kiến thức can bản về máy tính

DISCOVERING COMPUTERS

KI N TH C C N B N
V MÁY TÍNH
Phùng V n ông
Tr

ng

i h c Hà N i

 

TÀI LI

U THAM KH

O


M CL C
Ch

ng 1.  Tìm hi u máy tính ............................................................................ 5 

1.1.  Gi i thi u v máy tính ............................................................................................... 5 
1.1.1. 

Máy tính là gì? ...................................................................................................... 5 

1.1.2. 

Máy tính cá nhân (PC) là gì? ................................................................................ 5 

1.1.3. 

Máy tính đ

1.1.4. 

Nh ng l i ích và h n ch c a máy tính .............................................................. 11 

1.1.5. 

Các thu t ng c n nh ........................................................................................ 12 

c s d ng

nhà và

công s nh th nào? .................................... 7 

1.2.  Các b ph n máy tính .............................................................................................. 13 
1.2.1. 

Các b ph n c a máy tính cá nhân ..................................................................... 13 

1.2.2. 

Chu trình

1.2.3. 

Thi t b đ u vào .................................................................................................. 15 

1.2.4. 

Thi t b đ u ra ..................................................................................................... 16 

1.2.5. 

Thi t b vào/ra..................................................................................................... 17 

1.2.6. 

H p máy tính ...................................................................................................... 19 

1.2.7. 

Các thu t ng c n nh ........................................................................................ 20 

u vào – X lý –

u ra................................................................... 14 

1.3.  L u tr và b o trì máy tính .................................................................................... 22 
1.3.1. 

Các thi t b l u tr .............................................................................................. 22 

1.3.2. 

Các y u t hi u su t c a máy tính cá nhân và màn hình .................................... 27 

1.3.3. 

B o trì máy tính .................................................................................................. 28 

1.3.4. 

Các thu t ng c n nh ........................................................................................ 30 

1.4.  Ph n m m máy tính ................................................................................................. 31 

Ch

ng 2.  H đi u hành Windows .................................................................. 33 

2.1.  Làm quen v i giao di n Windows .......................................................................... 33 
2.1.1. 

Màn hình n n Desktop........................................................................................ 33 
Trang 2


2.1.2. 

Thay đ i m t kh u .............................................................................................. 35 

2.1.3. 

Các thao tác c b n v i c a s ........................................................................... 35 

2.2.  T ch c thông tin trên máy tính ............................................................................. 35 
2.3.  Tùy ch nh Windows ................................................................................................. 36 
2.3.1. 

Qu n lý các ch

ng trình trên Windows ............................................................ 36 

2.3.2. 

Thay đ i cách bi u di n ngày, gi , s , ti n t .................................................... 37 

2.3.3. 

Automatic Updates ............................................................................................. 38 

2.3.4. 

User Acounts ...................................................................................................... 38 

2.3.5. 

Cài đ t và chia s máy in .................................................................................... 39 

2.4.  B gõ ti ng Vi t ........................................................................................................ 39 
2.5.  Gi i thi u Paint và Notepad .................................................................................... 40 
2.6.  An toàn thông tin ..................................................................................................... 42 
2.7.  Khai thác m ng và Internet .................................................................................... 47 

2.7.1. 

Chia s d li u trong m ng LAN........................................................................ 47 

2.7.2. 

Internet ................................................................................................................ 48 

2.7.3. 

Trình duy t ......................................................................................................... 49 

2.7.4. 

Khái ni m c b n v webiste .............................................................................. 49 

2.7.5. 

S d ng h p th đi n t ..................................................................................... 50 

2.8.  M t s ph n m m ti n ích hay dùng trong v n phòng ......................................... 52 

Trang 3


L im đ u
Tài li u này đ

c xây d ng d a trên các tài li u c a Microsoft và tham kh o m t s tài li u

trên Internet. Tài li u nh m m c đích giúp ng

i h c h th ng l i m t s nh ng ki n th c c

b n v máy tính ph c v cho các công vi c v n phòng hàng ngày nh : X lý công vi c c a c
quan, h c t p và nghiên c u. Nh ng ki n th c trong tài li u này không có gì m i mà ch đ
biên t p s p x p theo kh i ki n th c mà theo tác gi là c n thi t cho nh ng ng

c

i s d ng

máy tính trong công vi c v n phòng.
Tài li u này đ

c biên so n đ chia s cho nh ng ng

ch không mang m c đích th

i quan tâm đ n ki n th c v máy tính

ng m i.

Phùng V n ông
Tr

ng

i h c Hà N i

Trang 4


Ch

ng 1.

Tìm hi u máy tính

1.1. Gi i thi u v máy tính
1.1.1. Máy tính là gì?
Trong th i đ i tin h c, máy tính đ

c dùng r ng rãi trong các l nh v c ngh nghi p nh giáo

d c, thông tin, gi i trí, ngân hàng, kinh doanh, y t , d báo th i ti t, và nghiên c u khoa h c.
T i nhà, chúng ta dùng máy tính đ liên l c v i ng

i khác, gi i trí, th c hi n vi c tìm ki m,

vi t và so n bài t p, t o nh, theo dõi tài chính cá nhân và r t nhi u vi c khác. Máy tính (xem
Hình 1.1) có th đ
và đ ho .
đ

c mô t là m t thi t b đi n t th c hi n các thao tác toán h c, logic h c

th c hi n các thao tác này và các nhi m v c a ng

c trang b m t h đi u hành và các ch

i s d ng, máy tính c n

ng trình ph n m m.

1.1.2. Máy tính cá nhân (PC) là gì?
Máy tính cá nhân — đ

c nh c đ n v i tên g i PC — là lo i máy tính ph bi n nh t đ

dùng hi n nay. Máy tính cá nhân là máy tính đ
Máy tính cá nhân có th đ

c thi t k cho m t ng

c

i s d ng m t lúc.

c phân thành hai lo i chính: Máy tính đ m t ch và máy tính

xách tay. Máy tính đ m t ch đ

c thi t k đ trên bàn. Máy tính xách tay g m có máy

laptop, máy c m tay và máy Tablet.
Máy tính đ bàn
Máy tính đ bàn th

ng đ

c đ t trên bàn, do đó nó có tên đ bàn. Lo i máy tính này th

to nh t trong t t c các PC. M i b ph n trong máy tính đ bàn th

ng

ng tách r i và có th thay
Trang 5


đ iđ

c.

c bi t là b n có th g n thêm các thi t b ngo i vi vào máy tính đ bàn (xem Hình

1.2).

Máy Laptop và Máy Notebook
Máy Laptop (xem Hình 1.3) là lo i máy xách tay nh ch n ng vài cân. Lo i laptop hi n đ i
th

ng đ

c g i là máy tính notebook vì kích th

c nh c a nó. Máy notebook th

ng ch

dày 10cm ho c m ng h n. Các hãng s n xu t laptop và notebook n i ti ng là IBM, Apple,
Compaq, Dell, Toshiba và Hewlett-Packard. Laptop và notebook đ
Th L ng (LCD) và có th ch y b ng pin, đi u này t o cho ng

c l p Màn Hình Tinh

i s d ng kh n ng di chuy n

hoàn toàn. Laptop và notebook k t h p các b ph n máy tính ch y u trong m t thi t b duy
nh t. Máy laptop có th có

đ a m m,

nh thi t b ngo i vi đ gi m thi u tr ng l

CD và

VCD, ho c các

này có th đ

c g n vào

ng.

Máy tính c m tay
Máy tính c m tay (xem Hình 1.4) là lo i máy tính xách tay nh đ
trong túi xách ho c túi áo. Lo i máy tính này th

c thi t k đ đ ng v a

ng không m nh b ng máy tính đ bàn ho c

máy tính c m tay nh ng l i h u d ng trong m t s tác v c th . Máy tính c m tay đ

c thi t
Trang 6


k đ giúp b n th c hi n công vi c hàng ngày, ch ng h n nh dùng nó nh l ch và l u s
danh m c đ a ch . C ng có th dùng nó đ ghi chép, theo dõi danh m c tác v và hi n chi ti t
các cu c h n. Nó đ

c thi t k đ đ ng b hóa v i e-mail và l ch c a b n. Ng

i ta th

ng

đi u khi n nó v i m t cây bút stylus.
Máy tính Tablet
Máy tablet (xem Hình 1.5) là m t lo i máy tính notebook. Ng

i s d ng có th dùng nó đ

ghi chép ho c v hình lên trên màn hình v i m t cây bút đ c bi t. D li u ng
vào có th đ

c ch nh s a và sau đó chia s v i ng

1.1.3. Máy tính đ

c s d ng

nhà và

i s d ng đ a

i khác qua e-mail.

công s nh th nào?

Trong m t vài th p niên qua, máy tính đã làm thay đ i c b n m i m t đ i s ng c a chúng ta.
B n gi đây s th y máy tính đã mang l i nh ng thay đ i nh th nào cho cá nhân chúng ta
nhà, t i công s và
Máy tính
Máy tính đ

tr

ng.

nhà
c coi là m t công c vô giá trong nhà chúng ta đ i v i m i thành viên trong gia

đình. Dùng máy tính chúng ta có th vào Internet v i kh n ng tìm ki m và thu th p thông tin
m nh m c a nó. Máy tính và Internet đã xóa b các biên gi i. Nh ng ng
vùng xa xôi có th k t n i t c thì và có th liên l c tr c ti p v i nh ng ng
th gi i. Con ng

i s ng

nh ng

i khác trên kh p

i có th bi t thêm v cu c s ng hàng ngày c a mình và c a nhau nhi u h n

b t k th i gian nào tr

c đây. Ng

i ta c ng có th h c các k n ng m i b ng các l p đào

t o t xa và ph đ o theo kh n ng cá nhân.
ây là m t s cách chúng ta dùng máy tính

nhà mình.

Trang 7


•

Máy tính là m t công c h c t p
Cha m hi u đ
đ

c giá tr c a máy tính đ i v i vi c giáo d c con em mình. H c sinh

c máy tính tr giúp và có kh n ng m r ng kh n ng h c t p và nghiên c u c a

mình. V i máy tính, chúng c ng h c đ
t

c nh ng k n ng quý giá cho công vi c trong

ng lai.
m i c p đ u th y r ng máy tính là công c không th thi u đ theo dõi bài

H c sinh

h c và bài t p, đ tìm ki m và t p h p d li u, và đ tham gia th o lu n v i l p. Giáo
viên và h c sinh s d ng Internet đ g i e-mail, thu th p ph n h i, giao và n p bài t p,
c ng tác làm bài và g i thông báo.
H c sinh ngày nay ch c ch n s th y r t khó có th t

ng t

ng m t th gi i mà m i

bài t p và bài thi đ u ph i đánh máy t ng ch b ng tay mà không th t o nhi u b n
sao ch v i m t nút nh n c ng nh không có kh n ng l u và s d ng l i các bài c a
mình. T nh ng thao tác đ n gi n cho đ n các tính n ng tìm ki m và liên l c m nh
m , máy tính th c s đã cách m ng hóa th gi i giáo d c.
•

Máy tính là m t công c liên l c
Máy tính cho phép chúng ta liên l c theo nhi u cách m i và hi u qu b ng cách dùng

e-mail và trò chuy n tr c tuy n.
Theo nhi u cách, e-mai là công c hi u qu h n vi t th gi y b i vì nó cho phép
chúng ta g i m t tin đ n nhi u ng
t i h p th e-mail c a ng
cho ng

i nh n mà không c n tem th và nó s đ n t c thì

i nh n. Ng

i ta có th l u tr , in và chuy n ti p e-mail

i khác. H u nh t t c các lo i t p có th đ

c đính kèm v i e-mail và g i đi

cùng tin nh n, g m có v n b n, nh và t p nh c.
Ng

i ta có th liên l c nhanh h n c e-mail b ng trò chuy n tr c tuy n. Liên l c b ng

trò chuy n tr c tuy n đ

c g i là chatting — luôn là m t ho t đ ng r t ph bi n gi a

gia đình và b n bè. M t ch
danh sách ng
nh ng ng

ng trình trò chuy n tr c tuy n đ

i giao ti p c a ng

i s d ng, đ

c cài đ t đ hi n th

c x p theo b n và ng

i quen,

i c ng có đ a ch e-mail và có kh n ng trò chuy n tr c tuy n. Khi ng

s d ng đ ng nh p vào Internet trên máy tính c a h , danh sách ng

i liên h s l p

t c hi n th nh ng ai đang trên m ng và ai không. Tin nh n tr c tuy n có th đ
đ n b t k ng

i liên h nào đang có trên m ng. Th

cu c trò chuy n cùng m t lúc v i nhi u ng

i

cg i

ng thì có th th c hi n nhi u

i s d ng

Trang 8


•

Máy tính là m t ph

ng ti n gi i trí

Các gia đình ngày nay có r t nhi u ho t đ ng gi i trí v i máy tính c a mình. Ph bi n
là nh k thu t s , ch i trò ch i, t i và nghe nh c và xem phim.
nh k thu t s c ng có đ c tính nén gi ng nh e-mail và các tài li u s khác. nh k
thu t s có th l u l i, g i qua e-mail, in t i nhà ho c t i m t ti m nh chuyên nghi p.
Ch ng h n nh , n u m t ng

i ch p m t b c nh k thu t s , b c nh đó có th đ

đ a lên m t trang Web và có th cho ng

c

i khác xem trên toàn th gi i ch m t vài

phút.
Ch i trò ch i trên máy tính đ

c r t nhi u ng

trò ch i trên Internet và đ u v i nh ng ng

i a thích. Ng

i ch i có th tham gia

i ch i khác trên kh p th gi i.

Có r t nhi u t p nh c và bài hát đ t i xu ng h p pháp t Internet ho c mua c a các
nhà cung c p nh c. Các t p bài hát có th ch i đ
đ

c t i v máy nghe nh c cá nhân và ng

c trên máy tính. Chúng c ng có th

i nghe có th th

ng th c b t k khi nào

mình mu n.
N u máy tính có l p

DVD ho c có

DVD d i g n vào thì th m chí gia đình và b n

bè còn có th xem phim.
•

Máy tính nh m t công c hi u qu cho gia đình
Máy tính đã nâng cao đáng k kh n ng qu n lý tài chính cá nhân c a chúng ta. Ch ng
h n nh theo dõi chi phí hàng tháng, tính ti n thu và theo dõi đ u t cá nhân. Khi
dùng các ch

ng trình ph n m m tài chính, ng

và thu nh p.

i dùng đ a vào các chi phí (theo lo i)

tính ra bao nhiêu ti n tr cho nhà, th c ph m, nhiên li u, các ti n ích,

chi phí cá nhân và các l ai khác theo ý mu n r t d . Ngân qu gia đình có th đ
theo dõi và đi u ch nh đ đ t đ
Máy tính c ng đ
thanh toán đ

c

c k ho ch ti t ki m c n c trên s li u cu i cùng.

c dùng đ tr hóa đ n tr c tuy n, đi u này đ m b o là các kho n

c nh n đúng h n.

Máy tính là công c quý giá cho các vi c nh vi t th , l u gi các tài li u c a gia
đình, và các thông tin cá nhân quan tr ng d

i m t d ng mà có th đ

c b o v và tái

t o l i b t k khi nào.
Máy tính t i công s
Ngày nay r t nhi u ng
tr

i dùng máy tính t i công s . Máy tính t đ ng hoá các công vi c mà

c đây r t t n th i gian và nhân công. Chúng đã c i thi n đáng k t c đ và đ chính xác
Trang 9


trong vi c l u tr h s , theo dõi hàng t n kho, qu n lý bán hàng, lên k ho ch kinh doanh và
kh n ng liên l c nhanh chóng hi u qu . Có nhi u t ch c nay đã s d ng trang Web đ thông
báo, liên l c và bán hàng tr c ti p cho khách hàng c a mình qua Internet.
ây là m t s ví d v vi c máy tính đ
•

c dùng t i công s nh th nào.

Chính ph : Các c quan có th đ a các d li u l u tr đ
công chúng có th l y đ

c công b lên m ng đ

c các thông tin quan tr ng nh h s thu và s h u tài s n.

Chính ph có th h p lý hóa th t c b ng vi c cho phép công chúng n p đ n tr c

tuy n xin các tài li u chính th c nh h chi u, gi y khai sinh, b ng lái và đ ng ký c
tri.
•

C

ng ch pháp lu t: Máy tính có th giúp các c quan thi hành án (c trong khu

v c, qu c gia ho c qu c t ) k t h p và chia s thông tin đ gi i quy t các v đi u tra
và án hình s nhanh chóng và hi u qu h n. Cho phép truy c p h s công c ng có th
c i thi n an ninh và t ng s l
•

ng thông tin đ n cho công chúng.

Kinh doanh bán l : Trong các c a hàng bán l , máy tính t đ ng hóa công vi c qu n
lý bán hàng. Khách hàng có th mua hàng hóa nhanh h n và nh n đ
d ch chi ti t. Ng

i bán l có th liên l c v i nhà cung c p, ng

c báo cáo giao

i mua và các đ i tác

kinh doanh nhanh chóng h n và có th thi t l p m t dây chuy n cung c p trên toàn th
gi i. Máy tính cho phép các c s kinh doanh th c hi n hi u qu h n các công vi c k
toán, tính ti n l
•

ng và thu và qu n lý hàng t n kho.

Công ty: Ch v i m t e-mail, ng

i qu n lý có th liên l c v i t t c các nhân viên

trên toàn th gi i. Thông tin và d li u c a nhân viên lúc nào c ng có s n. Phân tích
d li u máy tính có th đ a ra r t nhi u lo i bi u đ và đ th cho các báo cáo. Các
công ty có th b t k p d dàng h n v i các xu h

ng c a ngành và qu c t . V i trang

Web công ty, khách hàng có th đánh giá và mua s n ph m, tìm hi u v nhi m v , giá
tr và m c tiêu c a công ty, n p đ n xin vi c, và gi i quy t các v n đ c n tr giúp k
thu t.
•

Các ngh chuyên môn: Máy tính giúp các lu t s , bác s và các ngh chuyên môn
khác lên k ho ch hi u qu và theo dõi khách hàng và hóa đ n c a h . H có th xem
đ

c các h s cá nhân trong khi đang ti p khách hàng. Ng

và theo dõi nh ng khuynh h

i ta c ng có th giám sát

ng, đ t phá và nghiên c u m i nh t. Khách hàng có th

tìm các nhà chuyên môn đáp ng tình hu ng c th c a h d dàng h n trong vùng h

mu n.

Trang 10


1.1.4. Nh ng l i ích và h n ch c a máy tính
L i ích c a máy tính t i tr

ng h c, công s và gia đình là r t nhi u. Tuy v y, máy tính ch có

i s d ng có th cung c p d li u vào chính xác và đ y đ .

th có l i n u ng

L i ích c a máy tính
Ph n d
•

i đây đ a ra m t s l i ích c a máy tính.
T c đ cao: Máy tính có th th c hi n các tác v th
con ng

ng xuyên v i t c đ nhanh h n

i. Chúng có th làm các phép tính ph c t p trong vài giây. Ví d , giáo viên

có th dùng máy tính đ l p nhanh chóng danh sách đi m h c sinh thay vì l p b ng
tay.
•

chính xác: Khi m t vi c đ
làm l i. Máy tính có th đ

c th c hi n th công thì luôn có kh n ng con ng

i

c dùng đ th c hi n công vi c theo cách đ m b o đ

chính xác khi d li u đ a vào là chính xác.
•

L u tr : Máy tính có th l u tr m t l
nó có th đ

ng thông tin l n. Sau khi thông tin đ

c l u,

c l y ra khi c n. Ví d , b n có th dùng máy tính đ l u chi ti t toàn b

ho t đ ng bán l c a b n. Sau đó b n có th dùng thông tin đó đ ti n hành các lo i
phân tích khác nhau. Ví d , b n có th mu n theo dõi m i t

ng quan gi a m t lo i

hàng m i đ a vào và s gia t ng hàng bán ra.
•

T đ ng hóa: Có th ra l nh cho máy tính đ nó t đ ng th c hi n nh ng nhi m v

ph c t p. Ví d , n u b n mu n l p m t báo cáo và bi u đ mô t k t qu đ u t cá
nhân trung bình hàng tháng c a b n, máy tính s giúp b n th c hi n nó m t cách hi u
qu . T đ ng hóa có th làm t ng hi u qu cá nhân c a b n.

•

Tính th ng nh t: Máy tính có th th c hi n cùng m t nhi m v nhi u l n và có đ
chính xác nh nhau mà không h m t m i. Ví d , b n có th dùng máy tính đ in gi y
m i cho các bu i ti c l ho c h p m t c ng đ ng. Máy tính s in t ng gi y m i v i
cùng ch t l

•

ng cùng lúc.

Tính đa d ng: Máy tính có th th c hi n c nh ng nhi m v đ n gi n l n ph c t p. Ví
d , b n có th dùng chúng đ vi t th , nghe nh c, v tranh ho c thi t k ô tô.

•

Ti t ki m chi phí: Máy tính làm gi m kh i l

ng công vi c gi y t và nhân công, do

đó làm gi m chi phí. Ví d , b n có th t o và ch nh s a báo cáo m t cách d dàng khi
dùng máy tính. B n có th g i báo cáo đi n t cho ng

i qu n lý ho c giáo viên b ng

e-mail.

Trang 11


H n ch c a máy tính
Máy tính là m t công c m nh m mà có th th c hi n hàng lo t ch c n ng nh ng chúng c n
có các l nh rõ ràng và hoàn ch nh đ th c hi n m t công vi c chính xác. N u l nh đ a vào
không rõ ràng ho c không hoàn ch nh, máy tính s không đ a ra đ

c k t qu theo yêu c u.

Ví d , n u b n mu n tính xem chi phí trung bình cho th c ph m trong n m ngoái chi m bao
nhiêu ph n tr m thu nh p hàng tháng c a b n, b n ph i cung c p s ti n tiêu m i thàng chính
xác c ng nh các l nh đúng đ tính s trung bình.

1.1.5. Các thu t ng c n nh
•

Máy tính là m t thi t b đi n t có th th c hi n các vi c liên quan đ n thao tác toán
h c, logic h c và đ ho .

•

Máy tính đ bàn là máy tính th

ng đ

c đ t trên bàn.

•

E-mail là vi t t t c a th đi n t . E-mail đ

c dùng đ g i và nh n tin t ng

M t nhóm thông tin là m t di n đàn th o lu n tr c tuy n đ ng

i khác.

i s d ng đ g i và

xem thông báo.
•

Máy tính c m tay là lo i máy tính xách tay nh đ
Chúng th

•

c thi t k đ v a trong túi áo.

ng không m nh b ng máy đ bàn ho c máy Notebook.

Công ngh thông tin là thu t ng dùng đ ch các đ i t

ng liên quan đ n vi c t o,

qu n lý, x lý và trao đ i thông tin.
•

Internet là m ng k t n i hàng ngàn máy tính trên toàn c u.

•

Máy tính Laptop là lo i máy xách tay nh ch n ng vài cân. Lo i laptop hi n đ i
th

•

ng đ

c g i là máy tính notebook.

Màn hình tinh th l ng, ho c LCD, là m t lo i màn hình dùng cho máy tính laptop và
notebook và c trong các đ ng h s .

•

Ch

ng trình đa ph

ng ti n là m t ch

ng trình dùng t h p ký t , đ h a, âm thanh

và hình nh.
•

M t nhóm thông tin là m t di n đàn th o lu n tr c tuy n đ ng

i s d ng đ g i và

xem thông báo.
•

Máy tính cá nhân là máy tính đ

c thi t k cho m t ng

i s d ng m t lúc.

Trang 12


•

M t ch

ng trình là m t b các l nh cho phép máy tính th c hi n m t nhi m v đã

cho.
•

Máy tính cá nhân Tablet là m t lo i máy tính notebook cho phép ng

i s d ng ghi

chép lên trên màn hình v i m t cây bút đ c bi t.
•

a ch URL là đ a ch toàn c u c a các tài li u và các ngu n khác trên Web.

•

Trang Web là m t v n b n trên World Wide Web.

•

Website là m t đ a ch trên World Wide Web.

•

World Wide Web là m t h th ng các máy ch trên Internet h tr các v n b n có
đ nh d ng ngôn ng đánh d u siêu v n b n (HTML).

1.2. Các b ph n máy tính
1.2.1. Các b ph n c a máy tính cá nhân
M t máy tính có r t nhi u b ph n và m i b ph n th c hi n m t ch c n ng nh t đ nh. B n s
h c v m t s nh ng b ph n quan tr ng trong máy tính và ch c n ng c a chúng. M t s b
ph n quan tr ng c a máy tính đ

c th hi n trong Hình 2.1.

Hình 2.1: Các b ph n c a máy tính
H p máy chính có nhi u b ph n trong nh b n m ch in chính, video card, và card âm thanh.
Các b ph n ngo i vi đ c tr ng g n v i máy tính g m có màn hình, bàn phím, chu t và máy
in.
N i máy tính cá nhân
Các đi m sau s giúp b n hi u đ

c cách các b ph n máy tính n i v i nhau b ng cáp.
Trang 13


•

H p máy chính đ

c n i v i ngu n đi n.

•

Màn hình đ

c n i v i h p máy chính và v i ngu n đi n.

•

Bàn phím đ

c n i v i h p máy chính.

•

Chu t đ

•

Máy in đ

•

Các thi t b ph n c ng khác nh máy quét và loa đ

c n i v i h p máy chính.
c n i v i h p máy chính và v i ngu n đi n.
c n i v i h p máy chính và v i

ngu n đi n.
Hình 2.2 giúp b n hi u đ

c k t n i gi a các b ph n máy tính cá nhân.

Hình 2.2: N i máy tính cá nhân. 1, 2, và 3 là n i v i h p máy chính. A, B, C, và D là n i v i
đi n.

1.2.2. Chu trình

u vào – X lý –

u ra

M i ho t đ ng, dù đ n gi n hay ph c t p, đ theo nguyên t c c b n c a Chu Trình
X Lý-

u Vào-

u Ra (I-P-O). Ví d , xem xét m t vi c đ n gi n là pha trà. (Xem Hình 2.3) Công

vi c này c n có lá trà, n

cho thêm s a và đ

c, đ

ng và s a là đ u vào. X lý g m đun n

c, pha trà, ch t và

ng. Chén trà nóng là k t qu cu i c a x lý là đ u ra.

Trang 14


Hình 2.3: Các b

c pha trà

Máy tính c ng làm vi c trên nguyên t c

u Vào-X Lý-

u Ra (Xem Hình 2.4.)

u vào là

ch các d li u và l nh đ a vào máy tính. X lý là ch nh ng gì máy tính làm v i d li u.

u

ra là ch k t qu c a quá trình x lý.Ch ng h n, b n mu n máy tính th c hi n m t phép tính

đ n gi n: nhân hai s 56 và 45. Tr

c h t b n ph i cho đ u vào và ch rõ chu trình x lý.

đây, s 56 và 45 là đ u vào và phép nhân là x lý. Máy tính th c hi n x lý nhân trên đ u vào
đã cho. K t qu sau x lý là 2520 là đ u ra.

Hình 2.4: Nguyên t c I-P-O

1.2.3. Thi t b đ u vào
Trong chu trình

u Vào-X Lý-

thi t b . Các thi t b đ

u Ra, đ u vào c a chu trình đ

c đ a vào thông qua m t

c dùng đ cung c p d li u và l nh cho máy tính đ

c g i là thi t b

đ u vào.
M t s thi t b đ u vào máy tính quan tr ng đ
•

Chu t

•

Bàn phím

•

Máy quét

•

Micro

•

Webcam

c li t kê d

i đây:

Trang 15


1.2.4. Thi t b đ u ra
Thi t b đ u ra chuy n d li u ra máy tính d
Có ba thi t b đ u ra quan tr ng đ
•

Màn hình

•

Máy in

•

Loa

i d ng ch , hình nh, âm thanh và vân vân.

c n i v i h p máy chính:

Màn hình
Màn hình (xem Hình 2.12) gi ng nh màn hình tivi, ch có đi u là có đ phân gi i cao h n đ
có ch t l

ng hi n th t t h n. Nó đ

th ch và đ h a. Nó th

c dùng đ hi n th thông tin t máy tính. Màn hình hi n

ng có nút b t riêng đ b t và t t nó.

Hình 2.12: Màn hình
Máy in
Máy in đ

c dùng đ chuy n d li u t máy tính vào gi y. Trên th tr

ng có c máy in màu

và máy in đen tr ng. Các lo i máy in khác là máy in kim, máy in phun, và máy in laser. (Xem
Hình 2.13.)

Hình 2.13: Máy in kim, máy in phun và máy in laser

Trang 16


i m khác nhau gi a ba lo i máy in đ

c li t kê t i B ng 2.1.

B ng 2.1: i m khác nhau gi a Máy In Kim, Máy In Phun và Máy In Laser
Máy In Kim
In ký t d
T cđ đ

i d ng ch m
c đo b ng ký t trên giây

Máy In Phun

Máy In Laser

In ký t hoàn ch nh

In ký t hoàn ch nh

T c đ đ c đo b ng T c đ đ c đo b ng
trang trên phút
trang trên phút

T c đ vào kho ng t 200 đ n 540 ký t m t
giây

T c đ vào kho ng t
4 đ n 8 trang m t
phút

T c đ vào kho ng t
4 đ n 20 trang m t
phút

Loa
Loa (xem Hình 2.14 ) đ c dùng đ b t âm thanh. Chúng có th đ c l p s n bên trong ho c
đ c n i t bên ngoài vào h th ng. Loa cho phép b n nghe nh c và nghe hi u ng âm thanh
và v n b n nói trên máy tính. Ch ng h n b n mu n thuy t trình cho m t nhóm nh ng ng i
khi m th và ph i dùng đ nh d ng đa ph ng ti n.
thông tin đ n đ c v i khán gi , b n có
th thi t k bài v i các thành ph n âm thanh. i u này khi n nh ng ng i có m t t p trung
v i các tài li u c a b n khi s d ng âm thanh h n là ch dùng bài thuy t trình trên màn hình
thông th ng.

Hình 2.14: Loa

1.2.5. Thi t b vào/ra
M t s thi t b th c hi n nh ng ho t đ ng c a m t thi t b đ u vào và thi t b đ u ra. Thi t b
đó đ

c g i là thi t b vào/ra ho c thi t b I/O. B đi u gi i và card giao di n m ng là ví d

c a thi t b vào/ra.
B đi u gi i
D li u có th đ

c chuy n qua các ph

ng ti n khác nhau nh cáp đi n tho i và sóng radio.

Cáp đi n tho i ch có th mang d ng sóng đ

c g i là tín hi u mô ph ng. Tín hi u mô ph ng

d b nhi u do ti ng n và xung t .
Tín hi u s là m t d ng truy n khá m i s d ng đ nh d ng nh phân (m t h th ng mã
hóa/gi i mã d a vào s 0 và 1) đ g i và nh n s li u. Nó gi ng v i đ nh d ng đ
dùng đ g i và nh n d li u. Tuy nhiên, tín hi u s không th g i đ
Do đó, tín hi u s ph i đ

c chuy n thành tín hi u mô ph ng tr

c qua đ

c máy tính

ng đi n tho i.

c khi chúng đ

c chuy n
Trang 17


qua cáp đi n tho i. T

ng t nh v y, d li u đ

c truy n đi ph i đ

c chuy n thành tín hi u

s t i đ u nh n. B đi u gi i (xem Hình 2.15) chuy n tín hi u s thành tín hi u mô ph ng và
ng

c l i.

Khi b n g i m t tin t máy tính b n đ n máy tính c a ng

i khác, b đi u gi i đóng vai trò là

thi t b đ u ra. Tuy nhiên, khi máy tính b n nh n tin, b đi u gi i l i đóng vai trò là thi t b
đ u vào. B đi u gi i có th đ
đ

c l p bên trong ho c bên ngoài h p máy chính. B đi u gi i

c n i v i h p máy chính b ng cáp đ

c g i là b đi u gi i ngo i vi.

Hình 2.15: B đi u gi i
B đi u gi i c ng là m t ph n trong h p máy chính c a máy tính. B đi u gi i đ
trong trong h p máy chính đ

cl ps n

c g i là b đi u gi i trong.

Card giao di n m ng
Card giao di n m ng là m t card đ

c l p trong máy tính đ nó có th đ

c n i m ng. (Xem

Hình 2.16.) Card giao di n m ng cho phép k t n i riêng m i lúc v i máy tính khác. H u h t
các card giao di n m ng đ

c thi t k cho m t lo i m ng riêng, m c dù m t s lo i có th

dùng cho nhi u m ng. M ng đ c tr ng nh t là Ethernet, là m t tiêu chu n m ng c a các k t
n i máy tính s d ng cáp đ ng tr c ho c cáp xo n hai s i.

Hình 2.16: Card giao di n m ng

Trang 18

1.2.6. H p máy tính
Khi b n nói chuy n v i b n mình, tai b n đóng vai trò là thi t b đ u vào. Nó nh n thông tin
b n c a b n đ a và chuy n thông tin đó v não c a b n. Não b n đóng vai trò là thi t b x lý.
Nó hi u thông tin và đ nh hình ph n h i t

ng ng. Mi ng đóng vai trò là thi t b đ u ra và

tr l i l i b n c a b n.
Trên m t máy tính, bàn phím và chu t là thi t b đ u vào. C u trúc gi ng h p đ

c g i là h p

máy chính ch u trách nhi m v m i x lý c n thi t đ chuy n đ u vào thành đ u ra theo yêu
c u.
Màn hình và máy in là thi t b đ u ra. Các thi t b đ u vào và đ u ra n i v i máy tính c a b n
ph i đ

c n i vào m t b ph n trong h p máy ch đ d li u có th chuy n đi đ

h n, màn hình đ

c. Ch ng

c n i v i card video và loa n i v i card âm thanh. Card video và card âm

thanh, n m trong b n m ch in chính cùng v i thi t b x lý, b nh , các thi t b I/O trong tùy
ch n nh card giao di n m ng. Ngày nay, các đi m n i đ

c đánh d u và s p x p màu rõ ràng

đ ng sau máy tính đ th y rõ thi t b nào c n n i vào.
B n m ch in chính
Trong h p máy chính có m t b ng l n có ch a m t s m ch đi n nh li ti và m t s b ph n
khác. Nó đ

c g i là b n m ch in chính. B n m ch in chính là ph n r t quan tr ng trong h p

máy chính và ch a m t s b ph n h t s c quan tr ng c a máy tính.
B vi x lý là b ph n quan tr ng nh t trong b n m ch in chính. D li u đ

c nh n vào t

thi t b đ u vào. Vi c x lý d li u — tính toán s h c ho c logic trên d li u đã cho — th c
s di n ra trong b vi x lý. Cu i cùng, thông tin đã đ

c x lý đ

c g i t i thi t b xu t.

Hình 2.17 mô t công vi c c a m t máy tính.

Hình 2.17: Cách làm vi c c a máy tính
Card video
Card video (xem Hình 2.18) c m vào máy tính cá nhân đ nó có kh n ng hi n th . Nói cách
khác, nó giúp máy tính c a b n th hi n d li u d

i d ng tr c quan. Card video c ng đ

c

g i là b đi u h p video, board video, board hi n th video, card đ h a và b đi u h p đ
h a. M i b đi u h p có b ph n chuy n tín hi u s -thành-tín hi u mô ph ng, chip nh RAM

Trang 19


video và b đi u khi n video đ d li u có th đ

c chuy n đ n màn hình máy tính. N u b n

mua m t máy tính m i và b n mu n th c hi n m t s vi c c th v i nó (ch ng h n nh trò
ch i video trên Internet) thì r t đáng ph i tìm lo i card video t t nh t cho ch

ng trình c a

b n.

Hình 2.18: Card Video

Card âm thanh
Card âm thanh (xem Hình 2.19) là m t thi t b trong h p máy chính cho phép máy tính nh n,
x lý và phát âm thanh. Card âm thanh cho phép máy tính thu âm qua m t micrô, x lý thông
tin l u trên đ a và k t qu là âm thanh đi ra loa. N u b n đ nh ghi ho c nghe nh c, b n hài
lòng h n v i dàn máy m i c a mình n u xem k dung l

ng card sound tr

c khi mua máy

tính m i .

Hình 2.19: Card Âm Thanh

1.2.7. Các thu t ng c n nh
•
•
•

Ph n c ng là đ ch chung các b ph n máy tính mà b n có th s n m đ

c.

u vào là ch các d li u và l nh đ a vào máy tính.
Thi t b đ u vào đ

c dùng đ đ a d li u và l nh vào máy tính.

Trang 20


•

Thi t b vào/ra th c hi n các ch c n ng c a m t thi t b đ u vào ngoài các ch c n ng
c a thi t b đ u ra.
i m chèn là đ

•

đ

ng nháy đ ch m t v trí trên màn hình n i mà ch s xu t hi n khi

c đánh vào.

•

Bàn phím đ

c dùng đ đánh ch vào máy tính.

•

Micro là thi t b dùng đ ghi âm. Micro chuy n sóng âm thành tín hi u âm thanh.

•

B vi x lý là thi t b quan tr ng nh t trong b n m ch in chính và đây chính là n i
th c hi n vi c x lý d li u — các phép tính s h c và logic trên d li u đã cho.

•

B đi u gi i là m t thi t b đi n t chuy n tín hi u s thành tín hi u mô ph ng và
ng

c l i.

•

Màn hình đ

c dùng đ hi n th thông tin t máy tính.

•

B n m ch in chính là m t b ng l n có ch a CPU v i nhi u m ch đi n t nh li ti và
các thi t b khác. Nó ch a r t nhi u thi t b quan tr ng c a máy tính.

•
•

Chu t đ

c dùng đ ch và ch n nh ng tùy ch n hi n th trên màn hình.

m chu t là m t t m đ m nh có m t trên b ng nh a và đ m d

i b ng cao su ho c

nh a mà b n có th di chuy n chu t trên đó.
•

Con tr chu t là m t m i tên di chuy n trên màn hình t

ng ng v i chuy n đ ng c a

chu t.
•

Card giao di n m ng là m t card đ

c l p trong máy tính đ nó có th đ

•

Chu t quang là m t thi t b tr ti n b n a có s d ng thi t b phát sáng thay vì bi

c n i m ng.

chu t. Nó dò chuy n đ ng b ng vi c c m nh n s thay đ i ánh sáng ph n quan l i
trong thi t b phát quang.
•

u ra là đ ch k t qu do máy tính đ a ra khi nó x lý d li u.

•

Thi t b đ u ra là thi t b có kh n ng th hi n thông tin trên máy tính.

•

Máy in đ

•

X lý là ch nh ng gì máy tính làm v i thông tin mà nó nh n đ

•

Máy quét đ

c dùng đ chuy n d li u t máy tính vào gi y.
c.

c dùng đ t o m t b n sao s chính xác c a m t b c tranh ho c nh mà

có th l u trên máy tính.

Trang 21


•

Chu t cu n hay chu t bánh xe đ

c l p bánh xe gi a phím ph i và phím trái. Bánh xe

này giúp b n cu n tr n tru qua các màn hình thông tin.
•

Card âm thanh là m t thi t b trong CPU cho phép nh n, x lý và phát âm thanh.

•

Loa cho phép b n nghe nh c và nghe hi u ng âm thanh và các v n b n đ c.

•

H p máy chính là ph n thân chính c a máy tính có ch a các thi t b x lý c n thi t đ
chuy n đ u vào thành đ u ra. Các thi t b x lý này g m có b n m ch in chính,

đa

trong và các ph n c ng h th ng khác nh card video và card âm thanh.
•

Card video đ

c c m vào máy tính cá nhân đ nó có th hi n th đ

•

Webcam là m t thi t b có kh n ng chuy n hình nh tr c quan sang d ng s .

c.

1.3. L u tr và b o trì máy tính
1.3.1. Các thi t b l u tr
L u tr trên máy tính là đ ch d li u đ
B n có th đo đ

c kh i l

cl ud

i d ng đi n t đ b x lý có th s d ng.

ng d li u l u trong máy tính gi ng nh vi c b n đo n

bình ch a, nh ng t t nhiên là đ n v đo khác nhau. Dung l
d li u có th đ

c trong

ng l u tr quy t đ nh kh i l

ng

c l u trên thi t b l u tr .

D li u máy tính
M t máy tính l u nhi u lo i d li u và thông tin trong b nh c a mình, c s (0-9), ch cái
(A-Z) và ký hi u và các ký t khác (#, {}, ', ~, ^). Máy tính dùng h nh phân đ t

ng tr ng

cho nh ng ch này. Trong h nh phân, ch dùng hai ch s — 0 và 1 —. S 0 và 1 trong h
nh phân đ
b tám bit đ

c g i là bit (ch s nh phân). Bit là đ n v đo dung l

ng l u tr nh nh t. M t

c g i là byte.
8 bit
1024 bytes
1024 KB
1024 MB
1024 GB

= 1 byte
= 1 kilobyte (KB)
= 1 megabyte (MB)
= 1 gigabyte (GB)
= 1 terabyte (TB)

L u tr d li u
Máy tính dùng hai lo i b nh d li u khác nhau: l u tr t m th i và l u tr th
L u tr t m th i đ
xuyên đ

ng xuyên.

c th c hi n t i B nh truy xu t ng u nhiên (RAM). l u tr th

ng

c th c hi n t i thi t b l u tr B nh ch đ c (ROM).

Trang 22


L u tr t m th i(RAM)
B nh truy xu t ng u nhiên (RAM) gi d li u và l nh c n thi t đ x lý và làm vi c v i
máy tính và ch
nó đ

ng trình ph n m m c a b n. RAM c ng l u t m th i d li u đ u ra tr

c chuy n đ n thi t b đ u ra thích h p (ch ng h n nh máy in). Th

t ng t c đ làm vi c c a ch
RAM có th thay đ i đ

ng thì b n có th

ng trình b ng cách t ng s RAM trên máy tính c a b n.

c.

i u này có ngh a là n i dung trong b nh s m t khi t t máy

tính. Do đó khu v c l u tr th
B nh th

c khi

ng xuyên là đ l u d li u và ch

ng trình.

ng xuyên (ROM)

B nh ch đ c (ROM) là khu v c l u tr th

ng xuyên đ l u d li u và ch

máy tính không c n ngay. ROM là lo i b nh x lý l u tr th
trên máy tính. Các ch

ng trình ph n m m đ

b n l u. Thi t b l u tr th

ng trình mà

ng xuyên d li u c a b n

c l u trên ROM c ng gi ng nh các t p mà

ng xuyên ph bi n nh t là c ng trên máy tính c a b n.

i m khác nhau gi a RAM và ROM đ

c nêu t i B ng 3.1.

B ng 3.1: i m khác nhau gi a RAM và ROM
B nh ch đ c (ROM)

B nh truy xu t ng u nhiên (RAM)
Khu v c l u tr dùng đ gi t m các ch

ng

Khu v c l u tr dùng đ gi các l nh c n thi t
đ đi u hành máy tính. Các l nh này đ

trình và d li u cho x lý.

tr th

cl u

ng xuyên. Không th xóa ho c thay

đ i chúng.
D li u s m t vào th i đi m t t ngu n.

Thông tin l u tr không b m t ngay c khi đã
t t máy.

l u tr t m th i
Ch nh là khi b n c n m t máy nghe đ nghe b ng cát-sét, b n c n m t thi t b l u g i là
đ ghi và đ c t máy tính.
Các thi t b l u tr th

ng đ

•

đ a c ng

•

đam m

•

đ a compact Ch -

•

c s d ng g m nh ng lo i sau:

c (CD-ROM) và

a Hình S (DVD) và

CD ghi

DVD ghi
Trang 23


đ a c ng
đ a c ng (xem Hình 3.1) là thi t b l u ngoài r t đ c tr ng trong h u h t các máy PC.
c ng đ

c g n v i h p máy chính t bên trong nh ng có th tháo

Dung l

ng l u tr c a

máy tính

c ng khác nhau tùy vào dung l

nhà đ u có c ng ch a đ

đa

đ a c ng ra kh i máy tính.

ng terabytes nh ng h u h t các

c m t vài gigabytes.

Hình 3.1: M t đ a c ng trong đ a c ng
đam m
đ a m m (xem Hình 3.2) là thi t b l u ngoài đ

Hình 3.2:

c dùng đ đ c và ghi vào m t đ a m m.

đam m

a m m (xem Hình 3.3) là m t thi t b l u ngoài đ l u kh i l
l u tr c a m t đ a m m th
do nóng, b i và t tr

ng là 1.44 MB. M t nh

ng d li u nh . Dung l

ng

c đi m c a đ a m m là nó d b h ng

ng. Ch ng h n, m t k p gi y t đ n gi n có th phá h y d li u l u

trong đ a m m. Vì v y, b n nên l u h s quan tr ng và các d li u quan tr ng khác trên
nhi u đ a m m ho c m t ph
ph n sau).

a m m c ng đ

ng ti n khác, ch ng h n nh đ a compact (đ

c đ c p trong

c g i là floppy ho c diskette.

Hình 3.3:

am m
Trang 24


đ a compact ch đ c (CD-ROM)
a CD-ROM là thi t b l u ngoài dùng đ đ c đ a CD-ROM. Dung l

ng l u tr c a h u

h t các đ a CD-ROM vào kho ng 650 MB ho c 700 MB, đi u này lý gi i t i sao các ch
ng đi kèm v i đ a CD-ROM cài.

trình ph n m m l n th
li u đ

c l u ít b h ng h n do không th thay đ i đ

Hình 3.4:

ng

u đi m c a đ a CD-ROM là d

c d li u trên đ a CD-ROM.

đ a CD-ROM trong h p máy chính

a CD ghi và CD ghi.
CD ghi (xem Hình 3.5) là thi t b l u tr có th ghi d li u trên đ a CD ghi, m t lo i CD
đ c bi t cho phép b n xóa n i dung đã ghi và ghi l i d li u vào.
m tl

c

ng d li u l n trên CD. Nó c ng có th đ c đ a CD-ROM. Hãy nh r ng CD-ROM và

CD ghi là hai lo i ph
th

CD ghi có th l u đ

ng ti n khác nhau, chúng ch trông gi ng nhau mà thôi. M i ng

i

ng hay g i chung là CD.

Hình 3.5:

CD ghi

DVD
DVD (xem Hình 3.6) là thi t b l u ngoài dùng đ đ c DVD-ROM, m c dù
đ cđ

c CD. DVD-ROM c ng gi ng nh CD-ROM, ngo i tr vi c nó ch a l

l n h n (ít nh t là 4,7 GB). Do có dung l
thuy t trình đa ph
l

ng l n, DVD th

ng ti n l n và phim đ có th k t h p đ

ng đ

DVD c ng
ng d li u

c dùng đ l u các bài

c âm thanh và đ h a ch t

ng cao.

Trang 25