Bài giảng hướng dẫn gia công chi tiết mộc xây dựng theo tiêu chuẩn Úc

TRƯỜNG CĐN QUỐC TẾ VABIS HỒNG LAM
KHOA XÂY DỰNG

MÔ ĐUN: MỘC TRANG TRÍ NỘI THẤT
MÃ MÔ ĐUN: MĐ 22
NGHỀ: KỸ THUẬT XÂY DỰNG
Trình độ: Trung cấp nghề

2013
Giáo trình lưu hành nội bộ

TRƯỜNG CĐN QUỐC TẾ VABIS HỒNG LAM
KHOA XÂY DỰNG

1


MÔ ĐUN: MỘC TRANG TRÍ NỘI THẤT
MÃ MÔ ĐUN: MĐ 22
NGHỀ: KỸ THUẬT XÂY DỰNG
Trình độ: Trung cấp nghề

Giáo viên biên soạn

Trưởng/ Phó khoa

Nguyễn Quốc Toản

Lê Văn Thường

2013

Giáo trình lưu hành nội bộ

MỤC LỤC
GIỚI THIỆU CHUNG............................................................................................................................................. 6
BÀI 1: GIỚI THIỆU VỀ VẬT LIỆU GỖ...................................................................................................................... 8

I. TÍNH CHẤT CỦA VẬT LIỆU GỖ.........................................................................8

1. Khái niệm về gỗ..................................................................................................8
2. Cấu tạo gỗ.........................................................................................................8
3. Tính chất vật lý của gỗ.......................................................................................8
II. GỖ TỰ NHIÊN VÀ GỖ NHÂN TẠO...........................................................................9
1. Gỗ tự nhiên .........................................................................................................9
2. Gỗ nhân tạo.......................................................................................................11
3. Cách chọn gỗ.....................................................................................................12
2


4. Sản phẩm gỗ....................................................................................................13
III. NHỮNG YÊU CẦU ĐỐI VỚI SẢN PHẨM........................................................14
1. Yêu cầu về sử dụng..........................................................................................14
2. Yêu cầu về thẩm mỹ.........................................................................................14
3. Yêu cầu về kinh tế............................................................................................14
BÀI 2: GIỚI THIỆU CÁC LOẠI DỤNG CỤ............................................................................................................... 15

I. NHỮNG DỤNG CỤ ĐO, VẠCH MỰC...............................................................15
1. Thước mét..........................................................................................................15
2. Thước vuông....................................................................................................15
3. Thước bẻ..........................................................................................................15
4. Thước mòi.........................................................................................................16

5. Cữ.....................................................................................................................16
II. CÁC DỤNG CỤ KHÁC............................................................................................16
1. Các loại đá mài.......................................................................................................16
2. Các loại dũa.......................................................................................................17
3. Búa.....................................................................................................................17
4. Kìm...................................................................................................................17
5. Dùi vạch mực.....................................................................................................17
III. CƯA TAY..........................................................................................................18
1. Cưa dọc............................................................................................................18
2. Dũa cưa............................................................................................................19
IV. CÁC LOẠI BÀO TAY.............................................................................................19
1. Bào thẩm............................................................................................................19
1.1. Công dụng và cấu tạo.................................................................................19
1.2. Tháo lắp lưỡi bào.........................................................................................20
1.3. Thao tác bào..................................................................................................20
2. Bào lau...............................................................................................................21
2.1. Công dụng và cấu tạo.................................................................................21
2.2. Tháo lắp bào.................................................................................................21
2.3. Thao tác bào..................................................................................................21
3. Nạo thủ công....................................................................................................21
4. Kỹ thuật mài lưỡi bào.........................................................................................22
V. CÁC LOẠI ĐỤC THỦ CÔNG...............................................................................22
1. Đục bạt............................................................................................................22
2. Đục mộng........................................................................................................22
3. Đục gụm..........................................................................................................23
4. Đục chàng..........................................................................................................23
VI. CÁC LOẠI KHOAN.............................................................................................23
1. Khoan tay.........................................................................................................23
3

1.1. Khoan vo....................................................................................................23
1.2. Khoan bồng...............................................................................................24
1.3. Khoan tay quay..........................................................................................24
2. Khoan máy.........................................................................................................24
VII. CÁC MÁY GIA CÔNG GỖ...................................................................................24
BÀI 3: KỸ THUẬT GIA CÔNG CHI TIẾT.................................................................................................................. 25

I. KHÁI NIỆM CHI TIẾT MỘC, PHA PHÔI.............................................................25
1. Khái niệm về chi tiết mộc.................................................................................25
2. Khái niệm về phôi mộc.....................................................................................25
II. KỸ THUẬT GIA CÔNG MỐI NỐI.....................................................................25
1. Mối nối đầu......................................................................................................25
1.1. Nối đầu - vuông góc....................................................................................25
1.2. Mối nối chêm..............................................................................................28
1.3. Mối nối ốp chéo góc....................................................................................34
1.4. Nối chồng mộng........................................................................................38
2. Mối nối ghép chồng phân nửa.............................................................................44
2.1. Kết nối nửa góc..........................................................................................44
2.2. Mối nối chặn ½.........................................................................................47
2.3 Mối nối ½ chữ thập....................................................................................52
2.4. Mối nối đường ghép....................................................................................56
2.5. Mối nối đường ghép chéo.............................................................................57
2.6. Mối nối đuôi én............................................................................................58
3. Mối nối khắc rãnh.............................................................................................59
3.1. Kết nối xuyên suốt......................................................................................59
3.2. Nối rãnh góc.................................................................................................64
3.3. Nối rãnh chặn.............................................................................................67
3.4. Nối rãnh lưỡi...............................................................................................71
3.5. Nối góc xiên.................................................................................................74

4. Kết nối đuôi én...................................................................................................75
4.1. Đuôi én thông thường.................................................................................75
4.2. Mối nối đuôi én vạt.....................................................................................81
4.3. Mối nối đuôi én đơn......................................................................................84
4.4. Mối nối đuôi én vát........................................................................................85
5. Mộng khớp lõm..................................................................................................86
5.1. Khớp lõm góc...............................................................................................86
5.2. Khớp lõm chữ T..........................................................................................90
5.3. Khớp lõm góc xéo..........................................................................................94
5.4. Khớp lõm góc vát...........................................................................................95

BÀI 4: LẮP RÁP SẢN PHẨM................................................................................................................................ 98

I. DỤNG CỤ LẮP RÁP...............................................................................................98
4


1. Cấu tạo vam thủ công......................................................................................98
2. Dụng cụ lắp ráp, vật tư khác..............................................................................98
II. CÁC HÌNH THỨC LẮP RÁP...................................................................................98
1. Lắp ráp cố định...................................................................................................98
2. Lắp ráp động (khớp động)...................................................................................99
3. Phương pháp lắp ráp hàng mộc............................................................................99
3.1. Sơ đồ lắp ráp................................................................................................99
3.2. Lập sơ đồ lắp ráp.........................................................................................99
3.3. Quy trình lắp ráp.........................................................................................99
4. Trình tự lắp ráp sản phẩm mộc cụ thể (tủ hồ sơ)..........................................100
BÀI 5: HOÀN THIỆN BỀ MẶT SẢN PHẨM........................................................................................................... 102

I. YÊU CẦU TRANG SỨC BỀ MẶT SẢN PHẨM..................................................102

1. Khái niệm về trang sức bề mặt sản phẩm......................................................102
2. Các hình thức trang sức sản phẩm mộc...........................................................102
3. Những yêu cầu cơ bản việc trang sức bề mặt sản phẩm...............................102
4. Nguyên lý chọn nhiên liệu trang sức..................................................................102
II. QUY TRÌNH SƠN DẦU VÀ DẦU BÓNG............................................................103
1. Dụng cụ..........................................................................................................103
2. Sơn công ngiệp (TOA)...................................................................................103
2.1. Vật tư......................................................................................................103
2.2. Các bước thực hiện...................................................................................103
3. Sơn dầu..........................................................................................................104
3.1. Vật tư......................................................................................................104
3.2. Các bước thực hiện...................................................................................104
4. Dầu bóng PU...................................................................................................104
4.1. Vật tư......................................................................................................104
4.2. Các bước thực hiện...................................................................................104
5. Dầu bóng NC..................................................................................................105
5.1. Vật tư......................................................................................................105
5.2. Các bước thực hiện...................................................................................105
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................................................... 106

5


GIỚI THIỆU CHUNG


Mã mô đun: MĐ 22



Tên mô đun: Mộc trang trí nội thất



Thời gian mô đun: 400 giờ (Lý thuyết 30 giờ, thực hành 370 giờ, thực hành tại
trường 270 giờ, thực hành tại doanh nghiệp 100 giờ)



Vị trí, tính chất của mô đun:

- Vị trí: Môn trang trí nội thất là một trong các môn kỹ thuật chuyên môn, được bố
trí học sau các môn học/mô đun chuyên môn nghề.
- Tính chất: mô đun chuyên môn nghề tự chọn.


Mục tiêu của mô đun:

* Kiến thức:
- Hiểu được tính chất của vật liệu gỗ tự nhiên và gỗ nhân tạo.
- Chọn được gỗ và các nguyên vật liệu khác phù hợp với yêu cầu của sản phẩm
mộc.
- Trình bày được đặc tính và ứng dụng của các loại sơn.
- Trình bày được cấu tạo, công dụng, cách sử dụng các loại máy, các loại dụng cụ
và một số thiết bị chuyên dụng trong nghề mộc xây dựng và trang trí nội thất.
* Kỹ năng:
- Sử dụng được đúng qui trình kỹ thuật các loại máy, dụng cụ và một số thiết bị
chuyên dùng trong nghề mộc xây dựng và trang trí nội thất.
- Gia công được các sản phẩm chi tiết gắn liền với các công trình xây dựng, lắp

ráp và hoàn thiện sản phẩm.
* Thái độ:
- Cẩn thận, chính xác trong công tác phân loại và sử dụng gỗ, cẩn thận trong việc
lựa chọn các sản phẩm mộc trang trí nội thất.
- Chấp hành đúng quy trình trong sản xuất các sản phẩm mộc trang trí nội thất.

6


Nội dung của mô đun:



STT

Thời gian (giờ)

Nội dung mô đun
Tổng
số

Lý
thuyết

Thực
hành

Kiểm
tra

1

Bài 1: Giới thiệu về vật liệu gỗ

1

1

2

Bài 2: Giới thiệu các loại dụng cụ

3

1

2

3

Bài 3: Kỹ thuật gia công chi tiết

223

23

184

16

4

Bài 4: Lắp ráp sản phẩm

29

1

20

8

5

Bài 5: Hoàn thiện bề mặt sản phẩm

44

4

32

8

Cộng

300

30

238

32

7


BÀI 1: GIỚI THIỆU VỀ VẬT LIỆU GỖ




MỤC TIÊU CỦA BÀI:
- Nêu được khái niệm, cấu tạo và tính chất của vật liệu gỗ.
- Phân biệt được gỗ tự nhiên và gỗ nhân tạo, tích chất, ứng dụng.
- Những yêu cầu đối với sản phẩm gỗ.
NỘI DUNG CỦA BÀI:
 Tính chất của vật liệu gỗ
 Gỗ tự nhiên và gỗ nhân tạo
 Những yêu cầu đối với sản phẩm

I. TÍNH CHẤT CỦA VẬT LIỆU GỖ
1. Khái niệm về gỗ
 Gỗ là vật liệu thiên nhiên được sử dụng khá rộng rãi trong xây dựng và trong sinh
hoạt.
 Ưu điểm:
 Nhẹ, có cường độ khá cao
 Cách âm, cách điện và cách nhiệt tốt
 Dễ gia công: cưa, xẻ, bào, khoan
 Vân gỗ có giá trị thẩm mỹ

 Nhược điểm:
 Cấu tạo và tính chất cơ lý không đồng nhất.
 Sản phẩm bị biến đổi thể tích, cong vênh khi tiếp xúc với nước.
 Dễ bị sâu nấm, mục mối phá hoại, dễ cháy.
 Có nhiều khuyết tật làm giảm khả năng chịu lực.
2. Cấu tạo gỗ

Ba mặt cắt chính của thân cây
1. mặt cắt ngang, 2. mặt cắt pháp tuyến
3. mặt cắt tiếp tuyến

Mặt cắt ngang thân cây
1. vỏ, 2. sợi vỏ, 3. lớp hình thành
4. lớp gỗ bìa, 5. lớp gỗ lõi, 6. lõi gỗ

3. Tính chất vật lý của gỗ
 Độ hút hơi nước:
 Độ ẩm cân bằng của gỗ khô trong phòng là 8÷12% .
 Của gỗ khô trong không khí sau khi sấy lâu dài là 15÷18%.
8


 Khối lượng riêng:
 Đối với loại gỗ thường như nhau và giá trị trung bình của nó là 1,54 g/cm 3.
 Khối lượng thể tích:
 Phụ thuộc vào độ rỗng và độ ẩm.
 Độ rỗng của gỗ lá kim: 46÷81 %, gỗ lá rộng; 32÷80%
 Độ co ngót :
 Là độ giảm chiều dài và thể tích khi sấy khô
 Độ trương nở:

 Là khả năng của gỗ tăng kích thước và thể tích khi hút nước.
 Không giống nhau theo các phương khác nhau: dọc thớ 0,1 ÷0,8%, pháp tuyến
3÷5%, tiếp tuyến 6÷12%.
 Tính dẫn nhiệt:
 Khả năng dẫn nhiệt của gỗ không lớn và phụ thuộc vào độ rỗng, độ ẩm và
phương của thớ, loại gỗ, cũng như nhiệt độ.
 Trung bình hệ số dẫn nhiệt của gỗ là 0,14÷0,26 kcal/m.oC.h
 Tính truyền âm:
 Gỗ là loại vật liệu truyền âm tốt, nhanh hơn không khí 2÷17 lần.
 Âm truyền dọc thớ nhanh nhất, theo phương tiếp tuyến chậm nhất.
II. GỖ TỰ NHIÊN VÀ GỖ NHÂN TẠO
1. Gỗ tự nhiên
Tên gỗ

Tần bì

Sồi đỏ

Sồi
trắng

Đặc điểm

Đặc tính

Công dụng

- Dát gỗ màu nhạt,
trắng.
- Tâm gỗ có màu nâu,

vàng.
- Vân gỗ thẳng, to, mặt
gỗ thô đều.

- Độ bám ốc, đinh, dính keo
tốt.
- Dễ nhuộm màu, đánh bóng.
- Dễ làm khô, ít bị biến dạng
khi sấy.
- Chịu lực tốt.
- Dễ bị mối mọt tấn công.

- Đồ gỗ, ván sàn, đồ gỗ
chạm khắc.
- Gờ trang trí nội thất cao
cấp, cửa, tủ bếp, ván lát ốp
- Tay cầm các loại dụng
cụ, dụng cụ thể thao, gỗ
tiện.

- Dát gỗ màu trắng đến
nâu nhạt.
- Tâm gỗ màu nâu đỏ
hồng.

- Độ bám ốc, đinh tốt.
- Nứt và cong vênh khi phơi
khô.
- Gỗ cứng và nặng.
- Dễ uốn cong bằng hơi nước.

- Không có khả năng kháng
sâu.

- Đồ gỗ,ván sàn, vật liệu
kiến trúc nội thất, gỗ chạm
- Gờ trang trí nội thất, cửa,
tủ bếp, ván lót, hộp dựng
nữ trang.

- Dát gỗ màu nhạt.
- Vân gỗ thẳng to, dài.
- Tâm gỗ từ nâu nhạt - Gỗ cứng và nặng.
- Độ bám dính tốt.
đến nâu sậm.
- Dễ uốn cong bằng hơi nước.
- Độ co rút lớn nên bị biến

- Làm cửa cao cấp, ván
sàn, tủ bếp.
- Gỗ chạm trổ, gờ trang trí,
ván lót.

9


Căm
xe

- Màu đỏ thẫm.

dạng khi khô.
- Có khả năng kháng sâu.

- Cầu gỗ, ván đóng thùng,
và hộp đựng nữ trang.

- Thớ mịn, gỗ nặng, bền.
- Không mối mọt.
- Chịu được mưa nắng.

- Đóng đồ mộc cao cấp.
- Đóng tàu đi biển.
- Dùng trong xây dựng.

- Có màu hơi nâu đến - Gỗ cứng, chắc, nặng.
- Làm cột, kèo.
Không
bị
mối
mọt.
- Đồ gia dụng: giường,
nâu thẫm.
- Khả năng chịu lực tốt.
phản, cửa, lát sàn nhà
Gỗ lim
- Vân gỗ đẹp.
- Không bị cong vênh, nứt,
biến dạng do thời tiết
- Màu đỏ, nâu sẫm
Xoan

đào

- Thớ sọc và mịn
- Chắc bền, chịu nước tốt.
- Kháng mối mọt.
- Vân đẹp.

10

- Đóng dồ dùng gia đình.
- Đóng mặt bàn, tủ, kệ,
giường.
- Trang trí nội thất.


2. Gỗ nhân tạo
 Veneer (ván lạng):
 Là gỗ tự nhiên sau khi khai thác, được cắt (bóc ly tâm) dày 0.3 – 0.6mm, rộng
~ 180 mm, dài ~ 240 mm, phơi và sấy.
 Thi công:
o Dùng 1 lớp ván nền (MDF, ván ép…) dày 3mm, phủ keo.
o Nối từng tấm veneer nhỏ lại thành từng tấm lớn 1200x2400 mm bằng keo.
o Dán tấm veneer đã nối lên ván nền đã phủ keo.
o Ép lại bằng máy.
o Tạo bề mặt veneer bằng máy chà bong.
 Ưu điểm:
o Dễ thi công.
o Chi phí thấp so với gỗ tự nhiên.
o Có thể tạo những đường cong theo thiết kế.
 Ván dăm MFC (ván gỗ dăm phủ melamine):

 Được sản xuất từ nguyên liệu gỗ rừng trồng (bạch đàn, keo, cao su...)
 Hai mặt được phủ một lớp melamine nhằm tạo vẻ đẹp, chống ẩm và trầy xước.
 Ứng dụng:
o Sử dụng để trang trí nội thất, sản xuất đồ mộc gia đình, công sở.
o Khu vực ẩm ướt: nhà vệ sinh, nhà bếp…sử dụng ván chống ẩm V313.
 Ưu điểm:
o Cứng, nặng, chịu ẩm tốt, chống trầy xước, chống cháy, màu sắc hoạ tiết sắc
nét.
o Thân thiện với môi trường: có thể tái sản xuất, sản xuất từ gỗ rừng trồng.
 Khuyết điểm:
o Sử dụng keo chứa formandehit gây cay mắt và mũi.
 Ván sợi MDF (ván bột gỗ ép):
 Độ bền cơ lý cao, kích thước lớn, phù hợp với công nghệ sản xuất đồ mộc nội
thất trong vùng khí hậu nhiệt đới.
 MDF được trải qua quá trình ép sợi gỗ xay nhuyễn đã trộn keo, tỷ trọng từ 520
đến 850 kg/m3.
 Thường được phủ veneer, sơn hoặc phủ PU.
 Ứng dụng:
o Có 3 loại chính là trơn, chịu nước và melamine.
o MDF chịu nước cũng thuộc loại MDF trơn, được trộn keo chịu nước trong
quá trình sản xuất, thường sử dụng ở nơi có khả năng tiếp xúc với nước
hoặc có độ ẩm cao như cánh cửa, đồ gỗ trong nhà bếp.
o Melamine MDF, cả hai mặt ván MDF được phủ một lớp melamine nhằm
tạo vẻ đẹp, chống ẩm và trầy xước.
 Ưu điểm:
o Nhẹ, đặc, phẳng, cứng, không có mắt (như gỗ), dễ gia công.
o Có thể sơn phủ: dầu, sơn nước, sơn dầu.
11

o Có thể phủ bằng miếng ván lạng (veneer).
o Dễ dàng khớp nối với nhau.
 Khuyết điểm:
o Nguy hiểm khi chế tạo gia công: tạo ra một chất urea formaldehyde (UF)
trong quá trình cắt và chà nhám gây tổn thương mắt và phổi.
o Dụng cụ cắt mau cùn do chứa một lượng keo lớn.
 Ván ghép thanh (gỗ ghép):
 Những thanh gỗ nhỏ đã qua xử lý hấp sấy, gỗ được cưa, bào, phay, ghép, ép,
chà và sơn phủ trang trí.
 Ván ghép thanh được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực sản xuất đồ mộc,
trang trí nội thất, sản xuất ván sàn và nhiều sản phẩm khác.
 Có 4 cách thức gỗ ghép song song, mặt, cạnh, giác.
3. Cách chọn gỗ
 Chọn gỗ cho giường:
 Sồi, xoan đào, gụ, trắc, cẩm lai, mun đen, mun sọc…giá thành cao.
 Gỗ pơ mu: màu trắng hoặc vàng, vân gỗ to, gỗ tốt, thớ mịn, tránh được muỗi
và côn trủng, tránh được mối mọt.
 Chọn gỗ cho nội thất phòng ăn:
 Gỗ dổi: độ bền cao, thích hợp ở nhiệt độ cao, vân tự nhiên, sắc đẹp.
 Sồi đổ, sồi trắng, xoan, bạch tùng, giáng hương.
 Chọn gỗ cho sàn gỗ:
 Gỗ căm xe: màu sắc tự nhiên, vân tự nhiên, đẹp.
 Giáng hương: có mùi thơm, vân đẹp, thớ gỗ nhỏ, chắc chắn.
 Chọn gỗ cho bàn ghế:
 Xoan đào, sồi Nga, sồi Mỹ, tần bì: có độ cong vênh ít, vân gỗ nổi, có nhiều
màu, chịu được nhiệt độ cao.
 Không được dùng gỗ lim: độc hại, không tốt cho sức khoẻ.
 Chọn gỗ cho cửa gỗ:
 Gỗ trò, lim.
 Chọn gỗ cho nội thất văn phòng:

 Xoan đào, bạch tùng, xoan ta: giá thành vừa phải, nhiều màu sắc.

12


4. Sản phẩm gỗ

Cửa sổ

Cửa đi

Tủ bếp

Bàn làm việc

Quầy lễ tân

Bàn họp

13


III. NHỮNG YÊU CẦU ĐỐI VỚI SẢN PHẨM
1. Yêu cầu về sử dụng
 Yêu cầu về công dụng:
 Kích thước của sản phẩm phải phù hợp với đối tượng sử dụng.
 Hình dáng của sản phẩm phải phù hợp với công dụng của nó.
 Ví dụ:
o Bàn làm việc: kích thước phải phù hợp với người ngồi làm việc được thoải
mái, không gò bó, đủ diện tích làm việc.

o Bàn trà: đáp ứng được công dụng của nó, đủ diện tích để đặt ấm, chén…
 Yêu cầu về độ bền:
 Phụ thuộc vào công dụng của nó.
 Sản phẩm chịu tác động lớn phải chọn gỗ có cường độ cao, kết cấu sản phẩm
đủ độ bền.
 Sản phẩm có tác dụng trang trí chọn gỗ có vân thớ đẹp, vẫn đảm bảo độ bền.
2. Yêu cầu về thẩm mỹ





Hình dáng: hiện đại, cổ điển.
Màu sắc, vân thớ: phù hợp yêu cầu trang trí.
Kích thước: cân đối với yêu cầu sử dụng.
Trang sức bề mặt: đạt yêu cầu kỹ thuật, độ bong cao, màu sắc phù hợp với công
dụng và thị hiếu.

3. Yêu cầu về kinh tế
 Yêu cầu về tiết kiệm nguyên liệu:
 Chọn kích thước gỗ phù hợp với kích thước sản phẩm.
 Tận dụng gỗ phế liệu, sử dụng biện pháp nối.
 Kết hợp nguyên liệu gỗ với nguyên liệu khác.
 Yêu cầu về tiết kiệm nhân công:
 Chọn hình dáng sản phẩm đơn giản, vẫn đảm bảo được độ bền đẹp.
 Chọn dung sai kích thước và lượng dư gia công hợp lý.
 Nâng cao trình độ, trang bị thiết bị hiện đại.

14

BÀI 2: GIỚI THIỆU CÁC LOẠI DỤNG CỤ




MỤC TIÊU CỦA BÀI:
- Nêu được công dụng, cấu tạo của các loại dụng cụ.
- Sử dụng được các loại dụng cụ.
NỘI DUNG CỦA BÀI:
 Những dụng cụ đo, vạch mực
 Các dụng cụ khác
 Cưa tay
 Các loại bào tay
 Các loại đục thủ công
 Các loại khoan
 Các máy gia công gỗ

I. NHỮNG DỤNG CỤ ĐO, VẠCH MỰC
1. Thước mét
 Công dụng:
 Dùng để đo chiều dài, dày, rộng.
 Cấu tạo:
 Được làm bằng nhôm, hợp kim hoặc gỗ.
2. Thước vuông
 Công dụng:
 Kiểm tra góc vuông của sản phẩm.
 Vạch dấu các chi tiết khi lấy mực.
 Cấu tạo:
 Thường làm bằng gỗ, có thể bằng kim loại.

 Bao gồm: lá thước (2) (dày 5 – 8 mm, dài 20 – 25 cm), súc thước (1) (dày gấp
2.5 lần, dài bằng 2/3 lá thước).
 Liên kết với nhau bằng mộng.

3. Thước bẻ
 Công dụng: dùng để vạch mực và đo góc độ bất kỳ.
 Cấu tạo:
 Bao gồm lá thước (1) và súc thước (2) như thước vuông.
15


 Liên kết bằng bu long (3).
 Súc thước dài hơn lá thước.

4. Thước mòi
 Công dụng: dùng đễ vạch mực mòi, tạo các góc 45o.
 Ví dụ: vạch mực các chi tiết nối khung ảnh, khung cánh tủ…
 Cấu tạo:
 Bao gồm lá thước (1) và súc thước (2).
 Lá thước làm bằng gỗ hoặc nhôm hình tam giác vuông cân, dài 15 – 20 cm.
 Súc thước làm bằng gỗ hoặc nhôm.

5. Cữ
 Công dụng:
 Vạch mực kích thước chiều rộng của lỗ mộng, chiều dày của thân mộng.
 Vạch những đường song song với cạnh gỗ.
 Cấu tạo:
 Suốt cữ (2): tiết diện ngang hình vuông từ 1 – 1.2 cm, chiều dài từ 20 – 25 cm.
 Bàn cữ (1): kích thước dày x rộng x cao = 18 x 60 x 60 cm.
 Nêm cữ (3): để giữ chặt suốt cữ với bàn cữ, được làm tương ứng với lỗ nêm.

 Đinh cữ (4): 8, 10, 12, 15 mm.
II. CÁC DỤNG CỤ KHÁC
1. Các loại đá mài
Dùng để mài lưỡi cắt của các dụng cụ thủ công bao gồm:
 Đá ráp: dùng để mài phá tạo nên góc mài phù hợp cho lưỡi cắt. Các hạt mài có
kích thước lớn.
 Đá mịn (đá màu): dùng để mài tinh các loại lưỡi cắt, khi đã bước qua mài đá ráp,
làm cho đầu dao cắt không còn gợn. Các hạt mài có kích thước nhỏ.

16


2. Các loại dũa
 Dũa gai:
 Bao gồm phần thân và phần chuôi (dùng để gắn cán).
 Có răng lởm chởm rất sắc, răng có cấu tạo hình nón.
 Dùng để dũa những chỗ cong mà không bào được hoặc khó bào.
 Được làm bằng thép tôi, không chắc lắm nên dùng dũa gỗ.
 Hình dạng: tiết diện ngang hình chữ nhật, hình bán nguyệt, hình tròn.

 Dũa cưa:
 Cấu tạo 3 cạnh, mặt cắt ngang hình tam giác cân.
 Bao gồm phần thân (những đường gờ thép chéo) và phần chuôi (dùng gắn cán).

3. Búa
 Dùng để đóng đinh, đóng bào, nhổ đinh.
 Được làm bằng thép tốt, bề mặt cứng, phẳng và nhẵn.
 Trọng lượng từ 100 – 300 g.

4. Kìm

 Dùng để nhổ đinh và cắt mũ đinh
5. Dùi vạch mực
 Dùng bút chì để vạch dấu rất chống mòn, vết dấu to, không chính xác.
 Dùng dùi vạch mực đảm bảo chính xác cao. Được làm bằng thép có đường kính 1
– 2 mm.
 (1) thân vạch, (2) mũi vạch.

17


III. CƯA TAY
1. Cưa dọc
 Công dụng: dùng để pha phôi các chi tiết mộc, rọc cạnh ván.
 Cấu tạo:
 Tay cưa (4), dấu cưa (1): được làm bằng gỗ tốt như lim, nghiến…không có
mấu mắt.
 Chống cưa (5): được làm bằng gỗ nhẹ như thông.
 Chằng cưa (6): được làm bằng gỗ dẻo dai.
 Lưỡi cưa (3): làm bằng lá thép mỏng dày 0.75 – 0.8 mm, dài 700 – 800 mm,
rộng 40 – 60 mm. Răng cưa hình tam giác, bước răng 6 – 8 mm.
 Chốt cưa (2): làm bằng thép tốt, để khi căng cưa chốt không bị cong.

 Sử dụng cưa dọc:
 Bước 1: chuẩn bị gỗ
o Kiểm tra kích thước, các di vật trên gỗ, vạch mực.
o Đặt gỗ lên bàn thao tác, dùng etô hay mỏ quạ để giữ cho chắc chắn.
 Bước 2: chuẩn bị cưa
o Kiểm tra cưa về độ sắc, độ căng cưa.
o Vặn lưỡi cưa nghiêng so với tay cưa từ 100 – 120o.
 Bước 3: thao tác dọc cưa

o Tư thế đứng: chân thuận đưa vào gần bàn, cách bàn 1 bàn chân.
o Chân không thuận đưa về dằng trước, cách chân thuận 25 – 30 cm theo
chiều ngang. Người hơi ngả vào bàn, đầu thẳng, mắt luôn nhìn vào mực.
o Tay thuận cầm vào dáu cưa, tay không thuận cầm vào cuối tay cưa, đặt lưỡi
cưa lên đầu đường mực cần xẻ, đẩy nhẹ 1 hoặc 2 lần cho lưỡi cưa ăn vào gỗ
tạo đường dẫn cơ bản.
o Quá trình thao tác xẻ, hai tay nâng lên hạ xuống nhịp nhàng, cân đối. Khi
kéo cưa lên, hơi ngả cưa về phía sau để kéo được nhẹ nhàng.

18


 Nguyên nhân mạch cưa không vuông thẳng:
 Lá cưa vặn không phẳng, mặt lá cưa bị vênh.
 Mặt gỗ để không phẳng, cầm cưa không thăng bằng.
 Răng cưa mở không đều, căng cưa chưa đạt độ căng nhất định.
 Khi cưa ấn quá mạnh.
2. Dũa cưa





Dùng loại dũa 3 cạnh.
Kẹp lưỡi cưa vào bàn kẹp.
Tay thuận cầm chuôi dũa, tay không thuận cầm lấy đầu dũa.
Đặt dũa nằm thật thăng bằng, vuông góc với mặt phẳng và chiều dài lá cưa, không
được chúc về một bên, hai tay ấn xuống vừa phải, lần lượt dũa từ răng đầu đến
răng cuối.
 Mỗi răng cưa dũa 2 – 3 nhát, dũa đều tay, không dũa răng cao – thấp, to – nhỏ.

 Nếu dũa một lần chưa sắc nên dũa thêm lần nữa.
IV. CÁC LOẠI BÀO TAY
1. Bào thẩm
1.1. Công dụng và cấu tạo
 Công dụng: tạo ra độ phẳng, thẳng và độ nhẵn cho chi tiết mộc.
 Cấu tạo: gồm vỏ bào, ốp bào, nêm bào, lưỡi bào.
 Vỏ bào: làm bằng gỗ tốt như lim, nghiến… kích thước dài x rộng x dày = 700
x 55 x 55 mm, ở giữa có đục lỗ để lắp lưỡi, ốp, nêm, phía trước lỗ là mũi bào,
phía sau lỗ là gót bào.
 Lưỡi bào được làm bằng thép tốt, rộng 40 – 45mm, dày 3 – 4mm, được mài vát
một phía.
 Úp bào (chụp bào): được làm bằng sắt dày, to bằng lưỡi bào, có tác dụng làm
cho gỗ không bị xước khi bào. Kích thước 0.3 – 2mm, độ nhẵn bề mặt càng
cao thì khoảng cách càng bé.

19


 Nêm bào: được làm bằng gỗ mền, dẻo, phía trên nêm làm chếch theo độ chếch
của mang cá và khoét thành lỗ để cho phoi thoát. Bề rộng của nêm phải sát với
hai mang lỗ bào.

1.2. Tháo lắp lưỡi bào
 Lắp lưỡi bào: khi lắp bào, tay trái cầm lưỡi, tay phải đặt úp lên lưỡi, úp ở trên, lưỡi
ở dưới, để đầu úp cách cạnh cắt chính một khoảng nhất định (0.3 – 2 mm).
 Khi tháo lưỡi bào một tay cầm bào, ngón tay cái chặn lấy lưỡi bào. Tay kia cầm
dùi đục hay búa gõ mạnh vào đầu mũi bào, lưỡi bào sẽ tự long ra và rút nhẹ lưỡi
bào ra.
1.3. Thao tác bào
 Tay phải cầm bào, ngón trỏ và ngón cái nắm ngoài tay bào để điều khiển, các ngón

kia nắm vào lỗ tay bào.
 Tư thế đứng thật vững, chân phía tay không thuận đứng trước, chân phía tay thuận
đứng sau, hai bàn chân hơi quay ngang. Người đẩy tiến lùi theo nhịp đi lại của
bào. Khi đẩy bào, cánh tay thuận luôn kẹp nào nách để điều khiển hướng bào đi
thẳng, không cho thân bào xoay ngang.
 Khi bào thanh gỗ ngắn, hay tay phối hợp để điều khiển bào, lấy chân phía tay
không thuận làm trụ.
 Khi bào thanh gỗ dài đẩy bào lấy chân không thuận làm trụ, bàn chân hơi chếch về
bên trái, chân thận bước nhẹ lên 1 bước, thân chồm tới đồng thời thả tay không
thuận ra để cho đường bao ăn được dài trên mặt gỗ. khi rút bào về, chân thuận rút
theo và thân người ngả về đằng sau để lấy đà đẩy bào tiếp.

20


2. Bào lau
2.1. Công dụng và cấu tạo
 Công dụng: dùng để bào nhẵn chi tiết hoặc sản phẩm lần cuối trước khi nạo hoặc
đánh bóng.
 Cấu tạo: bào lau cũng giống như bào thẩm, nhưng kích thước của vỏ bào nhỏ hơn,
dài x rộng x dày = 170 x 50 x 45mm.

2.2. Tháo lắp bào
 Thao tác giống như bào thẩm.
 Nhưng khi lắp bào phải điều chỉnh khoảng cách giữa đầu úp và cạnh cắt chính
phải gần sát nhau và lượng ăn dao nhỏ.
2.3. Thao tác bào
 Tư thế đứng hơi cúi mình về phía trước, bàn tay thuận cầm vào đuôi bào, ngón trỏ
và ngón cái quàng qua lưỡi bào, ba ngón còn lại tỳ sát theo cạnh bào, bàn tay
không thuận cầm trước mũi bào.

 Khi đẩy bào bàn tay thuận ấn mạnh vào đuôi bào, tay không thuận ấn xuống mũi
bào, phối hợp nhịp nhàng cho bào ăn vào gỗ. Khi kéo bào về thì hơi nhấc bào lên
để bào lần tiếp theo.
 Khi bào phải bào cho phẳng đều bề mặt chi tiết hay sản phẩm. Bào đến mút đầu
gỗ, các mối ghép phải bào nhẹ tay để không bị xước.
3. Nạo thủ công
 Công dụng: để nạo mặt chi tiết hay sản phẩm mộc lần cuối sau khi bào lau, tạo cho
bề mặt chi tiết phẳng, thẳng trước khi đánh giấy nháp.
 Cấu tạo: được làm bằng thép mỏng, dày 0.7 – 1 mm, dài 150 – 200mm, rộng 20 –
50 mm.
 Nạo được mài vát một mái như lưỡi bào, có thể mài vát 2 cạnh để khi nạo bị nóng
cạnh này thì nạo cạnh kia (2 cạnh mài vát trái chiều nhau).
 Nạo có thể cạnh thẳng, có thể cạnh cắt hình cong lồi, hay hình cong lõm để nạo
các mặt cong lồi lõm khác nhau.
 Phương pháp mài nạo:
 Giống như mài sắc lưỡi bào, trước tiên mài trên đá ráp, theo đúng mái nạo, khi
nào thấy cạnh cắt chính gợn đều thì chuyển sang mài màu.

21


 Liếc nào: sau khi mài sắc nạo thì tiến hành liếc nạo bằng cách đặt nạo lên tấm
gỗ phẳng, phần mái úp xuống, lấy búa đinh đi một lần cho phẳng đều, rồi đẩy
nạo nhô ra mép gỗ khoảng 2 – 3 mm, sau đó dùng búa tỳ sát mái nạo, theo cữ
mép gỗ kéo mạnh, tạo cho mép nạo gợn đều như vậy mới ăn gỗ.
4. Kỹ thuật mài lưỡi bào
 Bước 1: mài thô (mài trên đá ráp) hay còn gọi là mài phá lưỡi bào.
 Khi mài, áp mặt nghiêng của lưỡi vào mặt phẳng của đá mài, tay phải cầm lưỡi
bào, tay trái ấn vào mặt lưỡi bào, đưa lưỡi bào đi lại suốt chiều dài viên đá.
 Mài cho thật phẳng, khi nào thấy gợn đều trên suốt cạnh cắt chính là được.

 Khi mài phải tưới nước liên tục.
 Bước 2: mài màu (mài trên đá màu) sau khi mài thô xong thì tiếp tục mài màu làm
cho hết gợn ở cạnh cắt chính.

V. CÁC LOẠI ĐỤC THỦ CÔNG
1. Đục bạt
 Công dụng: dùng đễ đục bấm mép lỗ mộng, sửa lỗ mộng.
 Cấu tạo: bao gồm tông đục (1), khâu đục (2), lưỡi đục (3).
 Tông đục: để lắp tay đục, được làm bằng gỗ tốt (lim, nghiến…), hình dạng
chóp cụt tròn xoay hay lăng trụ 8 cạnh. Đầu tông đục có lắp khâu bằng thép
hay đồng để giữ cho tông khỏi vỡ trong quá trình sử dụng.
 Lưỡi đục: được làm bằng thép hoặc sắt mạ thép, mặt cắt ngang hình thang cân,
được mài vát một mái, góc mài thay đổi từ 20 – 25 o, chiều rộng của mặt lưỡi:
12, 15, 18, 25, 30, 35 mm.

 Thao tác đục: phải dùng vồ loại nhỏ hoặc dùi đục đánh lên đầu cán trục. Phải luôn
theo dõi nhát đục để đục cho chính xác.
2. Đục mộng
 Công dụng: dùng để đục phá lỗ mộng.
 Cấu tạo: bao gồm tông đục (3), khâu đục (2) , lưỡi đục (1).
 Tông đục giống như tông đục của đục bạt.
22


 Lưỡi đục: bản hẹp, thân đục dày, góc mài chếch 20 – 25 o, chiều rộng của mặt
lưỡi: 5, 8, 10, 12 mm.

 Thao tác đục: tay không thuận cầm vào tông đục cách đầu tông từ 10 – 15mm, tay
thuận cầm dùi đục đánh mạnh lên đầu cán đục.
3. Đục gụm

 Công dụng: dùng để đục những lỗ mộng tròn.
 Cấu tạo: bao gồm tông đục (3), khâu đục (2), lưỡi đục (1).
 Lưỡi đục được làm bằng thép tốt hoặc thép mạ, lưỡi uốn cong kiểu hình máng,
mái đục phía trong.
 Lưỡi có độ cong nhiều gọi là đục gụm, độ cong ít gọi là đục doãng.

4. Đục chàng
 Công dụng: dùng để sửa các chỗ mặt phẳng gỗ mấp mô trước khi bào, chặt bớt các
chi tiết có độ dư lớn, mà không cần dùng cưa để dọc, sửa đầu mộng khi lắp ráp.
 Cấu tạo: lưỡi (4), khâu (2), tông (1), thân chàng (3).
 Lưỡi chàng: dài 16 cm (tay dài 4 cm, tông dài 12 cm), rộng 8 cm.

 Thao tác: khi chặt phải chừa mực để trừ hao sau này.
 Nếu là chàng múi cam thì trở mũi chàng về phía trước, lưỡi hơi chếch ra ngoài
thanh gỗ và đặt gót chàng xấn xuống trước.
 Tay cầm chàng miết vào gỗ để nhát chàng xuống được thẳng và ăn chắc.
 Lúc lưỡi chàng đã ăn sâu vào gỗ thì lắc mạnh tay về bên phải để lật phoi ra.
VI. CÁC LOẠI KHOAN
1. Khoan tay
1.1. Khoan vo
 Dùng để khoan lỗ trước khi chốt đinh, hay bắt vít các mối ghép.

23


1. Mũi khoan, 2. Cần khoan

thao tác khoan vo
1.2. Khoan bồng
 Dùng để khoan chốt và khoan ngõng chớp cửa.

1.3. Khoan tay quay
 Dùng để khoan lỗ tra các bulong chốt nới như cột, vì kèo…
2. Khoan máy
 Được gắn với mũi khoan 10mm sử dụng trên sắt, gỗ và bê tông, nó có thể khoan
tới đường kính 10 mm trên thép và từ 15 – 25 mm trên gỗ.

VII. CÁC MÁY GIA CÔNG GỖ






Máy đục lỗ mộng âm.
Máy toupie: đánh pano gỗ.
Máy cưa cắt ngang + 45o.
Máy cắt ván nhân tạo.
Máy bào liên hợp: cưa, bào, khoan.
24


BÀI 3: KỸ THUẬT GIA CÔNG CHI TIẾT




MỤC TIÊU CỦA BÀI:
- Nêu được khái niệm về chi tiết mộc, phôi mộc.
- Trình bày được ưu điểm, khuyết điểm và ứng dụng các mối nối.

- Thực hiện được các bước gia công mối nối.
NỘI DUNG CỦA BÀI:
 Khái niệm chi tiết mộc, pha phôi
 Kỹ thuật gia công mối nối

I. KHÁI NIỆM CHI TIẾT MỘC, PHA PHÔI
1. Khái niệm về chi tiết mộc
 Là những thành phần cơ bản cấu tạo nên sản phẩm mộc.
 Đã qua các khâu gia công hoàn chỉnh chi tiết (chưa qua khâu lắp ráp).
2. Khái niệm về phôi mộc
 Phôi là tấm hoặc thanh gỗ xẻ có hình dáng tương tự như hình dáng của chi tiết, có
kích thước bằng kích thước danh nghĩa của chi tiết + lượng dư gia công.
 Lượng dư gia công: là phần gỗ chênh lệch giữa kích thước phôi và kích thước
danh nghĩa của chi tiết. Qua thực tế, lượng dư gia công của chi tiết theo chiều dày,
rộng là 5 – 7mm, chiều dài 15 – 20mm.
 Pha phôi là xẻ gỗ tạo ra phôi.
 Gổ để pha phôi gồm có: gỗ tấm, thanh, ván, bìa bắp và gỗ nhân tạo: ván dán,ván
dăm, ván sợi.
II. KỸ THUẬT GIA CÔNG MỐI NỐI
1. Mối nối đầu
1.1. Nối đầu - vuông góc
Nối đầu vuông góc được dùng khi cần nối nhanh, không cần sức chịu đựng như: thùng,
hộp khung, khung cửa sổ…

Mối nối được kết cấu bằng cách ghép
đáy cạnh của 1 thanh gỗ vào bề mặt của
1 thanh gỗ khác. Dùng đinh hay ốc vít để
kết chặt mối nối. (Hình 3.1)
Bởi vì lực chịu của mối nốiHình
hoàn

3.1
toàn tùy thuộc vào các ốc vít.
Không được dùng khi lực tác
25