Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh tiểu học

Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

I. Phần mở đầu
I.1. Lý do chọn đề tài
Trong kho tàng âm nhạc dân gian của nước ta, dân ca được xem là di sản văn
hóa của dân tộc. Là quốc gia của một cộng đồng với 54 dân tộc anh em chung sống,
mỗi dân tộc đều có đặc điểm địa lý, khí hậu, điều kiện, hoàn cảnh sống khác nhau.
Điều đó đã sản sinh ra những bài dân ca mang hương sắc riêng, tô điểm thêm cho
kho tàng dân ca Việt Nam. Cái hay, cái đẹp, cái tinh túy của dân ca đã được nhân
dân ta chắt lọc, mài dũa, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Dân ca đã gắn bó
với cuộc sống con người, đi vào đời sống tinh thần, tham gia vào các sinh hoạt văn
hóa, lao động hàng ngày của mỗi người dân lao động.
Ngay từ thuở ấu thơ, mỗi trẻ em trong cộng đồng dân tộc Việt đã được tắm
mình trong những âm điệu ngọt ngào, thiết tha của những câu hát ru. Những làn điệu
dân ca tiêu biểu, đặc sắc của từng vùng miền đã làm rung động tâm hồn mỗi người
dân Việt. Cho đến ngày nay, những di sản nghệ thuật quý báu ấy vẫn là những
nguồn sữa dinh dưỡng để bồi bổ, nuôi dưỡng tâm hồn cho mỗi con người, nhất là
trong bối cảnh của thời kì hội nhập và toàn cầu hóa, khi mà sự giao thoa và tiếp
biến các giá trị văn hóa nói chung và văn hóa dân gian nói riêng đã tạo nên
những trào lưu mới trong xã hội, và cũng tạo nên những ảnh hưởng không ít tới
sự hình thành và phát triển những nét tâm lý, tính cách của thế hệ trẻ.
Hát dân ca là một trong những tinh hoa văn hóa của dân tộc Việt Nam, đã và
đang được gìn giữ, phát triển. Đối với giáo dục, các bài hát dân ca đã được đưa vào
trong chương trình học của các bậc học. Tuy nhiên, trong chương trình môn Âm
nhạc của bậc Tiểu học thì các bài hát dân ca còn rất ít. Do vậy sự hiểu biết của các
em học sinh Tiểu học về dân ca chưa thật sự sâu rộng. Mặt khác sự xâm nhập tràn
lan của những dòng nhạc hiện đại, nhạc giải trí đã khiến cho các em ít quan tâm tới
việc lưu giữ các làn điệu dân ca riêng của quê hương mình.
Trong những năm qua, cùng với phong trào thi đua “Xây dựng Trường học thân

thiện - Học sinh tích cực”, Nhà trường và Phòng giáo dục & ĐT huyện Krông Ana
đã tổ chức nhiều Hội thi học sinh Tiểu học hát dân ca. Thông qua hội thi nhằm phát
triển phong trào hát dân ca trong các trường tiểu học. Tuy nhiên để phong trào đó
mãi được duy trì như mục tiêu đã định thì đòi hỏi nhà trường và giáo viên cần phải
có những hoạt động thường xuyên hơn, tích cực hơn. Vì vậy, là một giáo viên Âm
nhạc, tôi luôn trăn trở và đặt cho mình câu hỏi: Phải làm gì, và làm như thế nào để
duy trì và phát triển được phong trào hát dân ca trong trường Tiểu học, học sinh đam
mê tìm hiểu, yêu thích học hát các bài dân ca? Từ thực tế học tập của học sinh và
qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy, trao đổi với đồng nghiệp cũng như nghiên cứu
trên các tài liệu, phương tiện thông tin đại chúng, tôi mạnh dạn đưa ra một số kinh
nghiệm trao đổi với mong muốn định hướng thị hiếu thưởng thức âm nhạc cho học
sinh, đồng thời góp phần lưu giữ, bảo tồn giá trị văn học truyền thống của dân tộc,
giúp cho tất cả học sinh Tiểu học yêu thích học hát, hát hay, hát đúng các bài dân ca,
góp phần bảo tồn và phát huy được những giá trị văn hóa to lớn của dân tộc, thông
1


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

qua đề tài: “Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học”.
I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Mục tiêu
Đưa ra những biện pháp để học sinh Tiểu học yêu thích học hát các bài dân ca. Đồng
thời, giúp các em nhận ra những giá trị văn hóa to lớn, tìm hiểu sâu hơn, tăng cường
vốn hiểu biết về kho tàng dân ca Việt Nam, từ đó các em thêm trân trọng, yêu quý và
biết lưu giữ những điệu hồn của dân tộc Việt.
Nhiệm vụ
Thực hiện các giải pháp trong đề tài nhằm tạo được tâm lí thoải mái, hào hứng,

ý thức học tập tốt mỗi khi đến tiết Âm nhạc có nội dung học hát các bài hát dân ca,
đồng thời kích thích tiềm năng nghệ thuật, kĩ năng sáng tạo, phát triển khả năng cảm
thụ âm nhạc, góp phần học tốt các môn học khác.
I.3. Đối tượng nghiên cứu
Học sinh trường Tiểu học Krông Ana, năm học 2013- 2014
I. 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Phần dạy – học hát các bài hát dân ca trong chương trình Âm nhạc Tiểu học.
I.5. Phương pháp nghiên cứu
- Thu thập các tài liệu về dạy hát dân ca cho học sinh phổ thông.
- Phương pháp trải nghiệm thực tế: Vận dụng những kinh nghiệm của cá nhân
vào các tiết dạy hát dân ca ở trường.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Trao đổi với đồng nghiệp về những kết quả
thu được, điều chỉnh cho phù hợp với thực tế dạy học tại nhà trường.
- Phương pháp quan sát sư phạm
- Phương pháp so sánh
- Khảo sát trình độ học sinh
II. Phần nội dung
II.1. Cơ sở lý luận
Học sinh Tiểu học ở lứa tuổi từ 6 đến 11, đây là lứa tuổi rất nhạy cảm với Âm
nhạc. Với nhận thức của học sinh tiểu học thì hát dân ca chiếm vị trí quan trọng
trong nghệ thuật âm nhạc. Âm nhạc dân gian giúp các em hướng tới cái “Chân Thiện - Mỹ”. Việc đưa dân ca vào trường học không chỉ đơn thuần là dạy dân ca, hát
dân ca mà quan trọng là giúp học sinh nhận ra được những giá trị to lớn của dân ca,
từ đó các em biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ điệu hồn dân tộc, góp phần giáo
dục các em trở thành những người phát triển toàn diện. Ngoài ra, còn giúp các em có
tâm hồn phong phú và bớt mệt mỏi sau những giờ học căng thẳng.
Trong chương trình Âm nhạc ở Tiểu học, Học hát là nội dung trọng tâm, được
thực hiện từ lớp 1 đến lớp 5, đây cũng là phân môn học sinh yêu thích nhất. Phân
môn Học hát có ba dạng bài là: Bài hát thiếu nhi Việt Nam, dân ca và các bài hát
nước ngoài. Việc dạy hát dân ca cho học sinh tiểu học là rất khó so với dạy các bài
2

Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

hát thiếu nhi trong chương trình sách giáo khoa. Bởi mỗi bài dân ca trong chương
trình đều gắn liền với đời sống sinh hoạt, những truyền thống văn hóa tốt đẹp của
một vùng, hoặc của đặc thù riêng một dân tộc, có cách nói, cách diễn đạt khác nhau
giữa vùng này với vùng khác, từ thực tiễn đó đã trở thành động cơ để tôi tìm tòi
khám phá, thử nghiệm bằng kinh nghiệm và năng lực nghiệp vụ của mình để tìm ra
kinh nghiệm sư phạm, những phương pháp dạy học phù hợp với đặc thù của dạy hát
dân ca, giúp các em nhanh tiếp cận với văn hóa âm nhạc dân gian, nhẹ nhàng và hiệu
quả hơn.
II.2. Thực trạng
a. Thuận lợi – khó khăn
* Thuận lợi:
Từ nhiều năm nay, Bộ giáo dục đã đưa chương trình dạy dân ca vào các trường
học phổ thông từ cấp học Mầm non với nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Do
vậy, học sinh sớm được làm quen với các bài hát dân ca, nên khi bước sang Tiểu
học, nội dung học hát này không còn lạ đối với các em. Theo đó, những điệu hò man
mát xa khơi, những tiếng ru vời vợi trưa hè, những bài ca thấm đẫm tình đất, tình
người…đã trở nên quen thuộc đối với nhiều học sinh, góp phần nuôi dưỡng tâm hồn,
hình thành nhân cách các em ngay từ nhỏ.
* Khó khăn:
Theo cấu trúc chương trình bộ môn âm nhạc ở cấp tiểu học mỗi lớp có 12 bài
hát chính khóa và 6 bài hát học thêm tự chọn. Với thời lượng khiêm tốn đó, rất khó
để giúp học sinh tìm hiểu được sâu về loại hình văn hóa nghệ thuật này. Hơn nữa cơ
sở vật chất phục vụ cho giảng dạy dân ca còn nhiều thiếu thốn: phòng dạy môn Âm
nhạc vẫn còn chung với phòng học các môn học khác, chưa có trang thiết bị tranh

ảnh, tư liệu, các nhạc cụ dân tộc…chưa sử dụng phương pháp diễn xướng dân ca (lí
do không đủ thời gian trong một tiết dạy chỉ 35- 40 phút, thiếu không gian biểu
diễn….)
Một số CMHS còn chưa quan tâm đến việc học Âm nhạc của con mình.
b. Thành công – hạn chế
* Thành công
Đa số HS đều hào hứng và yêu thích các bài hát dân ca khi được học.
Bước đầu học sinh được tìm hiểu sâu hơn về kho tàng dân ca Việt Nam.
Các em đã biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ những giá trị văn hóa của dân
tộc.
Tham gia các cuộc thi Hát dân ca các cấp đạt giải cao.
* Hạn chế
- Khả năng tiếp thu và ý thức học tập của một số em còn hạn chế.
- Một số em chưa tự tin, chưa mạnh dạn khi học hát.
- Một số bậc cha mẹ học sinh chưa quan tâm nhắc nhở con em mình học tập,
cũng như chuẩn bị chưa đầy đủ về sách giáo khoa, đồ dùng học tập môn Âm nhạc.
3


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

c. Mặt mạnh – mặt yếu
* Mặt mạnh
Những nốt nhạc luyến láy, những giai điệu du dương của dân ca tạo nên âm
thanh lôi cuốn dễ đi vào lòng người, nên học sinh rất thích nghe, thích hát và thuộc
rất nhanh các bài hát dân ca.
* Mặt yếu
Các bài hát dân ca còn mang tính chất vùng miền, khi dạy hát học sinh chưa

hiểu hết về tập quán sinh hoạt khi sáng tác bài dân ca của từng vùng khác nhau trên
mọi miền đất nước.
Vốn kiến thức sơ đẳng về dân ca Việt Nam nói chung của các em rất hạn chế.
d. Các nguyên nhân, yếu tố tác động
* Nguyên nhân của thành công
- Được sự quan tâm của các cấp Lãnh đạo và Nhà trường đã tạo điều kiện tương
đối đầy đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học môn Âm nhạc như đàn Organ,
một số nhạc cụ gõ đệm.
- Đa số học sinh ngoan, yêu thích học môn Âm nhạc
- Có sự giúp đỡ nhiệt tình của các đồng nghiệp trong việc góp ý về phương
pháp, hình thức tổ chức dạy học giúp học sinh tiến bộ.
- Bản thân luôn nghiên cứu tham khảo tài liệu, tìm tòi sáng tạo và học hỏi kinh
nghiệm để lựa chọn, đưa ra những phương pháp giảng dạy phù hợp với từng đối
tượng học sinh nhằm nâng cao kiến thức về dân ca cũng như phương pháp dạy hát
dân ca.
* Nguyên nhân của hạn chế
CSVC chưa đáp ứng đầy đủ những yêu cầu cần thiết để dạy dân ca như: Thiếu
các nhạc cụ dân tộc, tranh ảnh minh họa…. Vì theo TS Trần Quốc Việt - Trưởng
môn Âm nhạc, trường Cao đẳng sư phạm Hà Nội nói: "Đi kèm với việc dạy hát dân
ca, cần giới thiệu cả các nhạc cụ dân tộc phù hợp với từng vùng miền, tránh lệ thuộc
quá nhiều vào nhạc khí phương tây”. Hơn nữa không gian để biểu diễn các bài hát
dân ca trong các tiết học cũng chưa được đáp ứng.
Thiếu tài liệu, tư liệu về dạy hát dân ca ở trường Tiểu học (chủ yếu là giáo viên
tự sưu tầm và chọn lọc trong quá trình giảng dạy)
e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra
Khả năng tiếp thu Âm nhạc của học sinh Tiểu học có sự phát triển rõ rệt từ lớp
1 đến lớp 5. Ví dụ học sinh lớp 1, 2 có trí nhớ còn hạn chế, các em khó học thuộc
những bài hát có lời ca tương đối dài hoặc có nhiều lời ca. Nhưng đến lớp 4, 5, khả
năng ghi nhớ của học sinh đã được nâng cao hơn so với giai đoạn trước.
Biểu hiện về năng lực âm nhạc của học sinh cũng khác biệt, mỗi lớp thường có

cả những em học khá giỏi, trung bình và học yếu. Cũng có những học sinh có năng
khiếu ở mặt này nhưng lại yếu ở mặt khác, ví dụ: hát đúng về cao độ thì lại chưa
vững về trường độ, có khả năng gõ đệm tốt nhưng lại yếu về vận động theo nhạc…
Đa số học sinh có khả năng hát kết hợp các hoạt động khác như: vận động theo nhạc,
4


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

gõ đệm, tham gia trò chơi… Hứng thú, sở thích âm nhạc của học sinh không hoàn
toàn giống nhau, cảm nhận thẩm mĩ âm nhạc của các em cũng khác biệt.
Thực tế hiện nay, trong giảng dạy bộ môn âm nhạc của Tiểu học, chương trình
học dân ca còn ở mức “khiêm tốn”: khối lớp 1,2,3 mỗi lớp có 12 bài chính khóa và 6
bài học thêm tự chọn, khối 4,5 mỗi lớp có 10 bài chính khóa và 6 bài học thêm tự
chọn. Với thời lượng khiêm tốn đó, dù học sinh thực sự yêu âm nhạc dân tộc mong
muốn biết nhiều bài hát dân ca khó thành hiện thực, mặt khác do số tiết âm nhạc
không nhiều và thời lượng cho một tiết học cũng hạn chế (35 – 40 phút /1 tiết/1
tuần), nên việc giáo dục dân ca cho học sinh khó có thể đi vào chiều sâu.
Về sách giáo khoa hiện hành, học sinh Tiểu học được học 55 bài hát, trong đó
có 11 bài dân ca, đó là:
- Quê hương tươi đẹp (dân ca Nùng)
- Lícây xanh (dân ca Nam Bộ)
- Xoè hoa (dân ca Thái)
- Bắc kim thang (dân ca Nam Bộ)
- Gà gáy (dân ca Cống)
- Ngày mùa vui (dân ca Thái)
- Bạn ơi lắng nghe (dân ca Ba na)
- Cò lả (dân ca đồng bằng Bắc Bộ)

- Chim sáo (dân ca Khmer)
- Màu xanh quê hương (dân ca Khmer)
- Hát mừng (dân ca Hrê)
Để việc dạy và học dân ca trong trường phổ thông phát huy hiệu quả, cần diễn
xướng như một phương pháp dạy. Tuy nhiên hiện nay, việc dạy chay vẫn là hiện
tượng phổ biến tại các trường học: lên lớp tập thể, học thuộc lời, hát đúng giai điệu
là xong, ít giáo viên sử dụng phương pháp diễn xướng (vì không có thời gian cho
các hoạt động này). Phần lớn giáo viên dạy theo sách giáo khoa, kết quả dừng lại ở
việc thuộc lòng lời bài hát, làn điệu, tiết học nhạc khô cứng. Mặt khác, dân ca liên
quan đến môi trường diễn xướng như: cây đa, bến nước, sân đình, đời sống sinh hoạt
xã hội thường ngày của đồng bào các dân tộc, các vùng miền…các trang phục cho
việc biểu diễn các bài hát dân ca chưa được thực hiện thường xuyên.
Để thực hiện nhiệm vụ đổi mới phương pháp dạy học Âm nhạc. Năm 2013 Sở
GD&ĐT Tỉnh Đắk Lắk đã tập huấn và đưa vào giảng dạy các bài hát dân ca của địa
phương với số lượng một tiết trên một học kì. Tuy số lượng còn ít ỏi nhưng cũng đã
góp phần làm phong phú nguồn tư liệu về dân ca địa phương, nâng cao chất lượng
giáo dục Âm nhạc và giáo dục văn hóa trong trường học.
II.3. Giải pháp, biện pháp
5


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
Những giải pháp, biện pháp được nêu trong đề tài nhằm tổng kết các phương
pháp, kĩ năng thu được từ thực tiễn giảng dạy. Mặt khác nhằm trao đổi với các giáo
viên dạy Âm nhạc về việc vận dụng các phương pháp vào trong giảng dạy giúp học
sinh nhận ra được những giá trị to lớn của dân ca, từ đó các em biết trân trọng, yêu

quý, biết lưu giữ những nét văn hóa của dân tộc, đồng thời giúp học sinh biết được
những phong tục tập quán trên mọi miền đất nước qua đó các em có thể học tốt các
môn học khác.
b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
Quy trình dạy hát một bài hát dân ca cũng giống với việc dạy hát các bài hát
thiếu nhi và các bài hát nước ngoài (gồm 2 tiết: Tiết dạy bài hát mới và tiết ôn tập),
nhưng kĩ thuật dạy hát dân ca có nhiều khác biệt. Sự khác biệt này mới tạo nên
những phong cách, màu sắc riêng của dân ca. Sau đây là một số kinh nghiệm mà tôi
đã vận dụng trong thực tế giảng dạy của mình:
Đối với tiết dạy bài hát dân ca
* Giới thiệu bài hát
Bước giới thiệu bài hát, tôi thường dùng bản đồ để giới thiệu vị trí địa lí nơi mà
bài hát dân ca được ra đời, dùng tranh ảnh để giới thiệu về những nét sinh hoạt văn
hoá, sinh hoạt cộng đồng, về phong cảnh các vùng miền, xuất xứ và nét đặc trưng
của bài dân ca sắp học (như thang âm, các từ đệm, trang phục, các động tác múa…)
sao cho phù hợp với sự tiếp thu của học sinh, ngoài ra tôi còn giới thiệu sơ lược về
một số nhạc cụ dân tộc của vùng miền đó, sau đó tôi gọi 1 – 2 học sinh lên chỉ vị trí
trên bản đồ để nhận biết. Bước này rất hấp dẫn học sinh và mang lại cho các em
nhiều kiến thức bổ ích, giúp học sinh hiểu sâu hơn về xuất xứ bài hát, là dân ca của
vùng nào, vùng dân ca đó ở vị trí nào trên bản đồ đất nước Việt Nam. Trên cơ sở đó
các em tuy không được đi thăm quan nhưng cũng có thể hiểu biết sơ lược về vùng
đất đó. Mỗi dân tộc có một nền văn hoá riêng, các vùng dân ca nằm khắp đất nước
nhưng mỗi một bài dân ca có những nét đẹp riêng. Việc sử dụng bản đồ nhằm thu
hút sự chú ý tò mò ham hiểu biết của học sinh. không những thế nó còn tạo cho giờ
dạy thêm phong phú và sử dụng đồ dùng đạt hiệu quả.
VD: Dạy tiết 19 (Lớp 5) - Học hát: Bài “Hát mừng” dân ca Hrê (Tây Nguyên).
Trong phần giới thiệu bài hát, tôi treo bản đồ và yêu cầu học sinh lên chỉ vùng
Tây Nguyên và nêu những hiểu biết của mình về dân tộc Hrê và những nét đặc trưng
riêng của vùng đất này (nếu biết). Sau đó tôi cung cấp một số kiến thức về Tây
Nguyên như: Có nhiều lễ hội của đồng bào các dân tộc (như Lễ hội mừng lúa mới,

cúng bến nước…khi làm lễ thường sử dụng các nhạc cụ như cồng, chiêng…và giới
thiệu trang phục của dân tộc Hrê qua hình ảnh).
* Nghe hát mẫu
Đối với học sinh Tiểu học thì việc nghe hát mẫu kết hợp động tác minh họa kèm
6


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

theo, sẽ làm cho HS cảm nhận đầy đủ, trọn vẹn được tình cảm của bài dân ca đó
mang lại và HS sẽ thấy thích thú hơn, mong muốn được học hát hơn. Vì vậy khi cho
HS nghe bài hát mẫu, tôi thường sưu tầm những băng đĩa có hình ảnh để học sinh
vừa được nghe giai điệu bài dân ca, vừa được xem những động tác biểu diễn, giúp
các em hiểu kĩ hơn về trang phục và động tác múa hát đặc trưng của từng vùng
miền. Qua đó, khi dạy các em trình bày bài hát kết hợp vận động, các em đã phần
nào nắm được những động tác múa hát đặc trưng của bài dân ca mình trình bày. Tuy
nhiên, để thay đổi không khí cho các tiết học, khi hát mẫu - tôi cũng thường tự trình
bày bài hát dân ca kết hợp với một số động tác biểu diễn đơn giản hoặc sử dụng nhạc
cụ gõ đệm của dân tộc như: Song loan, thanh phách…tôi quan sát thấy HS rất chăm
chú khi nghe bài hát
VD: Dạy tiết 12 (Lớp 4) - Học hát: Bài “Cò lả” dân ca Đồng bằng Bắc Bộ
Khi hát mẫu bài hát: Lần 1, tôi kết hợp dùng thanh phách gõ đệm theo nhịp của
bài hát, lần 2, tôi kết hợp với một số động tác phụ họa đơn giản phù hợp với nội
dung bài Cò lả.
* Đọc lời ca
Để học sinh hiểu được nội dung ý nghĩa của bài dân ca, của từng câu từ, lời ca
dân gian của một dân tộc, một vùng miền là việc làm rất quan trọng, vì khi HS hiểu
được ý nghĩa nội dung bài dân ca, các em sẽ cảm thấy gần gũi với bài hát hơn.

Trong bước đọc lời ca, sau khi đọc, tôi thường cho HS giải nghĩa của một số ca
từ (nếu các em biết). Với những từ HS chưa hiểu, tôi giải nghĩa và phân tích kĩ để
HS năm được những từ khó trong bài hát.
VD: Từ Xoè hoa trong bài cùng tên có nghĩa là “Múa hoa”. Bài Gà gáy, từ “té
le” là một cách cảm nhận của đồng bào Cống về tiếng gáy te te của chú gà trống
choai. Bài Bắc kim thang, từ “kèo” là thanh gỗ hoặc tre nằm trên cột nhà, làm khung
đỡ trần nhà; “té” nghĩa là ngã; “làm chi” nghĩa là làm gì; “le le” nghĩa là con vịt trời;
“bìm bịp” là một loài chim. Hoặc bài Cò lả, từ “phủ” là chỉ đơn vị hành chính ngày
xưa, tương đương với “huyện” ngày nay. Hay bài Lí cây xanh, từ “lí” nghĩa là khúc
hát ngắn về cây xanh….
* Khởi động giọng
Khi dạy các bài hát thiếu nhi hoặc các bài hát nước ngoài, trong bước khởi động
giọng, tôi thường sử dụng gam trưởng hoặc gam thứ của Âm nhạc phương Tây cho
HS khởi động giọng, ví dụ:

Nhưng khi dạy hát dân ca. Do sắc thái riêng của từng vùng miền, nên mỗi bài
lại có một màu sắc riêng, và thường viết bằng thang âm ngũ cung, như Pha Son La
7


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

Đô Rê (Trong bài hát Quê hương tươi đẹp), Đô Rê Mi Son La (Trong bài hát Lí cây
xanh)…, vì thế việc sử dụng gam trưởng, thứ của phương Tây là không phù hợp. Do
đó tôi thường sử dụng chính thang âm của từng bài làm mẫu âm khởi động. Thậm
chí có bài tôi đã dùng giai điệu của bài hát làm mẫu để học sinh khởi động giọng.
VD: Dạy tiết 23 (Lớp 4) - Học hát: Bài “Chim sáo” dân ca Khơ me Nam Bộ
Tôi đã sử dụng câu hát cuối là mẫu âm dùng để khởi động giọng:

Việc sử dụng mẫu âm này vừa giúp học sinh bước đầu được nghe âm hưởng
của bài hát dân ca, ngoài ra còn giúp các em được tiếp xúc với giai điệu để khi học
bài hát dễ dàng hơn, nhanh hơn.
*Chia câu hát
Khi dạy bài hát dân ca, việc chia các câu hát trong bài dân ca phải hết sức linh
hoạt: có thể có câu hát dài, có câu hát ngắn vì bài dân ca thường được xây dựng từ
thơ lục bát, lời ca đệm thêm bằng những hư từ như “ơi, à, í a….” nên cấu trúc không
cân đối.
VD: Dạy tiết 4 (Lớp 2) - Học hát: Bài “Xòe hoa” dân ca Thái
Tôi chia bài hát thành 4 câu hát với độ dài ngắn không đều nhau:
Câu 1: Bùng bong bính boong ngân nga tiếng cồng vang vang.
Câu 2: Nghe tiếng chiêng reo vui rộn ràng.
Câu 3: Nghe tiếng khèn tiếng sáo vang lừng.
Câu 4: Tay nắm tay ta cùng xoè hoa.
* Tập hát từng câu
Đặc điểm riêng biệt của dân ca là sử dụng tiếng hát có luyến, láy rất nhiều. Nên khi
dạy HS hát dân ca, bước tập hát từng câu là bước trọng tâm nhất của việc dạy hát. Vì
vậy, tôi giải thích cho HS hiểu: luyến là tiếng hát có 2 hoặc nhiều nốt nhạc khác cao
độ được liên kết với nhau và có hình vòng cung phía dưới, nếu nốt nhạc sau cao hơn
nốt trước thì là luyến lên và ngược lại. Để HS hát đúng những tiếng hát có dấu
luyến, láy cũng như thể hiện được sắc thái của HS tôi thường tăng cường hát mẫu và
hướng dẫn HS vừa nghe hát mẫu, vừa nhìn lời ca, vừa nhìn nốt nhạc, tôi đặt một số
câu hỏi để HS nắm chắc kiến thức khi học những bài dân ca có nhiều tiếng hát
luyến láy. HS trả lời đúng câu hỏi của tôi, có nghĩa là đã nắm được 50% giai điệu
của câu hát.
VD: Bài “Cò lả” là bài dân ca có rất nhiều tiếng hát luyến, tôi hướng dẫn HS hát
như sau: Khi dạy câu hát đầu: con cò cò bay lả lả bay la là câu hát có nhiều tiếng hát
8

Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

luyến lên và xuống, sau khi hát mẫu, tôi đặt câu hỏi: câu hát đó có mấy tiếng hát
luyến, tiếng nào luyến lên, tiếng nào luyến xuống? vì sao em biết? và với câu hát này
tôi thường tập hát nhiều lần hơn, kĩ hơn so với 3 câu khác để HS nắm chắc giai điệu
của bài hát. Trong lớp có những HS hát tốt, hát hay, tôi chỉ định hát mẫu và hướng
dẫn cho các bạn hát chưa đúng. Ngoài ra, tôi cũng hướng dẫn các em cách lấy hơi 2
lần, ở đầu câu và giữa câu hát

* Hát cả bài
Để giờ học hát dân ca sôi nổi, thu hút được sự chú ý, khơi dậy niềm đam mê
yêu thích học hát của HS. Khi hướng dẫn hát cả bài, tôi thường sử dụng nhạc cụ đệm
cho các em hát theo. Tôi dùng âm sắc trong đàn để thể hiện âm hưởng dân ca của
từng vùng miền.
VD: Bài “Xòe hoa” – Dân ca Thái, tôi dùng âm sắc gần giống tiếng khèn để
đệm hát – Tiếng khèn sẽ làm cho các em liên tưởng đến một không gian bao la của
miền Tây Bắc, với ruộng bậc thang và những điệu múa xòe của các cô gái Thái.
Hoặc bài “Bạn ơi lắng nghe” – Dân ca Bana, tôi dùng âm sắc tiếng đàn đá hoặc đàn
t’rưng. Từ những âm sắc đó, các em tưởng tượng ra những con suối trong vắt hay
những rẫy lúa bạt ngàn của vùng đất Tây Nguyên…
Ngoài việc sử dụng nhạc cụ quen dùng, tôi còn hướng dẫn học sinh kết hợp sử
dụng các nhạc cụ dân tộc để đệm hát cho bài dân ca (có thể là GV hoặc HS chuẩn
bị).
VD: Dùng các nhạc cụ như cồng, chiêng, đàn T’rưng nhỏ, tre lắc (GV chuẩn bị)
để đệm cho những bài dân ca Tây Nguyên… hoặc dùng thanh phách, song loan,
sáo (HS chuẩn bị) để đệm cho những bài dân ca Đồng bằng Bắc Bộ…

9


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

Đối với tiết ôn tập bài hát dân ca
* Ôn lại kiến thức về dân ca
Tôi yêu cầu HS nhắc lại một số kiến thức hiểu biết của mình về dân ca. Như:
Dân ca là gì? (HS trả lời: Là những bài hát khúc ca được sáng tác, lưu truyền trong
dân gian mà không có tác giả, có thể truyền miệng từ đời này sang đời khác có thể
được hát hoặc sáng tác khi lao động, khi chơi, khi sinh hoạt văn hóa, văn nghệ…).
Nhắc lại bài dân ca học ở tiết trước là của miền nào? vùng nào? (Bắc Bộ, Nam Bộ
hay Trung Bộ). Như vậy các em đã nắm được một số kiến thức cơ bản về dân ca.
Để học sinh thuộc và hiểu bài nhanh, tôi hướng dẫn các em cách nhận biết dân
ca vùng nào bằng cách dựa trên các âm đệm và âm hưởng giai điệu riêng biệt của
từng vùng, miền trong bài hát.
VD: Bắc bộ thì các tiếng hát đệm thường là í,a,i…
Trung bộ thì các tiếng hát đệm thường là bớ, chi rứa, uẩy, ơ hời…
Nam Bộ thì đặc trưng giọng nói chày – chài, quẫy – wẩy…và các tiếng đệm
cho bằng, rượng…
Dân ca Tây Nguyên mang âm hưởng đặc trưng riêng là nhạc dạo thường dùng
các nhạc cụ như đàn T’rưng, những tiếng suối chảy, chim hót…Qua đó tôi thấy HS
nhớ và trả lời nhanh, chính xác
*Hát kết hợp phụ họa
Cũng như các bài hát thiếu nhi khác, hát kết hợp vận động và phụ họa cũng là
một hoạt động không thể thiếu trong tiết học. Tuy nhiên là bài hát dân ca, nên khi
hướng dẫn HS biểu diễn, tôi thường mở đĩa hình các tiết mục biểu diễn những bài
hát dân ca vùng miền của bài dân ca đang học, để HS nắm được các động tác biểu

diễn phù hợp, những trang phục biểu diễn cho bài dân ca này…sau đó hướng dẫn HS
10


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

tập biểu diễn theo nhóm hoặc theo tổ và tổ chức thi đua giữa các nhóm trong lớp.
Tuy chưa có không gian biểu diễn nhưng tôi sử dụng bục giảng làm sân khấu cho
HS. Thành lập ban giám khảo cũng chính là các em. Đây là dịp cho các em chứng tỏ
được sự hiểu biết của mình về dân ca, đối với những HS nhút nhát cũng dần mạnh
dạn tham gia biểu diễn và tham gia nhận xét bạn bằng sự hiểu biết của mình.
Với các tiết học hát dân ca Tây nguyên, tôi hướng dẫn các em một số động tác
múa Tây Nguyên khi ôn tập bài hát “Bạn ơi lắng nghe”, “Hát mừng”, Chiếc gùi
đung đưa”…hoặc cho HS kết hợp nhảy sạp khi ôn tập bài hát “Xòe hoa”... để thay
đổi không khí học tập và thu hút sự chú ý, yêu thích, ham học hỏi của HS.
* Đặt lời mới cho bài dân ca
Cùng với sự phát triển của xã hội, lời ca của các làn điệu dân ca luôn được bổ
sung để phù hợp với từng giai đoạn của lịch sử, phù hợp với từng nội dung sinh hoạt
lao động, phù hợp với từng lứa tuổi. Bên cạnh đó, các bài hát dân ca thiếu nhi thường
có cấu trúc ngắn gọn và đa số được sáng tác dựa theo các câu ca dao lục bát.
VD: Bài “Cò lả” – được sáng tác trên câu ca dao
Con cò bay lả bay la
Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng
Hoặc bài “Lí cây bông” – Sáng tác trên câu ca dao
Bông xanh bông trắng bông vàng
Bông lê bông lựu đố nàng mấy bông
Đối với HS lớp 4,5 - để phát huy tính tích cực và sáng tạo của HS, ngoài việc
hướng dẫn học hát và tìm hiểu về dân ca, tôi còn hướng dẫn cho những HS có năng

khiếu hoặc tổ nhóm, biết cách tự tìm và đặt lời ca mới cho bài dân ca từ các câu thơ
lục bát quen thuộc hay do HS tự nghĩ ra. Tôi gợi ý cho HS có thể thêm các từ đệm
hay tiếng hát luyến, láy để phù hợp với giai điệu của bài.
VD: HS có thể đặt lời mới cho bài dân ca “Cò lả” từ câu ca dao:
Trên trời có đám mây xanh
Ở giữa mây trắng xung quanh mây vàng
Hay với những tiết ôn tập, tôi tổ chức cho HS thi theo nhóm để đặt lời ca mới
với bài dân ca tự chọn, đã học, có giai điệu dễ như bài “Xòe hoa”, “Bắc kim thang”.
Tôi thấy HS rất hào hứng và tự tin với hoạt động này.
VD: Bài “Xòe hoa” – một nhóm HS đặt lời như sau: “Trường em rất vui, trong
ánh nắng nhẹ ban mai, ngoan rất ngoan em ngồi học bài…..”. Nhóm khác có lời ca
nhí nhảnh hơn: “Tình tang tính tang, em học hát thật là vui, tay vỗ tay em cùng hòa
nhịp….”
Với việc HS được tự sáng tác và đặt lời mới cho bài dân ca, HS rất hào hứng
học hát và thêm yêu thích các bài hát dân ca, từ đó các em phát huy tính sáng tạo và
muốn tìm hiểu thêm về các bài dân ca của Việt Nam.
* Kết hợp trò chơi
Tùy vào từng bài dân ca, tôi thường lồng ghép các trò chơi dân gian nhằm tạo
cho không khí lớp học thêm phong phú, sinh động hơn. Bởi lẽ, trò chơi dân gian
11


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

không chỉ đơn thuần là trò chơi của trẻ em, mà nó còn chứa đựng cả nền văn hóa dân
tộc Việt nam độc đáo và giàu bản sắc, thông qua trò chơi giúp các em tư duy, sáng
tạo, đoàn kết, thân thiện với bạn bè, thêm yêu mến quê hương đất nước.
VD: Bài “Tập tầm vông” – Lớp 1. Đây không phải là bài hát dân ca, nhưng lời

ca của bài dựa theo bài đồng dao và giai điệu của bài hát cũng mang âm hưởng dân
ca. Nên khi học hát, tôi hướng dẫn HS chơi trò chơi “Đố tay”: Với đồ dùng đơn giản
là một viên phấn nhỏ hay một cục tẩy, chỉ định một em lên giấu vật vào tay, sau khi
cả lớp hát xong bài hát, em nào đoán chính xác vật ở tay nào thì tiếp tục được lên đố
các bạn.
Ngoài trò chơi phát triển trí tuệ, tôi còn kết hợp một số trò chơi vận động để HS
được phát triển thể chất.
VD: Tiết Ôn tập bài hát “Bắc kim thang”, tôi hướng dẫn HS ra ngoài trời, xếp
thành vòng tròn: vừa ôn tập, vừa biểu diễn bài hát, cuối tiết học dành ít thời gian cho
HS tham gia các trò chơi như: “Chi chi chành chành” hoặc “Rồng rắn lên mây”, đây
là những trò chơi HS rất yêu thích vì nó mang tính tập thể, HS được tham gia đông,
những em hay rụt rè nhút nhát cũng tham gia nhiệt tình, qua đó giáo dục HS tính
đoàn kết thương yêu nhau.
Để mở rộng thêm vốn hiểu biết về dân ca, kích thích sự tìm tòi khám phá thêm
các bài hát dân ca ngoài chương trình, trong các tiết ôn tập, tôi thường tổ chức thi
đua giữa các nhóm trong lớp học:
VD: Nhóm 1: tìm và hát các bài hát dân ca miền Bắc
Nhóm 2: tìm và hát các bài hát dân ca miền Trung
Nhóm 3: tìm và hát các bài hát dân ca Tây Nguyên
Nhóm 4: tìm và hát các bài hát dân ca miền Nam
Nhóm nào tìm và hát đúng được nhiều bài dân ca thì được thưởng số lượng
những bông hoa bằng số lượng các bài dân ca tìm được hoặc cộng thêm điểm vào
điểm thi đua của các tổ…Để khuyến khích HS ham tìm hiểu hơn về dân ca.
Đối với tiết học có nội dung nghe nhạc
Trong chương trình Âm nhạc Tiểu học, ngoài các nội dung học hát, trong tiết
ôn tập thường có thêm nội dung Nghe nhạc. Với nội dung này, tôi thường mở băng
đĩa nhạc các bài hát dân ca cho các em nghe. Sau khi nghe lần 1, tôi đặt các câu hỏi
để HS hiểu sâu hơn về bài dân ca.
VD: Em nào biết tên bài dân ca vừa nghe? Thuộc vùng nào? vì sao em biết? bài
dân ca có nội dung gì? Em còn biết bài dân ca nào có xuất xứ giống với bài

này?.v..v..
Khi mở nhạc lần 2, tôi hướng dẫn HS hát theo (nếu thuộc), có thể đứng tại chỗ
biểu diễn hoặc vận động theo nhạc phù hợp với nội dung bài hát. Hoặc có thể chia
nhóm tổ chức thi hát đúng lời ca, giai điệu theo nhạc.
Các hoạt động ngoài giờ lên lớp
Ngoài các phương pháp và hình thức áp dụng trên trong tiết học, cùng với
phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện – Học sinh tích cực”, vào các
12


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

dịp khai giảng năm học mới, kỷ niệm các ngày lễ lớn như 20/11, 26/3, Đại hội
“Cháu ngoan Bác Hồ”… tôi thường tham mưu với Lãnh đạo Nhà trường và Liên đội
tổ chức cho HS thi và tìm hiểu về dân ca, tham gia các trò chơi dân gian, thi hát múa
dân ca. Để HS nắm được những truyền thống, những nét sinh hoạt dân gian đậm đà
bản sắc của dân tộc ta. Do dân ca là những bài hát xuất phát từ người dân lao động
nên ai cũng có thể hát được. Vì vậy ta cần tạo môi trường diễn xướng cho tất cả các
em được tham gia.
Cụ thể: Lên kế hoạch tổ chức thi văn nghệ vào các ngày lễ lớn: Mỗi lớp 2 tiết
mục trong đó bắt buộc phải có một bài hát dân ca, khuyến khích có múa phụ họa.
Thành lập ban giám khảo có năng lực chấm và nhận xét công tâm để giúp các em
hiểu được dân ca cần diễn xướng như thế nào, trang phục biểu diễn, động tác múa
như thế nào là phù hợp … tuyên dương và trao giải những tiết mục đặc sắc.

Bên cạnh đó, Phòng GD&ĐT huyện thường xuyên tổ chức các Hội thi hát dân
ca cho HS Tiểu học nhằm tạo điều kiện cho học sinh thể hiện năng khiếu ca hát của
mình, được hát lên những bài dân ca mang đậm bản sắc dân tộc, góp phần giữ gìn và

phát huy nền văn hóa truyền thống của dân tộc, tạo sân chơi bổ ích, giúp các em có
dịp giao lưu và khám phá thêm kho tàng dân ca Việt Nam.
Để chuẩn bị cho Hội thi, tôi thường lên kế hoạch cụ thể, bởi theo tôi dạy dân ca
chưa đủ mà cần cho trẻ hóa thân vào những bài dân ca, điều đó sẽ khắc sâu cho HS
những hình tượng về con người của từng vùng miền trên đất nước Việt Nam. Chính
vì vậy, tôi thường, lựa chọn những bài dân ca của cả 3 vùng miền Bắc – Trung –
Nam phù hợp với chất giọng và lứa tuổi của các em. Trong mỗi chương trình, tôi
thường chọn một bài dân ca của Tây Nguyên: vì đây là quê hương thứ hai của các
em, khi các em được hát những bài dân ca, ca ngợi về con người và cảnh đẹp Tây
nguyên, các em sẽ thêm yêu mến và có ý thức học tập để sau này xây dựng quê
13


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

hương ngày càng giàu đẹp hơn. Tôi chú ý lựa chọn trang phục, các đạo cụ biểu diễn
phù hợp và kết hợp giải thích cho các em hiểu vì sao lại cần mặc những bộ trang
phục và các đạo cụ đó.
VD: HS hát múa bài dân ca “Đi cấy” thì trang phục phải là yếm, váy đen, thắt
khăn mỏ quạ…đạo cụ là những bó lúa dắt bên hông, và giải thích cho HS hiểu đây
là những bộ trang phục của các bà, các chị thời xưa mặc khi đi cấy lúa.
Hoặc biểu diễn bài “Hát mừng” – Dân ca Hơ –rê (Tây nguyên), tôi chọn những
bộ trang phục của đồng bào Hơ rê, đạo cụ là những chiếc cồng, chiêng được làm từ
những tấm bìa cứng có in hoa văn thổ cẩm và giải thích: trong các lễ hội của người
dân Tây Nguyên thì cồng chiêng là một nhạc cụ không thể thiếu, tiếng cồng chiêng
vang lên thay cho lời người muốn nói với các thần linh, cầu mong buôn làng có cuộc
sống ấm no hạnh phúc… và cồng chiêng Tây Nguyên đã được UNESCO công nhận
là văn hóa phi vật thể thế giới, từ đó các em thêm tự hào và yêu mến quê hương hơn.

Vào các buổi sinh hoạt tập thể dưới cờ, hoặc trong giờ ra chơi giữa buổi, tôi còn
mở băng đĩa các bài dân ca trên hệ thống loa đài của nhà trường, các em vừa vui
chơi, sinh hoạt vừa được nghe các bài dân ca Việt Nam hoặc hướng dẫn và giúp đỡ
một lớp xây dựng và tập luyện một tiết mục dân ca (có thể là đơn ca, tốp ca hoặc kết
hợp múa và hát) hát trong giờ chào cờ đầu tuần, đầu tháng…Bằng cách này, các làn
điệu dân ca cứ dần thấm vào tâm hồn HS một cách tự nhiên. Từ chỗ thuộc, rồi hiểu
và yêu thích. Đây là hoạt động tuyên truyền, giáo dục về dân ca rất hữu ích.
Ngoài ra, tôi còn tuyên truyền cho cha mẹ HS biết những lợi ích của dân ca, để
từ đó các bậc cha mẹ có thể phối hợp cung cấp các kiến thức dân ca ở nhà bằng
cách: cho HS nghe dân ca vào các buổi tối qua băng đĩa hoặc bằng các bài hát ru
thông thường, hoặc cùng phối hợp với GV chuẩn bị những trang phục cho HS trong
14


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

các cuộc thi hát dân ca ….
c. Điều kiện để thực hiện giải pháp, biện pháp
+ Giáo viên phải nắm vững các kiến thức về dân ca, tìm hiểu nguồn gốc, xuất
xứ của từng bài, có kĩ năng sư phạm tốt, sáng tạo, đổi mới trong cách tổ chức các
hoạt động dạy học.
+ Tìm hiểu và nắm được trình độ tiếp thu của các đối tượng học sinh trong lớp
để giao nhiệm vụ phù hợp và có những phương pháp, hình thức tổ chức dạy học sao
cho tất cả học sinh đều được tham gia hoạt động học tập với ý thức tự giác, tích cực,
chủ động.
+ Cơ sở vật chất phục vụ môn học phải đảm bảo tương đối đầy đủ như: Có
không gian lớp học để học sinh được biểu diễn, có một số trang phục phù hợp, đạo

cụ phù hợp sẵn có hoặc tự làm để tham gia biểu diễn và tham gia các trò chơi nhỏ
khi học hát dân ca. Có nhạc cụ đệm hát phù hợp cho giáo viên thay thế các nhạc cụ
phương tây, nhạc cụ gõ đệm của học sinh tạo không khí sôi động khi học các bài hát
dân ca.
+ Sự Lãnh đạo sát sao của Nhà trường và sự phối hợp chặt chẽ của Liên đội
trong các hoạt động ngoài giờ lên lớp.
+ Sự phối hợp giữa giáo viên Âm nhạc với các thầy, cô giáo chủ nhiệm và cha
mẹ học sinh trong việc cung cấp các tư liệu, các kiến thức dân ca của từng vùng
miền đến với các em HS ở trường cũng như ở nhà.
d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
Các biện pháp định hướng cho những giải pháp tiến hành và có mối quan hệ
chặt chẽ với nhau, luôn có sự tác động hỗ trợ lẫn nhau, bám sát vào điều kiện hoàn
cảnh, mức độ khả năng tiếp thu của từng đối tượng học sinh. Chính ví thế trong quá
trình giảng dạy giáo viên cần đưa ra những giải pháp hữu hiệu để thực hiện và vận
dụng các biện pháp vào giảng dạy sao cho đạt kết quả cao nhất.
e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
- Kết quả khảo nghiệm học sinh trong năm học 2013 -2014, sau khi tôi áp dụng
các giải pháp trên như sau:
Mức độ đạt được của học sinh

Đầu năm học

Cuối năm học

Hát đúng giai điệu, lời ca các bài dân ca đã học

75%

90%

Biết sử dụng nhạc cụ gõ đệm phù hợp với từng bài
dân ca

80%

95%

Biết hát kết hợp với biểu diễn động tác phù hợp với
từng bài dân ca

75%

Phân biệt được dân ca vùng, miền khi được nghe

60%

90%
80%
15


Trường TH Krông Ana
Yêu thích các bài dân ca

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học
65%

90%

Tỉ lệ học sinh yêu thích học hát các bài dân ca, hát đúng giai điệu và lời ca, biết

sử dụng nhạc cụ gõ đệm và biểu diễn các động tác múa phù hợp với sắc thái của
từng bài hát dân ca đã tăng lên rõ rệt. Tỉ lệ HS phân biệt được dân ca vùng, miền khi
được nghe vẫn chưa cao tuy nhiên cũng đã tăng hơn so với đầu năm học.
- Giá trị khoa học: Với những kinh nghiệm trên tôi đã thành công trong việc dạy
hát và cung cấp thêm những kiến thức ban đầu về kho tàng dân ca của Việt Nam. HS
được học hát, được nghe các làn điệu dân ca và hiểu được rằng: Dân ca là sản phẩm
tinh thần quý giá của ông cha để lại, từ đó các em càng phải trân trọng, giữ gìn, học
tập, tiếp tục phát triển những vốn quý ấy, từ đó các em càng thêm yêu mến và tự hào
về nhân dân ta, đất nước ta.
II.4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
II.4.1. Kết quả thu được qua khảo nghiệm
Tất cả học sinh đều rất yêu thích và hào hứng học tiết Âm nhạc có bài hát dân
ca. Đa số HS hát đúng giai điệu, hát đúng các tiếng hát luyến láy của bài hát, một số
em năng khiếu còn biết thể hiện tình cảm của mình vào bài hát.
Các em đã biết phân biệt được làn điệu dân ca của từng vùng miền qua nghe
giai điệu và lời ca của các bài hát có sử dụng các từ đệm. Từ đó HS học tập sáng tạo
hơn trong giờ học như: tự tìm tòi chuẩn bị các nhạc cụ gõ đệm phù hợp với bài hát
hoặc tự sáng tạo những động tác múa, động tác biểu diễn vận động phụ họa phù hợp
với nội dung bài dân ca được học.
II.4.2. Giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
Dạy hát dân ca không những góp phần gìn giữ và phát huy những bản sắc văn
hoá của dân tộc, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể mà còn giáo dục các giá trị
thẩm mỹ, đạo đức, định hướng nhân cách cho HS, giáo dục các giá trị văn hóa
truyền thống, tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình, bạn bè…Điều này rất
quan trọng khi giảng dạy những kiến thức về địa phương.
Khi lên lớp tôi cảm thấy vững vàng tự tin hơn, có những sáng tạo linh hoạt
trong các biện pháp tổ chức lớp học. Qua những tiết học hát dân ca, các em đã có
những ấn tượng đẹp về âm nhạc dân gian, kích thích hứng thú học tập, ham tìm tòi
học hỏi những cái hay, cái mới, những bài dân ca độc đáo của kho tàng dân ca Việt
Nam.

HS được phát huy tính sáng tạo bằng việc tự sáng tác lời ca mới cho bài dân ca.
Có tinh thần đoàn kết giúp đỡ nhau trong học tập, biết ngắm nhìn, biết lắng nghe và
hưởng thụ những cái hay, cái đẹp trong cuộc sống từ đó tâm hồn trí tuệ cũng ngày
càng giàu hơn, đẹp hơn. Đồng thời phát hiện và bồi dưỡng học sinh có năng khiếu về
hát dân ca, làm nguồn cho các cuộc thi đạt nhiều kết quả cao do các cấp tổ chức.
III. Phần kết luận, kiến nghị
III.1.Kết luận
16


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

Dân ca được xem là tài sản vô giá của ông cha ta từ ngàn đời xưa để lại, dân ca
là hơi thở của dân tộc, lưu giữ và bảo vệ dân ca là bảo vệ dòng máu chảy trong cơ
thể của mỗi chúng ta. Dân ca là một bức tranh phong phú, đa dạng về màu sắc, mỗi
địa phương đều có những nét đặc trưng riêng, thể hiện phong tục, ngôn ngữ, giọng
nói của từng vùng quê của Tổ Quốc. Vì vậy dù là dân ca của bất cứ vùng nào trên
đất nước Việt Nam cũng đều đáng trân trọng và cần được gìn giữ, bởi đó là tài sản
tinh thần vô giá nhất, là những tinh hoa của dân tộc được chắt lọc qua nhiều thế kỷ.
Với HS Tiểu học - thế hệ tương lai của đất nước, để các em vẫn luôn tiếp thu
được các nền văn hóa thế giới mà không quên mất những tinh hoa văn hóa của dân
tộc thì ngay từ khi còn nhỏ các em đã phải có được vốn hiểu biết, và phải có được
một tình yêu thật sự với dân ca. Vì vậy bồi dưỡng và phát huy vốn dân ca cho HS
Tiểu học luôn là tiền đề đầu tiên trong việc giữ gìn tinh hoa văn hóa dân tộc. Như lời
dặn dò cuối cùng của Bác Hồ trước lúc ra đi: “..…rằng đã yêu Tổ Quốc mình, càng
yêu tha thiết những khúc hát dân ca….”
III.2.Kiến nghị
Để HS thực sự yêu thích học hát các bài dân ca Việt Nam, cần có sự phối hợp

giữa Sở GD-ĐT và Phòng GD&ĐT để có những chương trình phong phú hơn về nội
dung giảng dạy, biểu diễn và đặc biệt là phương pháp dạy học đổi mới, thích ứng với
đặc thù của dân ca thì mới thu hút và tạo được chất lượng học tập của học sinh trong
các trường Tiểu học. Cung cấp các tài liệu, tuyển tập các bài hát dân ca thiếu nhi cho
các trường Tiểu học
Về phía Nhà trường, tôi đề nghị Ban giám hiệu trường tiếp tục trang bị phòng
học Âm nhạc, mua sắm thêm những phương tiện dạy học cần thiết như: tranh ảnh,
băng đĩa hình về múa hát dân ca các dân tộc để HS được học bằng đa giác quan:
nghe, nhìn, cảm nhận, vận động…Thường xuyên tổ chức các cuộc thi hát, múa, tìm
hiểu dân ca, các trò chơi dân gian để HS có nhiều cơ hội tìm hiểu và đến gần hơn với
dân ca.
Trên đây là một số kinh nghiệm tôi thu được trong quá trình dạy học, rất mong
nhận được những ý kiến trao đổi, đóng góp của các đồng nghiệp nhằm tìm thêm
những biện pháp hữu hiệu nhất trong công tác bảo tồn và phát huy vốn dân ca ở
trường Tiểu học nói riêng, HS phổ thông nói chung, ngày càng yêu thích học hát và
tìm hiểu về các bài hát dân ca Việt Nam.
Buôn Trấp, ngày 01 tháng 3 năm 2015
NGƯỜI VIẾT

Đỗ Thị Thu Hà
17


Trường TH Krông Ana

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

18