đường về nô lệ f a hayek

TỦ SÁCH TINH HOA TRI THỨC THẾ GIỚI
F. A. Hayek

ĐƯỜNG VỀ NƠ
LỆ
PHẠM NGUN TRƯỜNG dịch
ĐINH TUẤN MINH hiệu đính và giới thiệu
Ebook miễn phí tại : www.Sachvui.Com


NHÀ XUẤT BẢN TRI THỨC


ĐƯỜNG VỀ NƠ LỆ
Friedrich Hayek
Tên sách: Đường về nơ lệ
Tác giả: F.A. Hayek
Dịch giả: Phạm Nguyên Trường
Tủ sách Tinh Hoa Tri Thức Thế Giới
Số trang: 440 trang
Khổ sách: 12 x 20 cm
Loại sách: bìa cứng
Giá bìa: 94.000 VNĐ
NXB Tri thức: 2009
Thực hiện ebook: tamchec
Sốt lỗi lần 2: thanhhaitq
Ngày hồn thành: 29/01/2016
Nguồn:

Ebook miễn phí tại : www.Sachvui.Com


Mục lục
Ebook miễn phí tại : www.Sachvui.Com
Lời nhà xuất bản
Lời giới thiệu cho ấn bản tiếng Việt
Lời giới thiệu (nhân dịp năm mươi năm xuất
bản)
Ghi chú về lich sử xuất bản
Lời tựa cho lần tái bản năm 1976
Lời tựa cho lần xuất bản bìa mềm năm 1956
Lời tựa cho lần xuất bản năm 1944
Dẫn nhập
I. Con đường bị chối bỏ
II. Giấc mơ địa đàng
IlI. Chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa tập thể


IV. Kế hoạch hóa là “tất yếu”?
V. Kế hoạch hóa và dân chủ
VI. Kế hoạch hóa và pháp trị
VII. Kiểm sốt kinh tế và chế độ tồn trị
VIII. Ai là ai?
IX. An tồn và Tự do
X. Vì sao những kẻ xấu xa nhất lại leo cao nhất?
XI. Sự cáo chung của chân lí
XII. Cội nguồn tư tưởng của chủ nghĩa phát xít
XIII. Những người tồn trị giữa chúng ta
XIV. Điều kiện vật chất và mục đích lí tưởng

XV. Triển vọng của trật tự thế giới
XVI. Kết luận
Sách tham khảo
Lời bạt: Vấn đề tri thức trong "trật tự tự phát"
của Hayek
Môt số tài liêu tham khảo



Lời nhà xuất bản
Sau các cuốn Hayek, Cuộc đời và Sự
nghiệp (Alan Ebenstein, NXB Tri thức,
2007) và Chủ nghĩa tự do của Hayek
(Giiles Dostaler, NXB Tri thức, 2008), là
các tác phẩm của các học giả nổi ếng
giới thiệu diễn trình tư tưởng kinh tế
của Hayek (1899 - 1992), chúng tôi xin
trân trọng giới thiệu với bạn đọc một
trong các công trình nghiên cứu quan
trọng nhất của Hayek, cơng bố từ năm
1944, mang tựa đề Đường về nô lệ
(The Road to Serfdom).
Từ lần xuất bản đầu ên cho tới
nay, cuốn Đường về nơ lệ ln ln
được coi là tun ngơn chính trị của


trường phái tân tự do, mà Hayek là
chủ soái, làm hồi sinh và phát triển
học thuyết kinh tế tự do (laiser-faire)

của Adam Smith (1723 - 1790) đối lập
với trường phái tân cổ điển do J. M.
Keynes (1883 -1946) chủ trương sự can
thiệp mạnh của Nhà nước vào các
hoạt động kinh tế. Cuốn sách này đã
được coi là cẩm nang của nhiều nền
kinh tế: Anh và Mỹ vào những năm 80
của thế kỷ trước dưới thời của
Thatcher và Reagan; Nga và các nước
Đông Âu với nền kinh tế chuyển đổi
thời kỳ sau 1990, và Trung Quốc từ khi
mở cửa 1978… Cuốn sách phản ánh
đầy đủ tư duy kinh tế - xã hội phong
phú và sâu sắc của tác giả, nhưng nhất


qn trong thơng điệp ngắn gọn: Bất
cứ thể chế tồn trị nào (dù là Liên Xô
cũ hay Đức Quốc xã..,) quốc hữu hóa
tư liệu sản xuất xã hội và kế hoạch
hóa tập trung sớm muộn đều dẫn đến
sự nghèo khổ và bất bình đẳng mà
Hayek gọi là Nơ lệ.
Thế nhưng “thời hồng kim” của
chủ nghĩa tân tự do hình như đã đến
hồi choạng vạng khi các cuộc khủng
hoảng tài chính lần lượt diễn ra trong
hai thập kỷ vừa qua; mà đỉnh cao là
cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu
đang diễn ra hiện nay, khởi đầu từ

cuộc khủng hoảng tài chính do đầu cơ
bất động sản quá đáng ở Hoa Kỳ. Lại
một lần nữa vị thế tư tưởng kinh tế


của hai trường phái tân tự do và tân
cổ điển có thể đảo ngược: giờ đây
người ta lại chú ý nhiều hơn đến
những lời cảnh báo của Keynes về sự
thống trị của các quyền lực tài chính
đối với chủ nghĩa tư bản, những
quyền lực sùng bái tuyệt đối đồng tiền
và khả năng sinh lời tài chính; như thể
nền kinh tế của chủ nghĩa tư bản hiện
đại đã trở thành “một thứ phẩm của
các hoạt động trong sòng bạc”. Tuy
vậy, việc nghiên cứu những tác gia
kinh điển như Hayek vẫn luôn luôn là
cần thiết và thú vị.
Chúng tôi xin trân trọng lưu ý bạn
đọc rằng đây là sách tham khảo, chủ
yếu dành cho những người làm công


tác nghiên cứu. Đối với các bạn đọc
khác, chúng tôi nghĩ là nên đọc trước
Lời giới thiệu tác phẩm của Đinh Tuấn
Minh và Lời bạt của Lữ Phương để dễ
dàng nắm bắt ý tưởng của tác giả hơn
với tinh thần phê phán cần thiết.

NXB Tri thức


Lời giới thiệu cho ấn bản tiếng Việt
Việt Nam đã bắt đầu từ bỏ cơ chế
kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao
cấp được hơn hai thập kỷ. So sánh
những kết quả đạt được giữa hai thời
kỳ trước và sau khi đổi mới đã cho
thấy rằng quyết định chuyển sang cơ
chế thị trường của Việt Nam là quyết
định hoàn toàn đúng đắn. Đời sống
vật chất và nh thần của từng người
dân không ngừng được cải thiện.
Những vật dụng được xem như là xa
xỉ thời kế hoạch hóa như xe máy, vi,
dầu gội đầu v.v… thì nay đã trở thành
những vật dụng tối thiểu trong mỗi
gia đình; trước kia người dân Việt


Nam chỉ có thể biết được n tức thế
giới qua hệ thống loa truyền thanh,
thì ngày nay họ có thể m hiểu mọi
thứ qua Internet, truyền hình cáp, và
thậm chí có thể đi hàng nghìn cây số
đến tận nơi để quan sát. Tuy thế,
những di chứng mà cơ chế này gây ra
cho xã hội vẫn cịn đó và đang gây
nhức nhối cho xã hội. Đây không phải

là nhận định được nói ra bởi những
người dân thường hay các học giả;
trên thực tế nó thường xuyên được
những vị lãnh đạo cao cấp nhất của
đất nước nhắc đến[1]. Nhưng cụ thể
cơ chế kế hoạch hóa trước kia đã gây
ra những căn bệnh xã hội gì cho hiện
nay? Làm thế nào để khắc phục được


chúng? Đấy quả thực là những câu hỏi
hóc búa cho bất kỳ ai có trách nhiệm
với xã hội. Cuốn sách Đường về nô lệ
của F. A. Hayek, một trong những kinh
tế gia và tư tưởng gia xuất sắc nhất
của thế kỷ XX, có thể được xem như là
cuốn “cẩm nang” hàng đầu để giải
quyết những vấn nạn này cho xã hội
Việt Nam hơm nay.
Những khó khăn mà người Việt
Nam chúng ta đã trải nghiệm trong
thời kỳ kế hoạch hóa đã được Hayek
nhìn thấy trước từ cách đây hơn 60
năm khi ông cảnh báo những hậu quả
xấu nhất có thể xảy ra cho nước Anh
nếu đất nước này áp dụng cơ chế
hoạch định tập trung[2] sau thế chiến


II. Khi phương ện sản xuất bị quốc

hữu hóa, cơ chế giá cả bị xóa bỏ, và
mọi thứ đều phải tuân theo những kế
hoạch cứng nhắc do trung ương áp
đặt xuống thì động lực sáng tạo của
các cá nhân sẽ bị mai một, trí tuệ cá
nhân sẽ khơng được khai thác, chi phí
cho hệ thống quan liêu cồng kềnh
ngày một phình to, nguồn lực sẽ bị
phân bổ vào những lĩnh vực không
hiệu quả, và hậu quả tất yếu là nền
kinh tế của quốc gia sẽ bị suy yếu, đời
sống của dân chúng bị sút kém, và bất
mãn trong xã hội ngày càng gia tăng.
Những gì nền kinh tế Việt Nam phải
trải qua trong giai đoạn áp dụng cơ
chế kế hoạch hóa tập trung trước khi


đổi mới, chẳng hạn khan hiếm lương
thực thực phẩm - điều khó có thể
tưởng tượng được ở một đất nước
được xem là vựa lúa của thế giới, có lẽ
là minh chứng rõ ràng nhất cho những
ên đoán của Hayek trên khía cạnh
này.
Nhưng kinh tế khơng phải là lĩnh
vực duy nhất mà cơ chế kế hoạch hóa
tập trung gây ra hệ quả xấu. Thực ra
trong cuốn Đường về nô lệ, Hayek chỉ
điểm qua các tác động thuần túy kinh

tế của cơ chế này. Ơng chỉ ra rằng
trong cuộc sống khơng thể tách rời
“động cơ kinh tế” ra khỏi các mục êu
khác mà con người muốn hướng tới vì
một khi chúng ta khơng có cơ hội đạt


được mục êu kinh tế thì khó mà có
thể đạt được các mục êu khác. Khi cơ
chế kế hoạch hóa tập trung ngăn cản
các cá nhân quyền tự m kiếm thu
nhập và sử dụng tài sản của mình cho
những mục đích riêng tư tất dẫn đến
những tác động êu cực về mặt đạo
đức, thái độ, lối sống và cách ứng xử
của con người, mặc dù sự thay đổi này
diễn ra từ từ và gần như không thể
nhận ra được. Kế hoạch hóa tập trung
khiến cho người ta chỉ biết phục tùng,
mất khả năng tư duy độc lập và phản
biện, và có xu hướng thích sử dụng
ngơn từ sáo rỗng rập khn; khiến
cho người ta sợ chịu trách nhiệm cá
nhân, kích thích lối sống ỷ lại, dựa


dẫm vào người khác; khiến cho người
ta mất động lực vươn lên và thay vào
đó là tư duy bình qn chủ nghĩa;
khiến cho người ta mất đi cảm giác

phân biệt thiện - ác trong hành động,
thay vào đó là các biện minh nhân
danh cộng đồng hay sứ mệnh cao cả;
kích thích người ta chạy theo lối sống
xin xỏ, chạy chọt để hưởng đặc quyền
đặc lợi, và quyền ban ơn huệ cho
người khác, v.v… Có lẽ đa phần người
Việt Nam đều nhận ra được những
thái độ và lối sống như thế của chính
họ trong thời gian trước đây và ở một
mức độ nào đó, trong hiện tại. Nhiều
người lờ mờ cảm thấy rằng đó là do
cơ chế tập trung quan liêu bao cấp,


nhưng cụ thể cơ chế đó tác động như
thế nào theo những kênh dẫn nào thì
ít người có thể hiểu được tường tận.
Khi đọc tác phẩm này, chúng ta sẽ
hiểu được tại sao chúng ta lại có thái
độ và hành vi như vậy. Nó giúp chúng
ta giải tỏa được rằng đấy khơng phải
là do “bản nh xấu xí của người Việt
Nam” như nhiều người đổ tại, mà là
do nguyên nhân khách quan từ bên
ngồi. Nó cho chúng ta niềm n rằng
chúng ta có thể khắc phục được
những thói hư tật xấu đó nếu như
chúng ta có thể rời xa hẳn được cơ
chế kế hoạch hóa tập trung.

Nếu cuốn sách chỉ dừng lại ở việc
phê phán những hậu quả tai hại của


hệ thống kế hoạch hóa tập trung,
những kết cục trái ngược hẳn với
những mong muốn tốt đẹp ban đầu
của những người thực tâm cổ vũ nó,
thì chắc hẳn cuốn sách đã khơng thể
nào có được tầm ảnh hưởng vượt
thời gian và khơng gian đến như vậy;
nó cũng khó có thể trở thành cuốn
sách gối đầu giường của những nhà
cải cách kinh tế khắp nơi trên thế giới,
từ Anh, Mỹ, cho tới Đức và Nhật, từ
các nước chuyển đổi ở Đông Âu cho
tới các nước châu Mỹ La n và các
nước châu Á. Giá trị của cuốn sách
thực chất lại nằm ở chỗ, thông qua
phê phán nền kinh tế kế hoạch hóa
tập trung bằng cách so sánh các


nguyên lý của nó với các nguyên lý thị
trường của nền kinh tế thị trường,
Hayek đã gián ếp làm nổi bật được
thị trường là gì, đâu là những thứ thị
trường có thể mang đến cho con
người, và làm thế nào để con người có
thể khai thác được thị trường một

cách có hiệu quả. Ơng đã giúp chúng
ta hiểu được rằng thị trường, hay mơi
trường để mọi người trao đổi hàng
hóa, không phải là chân không, là bất
biến, mà là một tập các định chế xã
hội do con người hình thành và ch
lũy từ bao đời. Nội dung của nó là các
quy tắc, luật lệ, tập tục, hay chuẩn
mực hình thức giúp con người xác
định quyền sở hữu, trao đổi quyền sở


hữu, và bảo vệ quyền sở hữu. Trên
nền tảng những quy tắc này, con
người được tự do sáng tạo, tự do
theo đuổi mưu cầu hạnh phúc riêng
của mình; nhờ đó con người có cơ hội
mở rộng khả năng lựa chọn trong việc
định đoạt số phận của mình, cơ hội
khai thác được tốt nhất những của cải
vật chất cũng như tri thức riêng biệt
của mình, và quan trọng hơn cả,
khuyến khích người ta dám dấn thân
khám phá ra những chân trời tri thức
mới. Và một khi chúng ta hiểu được
rằng nội dung của thị trường là một
tập hợp các quy tắc hình thức ràng
buộc hành vi của mỗi con người chúng
ta, những người thực tâm muốn đóng

góp cho sự phát triển của xã hội, sẽ
xác định được mục êu hành động
của chúng ta là khám phá và chia sẻ
các quy tắc mà chúng ta n rằng
chúng hiệu quả hơn những quy tắc
hiện hành.
Bằng việc đối sánh giữa kế hoạch
hóa tập trung và thị trường, Hayek đã
giúp chúng ta hiểu đúng khái niệm kế
hoạch, giúp chúng ta tránh được bối
rối khi nói đến hoạch định hay kế
hoạch hóa. Kế hoạch hóa đúng ra cần
phải được hiểu là cách thức mà các
chủ thể dùng để giải quyết các vấn đề
mà họ phải đương đầu một cách hợp
lý nhất, bằng năng lực viễn kiến mà họ
có thể kiểm sốt được. Theo nghĩa đó