TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG, QUÁ TRÌNH NHẬN THỨC, CÁC HIỆN TƯỢNG TÂM LÝ THUỘC QUÁ TRÌNH NHẬN THỨC

TM LYẽ HOĩC AI CặNG
QUAẽ TRầNH NHN THặẽC
CAẽC HIN TặĩN G TM LYẽ
THUĩC QUAẽ TRầNH NHN THặẽC

www.yhocduphong.n


Muỷc tióu baỡi giaớn g

1. Trỗnh baỡy õổồỹc caùc h phỏn loaỷi hióỷn
tổồỹn g tỏm lyù hỗnh thaỡn h theo thồỡi
gian
2. Phỏn bióỷt õổồỹc caùc hióỷn tổồỹn g tỏm lyù
thuọỹc quaù trỗnh nhỏỷn thổùc .
3. Trỗnh baỡy õổồỹc caùc hióỷn tổồỹn g tỏm
lyù cồ baớn cuớa quaù trỗnh nhỏỷn thổùc


1. PHN LOAI HIN TặĩN G TM LYẽ
1.1. Quaù trỗnh tỏm lyù laỡ nhổợn g hoaỷt õọỹn g coù
khồới õỏửu , coù dióựn bióỳn , coù kóỳt thuùc nhũm bióỳn
nhổợn g taùc õọỹn g bón ngoaỡi thaỡn h hỗnh aớn h tỏm
lyù bón trong.
Quaù trỗnh tỏm lyù laỡ nguọửn gọỳc cuớa õồỡi sọỳn g
tinh thỏửn , xuỏỳt hióỷn nhổ mọỹt yóỳu tọỳ õióửu chốnh
ban õỏửu vồùi haỡn h vi con ngổồỡi (coù õỷc õióứm
TL, coù kinh nghióỷm sọỳn g, coù kióỳn thổùc , coù baớn
lộnh...) gọửm caùc quaù trỗnh:
Quaù trỗnh nhỏỷn thổùc : laỡ quaù trỗnh phaớn aớn h baớn
thỏn hióỷn tổồỹn g khaùc h quan (caớm giaùc , tri

giaùc , bióứu tổồỹn g, trờ nhồù, tổồớn g tổồỹn g, tổ duy,)


1. PHN LOAI HIN TặĩN G TM LYẽ
Quaù trỗnh caớm xuùc : laỡ nhổợn g rung caớm cuớa chuớ
thóứ khi nhỏỷn thổùc thóỳ giồùi bón ngoaỡi tổỡ õoù bióứu
thở thaùi õọỹ õọỳi vồùi khaùc h quan bón ngoaỡi .
Quaù trỗnh yù chờ: laỡ quaù trỗnh õióửu khióứn , õióửu
haỡn h õọỹn g cuớa chuớ thóứ nhũm caới taỷo thóỳ giồùi ,
thoớa maợn yóu cỏửu caù nhỏn vaỡ xaợ họỹi (khọng ch
õióửu khióứn caù nhỏn maỡ caớ thóỳ giồùi bón ngoaỡi )


1.2. Traỷn g thaùi tỏm lyù: laỡ õỷc õióứm cuớa hoaỷt
õọỹn g tỏm lyù trong nhổợn g khoaớn g thồỡi gian
ngừn õổồỹc gỏy nón bồới hoaỡn caớn h bón ngoaỡi
(hoỷc do caớm giaùc con ngổồỡi aớn h hổồớn g lón
haỡn h vi con ngổồỡi trong thồỡi gian õoù)
Con ngổồỡi thổồỡn g ồớ trong nhổợn g traỷn g thaùi
nhỏỳt õởnh nhổ traỷn g thaùi tỏỷp trung, lồ õaợn g,
tờch cổỷc , tióu cổỷc , khún g õởnh, phuớ õởnh, do
dổỷ, quyóỳt tỏm...


1.3. Thuọỹc tờnh tỏm lyù
Laỡ nhổợn g quaù trỗnh tỏm lyù, traỷn g thaùi tỏm lyù
thổồỡn g xuyón lỏỷp õi lỏỷp laỷi trong õồỡi sọỳn g trồớ
thaỡn h õỷc õióứm tỏm lyù bóửn vổợn g cuớa nhỏn
caùc h caù nhỏn.
Laỡ nhổợn g neùt tỏm lyù tổồng õọỳi bóửn vổợn g vaỡ ọứn

õởnh õổồỹc hỗnh thaỡn h tổỡ quaù trỗnh tỏm lyù vaỡ
traỷn g thaùi tỏm lyù baớo õaớm nhỏỳt õởnh vóử sọỳ
lổồỹn g chỏỳt lổồỹn g haỡn h vi vaỡ hoaỷt õọỹn g tỏm lyù.
Thuọỹc tờnh tỏm lyù taỷo sổỷ khaùc bióỷt caù nhỏn,
khoù hỗnh thaỡn h vaỡ cuợn g khoù mỏỳt
õi coù taùc õọỹn g ngổồỹc laỷi vồùi quaù trỗnh tỏm lyù
vaỡ traỷn g thaùi tỏm lyù.


Quan

hóỷ giổợa caùc hióỷn tổồỹn g tỏm lyù
Quaù trỗnh tỏm lyù laỡ nhổợn g hióỷn tổồỹn g coù khồới
õỏửu , dióựn bióỳn , kóỳt thuùc ; quaù trỗnh dióựn ra ngừn ;
laỡ nguọửn gọỳc cuớa õồỡi sọỳn g tỏm lyù.
Traỷn g thaùi tỏm lyù laỡ nhổợn g hióỷn tổồỹn g luọn gừn
vồùi quaù trỗnh tỏm lyù laỡ caùi nóửn cuớa tỏm lyù .
Thuọỹc tờnh tỏm lyù laỡ nhổợn g neùt õỷc trổng tỏm lyù ù
cuớa con ngổồỡi hỗnh thaỡn h tổỡ quaù trỗnh tỏm lyù vaỡ
traỷn g thaùi tỏm lyù. Thuọỹc tờnh tỏm lyù gọửm tỗnh
caớm , xu hổồùn g, tờnh caùc h ...taỷo nón 2 mỷt õổùc vaỡ
taỡi .
Caùc hióỷn tổồỹn g tỏm lyù trón õỏy õổồỹc chi phọỳi bồới
yù thổùc . Yẽ thổùc laỡ hióỷn tổồỹn g tỏm lyù cao cỏỳp aớn h
hổồớn g rỏỳt nhióửu õóỳn caùc hióỷn tổồỹn g tỏm lyù.


2. CAẽC HIN TặĩN G TM LYẽ
THUĩC QUAẽ TRầNH NHN THặẽC
2.1. Caớm giaùc

2.1.1 Khaùi nióỷm
Caớm giaùc laỡ sổỷ phaớn aùn h nhổợn g thuọỹc
tờnh rióng leớ cuớa sổỷ vỏỷt khaùc h quan, taùc
õọỹn g trổỷc tióỳp vaỡo cồ quan caớm giaùc .
Laỡ quaù trỗnh õồn giaớn nhỏỳt , coù tờnh
chỏỳt , cổồỡn g õọỹ vaỡ thồỡi haỷn coù vai troỡ
mồớ õỏửu cho caùc hoaỷt õọỹn g nhỏỷn thổùc .


2. CAẽC HIN TặĩN G TM LYẽ
THUĩC QUAẽ TRầNH NHN THặẽC
Laỡ phaớn aớn h ban õỏửu do taùc õọỹn g cuớa
thóỳ giồùi khaùc h quan vaỡo caùc cồ quan
caớm giaùc , caớm giaùc phaớn aớn h sao chuỷp
laỷi caùc thuọỹc tờnh cuớa sổỷ vỏỷt hióỷn tổồỹn g
( SVHT) tọửn taỷi ồớ bón ngoaỡi vaỡ õọỹc lỏỷp
vồùi yù thổùc . Nhổ vỏỷy caớm giaùc laỡ caùi coù
sau so vồùi hióỷn thổỷc vỏỷt chỏỳt .


2. CAẽC HIN TặĩN G TM LYẽ
THUĩC QUAẽ TRầNH NHN THặẽC
Tờnh chỏỳt cuớa caớm giaùc :
Laỡ hoaỷt õọỹn g bón trong, laỡ kóỳt quaớ cuớa hoaỷt õọỹn g khaùc h
quan vaỡo giaùc quan õóứ phỏn bióỷt caớm giaùc naỡy vồùi caớm
giaùc khaùc (xanh, õoớ, noùn g , laỷn h...)
Cổồỡn g õọỹ caớm giaùc : Laỡ mổùc õọỹ bióứu hióỷn tờnh chỏỳt cuớa
caớm giaùc . Khọỳi lổồỹn g caớm giaùc lión kóỳt vồùi nhau dỏựn tồùi
tri giaùc . Tri giaùc õổồỹc cuớn g cọỳ hổồùn g tồùi bióứu tổồỹn g, tồùi
khaùi quaùt , tồùi tổ duy.)

- Thồỡi haỷn caớm giaùc : Laỡ thồỡi gian maỡ ỏỳn tổồỹn g cuớa mọỹt
caớm giaùc cuỷ thóứ naỡo õoù õổồỹc duy trỗ ồớ con ngổồỡi .
Thồỡi gian thổồỡn g ngừn vaỡ gừn vồùi cổồỡn g õọỹ CG gỏy nón
nhổợn g ỏỳn tổồỹn g roợ raỡn g, sỏu sừc .


2. CAẽC HIN TặĩN G TM LYẽ
THUĩC QUAẽ TRầNH NHN THặẽC
Thồỡi haỷn caớm giaùc : Laỡ thồỡi gian maỡ
ỏỳn tổồỹn g cuớa mọỹt caớm giaùc cuỷ thóứ
naỡo õoù õổồỹc duy trỗ ồớ con ngổồỡi .
Thồỡi gian thổồỡn g ngừn vaỡ gừn vồùi
cổồỡn g õọỹ CG gỏy nón nhổợn g ỏỳn
tổồỹn g roợ raỡn g, sỏu sừc .


2.1.2 Phỏn loaỷi caớm giaùc
Caớm giaùc bón ngoaỡi
Thở giaùc : õổồỹc nỏứy sinh do soùn g õióỷn tổỡ taùc
õọỹn g vaỡo mừt (khoaớn g tổỡ 380-780 à m)
Thờnh giaùc : nỏứy sinh do soùn g ỏm thanh taùc
õọỹn g vaỡo tai, con ngổồỡi coù thóứ nhỏỷn bióỳt ỏm
thanh coù tỏửn sọỳ tổỡ 16-20.000 Hertz.
Khổùu giaùc : nỏứy sinh do caùc chỏỳt trong khọng
khờ taùc õọỹn g vaỡo muợi .
Vở giaùc : nỏứy sinh do caùc chỏỳt kóứ caớ trong
khọng khờ taùc õọỹn g vaỡo lổồợi .
Xuùc giaùc : Nỏứy sinh do caùc chỏỳt kóứ caớ trong
khọng khờ taùc õọỹn g vaỡo da.

2.1.2 Phỏn loaỷi caớm giaùc







Caớm giaùc bón trong
Caớm giaùc vỏỷn õọỹn g: laỡ caớm giaùc do cồ khồùp , dỏy
chũn g, bọỹ phỏỷn thuỷ caớm bón trong cồ thóứ kờch
thờch tay, lổồợi , mọi, rng hoaỷt õọỹn g.
Caớm giaùc thng bũn g: Phaớn aùn h vở trở cuớa cồ thóứ
trong khọng gian(cồ quan caớm giaùc thng bũn g
nũm ồớ thaỡn h cuớa 3 ọỳn g baùn khuyón trong tai).
C m giỏc v c th


2.1.3 Quy luỏỷt cuớa caớm giaùc
Quy luỏỷt ngổồợn g caớm giaùc vaỡ õọỹ nhỏỷy caớm
giaùc
Caớm giaùc õổồỹc tióỳp nhỏỷn trong mọỹt
khoaớn g kờch thờch nhỏỳt õởnh goỹi laỡ ngổồợn g
caớm giaùc , coù ngổồợn g tuyóỷt õọỳi trón vaỡ
ngổồợn g tuyóỷt õọỳi dổồùi .Cồ quan thở giaùc coù
thóứ tióỳp nhỏỷn aùn h saùn g kờch thờch trong
khoaớn g 380-780m coù nghộa laỡ ngổồợn g
tuyóỷt õọỳi trón laỡ 780mu(tọỳi õa) vaỡ ngổồợn g
tuyóỷt õọỳi dổồùi laỡ 390m (tọỳi thióứu ) vuỡn g

tióỳp nhỏỷn tọỳt nhỏỳt laỡ 565m.


2.1.3 Quy luáût cuía caím giaïc
 Cå quan thênh giaïc tiãúp nháûn ám thanh
trong vuìn g caím giaïc khoaín g 1620.000Hertz ngæåîn g tuyãût âäúi trãn laì
20.000Hertz vaì ngæåîn g tuyãût âäúi dæåïi laì
16Hertz vuìn g phaín aïn h täút nháút laì 1000
Hertz


2.1.3 Quy luỏỷt cuớa caớm giaùc
Ngổồợn g sai bióỷt : laỡ mổùc õọỹ chónh lóỷc h tọỳi
thióứu vóử cổồỡn g õọỹ hoỷc tờnh chỏỳt cuớa 2 kờch
thổồùc õuớ õóứ ta phỏn bióỷt õổồỹc goỹi laỡ ngổồợn g
sai bióỷt .
Ngổồợn g sai bióỷt cuớa thở giaùc laỡ 1%
Ngổồợn g sai bióỷt cuớa thờnh giaùc laỡ 1/10
ọỹ nhỏỷy : Khaớ nng nhỏỷn caớm khaùc nhau ồớ mổùc
õọỹ rỏỳt nhoớ giổợa 2 kờch thờch goỹi laỡ õọỹ nhỏỷy
(nhỏỷy caớm ).
Ngổồợn g caớm giaùc phờa dổồùi vaỡ ngổồợn g sai bióỷt
tyớ lóỷ nghởch vồùi õọỹ nhỏỷy caớm . Ngổồợn g dổồùi
caỡn g thỏỳp thỗ õọỹ nhỏỷy caỡn g cao


Quy luỏỷt vóử sổỷ thờch ổùn g : Laỡ khaớ nng
thay õọứi õọỹ nhỏỷy cho phuỡ hồỹp vồùi sổỷ
thay õọứi cuớa cổồỡn g õọỹ, tờnh chỏỳt cuớa
kờch thờch, quy luỏỷt chung vóử sổỷ thờch

ổùn g cuớa caớm giaùc laỡ :
Tng õọỹ nhỏỷy caớm khi gỷp kờch thờch
yóỳu . Giaớm õọỹ nhỏỷy caớm khi gỷp kờch
thờch maỷn h vaỡ lỏu.
Sổỷ thờch ổùn g cuớa mọựi caớm giaùc khọng
giọỳn g nhau.Coù nhổợn g caớm giaùc thờch
ổùn g nhanh nhổ nhỗn, ngổới , noùn g
laỷn h...Coù nhổợn g caớm giaùc thờch ổùn g
chỏỷm nhổ nghe, õau, thng bũn g...Khaớ
nng thờch ổùn g cuớa con ngổồỡi coù thóứ


Quy luỏỷt vóử sổỷ taùc õọỹn g qua laỷi :
Con ngổồỡi laỡ mọỹt chốnh thóứ, thọỳn g
nhỏỳt , moỹi giaùc quan õóửu quan hóỷ mỏỷt
thióỳt theo quy luỏỷt :
Kờch thờch yóỳu lón cồ quan phỏn tờch
naỡy seợ laỡm tng nhaỷy caớm lón cồ
quan khaùc .
Kờch thờch maỷn h lón cồ quan phỏn
tờch naỡy seợ laỡm giaớm õọỹ nhỏỷy caớm
lón cồ quan khaùc .


2.1.4 Rọỳi loaỷn caớm giaùc
Tng caớm giaùc : Tng khaớ nng thu
nhỏỷn kờch thờch coù thỏỷt . Khi ngổồợn g
caớm giaùc tuyóỷt õọỳi dổồùi giaớm xuọỳn g,
bóỷn h nhỏn õaùp ổùn g mọỹt caùc h quaù mỏựn
caớm vồùi kờch thờch, nhióửu khi nhổợn g

kờch thờch trung bỗnh hoỷc nheỷ cuợn g
laỡm cho ngổồỡi bóỷn h khọng chởu nọứi .


Giaớm caớm giaùc : Giaớm khaớ nng thu
nhỏỷn kờch thờch coù thỏỷt . Khi ngổồợn g
caớm giaùc tuyóỷt õọỳi dổồùi tng cao,
ngổồỡi bóỷn h khọng tióỳp thu õổồỹc nhổợn g
taùc õọỹn g coù cổồỡn g õọỹ kờch thờch trung
bỗnh hoỷc thỏỳp . Nhổợn g ngổồỡi bóỷn h õoù
thỏỳy xung quanh mỗnh nhổ mồỡ mồỡ, aớo
aớo , moỹi tióỳn g õọỹn g nhổ xa xọi, moỹi
thổùc n trồớ nón nhaỷt nheợo .


Mỏỳt caớm giaùc : Khọng coù khaớ nng thu
nhỏỷn kờch thờch coù thỏỷt .
Loaỷn caớm giaùc : Caớm giaùc khọng õuùn g,
ngổồỡi bóỷn h coù nhổợn g caớm xuùc khọng
bỗnh thổồỡn g, kyỡ laỷ hoỷc coù sổỷ lỏựn lọỹn
vóử caớm giaùc . Trong rọỳi loaỷn caớm giaùc
baớn thóứ, bóỷn h nhỏn thỏỳy õau nhổùc , tó
buọửn , khoù chởu trong cồ thóứ, trong nọỹi
taỷn g mọỹt caùc h vọ cồù khoù hióứu . Hoỷc
ngổồỡi bóỷn h tióỳp nhỏỷn caùc caớm giaùc
thọng thổồỡn g trồớ nón nỷn g nóử hồn.


2.2. Tri giaùc
2.2.1 Khaùi nióỷm

Tri giaùc laỡ quaù trỗnh tỏm lyù phaớn aớn h
mọỹt caùc h troỹn veỷn caùc thuọỹc tờnh cuớa
sổỷ vỏỷt , hióỷn tổồỹn g khi chuùn g trổỷc tióỳp
taùc õọỹn g vaỡo giaùc quan. Laỡ quaù trỗnh
phaớn aớn h trong yù thổùc con ngổồỡi vóử
nhổợn g sổỷ vỏỷt hióỷn tổồỹn g khi chuùn g
taùc õọỹn g trổỷc tióỳp vaỡo cồ quan caớm
giaùc .
Tri giaùc hỗnh thaỡn h tổỡ caớm giaùc nhổng
õổồỹc phaùt trióứn lón.


2.2. Tri giaùc
Tri giaùc laỡ sổỷ phaớn aớn h cao hồn so vồùi
caớm giaùc , phaớn aớn h mọỹt caùc h tọứn g hồỹp
caùc thuọỹc tờnh cuớa sổỷ vỏỷt hióỷn tổồỹn g
cho mọỹt hỗnh aớn h troỹn veỷn trón naợo bọỹ.
Caớm giaùc tri giaùc laỡ nhổợn g nhỏỷn thổùc
caớm tờnh laỡ nhổợn g nhỏỷn thổùc ban õỏửu
vaỡ coù nhổợn g õỷc õióứm chung:
Trổỷc quan cuỷ thóứ.
ồn leớ.
Trổỷc tióỳp bũn g caớm giaùc


2.2.2 Phỏn loaỷi tri giaùc
Phỏn loaỷi dổỷa vaỡo hỗnh thổùc tọửn taỷi cuớa sổỷ
vỏỷt hióỷn tổồỹn g
Tri giaùc khọng gian: cho bióỳt õổồỹc thuọỹc
tờnh khọng gian nhổ hỗnh daùn g, õọỹ lồùn , vở

trờ, khoaớn g caùc h cuớa sổỷ vỏỷt hióỷn tổồỹn g .
Tri giaùc thồỡi gian: cho bióỳt dióựn bióỳn tọửn
taỷi nhanh, chỏm, lión tuỷc cuớa sổỷ vỏỷt hióỷn
tổồỹn g.Chởu sổỷ chi phọỳi cuớa nhióửu yóỳu tọỳ
nhổ quaù trỗnh sinh hoỹc , nhởp õióỷu sinh
hoỹc cuớa cồ thóứ. Chởu sổỷ chi phọỳi cuớa chu
kyỡ thión nhión cuớa mọi trổồỡn g.


Tri giaùc vỏỷn õọỹn g : cho bióỳt sổỷ vỏỷn
õọỹn g cuớa sổỷ vỏỷt hióỷn tổồỹn g, mọỳi
quan hóỷ giổợa thồỡi gian vaỡ khọng
gian, phổồng hổồùn g, tọỳc õọỹ cuớa sổỷ
vỏỷt hióỷn tổồỹn g .
Phỏn loaỷi dổỷa vaỡo bọỹ maùy phỏn tờch
Tri giaùc nhỗn .
Tri giaùc nghe
Tri giaùc ngổới
Tri giaùc sồỡ moù
Tri giaùc nóỳm