Trí tuệ Do Thái eran katz

M cl c
L i gi i thi u........................................................................................................................................................................ 5
Ch

ng

M t bu i t t p t i quán Café Ladino ................................................................................................. 8

Ch

ng

Trí thông minh c a ng

Ch

Ch

Ch
Ch

Ch

Ch

ng

ng

ng

ng

i Do Thái ..................................................................................... 18

L i tiên tri c a Frankel .......................................................................................................................... 35
T i sao ng

i s ng sót .................................................................................................. 51

i Do Thái luôn tr l i m t câu h i b ng m t câu h i khác? ........................ 66

S sáng t o c a ng

i Do Thái .......................................................................................................... 74

(ãy tìm cho mình m t th y đ o siêu đ ng ................................................................................... 80

ng

Luôn luôn ghi nh và không bao gi lãng quên .......................................................................... 95

ng

( p nhóm v s c i thi n trí nh c a Jerome ....................................................................... 148

Ch

ng

Ch

ng

( p nhóm v s c i thi n trí nh c a Jerome ....................................................................... 172

Ch

ng

Ph

Ch

Ch

c

ng 2: Bí n v s thông thái c a ng

ng

Nh ng ghi chép kỳ di u c a th y Dahari.................................................................................... 110

K ngh c a trí thông minh ........................................................................................................... 127

Ch ng
Làm th nào đ nh đ c nh ng vi c c n làm, các lo i danh sách và các câu chuy n
i ............................................................................................................................................................................................. 199
Ch

Ch

ng

ng

ng pháp h c ngo i ng và các thu t ng ...................................................................... 211

Khuôn m t thiên th n ...................................................................................................................... 228

Jerome b c th y c a trí tu Do Thái ....................................................................................... 249

Nguyên t c c a trí t

Nguyên t c c a ng

ng t

ng: ...................................................................................................................... 255

i s ng sót ......................................................................................................................... 256

Nguyên t c c a s hi u bi t ............................................................................................................................... 257
Nguyên t c v vi c nâng c p .............................................................................................................................. 258
Nguyên t c v ngu n c m h ng ....................................................................................................................... 259



Ti n b n quy n c a cu n sách này đ c dành t ng cho Qu T Thi n Sao Bi n

do Hoa h u Th gi i ng i Vi t Ngô Ph ng Lan sáng l p đ ng th i là ch t ch
qu .
ERAN KATZ
D án 1.000.000 ebook mi n phí cho di đ ng
T o ebook: Tô H i Tri u
Phát hành:


L i gi i thi u
(cho b n ti ng Vi t)
Quý b n đ c thân m n!
Cu n sách mà b n đang c m trên tay là k t qu c a m i nhân duyên kỳ ng
gi a Công ty Sách Alpha và tác gi c a nó là Eran Katz - m t nhà văn h c gi
ng i )srael cũng là ng i n i ti ng v i k l c Guines v kh năng nh l i đ c
m t dãy s có đ n 25 ch s sau khi đ c nghe ch m t l n.

Eran Katz đ n Vi t Nam h i đ u năm
v i b n th o b ng ti ng Anh c a
hai cu n sách: Secret of a Super Memory và Jerome Becomes a Genius đã xu t b n
b ng ti ng Hebrew (ngôn ng chính th c c a )srael và đã đ c d ch ra nhi u th
ti ng trên th gi i. Ông mong mu n hai b n th o này đ c d ch và xu t b n b ng
ti ng Vi t.
Nhi u nhà xu t b n và công ty sách, nhà sách có ti ng Vi t Nam n ng nhi t
chào đón ông Nh ng cu i c‘ng ông đã ch n Alpha Books Và ông đ ngh Công ty
chuy n ph n l n ti n b n quy n c a hai cu n sách này cho Qu Sao Bi n c a Hoa
h u ng i Vi t Ngô Ph ng Lan - m t qu t thi n nh m gi’p đ tr em và
nh ng ng i có hoàn c nh đ c bi t khó khăn Vi t Nam.

Cu n Jerome Becomes a Genius (v i t a đ ti ng Vi t Trí tu Do Thái) là câu
chuy n k v m t chàng trai Do Thái tên là Jerome. Gã trai này có cái v b ngoài,

nói theo cách c a ng i Vi t Nam chúng ta, là khá "l c c c s ng "lông bông ăn
m c "l lăng G n nh l’c nào anh ta cũng di n đ c m t chi c qu n bò b c ph ch,
v i đ lo i áo phông in nh ng hình thù kỳ d và nh ng câu kh u hi u nghe r t
ch ng tai mà anh ta đang hăng hái qu ng cáo và ti p th Anh ta cũng r t ham mê
th thao, đ c bi t là môn bóng đá
Th nh ng trái v i cái v b ngoài bu n c i đó anh ta may m n có đ c m t
đ ng l c ph n đ u th t đ c bi t, d a trên m t v cá c c t ng nh đ‘a b n
gi a anh ta v i hai ng i b n thân - m t là )tamar Forman giáo s đ i h c; m t là
tác gi nhà văn Eran Katz c a ch’ng ta Trong vòng ba năm Jerome s tích c c
làm ăn đ có m t tài s n tr giá 50 tri u đô-la đ ng th i theo h c m t khóa Qu n
tr kinh doanh và thi l y b ng Th c sĩ nh ng theo cách th c mà nh ng ng i Do
Thái th ng làm.


R t c c Jerome đã làm đ c h n th r t nhi u Nói đ’ng h n anh đã tr
thành m t thiên tài đ’ng v i ý nghĩa đích th c c a t này. Ch hai năm anh đã
ki m đ c 20 tri u đô-la, v n b ng cái ngh thi t k m u và buôn bán đ lo i áo
phông mà anh yêu thích anh đã h c xong ch ng trình đ i h c Qu n tr kinh
doanh. Và ch ng c n đ i đ n khi có đ 50 tri u đô-la và t m b ng Th c sĩ trong
tay Jerome c i luôn Lisa, cô gái mà anh yêu và tôn th nh m t ph n Do Thái
đ c bi t".

Trong không khí trang nghiêm t ng b ng và cũng r t lãng m n c a l thành
hôn ba ng i b n l i có d p g p nhau và ôn l i câu chuy n cá c c l’c tr c.
Itamar và Eran ng ý r ng, nh ng m c tiêu cao c mà h đã c‘ng Jerome đ t ra
không nh t thi t ph i đ c th c hi n quá hoàn h o Nh ng Jerome t i c i nói,
công vi c làm ăn c a anh hi n nay r t có tri n v ng, và th i gian còn l i m t năm
n a là quá đ đ anh hoàn thành n t nh ng gì còn l i.
*

D a trên c t truy n lãng m n này, cu n sách d n d n hé l nh ng bí n v s
thông thái c a ng i Do Thái. Nó k chuy n v m t dân t c Do Thái thông tu v i
nh ng ph ng pháp và k thu t xây d ng và phát tri n t ng l p trí th c đã đ c
gi kín hàng ngàn năm nh m t bí m t mang tính văn hóa th i Trung đ i h n
17% nh ng nhà khoa h c hàng đ u là ng i Do Thái, trong khi dân t c Do Thái
ch chi m 1% dân s loài ng i.

Cho đ n nay ng i Do Thái luôn đ c g n v i ph m ch t v ch t xám và trí
tu . Thu t ng "B óc Do Thái d‘ng đ ch m t ng i nào đó th t thông thái đã
tr thành c m t đ c s d ng b i c nh ng ng i Do Thái và ng i không ph i
Do Thái. Không còn nghi ng gì n a, Do Thãi có l là dân t c giàu có nh t trên th
gi i n u tính v tài năng. Nh ng cái tên Do Thái n i b t, chi m gi nhi u v trí
quan tr ng và có t m nh h ng l n trong nhi u lĩnh v c khác nhau. Nh ng s
li u th ng kê sau đây cho tháy s thành công vĩ đ i mà dân t c nh bé này đã đ t
đ c:
V t t ng: Moses, Sigmund Freud, Albert Einstein. Th m chí c Karl Marx và
ch’a Jesus cũng là ng i Do Thái.

t

Chính tr : C u Ngo i tr ng M Kissinger, Th t ng Áo Bruno Kreisky, Th
ng Pháp Pierre Mendes- France, Th t ng Na Uy Grew Brondenvald...

Văn h c: Shai Agnon, Shalom Aleichem, Isaac Bashevis Singer, Franz Kafka,
Isaac Asimov, Joseph Heller...


Âm nh c c
Rubinstein.

đi n: Yascha Heifetz, Daniel Bumbaum, Isaac Stem, Arthur

Ngành gi i trí: Barbara Streisand, Mandy Patinkin, Billy Joel, Simon &
Garfunkel, Paul Anka, Jerry Seinfeld, Jackie Mason, Marcel Marceau, Larry King,
David Copperfield...
Đi n nh: Woody Allen, anh em nhà Marx, Billy Crystal, Steven Speilberg, Bette
Midler (arrison Ford

Kinh doanh: Reichman, Bronfman, Estee-Lauder, George Soros, Ralph Lauren,
Ben Cohen, Adam Citroen...
n c M hi n nay: Có 1/3 tri u phú M
h c hàng đ u c a M là ng i Do Thái.

và

giáo s t i các tr

ng đ i

*

Đ c đ n đây ch c quý b n đ c r t nóng lòng mu n bi t: Ng i Do Thái đã
sáng t o ra nh ng gì và ngu n g c trí tu c a h xu t phát t đâu Trong khuôn
kh c a L i gi i thi u này, chúng tôi ch có th nói r ng đ đ t đ c thành công
và tr thành m t thiên tài đích th c Jerome đã chăm ch và c g ng h t mình.
Bên c nh đó anh đã đ c hai ng i b n thân nhi t tình gi’p đ đ c v gi ng s
tr ng đ o Dahari gi ng gi i v tri t lý đ c m t c u sinh viên tr ng đ o là
Schneiderman chia s kinh nghi m h c h i đ c cô gái Lisa h ng d n các thu t
nh đ c ông bác c a Usa là Samuel cho l i khuyên, th m chí còn đ c nh ng
ng i bình th ng nh anh ch quán cà phê Fabio khích l .

Công ty Sách Alpha xin trân tr ng gi i thi u cu n sách r t hay này v i b n đ c,
và xin chân thành kính chúc b n đ c ngày càng đ t đ c nhi u thành công m i
trong cu c s ng.
Hà N i tháng

năm

CÔNG TY SÁCH ALPHA


Ch

ng

M t bu i t t p t i quán Café Ladino

Ch m t câu nói. Chi t ng đó thôi cũng có th thay đ i cu c đ i m t con ng
D‘ sao đó là đi u đã x y ra v i Jerome...

i.

Trên t ng 14 c a khách s n Marriott Tulsa Oklahoma trong l’c đ i thang
máy xu ng ti n s nh, tôi b t đ u th y h i h p. Lúc c a thang máy m ra là lúc tôi
đang duy t l i m t l t t t c nh ng đi m c b n trong bài phát bi u s p t i c a
mình.

Trong thang máy có m t anh chàng cao to, vai r ng, m c m t b vest màu
tr ng đ y hoa văn trên đ u anh ta ng m t chi c mũ cao b i, còn c thì đung đ a
m t chi c thánh giá b ng vàng Đôi ng cao b i là ph ki n cu i cùng làm nên b

trang ph c hoành tráng c a anh ta đ’ng là m t hình nh r t n t ng. Ch thi u
m i con ng a mà có khi nó đang đ i ngoài bãi đ xe c a khách s n cũng nên
Trên ve áo anh chàng cao b i có m t t m card ghi tên cu c h i th o mà tôi s p
tham d . T m card ghi, "Jini Brown, Houston, TX."
"Chào anh," tôi m l i v i ng

i l m t khi b

c chân vào bu ng thang máy.

Xin chào anh ta đáp l i v i âm mũi đ c tr ng c a ng i Texas cùng m t n
c i t i r ng đ n t n mang tai. Anh ta li c nhìn t m card ghi tên tôi và đ c to,
"Eran Katz, Jerusalem, Israel, Di n gi ." M t chút ng c nhiên làm n c i c a anh
ta còn t i h n
Anh đ n t Jerusalem Đó h ?", anh ta h i tôi.

Jerusalem Đó theo tôi hi u, t c là Jerusalem - th đô c a Israel ch không
ph i Jerusalem - m t trong s nh ng th tr n nho nh
M có cùng tên.
"M t và ch m t mà thôi tôi đáp l i lòng đ y t hào.
Tôi đã luôn m

c m t ngày đ

c đ n đó

Chín trăm đô m i hai ti ng, th là đ n n i r i," tôi nói l i. Anh chàng có tên
Brown m m c i hi u ý.

"Anh là di n gi bu i sáng nay h ?", anh ta nói, n a kh ng đ nh, n a dò h i.

"Ph i Tôi nghĩ đ n nh ng lo l ng c a mình v ch đ c a bài phát bi u, v y
nên tôi quy t đ nh nói s qua cho anh ta v ch đ tôi s p trình bày.
"Nghe có v r t thú v đây anh ta đ ng viên tôi.

"C m n Tôi cũng ch mong có th ," tôi tr l i khi cánh c a thang máy m ra
ti n s nh.
"Ch c ch c là th r i," Brown nói ch c nh đinh đóng c t khi chúng tôi cùng
nhau ra kh i thang máy. "Nh ng ng i Do Thái các anh là nh ng ng i th c
s r t thông minh.
Tôi m m c

i khi chào t m bi t, r i hai ng

i đi v hai phía khác nhau.

Có th nh ng nh ng hoàn c nh khác, tôi s c m th y m t chút phân bi t
ch ng t c trong nh ng l i anh ta nói nh ng Jim Brown gây cho tôi n t ng r ng
anh ta là m t ng i t t và chân thành. Anh ta không ph i là ng i đ u tiên nói
nh ng l i đó v i tôi và tôi cũng ch ng ph i là ng i Do Thái đ u tiên đ c nghe
l i khen đó Tôi đi d o loanh quanh trong ti n s nh, c m giác h i l l m. T n sâu
trong tâm trí mình, có m t đi u gì đó v n khi n tôi không yên - m t đi u gì đó r t
khó n m b t mà tôi không th ch m đ n đ c. Trong lúc ti p t c suy ng m v
đi u đó tôi đã đi đ n m t k t lu n r ng, v c b n, bây gi tôi có hai m i quan
tâm:
1. T i sao ai cũng nói nh v y v ng

2. Làm th nào đ tìm đ
t i?

i Do Thái?

c chính xác ch ăn sáng trong vòng hai m

i ph’t

B i nh ng thôi thúc c a cái d dày luôn đ c đ t lên hàng đ u trong đanh
sách u tiên nên tôi đành g t qua m t bên bí n v "Nh ng ng i Do Thái thông
minh." Tôi có c m giác r ng vào lúc b y r i sáng nh th này, m t tách cà phê
đ c và m t chi c bánh s ng bò s t t cho k năng thuy t trình c a tôi h n nhi u
so v i l i gi i cho m t th c m c nho nh v tri t h c.
M t tu n sau cu c g p v i Jim Brown nh th ng l , tôi l i g p Itamar và
Jerome t i quán Café Ladino. Sáng th sáu nào cũng v y, c 10 gi là chúng tôi
h n nhau quán cà phê nh bé, quen thu c này, m t cái l tí xíu trên b c t ng
r ng l n, m t góc khu t n m trong m t ngõ nh
khu Nahlaot c a Jerusalem. R t
ít ng i bi t đ n quán cà phê tuy t v i này Jerome đã phát hi n ra nó t h i h n


còn đi giao báo bu i sáng. Nh ng bài hát Do Thái ti ng Ladino và ánh sáng màu
cam mê ho c đã thu h’t h n vào cái mà ban đ u h n c ng là m t t ng h m. H n
b c ti p thêm b n b c n a, nh ng b c chân d n h n t con ph vào trong
m t cái hang đ c chi u sáng b ng nh ng ng n đu c Sàn nhà đ c tr i b ng
nh ng t m th m Ba T nh ng chi c bàn hình tròn r i rác kh p căn phòng N i đó
có không khí mát m , d ch u. Ch nhân c a quán, Fabio, là m t ng i đam mê
ti ng Ladino Đó là lý do vì sao nh ng bài hát thu n ti ng Ladino[1], t nh ng b n
nh c nh nhàng lãng m n cho đ n nh ng nh ng bài hát salsa khó tìm luôn đ u
đ n phát ra t nh ng chi c loa gi u kín. Trong nhi u năm Fabio đã c g ng r t
nhi u đ c i thi n quán Anh ta đã cho đ p b c t ng phía sau, m m t cánh c a

thông ra kho ng sân nh sau quán Anh ta thuê ng i xây m t kho ng hiên r t
đ p, tr ng vài cái cây quanh đó và đ t m t b c t ng b ng đ ng pha thi c mà anh
h anh ta t tay làm Thé đ y đó là n i ch’ng tôi v n g p nhau vào th sáu hàng
tu n đ’ng
gi ; thình tho ng chúng tôi ng i trong cái hang đôi l’c l i ngoài
hiên, tùy thu c vào thòi ti t và tâm tr ng m i l n đ n quán. Nh ng ng i khách
còn l i c a quán là nh ng c p đôi lãng m n ho c nh ng ng i khách du l ch tình
c đi ngang qua.

Th c ra thì chính ba ch’ng tôi cũng g p nhau r t tình c , Itamar Forman và tôi
bi t nhau t h i h c đ i h c. Tôi v n th ng copy bài t p c a c u ta đ chu n b
cho nh ng bu i th o lu n chuyên đ mà chúng tôi cùng tham gia. C u ta đ t tt
b ng đ gi’p tôi còn tôi thì đ t t b ng đ ch p nh n s gi’p đ đó Có m t
ng i b n nh th , tôi th y ch ng vi c gì ph i b t b n thân mình quá s c, nh t là
khi tôi còn có nh ng môn h c khác đòi h i nhi u th i gian và s c l c h n Đôi khi
tôi còn tr ti n cho )tamar đ c u ta làm bài cho tôi - nh t là khi tôi không có đ
th i gian nh h i m‘a hè năm
ch ng h n khi đó là th i gian di n ra World
Cup Italia. Dù r t tôn tr ng khóa h c v "Nh ng nhân t trong m i quan h gi a
ng i Do Thái và ng i R p k t Ngày chuy n giao đ n nay nh ng trong
nh ng ngày đó m i quan h gi a Macro van Hasten và Ruud Gulit c a đ i Hà Lan
còn quan tr ng v i tôi h n nhi u.

Hi n t i )tamar là giáo s gi ng d y môn Khoa h c Chính tr . C u ta đã k t hôn
v i Dalia, cô gái c u ta quen tr ng đ i h c và h đã có hai đ a con sinh đôi đ t
tên là Omry và Noa.

Jerome l i là m t câu chuy n hoàn toàn khác. Jerome và tôi g p nhau nh
chi c FIAT 127 nho nh , xinh xinh c a h n. H n đã tông vào đuôi xe tôi trong khi
lùi ra kh i bãi đ u. Tôi nh mình đã bóp còi chi c Subaru c a mình inh i nh ng

ch có tích s gì. H n th m chí còn không thèm nhìn vào g ng chi u h u tr c
khi b t đ u l‘i L’c đó h n đang b n nghe t ng thu t tr n bóng đá trên đài gi a
đ i (à Lan và Brazil và đ’ng vào lúc h n sang s lùi thì Frank Rijkaard làm bàn
đ a (à Lan lên d n tr c Vì cũng là m t fan bóng đá cu ng nhi t nên tôi ph i


đ ng ý v i h n r ng sang s l‘i vào đ’ng l’c ai đó ghi bàn là m t đi u hoàn toàn
khó ki m soát. đây ch’ng tôi nói v hai hành đ ng hai thái c c hoàn toàn
mâu thu n v i nhau.
Khi Jerome chui ra kh i xe đ đánh giá thi t h i mà h n đã gây ra m t tôi b t
g p hình nh m t gã cao ngh u, g y nh ng v i mái tóc b m s t loăn quăn c p
kính tròn màu đen giông c p kính mà Buddy Holly v n hay đeo Tuy v y đi u n
t ng nh t v ngoài c a h n l i là chi c áo Trên đó in m t hình v , màu sáng,
trông gi ng nh bà ngo i" Golda Meir, c u th t ng Israel. Chính cái kho nh
kh c đó tôi đã nh n ra Jerome đ c bi t đ n m c nào Có bao nhiêu ng i dám đi
kh p n i v i m t chi c áo phô ra hình c a Golda Meir ch ? K t đó ch’ng tôi tr
thành nh ng ng i b n vĩ đ i c a nhau. Jerome là m t ng i c c kỳ đ c bi t. H n
sinh ra Australia và m c dù h n đã s ng )srael h n
năm nh ng h n v n có
ch t gi ng đ c tr ng c a dân mói nh p c ( n đ c bi t hay m c nh ng chi c áo
v i màu s c d gây o giác mua (awaii và các đ o vùng Caribbean, trên nh ng
chi c áo đó in nh ng b c hình ngh thu t c a nh ng ng i mà ch ng ai nghĩ s
đem in lên áo Thay vì nh ng t m hình c a Bon Jovi, Bono[2] hay nh ng ngôi sao
nh c rock khác, trong b s u t p c a Jerome ng i ta s có th b t g p Khadaffi,
Madeline Albright, Abba Eban hay th m chí là Nelson Mandela[3] khoác trên mình
b đ Ng i d i Đ n t n bây gi , Jerome v n ki m đ c kha khá t nh ng chi c
áo nh th .

Jerome là m t anh chàng vui tính. H n r t có khi u hài h c và ni m l c quan
c a h n dành cho cu c s ng có th bi n m i tr ng i trên con đ ng h n đi thành

nh ng kinh nghi m vĩ đ i. H n có đ n c tri u b n bè và dành ph n l n th i gian
c a cu c đ i đ ch y xô t b a ti c này sang b a ti c khác. Chúng tôi là nh ng
ng i b n "trí th c" c a h n. Ít nh t đây cũng là t mà h n v n khoái đ‘ng đ
gi i thi u chúng tôi v i m i ng i trong nh ng d p hi m hoi ch’ng tôi đi d ti c
cùng h n.
V y đó theo l th ng nh tôi đã nói ch’ng tôi l i t t p vào m t th i đi m
quen thu c, m t n i quen thu c mà không h bi t r ng cái ngày th sáu đ c bi t
đó s thay đ i cu c đ i chúng tôi...

Ch’ng tôi đang ng i tán chuy n v vi c làm ăn c a Jerome và v chuy n đi m i
nh t c a tôi t i M Đ n cu i bu i, t nhiên tôi nghĩ đ n Jim Brown và k cho hai
ng i nghe v cu c đ i tho i trong thang máy.

Ai là ng i đ u tiên quan ni m r ng ng i Do Thái là nh ng ng i có trí
thông minh v y nh
tôi đ t v n đ v i Itamar. "Ch là đ nh ki n hay nó có g n
v i m t s ki n nào đó


Itamar nhún vai và nhìn lên tr i.
"Nghe này," c u ta nói to suy nghĩ c a mình thành l i, "trong quá kh , và th m
chí c ngày nay n a ng i Do Thái luôn đ c g n v i ph m ch t v ch t xám và
trí tu . Thu t ng 'B óc Do Thái d‘ng đ chi m t ng i nào đó th t thông thái,
đã tr thành c m t đ c s d ng b i c nh ng ng i Do Thái và ng i không
theo đ o Do Thái." C u ta ng ng l i đ suy nghĩ m t lát Nh ng đi u này r t thú
v ," c u ta b ng nhiên nói ti p Đi u bí n này đã phát tri n nh th nào, và v
m t h c thu t mà nói thì nó có còn t n t i không? T ch a bao gi ng m nghĩ th t
k v v n đ này."
"Không ph i ch vì m t ki u đ i lo i nh ch nghĩa bài Do Thái há
c tìm l i gi i cho vân đ mình đ a ra

tôi g i ý,

"Không h n là th ," Itamar nh n xét "Có nh ng ng i không ch u nh h ng
c a nh ng thiên kiên đó và h ch p nh n đi u này nh m t th c t hoàn toàn rõ
ràng, m c d‘ cũng có xen l n m t ch’t đ k . M t ki u đ k xu t phát t lòng
ng ng m ," Itamar kh ng đ nh. "M t khác, n u là quan đi m bài Do Thái thì 'b
óc Do Thái' ph i đ c nói b ng nh ng t ng tiêu c c ch ."
"Rõ ràng là," Jerome xen vào cu c th o lu n, "m t ng i Do Thái thông minh
là m t ng i Do Thái nguy hi m. Chính t đi u này ng i ta m i d ng nên đi u
bí n đó b i vì đ i v i h m t b óc Do Thái là m t k x o quy t, nham hi m và
khó l ng."

"Dù th nào đi n a," Itamar ti p t c mà không thèm đ ý đ n l i c a Jerome.
"Có m t đi u r t thú v là nh ng ng i Do Thái, ít nh t đã thành công trong vi c
liên k t nh ng k không a h và nh ng ng i ng h h trong m t đi u ch a
t ng có ai nói ng i Do Thái ngu ng c. M t khuôn m u đã luôn g n li n v i ng i
Do Thái - và m i đ a tr đ u l n lên v i khuôn m u này - r ng dân t c Do Thái là
m t dân t c thông minh khôn khéo và có đ u óc nh y bén."

Tôi nhìn )tamar đ y ng ng m . Theo nh p đ c quá trình suy nghĩ r t h
th ng và logic c a c u ta l’c nào cũng là m t kinh nghi m r t thú v v i tôi. Khi ai
đó h i c u ta b t c câu h i gì, c u ta không bao gi tr l i ch mang tính ch t
chi u l . C u ta luôn suy nghĩ theo chi u sâu c a v n đ .

"Mà th c ra, ch có gì b t th ng trong chuy n này c u ta ti p t c, m t minh
ch ng hùng h n cho nh ng đi u mà tôi đang nghĩ v c u ta. "Dân t c nào ch ng
có m t vài ki u khái quát hóa nh th . H u nh t t c các dân t c đ u có nh ng
nét đ c tr ng nh t đ nh g n li n v i mình, cho dù nh ng nét đ c tr ng này có

th t hay không đi chăng n a Ng i Scotland keo ki t ng i Mexico l
ng i Th y Sĩ nghiêm kh c ng i Nh t láu cá ng i Đ c mô ph m..
"Xem nào," Itamar nói ti p, "còn gì n a không nh
Ng

i Italia là nh ng ng

Còn ng

Ng
đ nh.

À ng

i bi ng,

i Italia thì sao nh ?"

i tình tuy t v i," Jerome phát bi u.

i Pháp?" Itamar v n ti p t c.

i Pháp cũng là nh ng ng

i tình tuy t v i," Jerome thông thái kh ng

"Có dân t c nào không khi n c u nghĩ đ n chuy n trăng hoa lăng nhăng không
h ?", tôi h i Jerome.
"Có ch

h n tr l i Ng i Polak[4]. T không th t ng t ng ra c nh h
trên gi ng." Ba chúng tôi cùng b t c i kh’c khích khi nghĩ đ n c nh đó V n đ
đây là m c dù cu c th o lu n là v ch đ các m u hình đ c tr ng câu nh n xét
này v n cho th y Jerome là ng i thích phân bi t ch ng t c và khoái châm bi m.

"T i sao nh ng con chó Ba Lan l i có mũi t t?", Jerome ti p, và sau m t vài
giây im l ng, "B i vì ch’ng đu i theo nh ng chi c xe đang đ u!" H n phá ra c i
làm chúng tôi c i theo.

Trong m y ph’t sau đó ch’ng tôi lao vào nh ng tr n c i nghiêng ng khi c
ba thay nhau k chuy n c i v các dân t c khác nhau, m i câu chuy n l i khi n
ng i kia nh đ n m t câu chuy n c i đ i lo i nh th . D n d n, chúng tôi c n
h t nh ng câu chuy n và ng i đó im l ng, c g ng l y l i h i sau nh ng tr n c i
m t l . M t l n n a - hình nh nh ng ng i Do Thái thông minh" không có s
nh y c m v i nh ng nét đ c tr ng c a các dân t c khác và t chi u chu ng mình
b ng vi c c i c t. N u ch đ n gi n là k các câu chuy n theo m t m ch th ng
nh t thì đã đành nh ng đ ng này b n ta l i k chuy n đ‘a đ c i đ‘a gi u c t.
Li u b n có c i không n u m t nhóm nh ng gã ng i Tây Ban Nha phá lên c i
tr c nh ng câu đ‘a v chuy n ng i Do Thái viêm màng túi?

Jerome ngh ch chi c tách cà phê c a h n, nhìn ch m ch m vào đó nh kiêu
đang n m m gi a ban ngày Tôi mân mê gói đ ng, còn Itamar h t g p l i du i
chân trong khi dán m t vào c p v ch ng già m i bu c vào quán.
"Và chuy n nh ng ng i Do Thái thông minh," Itamar lên ti ng đ a ch’ng tôi
tr l i v i ch đ đang d . "th t thú v ," c u ta ti p t c tr m ngâm. "T ph i tìm


hi u xem t i sao l i có đi u bí n này m i đ
đang r t trăn tr tr c v n đ đó

c." Trông c u ta nh th th c s

"Các c u bi t đ y," tôi b t ch t lý lu n. "T đã gi ng m t vài bu i t i Vi n ngôn
ng Do Thái v vi c c i thi n trí nh . Cu i m i bu i d y, sinh viên l p Torah[5]
hay đ n ch t và nói v nh ng ph ng pháp nghiên c u, nh ng k năng phát
tri n trí nh mà h v n s d ng Đi u thú v đi u này có liên quan đ n v n đ
ch’ng ta đang th o lu n, là t ch a t ng b t g p nh ng ph ng pháp đó trong
b t c cu n sách nào hay trong b t c nghiên c u nào mà t t ng th c hi n."
M t Itamar sáng lên. "C u nói nghiêm túc ch ?" C u ta kéo gh th ng l i và
ng i d a v phía tôi.
"R t nghiêm t’c

tôi tr l i.

Đi u đó th t đáng kinh ng c," c u ta nói b ng m t gi ng ph n khích mà tôi
không th nào hi u n i. C u ta nhìn đăm đăm ra ngoài cây táo tr ng trong sân đôi
m t đ o đ o cho th y c u ta đang suy nghĩ h t công su t.
Đi u gì đáng kinh ng c c
vi c.

Jerome cũng gi ng nh tôi đang c g ng hi u s

" đây ch’ng ta có hai đi m," c u ta phân tích tình hu ng theo đ’ng cái ki u
'Itamar-bi t-tu t đ c tr ng c a mình. "Chúng ta có m t đi u bí n đ ng sau s
khôn ngoan và s c s o c a ng i Do Thái, và chúng ta có nh ng ph ng pháp
th c t mà ng i Do Thái đã s d ng trong hàng th k qua!" C u ta phá v dòng
suy nghĩ c a chính mình. "N u t hi u đ’ng ch’ng ta đang có m t câu chuy n vĩ
đ i trong tay - câu chuy n v m t dân t c Do Thái thông tu v i nh ng
ph ng pháp và k thu t phát tri n t ng l p trí th c đã đ c gi kín hàng
ngàn năm nh m t bí m t mang tính ch t văn hóa. Chúng ta có th vi t nên

m t cu n sách kỳ vĩ v t t c nh ng đi u này."
"T i sao ph i làm th ?", Jerome h i, ch ng thèm che d u s thi u h ng thú c a
mình.

Đ t t c m i ng i trên th gi i này có th đ c h ng l i t bí m t đó t t
nhiên là th r i )tamar đ p m nh tay xu ng bàn đ y hăng hái Nghĩ mà xem
Chúng ta có th d y cho nh ng đ a tr ng i Na Uy, ch ng h n th cách đ ghi
hàng núi thông tin v các bài ki m tra thông qua vi c s d ng chính nh ng
ph ng pháp đã gi’p các sinh viên Do Thái theo h c t i tr ng đ o nh đ c
kinh Talmud gi i đ n v y! Ch ng ta cũng có th d y các th ng nhân cách đàm
phán th ng thuy t b ng chính ph ng pháp mà các nhà buôn Do Thái đã làm


châu Âu... hay... th m chí ch’ng ta có th ch cho sinh viên (arvard cách đ t toàn
đi m A b ng chính nh ng k thu t đã bi n Marahal c a Praha hay Gaon c a
Vilna[6] thành nh ng h c gi Torah vĩ đ i!

"N u ch’ng ta nói đ n nh ng ph ng pháp có hi u qu thì t i sao l i ph i bó
h p chúng trong khuôn kh b c t ng c a nh ng tr ng đ o ch ? T i sao t t c
m i ng i l i không áp d ng nh ng ph ng pháp đó ch ? Các c u có hi u đi u t
mu n nói không? Chúng ta có th b t mí nh ng bí m t c a b óc Do Thái!" C u ta
k t th’c suy nghĩ c a mình b ng m t sáng ki n, m t đi u đang b t đ u sôi s c lên
trong tâm trí mình.
S kích đ ng c a Itamar b t đ u nh h ng đ n tôi. Có m t đi u gì đó trong
nh ng đi u c u ta nói th c s r t đ c đáo Đó là ki u ý t ng mà b n s t h i
chính mình, "Làm sao mà mình l i không nghĩ ra s m h n nh ?"
M t lúc sau, Jerome buông ra m t câu làm chúng tôi c t h ng.

"Xin l i nhé nh ng chính xác thì ch’ng ta mà b n mình đang nói đ n là ai
v y? V i t t c lòng t tr ng, t chính xác không ph i là ng c viên thích h p cho

v trí đ ng tác gi đâu đ y Đ u tiên, t đ v a đ đi m qua đ c kỳ thi SAT[7].
Th hai, tr khi có ph ng pháp nào đó đ phát tri n tri th c h ng t i vi c
ki m m t cô b n gái, còn n u không, t ch h ng thú v i cu n sách c a các c u
đâu Jerome nói hu ch to t. Roi ngay l p t c, h n nói thêm "dù v y, t s n sàng
giúp các c u ti p th t i th tr ng Carribe. Bi t đâu k ho ch này l i giúp v kinh
doanh qu n áo c a t
đ y phát đ t thì sao. Nó s nh c ng i ta nh r ng ng i
Do Thái là nh ng ng i c c kỳ sáng láng đ i lo i nh th ." H n c i t mãn ra
v r t đ ng tình.

"C u nói gì y nh , Eran?" Itamar h i tôi. "C u có mu n th c hi n ý t
không?"

ng này

"Nghe có v thú v l m tôi tr l i. "Th c s r t h p d n," Tôi không th ki m
ch đ c.
Itamar thu x p m y th đ l t v t c a c u ta và ra hi u cho b i bàn đem hóa
đ n đ n cho ch’ng tôi Đ n th sáu tu n sau, t s tìm hi u đ c s hình thành
bí n v ng i Do Thái thông minh. T có m t vài gi thuy t v s bí n này." C u
ta ngu ch ngo c vài dòng ra m t t khăn ăn nh , nhét nó vào túi bên c a chi c
c p da và kéo gh đ ng d y. "Xin l i nh ng t ph i đi đây T có h n v i nha sĩ
c u ta gi i thích.


Jerome cũng đ ng d y và thay c p kính đ c sách b ng m t c p kính râm th i
trang. "C t cũng ph i đi con đ ng c a mình đây h n nói. "12 gi t có h n
v i chuyên gia chăm sóc s c đ p, Bob," h n l i m t l n n a gi câu đ‘a quen
thu c.
"Còn t thì có h n v i cái hóa đ n ch c là v y r i," tôi th dài khi th c tay vào

túi qu n và rút ví ra.
Li n k v i bãi đ xe bên ngoài tr c khi đ n l i vào siêu th , tôi ch
Lippman, cô giáo tôi h i l p sáu (ai m i năm đã trôi qua k t l n cu
cô nói đ’ng h n là làm phi n cô nh tôi v n th ng v y và tôi nghĩ r
nên l ch s m t chút b ng cách đ n chào cô Tôi băng qua đ ng và g
Lippman i

t th y cô
i tôi g p
ng minh
i to. "Cô

Cô quay l i và nheo nheo m t, c nh n ra xem tôi là ai Yossi à cô h
phía tôi.

ng v

"Eran ," tôi s a l i.
"Eran Burnstein!" cô nói thêm.
"Eran Katz."
"Eran Katz h !" cô kêu lên cùng m t n c
r i."

ig

ng. "Ôi, t t nhiên là cô nh

Trên khuôn m t cô tôi ch ng th y có d u hi u gì ch ng t ni m vui c a cô khi
g p l i c u h c trò cũ là tôi

Tôi h i thăm tình hình cô và t ý mu n nghe nh ng đi u cô đã tr i qua trong
su t hai m i năm qua Rõ ràng là cô đã đi qua r t nhi u s ki n. Mà th c t là
hình nh năm nào cũng có m t đi u gì đó đáng k x y ra v i cô, và tôi là m t k
c c kỳ may m n m i đ c nghe t t cà nh ng s ki n đó v i t c đ kho ng m i
lăm ph’t cho m i năm
M c dù s chán ngán và khó ch u đã vây xung quanh tôi nh ng tôi nghĩ mình
nên cho cô m t chút c m giác hài lòng trong ngh nghi p. Nhi u năm đã trôi qua
t khi tôi phá ho i nh ng bu i cô lên l p hay đ n gi n ch là không thèm đ n l p,
gi tôi t hào nói v i cô r ng tôi, m t h c sinh cá bi t đang vi t m t cu n sách v
bí m t c a b óc Do Thái và tôi đang tìm hi u s th t đ ng sau bí n v s thông
minh c a ng i Do Thái,


Cái đó thì có gì mà tìm hi u?" Cô h i tôi, v i đ’ng cái gi ng c a m t bà giáo.
Đó l m t th c t Ng i Do Thái luôn thông minh." Tôi ch t nh l i lý do t i sao
tôi hay b gi cô hai m i năm v tr c. Trong m i tr ng h p, ch c n có c h i
là cô ngăn c n b t c ai có ý đ nh vi t m t cu n sách v bí n s thông thái c a
ng i Do Thái. Cô chính là b ng ch ng s ng cho th c t r ng không ph i ng i
Do Thái nào cũng đ c Đ ng t i cao ban cho m t b óc. M t khác, chính vì cô,
ni m h ng thú c a tôi v i vi c tìm hi u bí n này ti p t c l n d n lên.


Ch

ng

Bí n v s thông thái c a ng

i Do Thái

Đ’ng m t tu n sau, chúng tôi l i g p nhau Café Ladino Ch’ng tôi đã không
nói chuy n c tu n v a r i và tôi th y mình th c s trông đ i bu i t h p l n này.
Tôi băn khoăn không bi t Itamar có b công tìm hi u v đi u bí n đó không và
c u ta có phát hi n ra thông tin gì hay không, hay là s hào h ng c a c u ta đã
ngu i d n trong m y ngày qua.
Khi tôi đ n quán cà phê thì th y Jerome đang đ i bên ngoài. H n k p m t t
báo d i cánh tay và m c m t chi c áo s mi có i là kinh d nh t mà tôi t ng
th y: m t chi c áo có c nh r ng rú loang l màu in hình Kofi Anan, T ng Th ký
Liên H p Qu c đang chuy n cành t cây n sang cây kia.

Quán v ng tanh còn Fabio thì đang đ i chúng tôi v i cánh tay giang r ng.
Chúng tôi ng i xu ng chi c bàn quen thu c trong hang M i phút sau, Itamar
xu t hi n đóng b m t b vest t i màu, thanh l ch cùng m t chi c cà v t l a màu
vàng sáng, trông có v đ t ti n.
Jerome này đây m i là ki u chúng ta nên m c," tôi phát bi u, m t v n không
r i kh i Itamar.

"Trông c u b nh l m Jerome nh n xét nh ng t nghĩ b này c n thêm m t
chút màu s c n a... có l là đi m thêm vài v t h ng h ng xanh xanh thì đ p h n

"Hôm nay t ph i đi d m t bu i h i đàm )tamar gi i thích v h i l i. C u ta
ng i xu ng gh và rút ra m t đ ng gi y t , sách v t trong túi.

"Các c u nghĩ sao c u ta b t đ u b ng m t v m t r t th a mãn, "n u t nói
r ng c tu n v a qua, t ch ng làm vi c gì c ? T gi bí m t t t c nh ng gì có th
các c u mu n bi t v 'Bí n Trí thông minh c a ng i Do Thái.'" C u ta b t đ u
b i tung đ ng giây t .
)tamar kích đ ng đ n n i th m chí không thèm h i xem tình hình chúng tôi ra
sao nh các l n khác. C u ta ti n th ng đ n ch đ mình đang theo đu i, mu n
ngay l p t c k cho chúng tôi nghe nh ng đi u c u ta đã tìm hi u đ c.

"Trong lúc ch nha sĩ th sáu tu n tr c y," c u ta b t đ u, "t đã suy nghĩ
v v n đ này t nhi u góc đ khác nhau Tr c h t ng i Do Thái là nh ng
ng i s ng sót. H đã tr i qua bao nhiêu đi u b t công trong l ch s ? H đã ph i
ch u đ ng bao nhiêu cu c tàn sát Đã bao nhiêu l n h b đ y ra kh i đ t n c,
bu c ph i lang thang kh p th gi i đ tìm m t n i tr’ chân m i đ r i l i b ném
đi m t l n n a khi đã n đ nh m i th
n i m i? Babylon, Tây Ban Nha, châu Âu.
H đã s ng sót qua nh ng Tòa án D giáo, nh ng cu c tàn sát và, qua t t c nh ng
đi u này, dân t c Do Thái v n phát tri n l n m nh. Làm th nào h gi đ c
nh ng đi u đó Nh ng dân t c khác hùng m nh h n dân t c Do Thái nhi u, v i
nh ng n n văn hóa n t ng kỳ vĩ đã không làm đ c đi u đó Ng i Ai C p c
đ i, dân t c đã xây d ng nên nh ng kim t tháp vĩ đ i nay đâu r i Ng i Hy L p
phát minh ra n n dân ch và s n sinh ra cho th gi i nh ng Plato, nh ng
Aristoste nay đâu r i Ng i La Mã v i th i hoàng kim c a công ngh tiên ti n
nay đâu r i? T t c nh ng dân t c đó đ u đã s p đ nh nh ng tòa tháp x p b ng
nh ng quân domino, ch còn l i là nh ng đ nát và ch còn t n t i trong ký c..."
C u ta d ng l i gi a câu khi cô bé b i bàn đ n đ ghi đ u ng.
Itamar gãi c m suy nghĩ và g i m t tách espresso M t latte," tôi g i. Còn
Jerome ch n cappuccino.

Ng i Do Thái đã s ng sót," Itamar ti p t c dòng suy nghĩ mà không có s
h tr c a b t c đ i quân hùng m nh hay th l c nào, mà h cũng ch a t ng s
h u s c m nh nào nh th . H thành công trong vi c gi gìn truy n th ng c a
mình trong nh ng đi u ki n b t kh thi là b i vì h đã h c đ c cách s d ng trí
óc trong nh ng hoàn c nh thay đ i không ng ng. 'B óc đó cho phép h không
ch s ng sót mà còn có nh h ng đ n môi tr ng kh c nghi t quanh mình và
phát tri n nh ng k năng ghi nh đ giúp h truy n mi ng toàn b b n Torah t
th h này sang th h khác." C u ta d ng l i m t lát D‘ sao đó chính là đi m

kh i đ u cho nghiên c u c a t ."
Và đây chính là đi u làm cho ng
khác sao?" tôi h i.

i Do Thái thông minh h n nh ng dân t c

"Ch m t lát đã )tamar ng t l i tôi, gi ng c u ta h i l ng l m t chút. C u ta
ng ng l i, tìm m t t th t chính xác "Nghe này... th c s ... t đã tìm hi u nguyên
nhân và ph ng th c c a s hình thành bí n v Trí thông minh Do Thái. Câu h i
c a c u, n u đ’ng là h có thông minh h n r t khó tr l i. Chúng ta không th k t
lu n m t câu chung chung nh th . Dân t c nào cũng có k y u ng i m nh, k
x u ng i t t, k ngu đ n ng i thông minh. T t nhiên, có nh ng ng i Công
giáo ng i H i giáo ng i (indu thông thái h n và thành đ t h n r t nhi u
ng i Do Thái mà t bi t."


Tôi l i nh đ n l n g p cô Lippman.

Mà còn ch a k đ n nhé ch’ng ta đang nói đ n lo i ng i Do Thái nào? G c
Đ c? G c Tây Ban Nha? Do Thái chính th ng? C i cách? M ? Nga? Ch ng l t t c
đ u là nh ng nhà khoa h c ki t xu t sao? S khác bi t đây l n l m Theo nh t
bi t thì câu h i ai thông minh h n ai là m t câu h i hoàn toàn không h p lý. M c
đích c a t là hi u đ c t i sao ng i Do Thái, v i t cách là m t con ng i c
th , l i đ c cho là ng
thông minh, và làm th nào mà đi u bí n hay đ c tr ng
này, l i đ c g n v i h . C u bi t ng i ta th ng nói đây không có l a làm sao
có khói Cái khói đó có th đ a t đ n v i m t s th t c th nào đó Đó m i là cái
t mu n tìm hi u )tamar k t lu n suy nghĩ c‘a mình và quay tr l i v i vi c s c
s o đ ng gi y t .
Qua khe m t tôi đ ý th y Jerome đang đ c m c tin th thao d i g m bàn.

Kh thân Jerome. Cu c th o lu n nho nh c a chúng tôi không h l y đ c c a
h n m t chút xíu h ng thú nào. Nh n ra mình b "b t qu tang," h n g p nhanh t
báo l i và đ nó ngay ng n trên bàn.

"Các c u có bi t Real Madrid đã mua Louis Figo v i giá năm m i sáu tri u
đô-la không?" H n c phân bua v đi u đã thu h’t s chú ý c a h n h n cu c đ i
tho i bên bàn.
"Th thì h i quá đà ph i không?" tôi tr l i, gi ng pha chút ng c nhiên.

)tamar nh

n m t lên và nhìn Jerome v không đ ng tình.

Ch’ng ta đang nói v m t đi u r t thú v và đây là cái đã khi n c u m t t p
trung h ? M t c u th bóng đá B Đào Nha ki m đ c hàng tri u đô-la ch vì h n
ta bi t cách đá m t qu bóng sao? Ni m ham h c h i tri th c c a c u n m đâu
v y?"
Jerome c i toét đ n t n mang tai. "Itamar à! C u bi t Louis Figo là ng
Đào Nha c đây T s c n ng r i!"

Itamar li c m t nhìn l i và c
Euro 2000," c u ta thú nh n.

i ng

iB

ng ngh u. "T tình c xem m t chút h i

Đ n tôi còn ph i ng c nhiên vì đi u này. Tôi không bao gi nghĩ )tamar có th

xem m t tr n bóng đá c u ta l’c nào cũng l n ti ng ph n đ i th thao.

Đi u quan tr ng đây là )tamar n i l i dòng suy nghĩ v a b đ t đo n c a
mình trong khi rút m t trang ra kh i đ ng gi y t
ng i Do Thái l’c nào cũng


thích cái ti ng tăm h i quá c ng đi u đó v s c m nh và trí tu c a mình. Ti ng
tăm này b t ngu n t r t nhi u th - n i s hãi lòng đ k , s thù ghét và, th t
đáng ng c nhiên, c các s li u th ng kê th c t n a, cái này t s cho các c u xem
ngay đây C u ta l y ra m t trang khác và xem xét nó. "K t lu n đ u tiên t rút ra
đ c v bí n này đi li n v i con s nh ng ng i Do Thái n i ti ng trên th gi i.
Các c u c th nghĩ mà xem nh ng cái tên Do Thái luôn n m trên đ u các danh
sách h u h t m i lĩnh v c - nh ng cái tên có nh h ng đ n toàn nhân lo i:
Moses, Maimonides, Spinoza, Sigmund Freud, Albert Emstein. Th m chí c Karl
Marx và ch’a Jesus cũng là ng i Do Thái.
"T có c m t b n danh sách nh ng ng i Do Thái n i ti ng và quy n l c nh t
trong các lĩnh v c khác nhau," Itamar ti p t c Trong văn h c ch ng h n - Shai
Agnon, Shalom Aleichem, Isaac Bashevis Singer, Franz Kafka, Isaac Asimov,
Joseph Heller, Philip Roth, Herman Wouk, Harold Robbins. T t c đ u là ng i Do
Thái."

"Còn nh c c đi n n a - Yascha Heifetz, Daniel Bumbaum, Isaac Stem, Arthur
Rub Instern, còn nhi u nhi u n a..." c u ta l t l t qua các trang gi y.
"Còn c m t lo t nh ng ng i ho t đ ng trong ngành gi i trí này. Barbara
Streisand, Mandy Patinkin, Billy Joel, Simon & Garfunkel, Paul Anka, Jerry
Seinfeld, Jackie Mason, Marcel Marceau, di n viên k ch câm ng i Pháp, Larry
King, o thu t gia David Copperfield, và th m chí c William Shatner và Leonard
Nimoy th ng đ c bi t đ n d i cái tên Thuy n tr ng Kirk và Ngài Spock
trong Star Trek."

David Copperfield là ng i Do Thái h ?" Jerome ng c nhiên h i. "M t s lăn
đ‘ng ra ch t m t nêu c bi t đi u này."

"Trong ngành công nghi p đi n nh thì tràn ng p ng i Do Thái," Itamar l i
ti p t c, m t l n n a ph t lcâu nh n xét nho nh c a Jerome. "Các c u có bi t
di n viên nào ng i Do Thái không?"

"Có ch , làm gì có ai không bi t?" tôi tr l i. "Woody Allen, anh em nhà Marx,
Billy Crystal

"C u nói đ’ng )tamar l i l c tung đ ng gi y t Còn có Steven Speilberg dĩ
nhiên r i, Bette Midler, Harrison Ford, Mel Brooks..."
"Frankeinstein," Jerome l i xen vào mà m t v n dán vào t báo.
Itamar nhìn ch m ch m vào h n, v s ng s t t đ . "Frankeinstein h ?!"


"Ph i đó là m t cái tên Do Thái mà, ch ng ph i sao
cu ì c‘ng cũng nhâc m t ra kh i t báo m t lát.

Jerome c

"Nói th thì cũng có khác gì b o G u Yogi hay Pokemon là ng
tôi đ‘a

i toe toét,

i Do Thái v y,"

"C u nói cái quái gì th ?" h n ra th đ phòng. "Ai mà ch bi t Pokemon là c a
Nh t. C u c nhìn tên b n nó xem: Pikachu này, Jigglypuff này, Butterfree này...

nh ng cái tên truy n th ng c a Nh t t th i nhà Minh đ y."
"Nhà Minh là

Trung Qu c ch

tôi s a l i l i h n.

"Còn v kinh doanh thì sao?" Itamar ch ng thèm đ ý gì đ n cu c tranh lu n
bên l c a chúng tôi và quay tr l i v i ch đ chính Có gia đình Rothchild
Reichman, Bronfman, Estee-Lauder, Max Factor, George Soros, Ralph Lauren, Levi
Strauss, Ben Cohen và Jerry Greenfield (ch c a hãng kem Ben and Jerry'), Adam
Citroen (trong hãng xe c a Pháp)... Nói cách khác, danh sách này dài l m."
Kissinger là ng

i Do Thái tôi th t ra.

"Chính xác," Itamar xác nh n. "V chính tr ..." C u ta đ o m t vào nh ng trang
giây. "Ph i, có Kissinger, Disreali, Th t ng Áo Bruno Kreisky, Th t ng Pháp
Pierre Mendes-France, Th t ng Na Uy Grew Brondenvald... và danh sách này
v n còn n a," c u ta k t lu n.
"G u Yogi là n Đ , t nghĩ th ," Jerome chia s đi u đang làm đ u óc h n b n
tâm. "Nó xu t phát t yoga. Trong ti ng Sanskirt, tên c a nó có nghĩa là ch’ g u
bay.'" H n m m c i có v th a mãn.
Cô b i bàn quay l i và mang cho chúng tôi nh ng th ch’ng tôi đã g i, c n
th n đ t nh ng chi c c c gi a bàn.

"V y, không còn nghi ng gì n a, Do Thái có l là dân t c giàu có nh t n u tính
đ n tài năng tôi k t l i. "V i danh sách nh ng ng i Do Thái xu t ch’ng nh
th , th o nào m i sinh ra đi u bí n đó Nh ng cái tên Do Thái luôn đ ng đ u m i
th ."

(oàn toàn sai )tamar khi n tôi ng c nhiên b ng câu tr l i c t l n c a c u
ta. "Danh sách này là m i th o t ng, nó d n ng i ta đ n nh ng k t lu n sai
l m." C u ta đ t l i nh ng t gi ây lên bàn và đ a m t nhìn chúng tôi. "Các c u có


bi t Newton, Copernic, Mahatma Gandhi, Leonardo da Vinci, Michelangelo,
Abraham Lincoln and Muhammed có đi m gì chung không?" c u ta h i.
"T t c đ u là đ

ng m t chi u

"Ch ng ai trong s h là ng
)tamar đang d n d t chúng tôi.

London," Jerome nh n xét hài h

c.

i Do Thái tôi nêu ý ki n, nh n ra đi u mà

"Ch ng ai trong s h là ng i Do Thái," c u ta nh c l i Nh ng m i ng i
trong s h đ u đ l i d u n đ i v i th gi i, không h nh h n so v i b t c ai
khác trong lĩnh v c c a mình. V y danh sách này và danh sách kia có gì khác
nhau?"
t i.

Jerome cu i c‘ng cũng b t báo xu ng khi tôi và h n c‘ng đ i câu tr l i s p

Không đi quá sâu vào v n đ này," Itamar b t đ u, gi i phóng chúng tôi kh i
c nh ch đ i ng i ta bi t đ n m t ng i Do Thái có tài không ch vì nh ng

thành t u c a ng i đó mà còn vì th c t r ng anh ta cũng là m t ng i Do Thái.
T nh đã t ng đ c đâu đó r ng ng i ta đã h i nhà văn Saul Bellow r ng ông
y c m th y th nào khi là m t ng i Do Thái và ông đã tr l i b ng m t câu
châm bi m đ i lo i là, 'tôi bi t mình là m t ng i Do Thái, và mình là m t ng i
M , và mình là m t nhà văn Tuy v y, tôi còn là m t fan nhi t thành c a môn khúc
côn c u, m t th c t mà ch a ai nh c t i bao gi Nói cách khác nh ng ng i Do
Thái tài năng n i b t b i vì th c t h là ng i Do Thái. L y ví d ch ng h n,
ch ng ai l i đi ch vào Stephen Hawkins và b o, 'Nhìn m t thiên tài ng i Công
giáo này!' Th c t r ng ông y là ng i Công giáo không h liên quan đ n nh ng
kh năng c a ông y đi u đó hoàn toàn khác v i nh ng nh n th c c a m i ng i
v ng i Do Thái."
Đ’ng v y," Jerome m m c

i đ ng tình.

Đi u quan tr ng nh t," Itamar ti p t c là ng i Do Thái đ c' PR t t h n
và nh n đ c s ch’ ý đ c bi t b i vì b n ch t Do Thái c a h , ch không ph i lúc
nào cũng t ng x ng v i kh năng th c s c a h trong đám đông Đây là m t
trong nh ng lý do làm lan truy n bí n đó
"C u nói 'kh năng th c s c a h trong đám đông nghĩa là sao

tôi h i.

Đ n gi n th này nhé," c u ta đáp l i, "c th h i m t ng i M hay m t
ng i châu Âu bình th ng xem trên th gi i có bao nhiêu ng i Do Thái và h
chi m bao nhiêu ph n trăm dân s th gi i đi ch c ch c c u s nh n đ c câu tr


l i là trong kho ng vài trăm tri u ng
ta gi i thích.

i đ t

đên

dân s th gi i," c u

"Làm gì có chuy n, không th đ n
đ c. Nói th thì h i quá t thì nghĩ
ng i Do Thái chi m kho ng
đ n 15% dân s th gi i Jerome c tính.
Đây v n đ là ch đó đ y )tamar c
không nh n th c đ c!"

i h hê Ngay đ n chúng ta còn

Itamar rút m t t gi y khác ra, t này trên đ u trang có ghi ch "S li u." "S
li u chính xác c a năm
c u ta đ c to, "nh ng ông b n thân m n c a tôi ,
t ng s ng i s ng trên hành tinh này là sáu t ng i m i ba tri u trong s đó
là ng i Do Thái. Th đ y! Chúng ta th c ch t đang nói đ n 0,25% dân s th gi i
thôi. Không ph i
cũng ch ng ph i 15%. Ch có m t ph n t c a m t ph n
trăm thôi Ch có v y Đó là t t c s ng i Do Thái s ng trên hành tinh này."
"Thú v th t," tôi l m b m.

"Th t đáng kinh ng c," Jerome reo lên. "C u có tính đ n nh ng nhà du hành vũ
tr ng i Nga g c Do Thái đang trên tr m vũ tr c a Nga không đ y?"
c

"Có ch , bao g m c cháu gái t m i sinh tu n v a r i n a y ch
i r ng r đ y t hào.

)tamar

"B qua Jerry Springer và Geraldo Rivera đi Jerome bu t mi ng m a mai. "Hai
ng i đó không đ c tính."
Itamar b i đ ng gi y và lôi ra m t t màu vàng ghi chi chít nh ng con s .

Tr c khi cho r ng đi u bí n này th c ra ch là m t o t ng sai l m đ t
cho các c u bi t m t đi u ng c nhiên. Không ph i ng u nhiên mà đi u bí n to l n
này đ c d ng lên xung quanh b óc và s thông minh c a ng i Do Thái đâu
Nh ng s li u th ng kê đã cho th y r ng m c dù s l ng ít nh ng tài năng c a
h l i t l ngh ch v i s l ng ít i đó
)tamar đ a cho ch’ng tôi m i ng
c m.

i m t b n phô-tô trang gi y mà c u ta đang

Trong năm t p c a b sách đ s Toàn c nh l ch s khoa h c, George Sarton
đã miêu t s phát tri n c a khoa h c xuyên su t th k XIV," Itamar b t đ u nh
ki u l i m cho m t bu i lên l p. "Trong ph n nói v th i Trung đ i, Sartort
không ch nghiên c u s phát tri n khoa h c và tri th c trong th i kỳ này mà ông


còn so sánh nh ng thành t u c a nh ng dân t c khác nhau. Nghiên c u c a ông
đã đ c p đ n r t nhi u lĩnh v c bao g m có giáo d c, công ngh , toán h c, v t lý
h c, hóa h c, y h c...
Th a giáo s

Jerome ng t l i, "vào v n đ chính đi thôi

Vân đ chính )tamar h i ng ng - "17,6% trong s nh ng nhà khoa h c
hàng đ u c a th i Trung đ i là ng i Do Thái," c u ta k t lu n.

"Và vào th i kỳ đó h chi m bao nhiêu ph n trăm dân s nói chung?" tôi h i
đ y v t hào.

"M t ph n trăm )tamar tr l i. "Nói cách khác, s nhà khoa h c ng i Do
Thái nhi u g p m i tám l n con s ng i ta th ng nghĩ đây là nói v m t s
li u. Th c t th m chí còn thú v h n n u chúng ta so sánh thành t u c a nh ng
nhà khoa h c ng i Do Thái t i các qu c gia riêng r Nh Tây Ban Nha ch ng
h n," c u ta ti p t c nh ng lý lu n c a mình. "41% trong s các nhà khoa h c
hàng đ u c a Tây Ban Nha th i Trung đ i là ng i Do Thái, m c d‘ ng i Do Thái
th c t ch chi m kho ng 2,7% dân s . S nhà khoa h c Do Thái cao g p hai m i
lăm l n s nhà khoa h c ng i Tây Ban Nha không theo đ o Do Thái."
"Th i hoàng kim c a Do Thái," tôi nh l i tên c a th i kỳ l ch s này.

Itamar ng ng m t ch’t đ suy nghĩ r i ti p t c, " đây c u ta ra hi u v phía
Jerome, "sao c u không đ c to nh ng con s này lên và cho bi t c u nghĩ gì v
chúng nh ."
Jerome c m l y t gi y và b t đ u đ c.

"Kho ng nh ng năm t 1819ng i Do Thái n m gi 20% n n kinh t
c a Đ c m c dù h ch chi m ch a đ y 1% dân s ."

Vào năm
s sinh viên theo h c t i tr
ng i Do Thái, t i Cornell là
và Princeton là

chi m ch a đ n 3% dân s ."
"Quá nhi u ph n trăm Jerome có v h i b c mình.
Đ c ti p đi )tamar gi c.

"M t ph n ba s tri u phú M là ng

i Do Thái."

ng Đ i h c Harvard là
cho d‘ ng i Do Thái