec]c gia dinh hien
.
nay, v1ec d6 p lin g "sir
h
u0 ng th l,J .. nhu tren eua tre khong phdi la
v
chuyen kh6; tuy nhien, c6c ong
bo can phdi cti4u chlnh' kh6ng ch i'

�

m�t each hvp /y v61 nhung
.,
- nhu cau
d6 ccia tre, kh6ng n ln cho
tr&
u rong h g th� tu /chi qua
nho, n iu khtmg b t;ln se

9
ng chinh h9nh ph cic sou n ciy
aia con minh .

phd= � �

�

vua bong da duqc, vi n6 chua tung nem trdi m u i v i kho khan, gian
kh6, ma chi biet huong thv mot cu()c song co tien... Trong quan niem
cua Pele, con trai ong sinh ra khi ong dang la ngvai co tien, c6 donh
tieng, con da so cac cau thu bong do ndi tieng deu Ion len trong
nhting gia dinh ngheo hon, tung thieu, do do ma con trai ong khon g
th� tro thanh .,ngoi sao bong do'", chv n6i gi den "vua bong da'" !
aud nhien la n h u v()y, con trai cua vi cd u thu toi ba ndy d u
thorn gia vao doi bong Santos danh tieng m a cha minh da nmg da,
nhung chi choi a vj tri thu mOn dv bi, hon ntia tdi nong khong c6 gi
d¢c biet. Vi quen v6i CUQC song hl!Ong thv, Edinho dd khOng biet co
gang vvon len, do d6 trong sv nghiep cdu thu khong dot dUQc thanh

tvu nhu cha minh, ngUQc lc;ii con bi cong an bat giti hai Ian vi bi nghi
co lien quan den ma tuy.
Pele la cdu thu bong do n6i tieng b(lc nhat the g ioi, ong do d�
lc;ii nhieu ky Ive ma nguai sau kh6 c6 th� vUQt qua dVQc. Nhung, cou
n6i Hho phv sinh h6 tlY' duong nhu khOng thich h<;Jp doi v6i tnrong
hop cua Pele; dem so sanh ong v6i con trai cua minh; nguyen nhan
con eua Pele dd kh6ng dot duqc thanh tich gi trong sv ngh ie p cdu
th u do quen v6i cu{>e s6ng giau c6 d u do nen bi roi vao vvc sou cua
sv huang lc;1c.

24

25


la d5ng rac
* CUa ca i khong pha i····
PH AN····1 ····
•······
················ ········*
COu n6i cua Pele do chi ra cho cac ong bo they rang: Cal t6t,

cal x du cua ho an canh c 6 anh h wng gi din sv trvting th an h
cua con cal? Cu �c s6ng c 6 du da chu c dp cho con cal nh iing
dllu kif n t6t nh dt, nh ung do kh 6ng chi cho con blt't c6c h

kh d'ng ch ( d1,1c v9ng, chi cho lam th (n ao di sci dvng cua cal
m�t each h w 1Y va c6 kl h09ch, ma biln tdt ca tra th an h sv "sa
d90N, col sv ph dn ctau, n 8 lvc chi la vifc v8 lch, ph i th m glan .

N6i each khac, cuoc s6ng thieu than c6 gay ra nhting kh6 khan,
tro ngQi cho SI! phat tri�n CUO tre; nhung chinh tu CUQC song thieu

thon ay do la dong Ive thuc d6y con nguai dot den thanh cong. NguOi
Do Thai de coo viec "tri hoan sv hvong th vff thvc chat la hy vong c6
,

th� kim horn sv ham muon, dvc vong cua con cai, too ra moi tr uong
song tuong doi "gian nan", hv6ng don con cai tuon theo nhting quan
niem gia tri tien boc dung ddn, thuc day khd nang sang to o, hinh

thanh tam ly lanh mc;mh, xay dvng ban dop phan dau cho tuong lai.

Nhung Anh Huy chi cuoi roi n6i: "Huong thv tat nhien la thich
roi, nhung doi nguoi q uan trong nhat la tuong lai, toi dang co gang
vi tuong lai hc;mh phuc cua minh day!"
Sa u nay, E>uc Monh vd n chi d va voo mot m d n h ruong c u a
minh m a song nhling ngay thong n h a n roi, c o n A n h H u y c d n m a n
lam vi�c, n g o a i c o y cay a n h l o i b u o n bdn luong thvc cho n h i e u
ngvoi khac, den khi c 6 von a n h loi dau tu vao nhling vung dot khac.
Muoi nam sou, Anh Huy 16i chiec xe sang trong, dva vo con ve que
tham bon be hang x6m; CUQC song CUO Due MQnh hk nay cung

khong con nhan roi huong tht,J nhu tru6c nlia, ma luc nao cung lo
16ng, au sou vi hoan cdnh quan bdch. Nhin thay nguai bon than gio
do sung tuc, E>uc M<;mh h6i hon n6i: #Neu nhu hoi dau toi cung giong
nhu anh, it vui choi ma biet tinh toan cho tuong lai, thi co le bay gio
toi cung duoc On no moc am chOng phdi lo long gi!"

C6 le dieu kien vot chat cua c6c gia dinh hien nay tuong doi t6t,

Anh Huy va Dtic Monh la doi bon t6t cua nhau, cd hai nguoi ho

d� tre CO mot CUQC song sung su6ng khong CO gi la qua kh6 . Nhung

CUQC song m6i 0 noi ay. f)� C6 lvong thvc, ho bUQC p hdi khai khan
dat doi . Khi f)(Jc MQnh vua cuoc dVC}c mot mau dot, anh cho r&ng so
thvc thu hooch dvoc tren mau dot nay c6 th� du an, the la a nh
quyet dinh dCrng toy chui vao bong coy ram mat
n&m nghI ngoi .

Luc Anh Huy cOng vua cuoc xong mot mau
dot, nhung anh
khon g dung l oi van Mp tvc cu6c o nhvn
g cho xung qua nh. E>uc
.
Mon h dang ngo I· d UOI
. b ong cay uong tra, trong th oy Anh
Huy can
man lam viec ben n6i : ·c-QU dung
- tay uong chut nu6c di! Doi nguo
i
ng6n ngu1, cu� huong thv tru6c da 1
Ngu kho ng <1""ay g1uc,
· ;£ an khong
doY m0m, ha t6t phd i tv lam
kh6 minh nhu v¢yr

tre tro thanh nguoi c6 tdm nhin ngdn, khong hi�u ve tien boc, s6m

cung di xo que hvong, tim den nhling vung dot lo hy vong xoy dvng

Ivon_:

,

�6

,

·

•.

·

neu Cf� fre d6m Chim frong CUQC song huong tht,J qua Som, se khien
muon c6 ngay tre phdi chiu kh6 va trd gia cho sv huong thv do. Tri
hoon huong thv chinh la d� tre khong bi roi vao dam me, ma phdi
c6 chi Ion, no Ive chien thong bdn than d� n6m quyen tv chu toi
chinh trong tuong lai.
Trong cu<)c s6ng hien thvc, c6 r6t nh ieu nguoi tv cho minh la
nguoi c6 tien ma chi tieu hoang phi, khOng biet can bong gilia viec
th u chi, don den nhting ket eve dang buon. Vi vOy, doy tre hoc each

tri hoon huang thv, d� tre hi�u rllng tien khong dUQc tieu thi tuyet doi

•

26

27


1 * CUa cai khong phai la dong rac
•·PHAN
·········································*
khong tieu, d6 khong chi la mot khoi niem tai chinh dung don, ma
con la con duang qudn ly tai chinh don gidn nh6t.
Neu vi tuong loi ma nghiem cam toan bQ Sl,1 huong thv dang
1

c6 cuo tre chuo han 6 mot viec t6t. Nhung nguqc I Q i, neu mu6n

Phong tung va keo ki�t: Nhling ho b�y trong
giao dl:JC tai chfnh

hu0ng thv ma pho hong tuong loi cuo tre thi la mot soi lam Ion. Cho
nen, b6t ddu tu ngay horn nay, hay giup tre tim duqc mot di�m tva

cung phdi d� tre hi�u rang, tri hoan huang thv khong phdi la khong

Trong "'" kinh tixo h�i hiln nay, m�t 4iia tre co ca bo chi
sifIQ, EQ va chi sif niJng Ive tai chinh coo, m61 co thd 4t;d 4ur.,c
cu� s6ng tiff 4fJP.

dUQc hu0ng thv, ma chi la d� dQt duc;K sv huong thv va honh phuc

Chinh vi the cou n6i #Khong d� tre thua o ngay VQCh xuat phar

can bang trong linh vvc tai chinh, gidm khodn chi tieu khong can
thiet, d� tre tv ke hoQch cho tuong lai cua chinh minh . Dong thoi

nhieu hon, lou dai hon.

da tro thanh mvc tieu cua cac ong bo khi giao dvc nong Ive tai chinh
cho tre tu khi con nho, tren moi bu6c di trong q ua trinh phat tri�n cua
tre deu xuat hien cvm tu "gido dvc tai chinh", day la sv 11,10 chon tat
yeu cua nhOng ong bo thoi hien doi .

'*

Tri hodn St/ thOci min nhu cau CUQ bdn thdn.

"*

Tien kh6ng dt19C tieu tu�t 4�i khong tiiu.

-t

Quci rne hlU� Si danh hlGt Sf! h! chu tai chinh trong
tu
•

ffay sdp xep hW' ly ctic khodn chi tieu.

xa hoi ngay mot phdt tri�n, doi v6i nhling duo tre tnrong thanh
trong thoi do i xa hoi kinh te nhu ngay nay, ngay tu n hd do c6 moi
quan he v6i tien boc, VO tai chinh la mot trong nhung van de quan
tr<;mg ma tre phdi doi mot trong CUQC song . C6 th� n6i rang, sv phat
tri�n cua xa hoi da Nthuc epNI buoc tre phdi c6 nhling kien thuc tai
chinh nhat djnh, m6i CO th� bien CUQC song CUa minh tro nen tot
d�p hon; VO Nbai hoc bat buoc cua con nguoi'" nay d u bat ddu tu
thoi di�m nao, cung se quyet dinh den tai chinh trong cuoc doi tre .
Nhung trong qua trinh tien hanh giao dvc tai chinh cho tre, cung ton
fQi khong it cac loc;ti .. CQm bay", mot khi khong cdn thon, cd cha VO
con deu rat de bj roi vao.

Nam ngoai, cou con trai rat vui mOng vi minh da bu6c qua tu6i

"cam von .., vi tu nay tro di, cou be duqc tv do mua sdm nhling thu

28
29


PHAN 1 * CUa cai khon.s. P.�� i. �� ����. rfJ.� .

··········
•··············

tien mung tu6i cua min h ma
minh thich, hon the nua la duqc cam
khOng phdi duo cho b6 me cat giu.
cho minh tu
Tru6c dip tet, Van Khac dd yeu cdu b6 sam sua
op Ive cong
dau toi chan moi thu deu phdi la hang hieu. Moc du
cd
vi�c khOng nho nhung vi chieu long con, cha Van Khac dd danh
thong tien luong d� mua s6 m cho con. Vao ngay mung mot Tet,
theo thong I�, b6 mvng tu6i cho van Kh6c mot tram nghin, n h ung

khOng ngo CQU con trai che tien mting tuOi it oi, doi tang len ba tram
nghin, cuoi cung hai cha con xdy ra mau thuan .
·cang ngay cho cang it tien, d6 chi vi bo khong yeu con m a
thoi!·, Ti�u Khac buong mot cau n6i lc;mh lung trach m6c roi bo vao
phong, cuoc chien tranh lc;mh giua hai cho con bat dau.
Cha me mCmg tu6i con cdi nhom mvc dich mang IQi niem vui
cho tre, nhung cuoi cung IQi gay ra mau thuan, hien tu<;mg nay khd

phO bien trong nhCmg gia dinh hien doi ngay nay. Hoy bin h tinh suy
nghi mot chut, van de 0 day khong phdi la mting boo nhieu tien, ma
la tre do lam khi dem tien so sdnh v6i tinh yeu cua cha me. Khi tre
COi fien la tieu chuan d� do luong mQi thu trong CUQC song, tre Se rat
de tro thanh "ke duo doi".

Chung ta van luOn n6i rang: phdi dQy tre nhun
g qua n niem
tien bQC dung don, rot CUQC the nao m6i
la dung don? la d� tre
tro thanh ke doc doan, tieu tien
ph6 ng tung , coi tien n h u gidy?
Hay la ng uoi cdn th¢n, kiem tung
dong m¢t nhung chl giu loi ma
khong Mu, tro thanh no le cua d6n
g Mn? DtJy la hal tinh hu d'ng

mang hu6ng eve doan, nhung
co/ dung cua n6 chinh la trong
qua tnnh g/60 dvc ta/ chfnh, cun
g rtft di xu dt hlfn nh iing tinh
hu6ng nh v v�y.

30

Khi tre vua m6i b6t ddu tie p xu c voi tie n bQC, chac chac
khong thd n h(in thuc d uq c c h ud n xac m6i q ua n he givo tien voi
n hung sv vot khd c; cho nen, se c6 luc tre "ro gid" m o t each tin h
co doi voi n hling SV v()t trong CUQC song. Trong nhQn thuc CUO tre,
nhling thu nay khong gi6ng nhling thu "c6 gid trj" dd tQo nen toan

bo the gioi, nen tv n hien se can cu theo cai gia tri ma tre tv cho
d� 50 sd nh, n h ung tre loi tv cd m thay khon g co g i l a khong thda

dang. Cho nen, ccic ong b6 hoy n6i voi tre rang: lren the gioi nay,
dung la CO n hieu thu CO th� muo d uQC bang tien, n h un g VOn con
rat nhieu cdi ma khong th� lay tien ra d� do, vi dv n h u tin h yeu m a
c h a m e d a n h cho con cdi, d u c 6 boo n hieu tien cun g khon g the
ddn h dOi duqc'".
Quan niem ve tien bQC CUO tre can m()t q ua trinh n hQ n thtic
ddn ddn, vi the khong nen qua ky vong ran g tre c6 th� hocm toa n
hi�u du9c tac dvng cuo dong tien, n hung khi d Q y tre nhon thlic ve
tien, can phdi trdnh d� tre hinh thanh khdi niem coi tien n h u Mgiay"'
Chang hon, trong dieu kien cho phep, cha me hoy vlit bo tien cong
va thoi gian lam them, danh thoi gian vui choi cung con cai, n hom
mvc dich d� tre hi�u rang, du bo me lam viec nhieu kiem dUQC nhieu
tien, n hung khodnh khac cd nha honh phuc vui duo ben nhau con
quan tn;mg hon tien boc gdp von Ian.
Con gdi cua 6ng Vuong dang hoc ti�u hoc. Vi mu6n khich le
chuyen hoc top, Ong va con gdi minh do cun g ban boc va duo ra
quyet dinh: du la ki�m tra binh thuang hay ki�m tra gilia kY, thi cu6i
ky, chl cdn ket qud dQt tieu chudn, se duqc thuang m{>t trieu dong,
m6n nao dot tieu chuOn se trao thuang mon d6.

aud nhien, d uoi sv thoi thuc cua m6n tien thuong ma con gdi

31


PHAN 1 * CUa ca i khong P.��i. �� ����.�a.� .

•·········· · ··········· ····

than h tich lu6n dun g trong s6
ong luon pha n dau hoc to p va c6
dd den ky thi het cap, d�
nhun g hQC sin h don dau lop. Chop mat
g gc;>i con gai den
tang them dong Ive c6 vu cho con gai, ong Vuon
neu sap
VO n6i: Neon hay nhin vao tui dvng hai muoi trieu 0 tren ban,
d�
t6i con thi het cap khong dot ket qua tot, cha se dung so tien nay
xin cho con vao hQC mot truong trung hQC. Nguoc loi, neu con dot

cau chuyen don gian Iha chef con han·.
xua c6 m9t anh chang ha tien, an ch&ng dam an chi Jo danh
d1,1m Jam giau. M(>t h6m c6 nguoi bt:;m ru anh ta Jen huy�n chai:
Phan van mcii anh mai vao buong J6y ba quan tien d6t vao Jung roi
di. Ra den tlnh th6y cai gi anh cung muon mua, khat kh6ng dam
uong nuac vi S<) m6t tien. Den chieu ve khi di qua do khat qua moi

ket qua tot, d6 se la tien thuong cua con, cha se duo con di du lich,

cui xuong s6ng uong nuoc. Ch&ng may J(>n cd xuong song. Anh

di trong nu6c hay ra nu6c ngoai la tuy con chc;>n Iva#.

b9n tren do keu to:

each lam l ay vot chat lam mvc tieu phan dau khic h le tre,

nham giup tre nang coo thanh tich hoc top, dieu nay khong con la
hiem g¢p trong xa hQi. MQC du day la mot each dQng Vien con cai,
nhung khi von dvng each lam nay phdi doc biet chu y; tre de hinh
thanh th6i quen voi ki�u thuong tien, coi tien la dong Ive d� phan
dau, nhung khi tre khOng con cam gidc phan khoi voi so tien th uong,

tre r6t de ddnh mat dong Ive d� co gang. Vi the, neu nam bat van
de khOng dung se de bien tre thanh nguoi c6 th6i ph6ng tung, coi
thu6ng tat ca.
M¢c du d6 c6 th� chi la soi lam vo tinh xay den trong qua trinh
giao dvc tai chinh cho tre, nhung khong it gio dinh
vi the ma ndy

sinh nhun g suy nghi lo au trong qua trinh
giao dvc tre tu khi con
nho, lo SQ tre tro thanh nguoi qua ham
me tien C U a, thVC d1,mg; the
la loi ra sue can d¢n tre phai biet tiet
kiem . C6 cha m� no h,rc giup tre
de donh tien den noi tre khong
no chi ra mot dong, d on don lam tre
tr o thanh nguoi qua keo kiet
va chi Ii trong van de tien boc. Tiet kiem
la_ t6t, nhung tiet kiem sai phu
ong phap IQi bie n tre tha nh no le cua
dong tie n, qua bun xin se
gay ra nhling anh huong tieu eve cho tre.
·

32

•

- Ai ct.iu b9n toi, xin thuang nam quan.
Anh ta troi giua dong song, nghe tieng, co ngoi /en n6i:
- Nam quan dat qud.
Anh bgn chua /gi.
- Thi ba quan vay.
Anh ta co ngoi c6 len Ian mJa.

- Ba quan van dat, tho chef con hon!

Trong cau chuyen k� tren, ta c6 th� thay ro vi dv di�n hinh cho

ke ha tien - HDO chef c u ng phdi tiet kiem"! Neu con cua chung ta

cOng la nhling nguoi tiet kiem den mCrc bun xln nhu vQ.y, rat de lam

t6n hc;ii den tinh than VO tin h bc;m; vi the neu dOa tre qua keo kiet se
rat kh6 c6 duoc nhOng moi quan he tot trong xa hOi.
Dau nam m6i, nguai I on trong nha thuang n xi cho tre con, neu

cong lc;ii thi s6 tien mt1ng tu6i cung khOng it. Luc nay bo c6 th� g iao
dvc tre rang: hoy dem toan bQ tien mt1ng tu6i cua con, cung v6i tien
tieu v¢t hang thong d� mo mot tai khodn tiet kiem mang ten con; d�
tre bi�t rang tien d� trong nha la khong th� '"sinh ra'", nhung neu gUi

33

PHAN 1 * CUa cai khong phai la ctO'ng rac

· · · · · · · · · · · ·•
•· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

vao ngan hang se c6 them khodn tien loi, doy cung c6 th� coi nhu
nguon thu nh()p ca nhon, lay tien sinh ra tien, doy la mot each giao
dvc tai chinh rat hieu qud .
Tuy nhien, n�u tre thay tai khodn ca nhan cua minh cang ngay
cang Ion, nhung van khang khang khong chju roi mot XU nao, muon

'*
'*

Tifn khong phdi lei cf�ng l\(c duy nhat � con ngttai
hanh ct�g.

'*

Co tien lcl cti thlfc hi•n mf:tc tiiu vci ling pho v6i tinh huong

khdn cap.

mua gi cung van nglia toy xin bo me, thi ngay luc nay bc,m phdi dieu
chinh IQi mot chut tam ly cua tre. Vi d1,1, khi don tre den thorn 6ng ba

Khong phdi t4t eel m9' thcl cffu c6 thi muca ct119C being tien,

'*

Bdn than tien khong thi rnang �i nilm vui cho con nguai.

bi om, hoy de nghl tre bay to long hieu thdo v6i nguai Ion, bong viec
trich it tien trong tai khodn ca nhon d� mua hoa qud, hay keo banh
den thorn ong ba. Mvc dich lam nhu v{)y, la d� vun da p tinh cdm

cua tre voi nguoi than trong gia dinh, d� doy tre khong nen quan
tam qua nhieu den so tien trong tai khodn; vCro nang coo chi so khd
nang tai chinh, vCra nang coo chl so EO (chi so tinh cam).

Coe ong bo can phdi n6i v6i tre rang: ban them tien boc kh6ng

th� lam cho con vui ve . Chi c6 hoc duqc each tieu tien h qp ly, nhon

thlic duoc y nghia VO tac d1,1ng cua dong tlen mot each ly tri, nhu vQ.y
moi c6 th� dQt duoc khd nang khong che tien boc, chli khong phdi
tro thanh no le cua dong tien.

34
35


PHAN 1 * CUa cai ��?�.� P.�� i. �� ����. �a.� .

•· · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

�

cou be xem, r6i n6i: Neon y�u ! Me chi mang c6 hai tram nghi dong,
ma nhCmg thu chung ta cdn muq vua v{Jn het dung s6 tien nay. Ne

mua cho con chuot Mickey, me se khong du tien !". Tuan m o c d u

Hay d�n tre cun g di mua s�m

khong h a i long, n h ung SOU khi nghe me n6i VQy, cung fron h X O khu

Tren thvc te, trong nhling gia dinh giau c6 o mot s6 nu6c phot
.
tne.z n , khong he c6 chuyen con cai duoc tieu xai hoang phi nhu voy
,
ma ngUQc IQ i, cha m� cang phdi chu trong viec giao dvc tai hinh, tu

�

nho do dQy tre ban finh d6i m(Jt VOi van de tai Chinh, d� tre hieu dUQC
tien khong phai la thu de kiem.

Khong giong nhu ngu6i Ion, kinh nghiem mua sam cua tre con
rot it, do v(Jy de bi chi phoi boi cdm tinh, khong th � tl,1 xem xet hie u

qua cua nhOng vi�c minh lam, vi the ma thuong "coo hCrngN thich coi
gi thi mua cai d6 . Giup tre hinh thanh th6i quen tot biet each chi tieu
hqp ly chinh la trach nhiem bdt buoc cua cac ong bo.

Khi thOi d9i thay '161, mpi thu 4'u co thi thay ddi theo. M9i
nguOi co le v8n can cam thdy xa '9 v6i nhiing thu(Jt ngii nhu ''tai
chinh", ''tilu dungN, "chi s6 nang lye tai chfnhN..., nhung xo h�i
bay glo do khac tru6c, n'n kinh ttngay m�t ph6t triin, nhiing
quan nifm glao dvc trong gia dinh ngay m�t d6i m 6i, nlu chi
di tre hliu hay nh�n bilt duvc tiln b9c, thi di'u

do v8n lu6n la
kh6ng du trong giao dvc tai chinh cho tre,
ma con phai cho tre
biit xutft xc/ ccia ddng tiln, bltt ti'n dung
di lam gi trong cu�c
s6ng hang ngoy.
C¢u be Tuan sou tuOi rat thkh duoc

di mua sam o sieu thj cung
me, khi den khu v vc ban do choi
tre em, Tu6 n nhi n th6 y chu chuot
Mickey ma c¢u be vo cCm g yeu
thkh, the la doi m� phd i mu a bong
dvQc. Luc nay me dva to giay ghi
chi tiet dan h mv c mua hang cho

36

�

do choi tre em . . .
C6 ong b6 cdm th6y rOng, tieu tien c6 gi m a phdi doy? Cu d�
tre 11,1 di mua do, ch&ng phdi se tv hoc du9c sao? Ch6 coi thu6ng

qua tnnh "h9c each tilu tiln", vi bii't "trci tllnN mua 44 khang
c6 nghia la biM ''tilu tilnN. Neu ta chi don cho tre coch thuc chi
tieu khi tre vlia bdt ddu biet tieu tien, se giup tre s6m nhOn thuc sou
sac ve coch chi tieu trong tuong lai .
Neu tu nho do tieu tien ph6ng tUng, tuong lai r6t de tro thanh
nguoi fieu xai hoang phi; ngUQC IQi, neu tu nho do biet Coch Chi fieu

hqp ly, fief kiem, se mang IQi duQC rat nhieu lqi ich sou n a y. WJy
lam the nao d� hon che th6i tieu dung cua tre ngay ti) khi con nho?

Lam the nao d� tranh truong hQp tre tieu xai hoang phi? The nao d�
doy tre biet tiet kie m? Doy de u la nhling v6n de doi hoi eek Ong b6

phdi biet con nhac ky luong . Neu mu6n doy tre "biet tiet kiem, biet
chi tieuN, hoy cung don tre di mua sam voi cha m�, day chinh la Iva
chon tot nh6t d� tre hoc dwc nhCmg cMu nay.
Tru6c khi bat dd u di mua sam, c6 th� cung thd o luOn v6i tre
ldn nay se muo nhCmg gi, dv dinh tieu boo nhieu tien, hoy viet tat cd

nhung thu cdn m ua ra mot to giay, sou d6 duo cho tre cdm tien va
don tre di mua cung . Mvc dich lam n h u v()y, chu yeu la d� khong
che nhung cdm hung cuo tre trong luc m u o s6m, chu khOng phdi
thich cdi gi thi mua cd i d6, ma chi duqc mua nhung thu dd ghi ra
trong g i6y .

37


PHAN 1 * CUa cai khong pha i la �ong rac

· · · · · ··
·
·
•· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
·
·

minh . con San lay 1 00 nghin tien chenh l�ch giua gia thap nhdt va

Trong luc mu a sam, hoy hv6ng ddn tre each xem gia thanh

gia coo nhat thuong cho VO.

sdn p hd m , roi so sanh v6i s6 tien dang c6 trong toy, d� xem v6i s6

Khi tre hoc du9c each tv mua sam, h,10 chon sdn phdm, biet so

tien nay co th� mua dvqc son ph a m do khOng? Vi dv nhu gia cua

sd n phdm la 20 nghin dong, nhvng trong nguoi chi c6 15 nghin

sanh chat lu<;mg, gia thanh sdn phdm, ro rang tre do truong thanh

dong, nhv voy la khOng th� mu a dUQC son pham nay.

hon trong viec chi tieu . Du so thich ca nhOn vdn la tieu chudn chon
Iva quan trong, nhung sdn phdm giong nhau, van c6 cai d6t cai re,

Khi tre cam tien di mu a s6m, cha me nhan ca hoi nay thdo

neu mua du9c cai nhu VQY v6i gia re se vui hon? Cach lam cua Son

luc'.)n voi tre nhting van de lien quan den tai chinh, vi dv nhu: sao

la mot vi dt,J d� tre hi�u the nao la mua sam sang suot, the nao m 6i

l<;ii c6 cac nhan hieu khac nhau? Sao sdn phdm khac nhau thi gia

la tiet kiem chi phi. Nhu vf)y, d u bi chi phoi boi so tien nhung tre van

thanh cung khac nhau? ueu ch6t IVQng c ua sdn phdm nay c6 tuang

biet tiet kiem. dung so tien it nhat, mua du9c sdn phdm cdn thiet

ling voi gia tien do khong? Sau khi mua xong cac sdn phdm, thu

nhat, hon nua so tien tiet kiem du9c loi c6 th� mua dUQc them thv

CQng loi toan bo gia tien, xem c6 vUQt q u a so tien d1,1 tinh khong. Neu

khac. D� tre hi�u du9c "chat lu9ng hon tien boc".

mu a nhieu hon so voi dv tinh, tre bat buoc phdi tim each gidi quyet,
chOng hon nhv ddi sang sd n phdm c6 gia re hon, nhat dinh chi

Cng Thanh don con gai nam tu6i cung di mua do v6i minh, khi

dUQc tieu trong gioi hon da dva ra. Tuy nhien, qua trinh nay se ndy

con gai nhin thay m6n do choi d6t tien, ong lien cho con biet minh
khong du tien, duo tre n6i v6i ong: '"C6 th� dung tien trong the a cai

sinh rat nhieu mOu thudn, Ian ddu thvc hanh c6 th� g(Jp mot chut

may '"di�n tlf dang kia dl]9C ma".

kh6 khan, nhung neu kien tri lam nhv VQy, m6i CO th� giup tre hinh
thanh th6i quen tot trong chi tieu.

Sau khi hoi hon, 6ng Tha n h moi hi�u '"may dien tU" ma con

Ngoai ta, m8i ISn mua s6m xong, co th' cti cho tre t trd
v
.
ti4n, �y '91 tiln the/a, dd tre bitt sv tmo c16i
vd gia tri cua c18ng
ti4n, hiiu d&19C rang mua b8t cU th&i gi wng
phal trd /In.

gai ong n6i chinh la may rut tien tv dong ATM. Hoa ra co be thu6ng
xuyen thay m� dung the tin d vng, nen co be cho rong neu het tien

;

chi Can ra d6 lay la dUQC.

Son la m()t bdc si tom ly sinh son g
o Ha No i anh ta do ddn
cQu con trai Vu 6 tu6 i cua minh di
d�n bon cua han g chi d� mua
cho Ong n()i cua vu mQ- t c h'�
1 c dai vva dep, gia cd IQi hqp ly. Son
trao q y n c u dOng mua ban
cho con, chi dling ben con h giu p do
c¢u be luc th1ch hop . Du6i sv . .
g1up d-o cua

• cha cun g vai viec so san h
.
gi d cd , cu61. cung
Vu dd ch Qn d uqc m -1
Q c h'1�c
J( ung y• cho ong no1
,

��

'

�

. .

•

•

•

. .

•

Khl tre con nho tudl, chung se kh8ng thi bilt ctuvc tiln
bpc trong gia 4inh Id c6 hpn, cung kh8ng bil't rdng tiln Id do
cha m, phal vdt vd /Om 'life m6i kil'm ctuvc. Do c16, c6c chuyln
gia vi tam IY tre em cho rdng � tum ndy Id thOi glan thkh h9P

nhlft c1d truyln dpy cho tre nhiing lchai n/"'1 tiln bflc.
aua trinh m ua sam thvc chat la qua trinh trao dOi tien te, trong
d6 dn chua rat nhieu gia trj m a bon bu0c phdi giao dvc cho tre . Neu

38
39


PHAN * CU a cai khong phai la dong rac

1
····
•
•· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
C eac h chi fieU son g SUOt, biet
tre O dQ tuOi nhi don g CO th� biet dlJQ
tre tro than h nguai c6 tinh
kim horn mong muo n cua bdn thOn, giup
Coch gido dvc n h u v(Jy
kien tri, nhan nQi va biet s6p xep ke hoQc h.
bQC, ma con dnh
khOng chi th� hien tren phuong dien chi tieu tien
lai.
huang tkh eve tren nhieu phuong dien khac trong tuong
c o n biet
Vi dv, ong Tha nh co th� nha n co hoi nay n6i cho

*

ffciy bcit ctdu li't ke chi tiet nht1ng thcl cc1n mua vd

s6 tien

di/ tlnh.

*
*
*

Ap d1:1ng phuang phdp ti�t ki'm �t ccich tinh tl.
Chi mua nht1ng thcl cdn thiet.
Mciy rut tien khong phcli lei rndy in tien.

nguon goc dong tien, hay ATM la mdy rut tien tv dong chli khong
phdi la may in tien. Neu tre xuat hien nhling van de k� tren trong
qua trinh mua sam, cac Ong b6 c6 th� gidi thich mQt each de hi�u

nh6t cho tre hi�u rang: may rut tien ATM cung gi6ng nhu con lc;m dot
0 nha, tru6c tien con phdi bo tien vao d6, khi nao muon dung m 6i c6

th� rut ra dUQc. Phdi d� tre hi�u duqc tien trong gia dinh chi c6 o mot
mlic gioi hon nao d6, nen khOng phdi muon cdi gi la mua cdi d6. Do
v¢y, truoc khi dung tien d� mua s6m, phdi xem xet ky c6 du tien d�
mua thu d6 khang, hay c6 nhat thiet phdi mua khOng, tu d6 c6 th�
doy tre quan niem tieu dung hc;Jp ly.
Tre em tieu tien lung tung, hoang phi, do tro than h th6i q uen
xau ien cac b¢c phv huynh vO cung dau dau. Dung nhu v¢y, th6i

�

�au nay khOng chi goy tOn that ve m¢t tien bQc, quan trc;mg hon la n6
lam an� hl10ng den tinh than cua con nguoi, thorn chi
goy ra nhling
nguy h1�m kh1. tre truong than h. Vi th(, eek 6ng

b6kh6ng chi d9Y
- quan ni.,,, ta1. ch1nh dung 46n, ma cdn pha Iva ch9n
tre nh':"g
i
t6/ CN di hu6ng d8n tre, Op d1,mg nhcing phuon
g phap
ta/ chinh thich h'lP.' khang c8n cha
phdi can thi'p quo sau
vao ta1. chinh c&ia tre, nhCl VA g1up
- tre c6 thi h9C d1Jt1C g/6 trf
quan cua ddng ti4n trong cu� s6n
g, dVo vao nhung quan nl'm
tai chinh dung d6n di t90 ra �t cu�
s6ng 6m no h{mh phuc.

� /Om
•

•

_

m,

•

•

40

.

m

•

-

41


•

cai khong phai la dong ra c

PHAN 1 *

Gia
· · · · · · · · · · · · ·•
•· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
su6t cho den khi truong thanh. Hien nay, a chou Au, hay a eek nu6c
phat trien nhu Canada, Nga, Nhot Bdn, Han au6c, deu duo kien

M8i ngay h9c m9t chut kien thuc ve tien t�

thuc ve tien te vao noi dung mOn hoc a tieu hoc VO trung hoc.
Truong mdm non tu thvc Sanno a thanh ph6 Akita, N h(it Bdn
do cho xay dvng "Ngan hang San San·, ngon hang nay phat hanh

'"Bo oi! B6 mua cho con cai van tnrQt looi m6i nhat nhe!"

mot looi tien te chuyen dvng, chi chuyen cung cap cho cac em hoc

"Con a, khong dU<;JC dau, bay gio dang trong giai doc;m khung

sinh trong truong d� SU dvng khi hoc ve tien te. Trong gio thvc hanh,

hodng kinh te, nhling thu khong can thief thi tom thoi dling mua vow

cac bc;m nho se top trung loi tru6c mot quay hang mau, mot bon se
dong vai tro nhan vien ban ·sushi.. con khach hang l a nhung bon

·Khung hoang kinh te la gi ha bo?"
Khung hodng kinh te dang Ian khap toan cdu, gay ra nhung
dnh huong khac nhau t6i CUQC song CUO con nguoi. N h ung, rat
nhieu tre em IQi khong biet den dieu do, trong mat cua bQn tre,
chung chi thay rang c6 nhOng luc cha m� cung tro nen "bun xln" ma
khong r6 nguyen do . Nhun g day chinh la co hoi

d� bc;m giao dvc tai

chinh cho tre; cac ong bo c6 th� nhan co hoi nay,

doy cho tre nhling

bai hoc kinh te cung nhOng kien thlic nho
ve tien te.

- �6 le trong quan n�m aia ctk 6ng b6; cho tre hpc vi kiln
th� t1ln tf tci khi con nho nghe co
ve v8n con r6't la 18m nhcmn

.,
:1
·
· va.. khu V\IC
6 cac qu6c gia
ph6t tridn thi ch11u.a
n
na
lch•
'"y
h
...
ung p 01
VT'fl
la h'ti
I m g�p. u g Blnh
Ngu yen - nha kinh te hoc ndi ti eng a Oa
i
o n, ong th 1 la giao su kho
a kinh te do i ho c Da i Loan cho rOng:
K1nh te hoc co moi qua n hBy mot
th"iet voi eek bc;m nho . Viec hoc kien

thuc Mn t� tu khi con nho
' 91. 6ng nhu ta dan g due n¢n
m<} t khu on
�
..
.

��

��
�
•

�

�

•

.

.

•

muu ta1 chin h .cho tre, cang
g1u p tre n ang coo kh d
nong sinh ton".
- tr1:::i em
6 My,

tu kh1. hoc mau . a. d a ba. d u Mp xuc v6i nh lin g bai
hoc li�n quan den tien t�' ha , .
9 00• qua tnn h hoc tl')p nay
se xuyen
·

.

.

��

42

�

�

khac, sou khi khach hang nhon sushi va trd tien, nguOi ban hang se

lay "tien thlia" trong hop giay "horn thu ngcm· de trd loi khach.

Coe truong trung hoc a thanh pho Kaizuka thuoc phu Osaka

la noi thti nom trien khai "g i6o dvc tien te", hoc sinh a n h ling do

tuOi khac nhau co nhung gi6o trinh gi6o dvc kh6c nhau. Coe chu

de gidng doy chu yeu n h u phon biet .. tiet kiem VO chi tieu", "kin h
doanh h q p ph6p" V O "kien thtic v e the tin dvng", c h & n g h o n n h u

hoc sinh na m thti nhat se duoc hu6ng d o n m u a c6c looi cay, hoa
cdnh, sou do mang ve nha cham soc, den nhling ngay le se dem
ra ban; hQC sinh nom thti hai thi duoc moi nhung CO van 0 trung

ta m den gidng doy ve each kinh doanh hop phap, cung v6i kien

thtic ve che do thoi ky dong bang, co van co th� dua ra cdc tinh
huong huy bo hop dong toi mot thoi di�m nhot djnh) ; ngoai nhling
dieu nay, moi nien hoc eek em loi chc;m ra hai can sv "giao dvc tien
te", phv trach nhung thu tvc co lien quan. Nha truong con cho phat
hanh djnh ky t(ip son "Giao dvc tien t�" do chinh cac bc;m hoc sinh
lam, trong do c6 gi6i thi�u chi fief ve nhling thong tin lien quan den
ddu tu tai chinh.

43


PHAN 1 * CUa ca i khong pha i la dong rac

•
· · · · · · · · · · · · · · · · · ·
•· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

con lam
Khong chi v()y, cac son giao djch ch(mg khoa n a Tokyo
hoc sinh, eek
nhling NPhan mem tro choi co phieuN chuyen danh cho
co
em c6 th� can cv theo gia c6 phieu thvc te d� tien hanh giao djch
phieu, thong qua tro choi CO th� nam bat dUQC nhung kien thuc Ve

quy djnh rang, neu m ot luc nao d6 co con gai rut het tien tiet kiem 0
"ngan hang gia dinh" ra truoc thoi gian q u y dinh, ong cung se thu

kinh te, c6 phieu.

thoi gian g Ui tien tiet kiem cua con.

hoi IQi so tien cua minh . V6i each lorn n h u voy, ngoai viec tang them
dong I ve khuyen khich con gai chi tieu tiet kiem , con g i u p keo d a i

0 NhQt Bdn, hoc t()p kien thlic ve tien te tu khi con nho do tro

Khong chi voy, 6ng Truong con h u6ng d o n con gdi each su
dvng khodn tien vay nhu the nao. Ong lay vi dv ve chi phi sinh hoot

chuyen nganh cung bat toy vao lam nhung viec v6n lo lam o ngan

trong gia dinh : M¢c du nha minh rd't thodi mdi, n hung b6 me cung
khong th� chi trd nhieu khodn chi tieu trong mot Ian, neu d 1,1a voo

thanh mot phong trao trong xd hQi kinh te hien doi, eek co q u a n

hang va cong ty chling khoan, d� giup thieu nien nhi dong hi�u ve

Ntien w. a eek truang ti�u hoc da bat dau xay dt,mg nhCmg mon hoc

viec vay von, phdi den ngan hang d� m uon tien, nhung hang thong

nganh hoc ve kien thlic kinh te; chang hc;m nhu doy tre biet the nao

phdi trd tien loi suat cho ngan hang. Cho nen, khi con m u on chi tieu

la Mn cong loo dong, lam the nao d� phon biet gid thanh cac looi
sdn phdm . . .

mot khodn tien Ion, bo se cho con "vay tien" d� m u a nhling thu minh

Nha truang la noi cung cap nhling kien thlic co bdn nhat ve tai
chinh, con gia dinh la noi giup cho nhvng kien thuc ay the m vung
chac hon.

khodn tien tieu vot moi Ian mot it.

6ng Truong do lam cho con gai minh c6 an tuong sou sac v6i
nhling v6n de tai chinh ve Mn gLri "tiet kiemN VO
Hkhodn vay", ong da
cung vo l¢p ra Nngan hang gia dinh" Tat
cd nhCmg khod n thu nho p
.
t� tien ong
v ec nha, tien tieu v¢t hang thon g con
thCra , con g v6i
Mn mung tuoi hang nam cua con
gai deu gvi vao tai kho dn tron g
"ngan hang gia dinh" cua ong Tru
ong, ong ghi chi tiet lai tat cd vao
m t quy�n 56 tiet kiem . D� khic
h le con gai tiet kiem nh eu tien h on
nu Ong Truong dd op di.m g

nhung phuong ph dp dd u tu, d6 l a
:
mo1 Ian con gai bo vao mot do
ng, ong Truong cOng cho vao
d6 mc;>t
do ng hu v(Jy con gai ong se
tiet
kiem
duoc gap doi . Nhung hinh
_ �IOI. suat
,,. COON
thvc
.
nay cung c6 mot ca ·1 g10
.
cua nen g, ong Truo ng

�

I�� !

�
..�,

;

�

. , -

m u 6n, n h ung con se p h d i trd lai s u at cho b 6, h o ng thong trich tu

Co r6t nhi4u ngan hang triin khai chuong trinh "tdi khodn
nhi ddngN ddnh rilng cho c6c em nho thanh thl6u niln, vd
nh�n duvc sv hwng Ung nhift lift cua d8ng dao c6c �c ph1,1
huynh. Nhcmg each lam cua mt;>i nguOi Id chi dung ten con cai
di l�p m9t tdi khodn 0 ngan hang ma th8l con "' chi tiM tiln
tiM kifm boo nhieu, nit ra chiing ndo thi v4n do cha mf sdp
xip, tre vi can bdn v8n kh8ng hi biM dupe blft kY ki6n thiic vi
tiln tf ndo.
Th1,1c chat, eek ong bo tru6c tien nen gidng cho con hi�u ve ldi
suat c ua m{>t tai khodn tiet kiem, sou d6 hdy cung don tre den ngan
hang, dong vien con cdi tv minh trdi nghi�m nhling nghi�p vv ngan
hang co bdn; gidi thich cho tre hi�u toi sao phdi glii tien vao ngon
hang , tQi sao ky hon glii tien khdc nhau loi c6 ldi sudt khac nhau,

44
45


PHAN 1 * CUa cai . ��?�.� P.�� i. !� ����. ��� .

•···· · ··· · ··· ······ ·

VO rut tien nhu the noo ,
phdi dien day du thong tin vao don gVi tien
lam sao d� chuy�n tien cho nguai khac . . .
di
ooi voi nhling ong bo ham me dau tu, viec don con cai cung
nen

mua ban c6 phieu, cung la mOt phvong phap giao dvc toi chinh
lam. Nhvng cac ong bo thuang chi mo tai khodn ho¢c mua mot it cO

phieu mang ten tre, chu khong d� tre thorn gia dau tu trvc tiep. Thvc
chat, chung ta nen gioi thieu mot so kien th(rc ddu tu d on gidn d� tre
hi�u, vi dl,J nhu don tre di thorn khdo gia ca th! truong, gidng cho tre
biet sv thay d6i cua gia cd c6 dnh hu0ng gi den van de tai chinh . . .

co thi glup tre co du bdn finh dya vdo chinh minh di diing viing
trong xo h�i ph6t trlin coo d� nhu h�n nay.

•

'*

•
'*

Kien thdc ve tien �c chlnh Id ding CC:f cti sinh ton.
Bdi hoc tien ti co d moi lcic.. moi n<'i.
.

.

.

.

Tiep nh4n kiin thuc tien t; ngay trong hie vui chai.
Hdy t�o ch(I tre ca h�i elf th�c hclnh.

Nhung ong bo chuyen ddu tu c6 phieu, nen Iva chQn mot so
cong ty chting khoan ma tre biet, vi dv nhung cong ty chuyen son
xuat mot hang dien tu don d1,1ng nhv ti vi, tu l<;mh, vi nhdn hieu cua
cac m{Jt hang nay rat c6 uy tin VO thong dvng, tre se khOng cam thay
lo lam, ma thorn chi con doc biet chu y den nhling thong tin d d u tu
lien quan, viec lam tang hay gidm gia c6 phieu, anh hvong the nao

den s6 tien van dau tu ban dau . . . ; don don, nhling nguyen tac ddu
tu co ban se "ngam" vao con nguai tre mot eac h tv nhien nhat.

Ngoai ra, phai doy tre m()t so kien thlic don gian ve tien te, cha
m� c6 th� bat dau tu nhlin g tro choi mo phon g
nhu "nha trieu phu tY
hon", hoy ton dvng niem dam me cua
tre, xoy dvng 6n tvc;mg ban
dau ve kien thlic tien te n gay trong hk v
ui choi.
D9y tre ta/ chfnh tl4n tf, lch8
ng chi Id di tre hinh

thanh

th6i quen lch6ng tliu tiln long
phl ma hon niio 46 Id glup tre
nang cao lchd n6ng s6ng tv l�p.
Bdi dwng n6ng lye tdl chinh
cho tre m�t each chu d�ng, hu6
ng d8n tr& lam quen, n6m b4t
dur,c c6ng qi vd lcif'n th&ic tiln

tf ca bdn nhM, c6 nhu v�y m61

46

47