Thiết kế bài giảng sinh học 11 nâng cao (tập 2) phần 2

Phan bay: SINH THAI HOC
ChuongI
CO THE VA MOI TRUONG
^

Bai 47
MOI TRUONG VA CAC NHAN TO SINH THAI
I. MUC TIEU
1. Kien thiirc

• HS hidu va trinh bay dugc khdi niem mdi trudng, phan biet mdi trudng vd
sinh va mdi trudng him sinh.
• HS ndu dugc cac khdi niem: Nhan to sinh thai, gidi han sinh thai, khoang
thuan lgi va khoang chdng chiu, lodi cd viing phan bd rdng, loai cd viing
phan bd hep.
• HS hidu khai niem d sinh thai, vai trd cua d sinh thai dd'i vdi ddi sdng cua
cac lodi.
• HS van dung li thuydt gidi thich hien tugng thuc td.
2. KTnang

• Phan tich, so sanh.
• Khai quat tdng hgp.
• Van dung If thuyet vao thuc tidn.
II. CHUAN Bj
• Tranh hinh SGK phdng to.
• Hlnh 47.1, 47.2 SGK phdng to.
• Tu lieu lien quan den bai hgc.
• GV dgc kT thdng tin bd sung SGV trang 255, 256.

258

III. HOAT DONG DAY - HOC
1. Kiem tra
GV kiem tra bdo cao thuc hanh ciia HS.
2. Trong tam
• Cdc khdi niem chinh ve mdi trudng, cdc nhan td sinh thdi, d sinh thai, y
nghTa ciia cdc khdi niem.
• Nhdn manh mdi quan he hai chieu giiia co the va mdi trudng: Mdi trudng tdc
ddng len co the, co the phan iing lai cdc tac ddng dd bdng nhiing phan iing
thich nghi. Hon nira co the cdn lam cho mdi trudng bien ddi.
3. Bai mdi
Md bai: GV gidi thieu ndi dung phdn suih thdi hgc va gidi ban vao chuong, bai hgc.
Hogt dpng 1
TIM HIEU VE MOI TRUING
Muc tieu:
• HS hieu va trinh bay dUgc khdi niem mdi trudng.
• HS phan biet dugc cdc loai mdi trudng sdng chu ydu ciia sinh vat.
Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

- GV neu yeu cdu:

- HS boat ddng ea nhan.
+ Nghien eiiu SGK trang nhan bidt kidn thiic tir
195 muc I kdt hgp vdi viec nghien ciiu SGK.
kie'n thiic sinh hgc 9.
- HS van dung kidn thiic
-> trao ddi nhdm thdng
+ Tra ldi cau hdi:

nha't
cdc y kien.
° Mdi trudng Id gi?

Npi dung
\

° Sir thich nghi cua sinh - HS neu dugc:
vat vdi mdi trudng the + Khai niem mdi trudng.
hien nhu the nao?
+ Su thich nghi cua sinh
° Cd nhiing mdi trudng vat vdi mdi trudng the
hien d hinh thdi, sinh li,
sdng nao?
tap tinh.
Vi du: Cd cd hinh thoi
thon dai, chim, doi cd
cdnh de bay.
+ Cd 4 loai mdi trudng.
259


Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung

- GV nhan xet, danh gia - Dai dien HS trinh bay * Khdi niem mdi trUdng:
va giiip HS hodn thien ldp nhan xet bd sung.

Mdi trudng la phdn
kien thiic.
khdng gian bao quanh
sinh vat ma d dd cdc yeu
to cdu tao ndn mdi trudng
true tidp hay gian tidp tac
ddng ldn su sinh trudng
va phat tridn ciia sinh vat.
- Mdi lodi sinh vat cd
mdi trudng sdng dac
trung, d mdi trudng sdng
nao sinh vat ddu cd
- HS cd the ndu cac vi du
nhiing phan iing thfch
minh boa:
nghi vd hinh thai, dac
+ Luon sdng chui ludn diem sinh li, sinh thai va
trong ddt biin: Mdt tieu tap tfnh.
giam, minh dai trdn va cd
* Cdc logi mdi trudng
chdt nhdy.
sdng:
+ Da dieu sdng noi khd,
- Mdi trudng ddt: Gdm
ndng, de triing ed vd
eac ldp ddt cd do sau
Cling.
khac nhau: Gdm cdc sinh
+ Giun sdn ki sinh trong
vat ddt.

CO the ngudi va ddng vat
- Mdi trudng trdn can:
cd chan, mdt tidu giam
Gdm mat ddt va ldp khf
nhung mde bdm phdt
quyen gdn mat ddt: Phdn
trien, sinh san nhieu.
ldn sinh vat.
+ Cdng sinh giiia trung va
mdi, vi khuan not rd cay - Mdi trudng nude: Gdm
vimg nude nggt, nude lo
dau.
va nude man: Sinh vat
thuy sinh.
- Mdi trudng sinh vat
gdm thuc vat, ddng vat va
con ngudi: Sinh vat ki
sinh, cdng sinh.

260


Hogt dpng 2
TIM HIEU NHAN TO SINH THAI
Muc tieu:
• HS hieu va trinh bay dugc khdi niem nhan td sinh thai.
• Phan biet nhan to vd sinh va him sinh.
• Y nghTa cua cac nhan td sinh thai.
Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung

- GV ndu cau hdi:
- HS van dung kie'n thiic
+ Cd nhiing nhan to sinh sinh hgc 9 kdt hgp vdi
thai nao? Cho vf du minh SGK trang 195 muc II tra
ldi.
hoa.
+ Nhan to sinh thai la gi?

+ Theo dac tfnh tdc ddng - Ydu cdu neu dugc:
nhan td vd sinh gdm + Khai niem.
nhung dang nao?
+ 2 nhdm nhan to sinh
thdi dd la nhan td vd sinh,
nhan to hiru sinh.
+ Nhan to vd sinh gdm
cdc nhdm: Nhan to vat If,
hod hgc, khf hau.
+ Vf du: Ndng do chdt
thai tir nha mdy -> phdng
xa, ndng ndng, bang gia...
- Dai dien HS tra ldi ->
ldp nhan xet bd sung.
- GV nhan xet, ddnh gia
va giiip HS hoan thien
kie'n thiic.
* Khdi niem nhdn to' sinh

thdi:
Nhan td sinh thai la cac
ydu to mdi trudng, khi tac
ddng va chi phdi den ddi
sdng sinh vat.
261


Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung
* Cdc logi nhdn to sinh
thdi:
- Nhan to vd sinh bao
gdm:
+ Nhan td vat If.
+ Nhan td hod hgc.
+ Nhan td khf hau, ddt,
nude, dia hinh.
- Nhan td hiiu sinh bao
gdm cdc CO the sdng nhu
ddng vat, thuc vat, ndm,
con ngudi...

Hogt dpng 3
NHUNG QUY LUAT TAC D O N G CUA CAC N H A N TO SINH THAI
VA GI6I HAN SINH THAI
Muc tieu:

• HS hieu va trinh bdy dugc cdc quy luat tac ddng ciia cdc nhan to sinh thai
dac biet la ehdt lugng va sd lugng ciia nhan to.
• HS hieu va trinh bay dugc khdi niem gidi ban sinh thai, phan biet cdc loai
gidi ban sinh thai.
• HS van dung If thuyet dd giai thfch thuc td.
Hogt dpng cda GV
- GV neu yeu cdu:
+ Nghien ciiu SGK trang
196 muc 111(1)
+ Trinh bay cdc quy luat
tac ddng ciia cdc nhan to
sinh thai, cho vf du minh
boa.

Hogt dpng cua HS

1. Cac quy luat tac dgng
- HS boat ddng cd nhan
nhan bie't kien thiic tir
viec nghien ciiu SGK va
kie'n thiic tir thuc td.
- Trao ddi trong nhdm
thdng nha't y kidn tra ldi.

+ Tdc ddng ciia cac nhan - Yeu cdu neu dugc:
to sinh thai Idn co the + 4 quy luat tdc ddng
sinh vat phu thudc vao
ydu to ndo?
^__ + Vf du.

262

Npi dung


Hogt dpng cua GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung

° Cd sdng d nude chiu tac
ddng cua nhiet do, anh
sang, lugng dxi hod tan
trong nude.
° Khi nhiet do mdi trudng
la 8"C chd, meo xu ldng
chd'ng ret, nhung bd sat,
e'ch nhai lai trdn sau trong
hang de trdnh ret.
° Anh sang cdn cho Id cay
quang hgp, nhung dnh
sang gay gdt cd the ddt
chay Id.
+ Cac ydu to phu thudc:
° Ban ehdt nhan to.
° Cudng do nhan td.
° Lieu lugng.
° Cdch tdc ddng.
° Thdi gian tdc ddng.

a) Cdc quy lugt tdc dpng
- GV nhan xet, ddnh gid - Dai dien HS tra ldi -> - Nhan to sinh thai tdc
va bd sung kidn thiic.
ldp nhan xet.
ddng ciing mdt liic ldn co
the sinh vat.
- Cae loai khdc nhau
phan ling khac nhau vdi
tdc ddng nhu nhau cua
mdt nhdn to sinh thai.
- Trong cac giai doan
phdt trien hay trang thai
sinh If khdc nhau co the
phdn ling khdc nhau vdi
tac ddng nhu nhau cua
mdt nhan to.

263


Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung
- Cdc nhan td sinh thai
khi tac ddng ldn co the cd
the thiic day ldn nhau
hoac gay anh hudng trdi
ngugc nhau.

b) Cdc ye'u to phit thupc
- Ban cha't ciia cac tac
ddng ( nhan to vat If, hoa
hgc, sinh h g c . )

- HS cd the neu vi du:
Chat ddc mau da cam:
Vdi mdt lidu lugng manh
va tdc ddng lidn tuc gay
rung la va lam chdt cay.

- Cudng do tdc ddng:
Manh hay ydu.
- Cdch tac ddng: Lien
tuc, gidn doan, dn dinh.
dao ddng.
- Thdi gian tdc ddng: Dai
hay ngdn.
2. Gidi han sinh thai

- HS boat ddng cd nhan:
+ Nghien cim SGK trang Nhan bidt kidn thiic tur
viec nghien ciiu SGK.
196.
+ Quan sat hinh 47.1 - Trao ddi nhdm thdng
nha't y kie'n.
trang 196.

- GV neu yeu cdu:

+ Tra ldi cau hdi:

- Yeu cdu neu dugc:

° Gidi ban sinh thdi la gi?

+ Khdi niem gidi ban sinh
thai.

° Dac diem gidi ban sinh
+ Dac didm cua gidi ban
thdi?
sinh thdi la cd cac khoang
+ Giai thfch su khdc nhau thuan lgi, chd'ng chiu.
ve siifc sdng ciia sinh vat d
+ Khoang thuan lgi cay
cdc khoang thuan lgi va
phdt trien tdt nhat khi
khoang chdng chiu theo
nhiet do tir 16-24"C
nhan td nhiet do.
+ Khoang chd'ng chiu
trdn hay dudi cay sinh
trudng phdt trien cham
264


Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung

(nhd hon 8"C vd ldn hon
32"C).
+ Vugt ra ngoai khoang
chd'ng chiu cay se chet do
khdng quang hgp dugc.
thie'u nude, dd bi sau
benh.
+ Gidi ban sinh thai lien
quan den viing phan bd
va tudi cua sinh vat.
- GV nhan xet, ddnh gid - Dai dien HS trinh bdy
va giiip HS hoan thien (Cd the trinh bay ngay
trdn tranh hinh) -> Ldp
kie'n thiic.
nhan xet bd sung.

.

- HS cd the ndu them vf * Khdi niem:
- Gidi ban sinh thai la
du:
+ Ech ddng cd gidi ban khoang gia tri xac dinh
sinh thai vdi nhiet do tii cua mdt nhan to sinh thai
15"C -^ 40"C, khoang 0 dd sinh vat cd thd tdn
thuan lgi la 25"C - > tai va phdt trien dn dinh
theo thdi gian.
30"C.

+ cay liia quang hgp tdt - Vf du: Cd rd phi sdng d
nhdt d nhiet do 20 - 35"C. trong gidi ban nhiet do
5"C - > 42"C.
+ Rimg thdng chiu nhiet
* Ddc diem:
tir 0"C - > 30"C.
- Khoang thuan lgi: Cdc
nhan to sinh thdi d miic
do phii hgp dam bdo cho
sinh vat thuc hien chiic
nang sdng tdt nhat.
- Khoang chd'ng
khoang ciia cac
sinh thai gay lie
boat ddng sinh If
vat.

chiu: La
nhan to
chd cho
cua sinh

265


Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung

- Loai cd gidi han sinh
thai rdng cd viing phan bd
rdng va ngugc lai.

Hogt dpng 3
TIM HIEU NOI 6 VA 6 SINH THAI
Muc tieu:
• HS hieu va trinh bay khdi niem a sinh thai, phan biet dugc noi d va d sinh
thai.
• HS phan tfch vai trd cua d sinh thai dd'i vdi ddi sdng sinh vat.
• HS bie't phan tfch cdc hien tugng thuc td.
Hogt dpng cda GV
- GV neu yeu cdu:

Hogt dpng cda HS
- HS boat ddng nhdm

+ Nghien ciiu SGK muc + Cd nhan nhan bidt kie'n
thiic tir viec nghien ciiu
IV trang 197.
+ Quan sdt phan tfch cae tranh hlnh va thdng tin
tranh hinh 47.2, 47.3 SGK.
SGK trang 197 va hinh + Trao ddi trong nhdm
47.1 SGV trang 258.
thdng nhdt y kie'n trd ldi.
+ Phan biet noi d va d + HS ndu dugc:
sinh thai.
° Khai niem noi sdng va d
sinh thai.
° Hlnh 47.2 the hien d

sinh thai ciia loai khdng
trimg nhau (loai C, D) va
d sinh thai trimg nhau
(lodi A, B).
° Hlnh 47.3 cd 4 loai
chim ciing sdng mdt noi
dd la tan cay.
° 4 lodi chim kiem an d
cac tdng Id khac nhau do
ngudn thiic an khac nhau
266

Npi dung


Hogt dpng cua GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung

ddn tdi cdch kid'm an va
cdu tao md cung khac
nhau.
° Hlnh 47.1 SGV thd hien
khdng gian nhieu chieu
dugc hinh thdnh bdi td
hgp eac gidi ban sinh thai
nhu nhiet do, do dm,
lugng khoang.

+ Noi d chi la chd cu trii
cdn d sinh thdi lidn quan
ddn cdc nhan to sinh thai
tdc ddng len co the sinh
vat.
- GV nhan xet, danh gid
va sii dung thdng tin bd
sung de giang giai ve d
sinh thai.
- GV neu yeu cdu:
+ Quan sat kT hlnh 47.2.
+ Tra ldi cau hdi: Nguydn
nhan xay ra cdc miic do
canh tranh giira cac loai
trong noi sdng?

- Dai dien HS trinh bay
-> ldp nhan xet bd sung.
- HS van dung kien thiic
tra Idi dugc
+ Do d sinh thdi triing
nhau -^ canh tranh.
+ Miic dd canh tranh phu
thudc vdo phdn giao nhau
giQa 2 loai ldn hay nhd.

+ O dinh dudng cd vai trd
quan trgng vi lidn quan
+ De tranh xay ra canh de'n su tdn tai va cdc chiic
tranh trong tu nhidn tuan nang khdc.

theo quy dinh nhu the + Cd dai canh tranh manh
nao? Dieu nay dugc dp me vdi cay trdng.
dung trong san xudt nhu + Canh tranh giiia cac con
the nao?
due trong ciing mdt lodi
+ Phan tfch vf du cu the.

trong mua sinh san.
+ Canh tranh noi lam id
de de tning. dp triing...

267


Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung

+ Trdnh canh tranh trong
thien nhien cac loai gdn
nhau ciing sir dung ngudn
thiic an cd xu hudng phan
li d sinh thai.
+ Trong san xudt: Tha ea
trong ao chii y lodi kiem
an d cac tdng nude khac
nhau.
+ Tieu diet cd dai bao ve

cay trdng.
- GV nhan xet, danh gia - Dai dien HS tra ldi ->
va yeu cdu HS khai quat ldp nhan xet.
kidn thii:c.
- HS ndu dugc khai niem
va vai trd cua d sinh thdi.
- Noi d: La dia diem cu
trii ciia cdc loai sinh vat.
- O sinh thdi: La khdng
gian sinh thdi dugc hinh
thanh bdi td hgp cac gidi
ban sinh thai (hay khdng
gian da dien) ma d dd tdt
ca cdc nhdn td sinh thai
quy dinh sU tdn tai va
phdt trien dn dinh lau dai
cua loai.
- Vai trd ciia d sinh thai:
Giam bdt sir canh tranh
giira cac cd the khi sdng
trong ciing sinh canh.
4. Kiem tra danh gia
• HS tdm tdt kidn thiic bai hgc.
• HS trd ldi cau hdi trdc nghiem:

268


Cdu 1: Nhan td sinh thai la:
a) Nhiing nhan id mdi trudng tdc ddng va chi phdi ddi sdng sinh vat.

b) Nhimg nhan td mdi trudng: Ddt, nude, khf...
c) Nhiing sinh vat tdc ddng va chi phdi true tiep len ddi sdng sinh vat.
d) Ca a, b, c.
Cdu 2: Cic nhan td ndo thudc nhdm nhan to vd sinh:
1 - anh sdng.

2 - Nhiet do. 3 - Gid.

4 - Vi triing.

5 - Sdm chdp.

6 - Ddt dd.

8 - Tham muc.

7 - Nude.

9 - R e u da.
a) 1,2,3,4, 5, 6, 8.

c) 3, 4, 5, 6, 8, 9.

b ) l , 2 , 3, 5, 6, 7.

d) 1,2, 3, 5, 6, 7, 8.

Cdu 3: Phat bidu nao khdng diing vd noi d va d sinh thai:
a) Noi d la dia diem cu trii ciia cdc loai.
b) O sinh thai la mdt khdng gian sinh thdi ma d dd tdt cd cdc dieu kien mdi

trudng quy dinh sir tdn tai va phat trien dn dinh lau dai cua loai.
c) Sir triing lap d sinh thai cua loai la nguydn nhan gay ra sir canh tranh
giiia chiing.
d) Sdng trong eiing mdt d sinh thdi cdc loai cd su canh tranh nhau, cd khi
rdt khdc liet ddn tdi loai trir nhau hoac phai hgp tac vdi nhau.

5. Dan do
Hgc bdi, tra ldi cdu hdi SGK.
Tim hieu mdt so nhan td sinh thai nhu nhiet do, dnh sang, sir thfch nghi cua
sinh vat.

Bai 48
ANH HUdNG CUA CAC NHAN TO SINH THAI
LEN Odi SONG SINH VAT
I. MUC TIEU

1. Kien thiirc
• HS ndu bat dugc sir thdng nhdt giira co the va cdc nhan td mdi trudng nhu
dnh sang, nhiet do thdng qua cdc md'i quan he thuan nghich.
269


• HS hieu dugc mdi nhan td tac ddng ldn sinh vat theo kieu rieng ciia minh.
Hon nua sinh vat cung phan iing rat khac nhau vdi cudng do (hay lidu lugng)
khac nhau, phuong thiic tac ddng khdc nhau, thdi gian tdc ddng khac nhau
ciia eiing mdt nhan to.
• HS bidt van dung kien thiic giai thfch thuc te.
2. KTnang
• Quan sat, phan tfch.
• Suy luan, so sanh.

• Khdi qudt kien thiic.
II. CHUAN Bj
• Tranh hlnh SGK phdng to.
• Mdt sd tranh hlnh khdc lidn quan den bai hgc: Thuc vat ua sang, ua bdng,
ddng vat ua hoat ddng ngay, dem, ddng vat d cac viing cue.
• GV dgc kT thdng tin bd sung muc III SGV trang 261.
III. HOAT DONG DAY - HOC
1. Kiem tra
• Mdi trudng la gl? Cd may loai mdi trudng? Cho vf du minh hoa.
• Thd nao la gidi han sinh thai? Khoang thuan lgi va cac khoang chd'ng chiu
cua mdt nhan td sinh thai la gi?
2. Trong tam
• Anh hudng ciia dnh sang ldn ddi sdng sinh vat.
• Nhiet do la he qua ciia anh sdng cd tdc ddng den nhidu nhan td khf hau khac
(thay ddi khf dp, gay ra gid, lam bdc hoi nude, tao do dm, gay mua) va anh
hudng true tiep ddn ddi sdng ciia sinh vat trdn trdi dat.
3. Bai mdi
Mdf bai: GV ddn ddt: Bai trudc da dugc hgc ve cac nhan td sinh thai, vay cac nhdn
td sinh thai anh hudng nhu the nao ddn ddi sdng sinh vdt?
Hogt dpng 1
TIM HIEU ANH HUdNG CUA A N H SANG
Muc tieu:
• HS hieu va trinh bay dugc vai trd dac biet cua nhan to anh sang dd'i vdi sinh
vat va dnh sdng chi phdi cac nhan to khdc.
• HS phan tfch dugc sU thfch nghi cua thuc vat, ddng vat vdi dnh sang.
270


Hogt dpng cua GV

Hogt dpng cua HS

Npi dung

- GV ndu yeu cdu:

- HS boat ddng ca nhan
+ Quan sat hlnh 48.1 van dung kie'n thii'c sinh
hgc, dia If de nhan bidt
SGK muc I trang 199.
kie'n
thiic.
+ Neu vai trd va dac diem
- HS trao ddi trong nhdm
ciia nhan to anh sdng.
- GV cd the ggi y bang thdng nhat y kien trd ldi.
cac cau hdi:

- HS ndu dugc y kien:

+ Trong didu kien khdng
cd dnh sang cay cd the
sdng va phdt trien dugc
khdng?

+ cay khdng the sdng neu
thie'u anh sang va su sdng
ciia cdc lodi cung khdng
cdn.

+ Tai sao trong rimg am + Thuc vat phan tdng la
nhiet ddi thuc vat lai phan do nhu cdu anh sang khac
nhau cua cdc lodi.
thanh tung tdng, ldp?
+ Anh sang bidn ddi
trong khdng gian va theo
thdi gian (VT do, miia,
ngay...)
+ Anh sdng cd budc sdng
khdc nhau anh hudng
khac nhau den ddi sdng
sinh vat.
+ Anh sdng anh hudng
ddn cac nhan td khdc va
se anh hudng tdi sinh vat.
- GV nhan xet, danh gia - Dia dien HS tra ldi -> * Vai trd ciia dnh sdng:
va giiip HS hodn thien ldp nhan xet.
Anh sang la nhan td co
kie'n thiic.
ban chi phdi true tiep
hoac gian tiep den cdc
nhan td khac.
* Dac diem:
- Phan bd khdng ddng
deu trong khdng gian va
theo thdi gian...
271


Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Noi dung
- Anh sang gdm chum tia
don sdc cd budc sdng
khac nhau.
- Anh sdng nhin thay
true tie'p tham gia vao qua
trinh quang hgp, quyet
dinh de'n thanh phdn cdu
triic ciia he sdc to va phan
bd cua cae loai thuc vat.
1. Su thich nghi cua
thuc vat

- GV ddn ddt: De tdn tai
va phat trien trong tu
nhien sinh vat ludn thfch
nghi vdi mdi trudng.
- GV neu cau hdi: Thuc - HS van dung kidn thiic
vat thfch nghi vdi anh thuc td va kidn thiic sinh
sang the hien nhu the hgc THCS de tra ldi dugc:
nao?
+ Cd nhidu loai cay sdng
d noi nhidu dnh sang nhu:
Liia, che, chd...
+ Mdt sd lodi cay chi
sdng d dudi tdn ciia cay
khdc nhu: phong Ian, Id

lot...
+ Tuy theo nhu
sang ma thuc vat
cau tao mdu sdc
nang sinh If. Vf
day mdng ciia
gian quang hgp.

cdu dnh
bidn ddi
va chiic
du: Do
la, thdi

- GV nhan xet, danh gia - HS boat ddng cd nhan.
va yeu cdu HS nghien ciiu - Ydu cdu neu dugc:
SGK trang 199, 200 ^
+ Dac diem ndi bat ciia
phan biet cac nhdm cay
timg nhdm cay.
272


Hogt dpng cua GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung

ua sdng, ua bdng...

+ Tham thuc vat d hinh
- GV neu cau hdi: Tham 48.2 gdm 3 tdng.
thuc vat trong hlnh 48.2 - Dai dien HS tra ldi ->
gdm nhung tdng nao?
ldp nhan xet.
- GV nhan xet, ddnh gia
va giiip HS hodn thien
kie'n thiic.

- GV bd sung kie'n thiic:
Lien quan den do dai
chie'u sang, thuc vat cdn
dugc chia thdnh nhdm
cay ngay dai va ngay
ngdn.
+ Cay ngay dai la cay ra HS ndu vf du:
hoa kdt trai can pha sdng
- Nhidu loai cd, sau, phi
nhieu hon pha tdi.
lao, bd de, chd chi...
+ cay ngay ngdn ddi hdi
- La lot, gimg, van nidn
che do chie'u sdng khi ra
thanh...
hoa ke't qua ngdn hon.

- Anh sang ehi phdi de'n
mgi boat ddng ciia ddi
sdng thdng qua nhirng

bie'n ddi thfch nghi ve cac
dac diem cdu tao, sinh If
va sinh thai cua chiing.
- Thuc vdt chia lam 3
nhdm thfch nghi vdi didu
kien va nhu cdu dnh sang
khdc nhau.
* Nhdm cay ua sang:
+ Mgc d noi trdng cd Id
day mau xanh nhat.
+ Than cao 40-50m cd
the phan thanh 3-5 tdng
cay vugt tan
* Nhdm cay ua bdng:
+ Tie'p nhan dnh sdng
khueeh tan, sdng dudi tan
cay khac.
+ La mdng mau xanh
dam.
* Nhdm cay chiu bdng:
Gdm nhiing loai phdt
trien dugc ca d noi giau
anh sang va noi ft anh
sang tao ndn tdm tham
xanh 0 day rimg.

S.Hoc 12/2NC

273

m
Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung

* Lien he:
Tai sao de thanh long cd HS van dung kien thiic trd
qua trai vu ngudi ndng ldi:
dan lai thdp den ca ddm Thanh long la cay ngdy
trong vudn nha minh?
dai nen mud'n cd qua trai
vu vao miia ddng, ngudi
ta phai keo ddi ngay bdng
cdch chong den.
2. Su thich nghi ciJa
dgng vat

- GV gidng gidi:
+ Khdc vdi thuc vat dnh
sang khdng cd gidi ban
thfch hgp vdi ddng vat.
+ Hdu he't ddng vat ddu
cd kha nang phat trien
trong tdi va ngoai sang.
- HS van dung kidn thiic
Ke tdn nhiing ddng vat sinh hgc THCS de tra ldi:
thudng xuydn sdng trong + Cd sdng d day bidn.

bdng tdi va dac diem ndi + Thi gidc kem phat trien
bat ciia nd la gl?
—> tieu giam.

- GV neu cau hdi:

+ Co quan phdt sdng phat
tridn manh.
- GV ndu van dd: Ddng - HS nghien ciiu SGK va
vat thfch nghi vdi dnh cdc tranh hlnh thdng tin
sang nhu thd nao?
da suu tap dugc de nhan
bie't kie'n thiic.
- HS cd the trao ddi
nhdm -^ thdng nhdt kien
thiic.
- HS neu dugc kien thiic:
+ Ddng vat cd 2 nhdm, dd
la nhdm ua hoat ddng

274


Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cua HS

Npi dung

ngay va nhdm ua boat

ddng ddm.
+ Nhdm boat ddng ngay
sii dung triet de dnh sdng
vao cdc boat ddng: Kiem
an, di chuyen, nhan bidt...
CO quan thi gidc phat
trien.
+ Nhdm boat ddng dem:
Thi giac cd the rat tinh
hoac tidu giam, di chuyen
nhe nhang, mdu sdc
khdng cdn sac sd.
+ Mdu sdc ciia nhdm
ddng vat boat ddng ban
ngay cd y nghTa nguy
trang, doa nat, nhan bidt.
+ Vf du: Mau xanh luc
ciia sau rau cd tfnh chat
nguy trang, mdu den hoac
sac sd lai mang tfnh doa
nat.
- GV nhan xet, ddnh gia Dai dien HS tra ldi
va giiip HS khdi qudt kidn nhan xet bd sung.
thirc.

ldp * Nhdm dpng vdt Ua hogt
dpng ban ngdy:
Vf du: Ong, budm, thdn
ldn, chim, thii...
- Thi gidc phdt trien.

- Than cd mau sdc, hlnh
dang dd nguy trang, bdo
hieu hoac doa nat.
- Sir dung mat trdi de
ddnh ddu hoac dinh
hudng ngudn thiic an
(Ong, budm), dinh hudng
di cu (mdt so loai chim).
275


Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

Npi dung
* Nhdm dpng vdt Ua hogt
dpng ban dem, sdng trong
hang.
Vf du: Cii, chim lgn, ca d
bien sau, doi...)
- Than cd mau sdm.
- Mat tinh (cii, cdt...),
mdt nhd lai (luon) hoac
tieu giam thay bdng co
quan phdt sang (luon, ca
day bien...)

- GV ndu yeu cdu:

- HS van dung kidn thiic
+ Phan tfch hien tugng trd ldi:
+ Dinh due la hien tugng
dinh due.
+ Phan tich su thay ddi tam ngimg sinh san. Mdt
so loai sau bg khi thdi
miia de trung cua ca hdi.
gian chie'u sang trong
ngay khdng phii hgp -^
ngimg sinh san.
+ Cd hdi de triing vao
mua ddng (thdng 11)
chuydn thdi gian chidu
sdng cue dai trong ngay
(16 gid) cd hdi se de vao
thdng 7.
* Lien he:
Trong chan nudi con - HS cd the tra ldi: Tang
ngudi van dung anh thdi gian chidu sang vao
hudng ciia dnh sang nhu ban dem ga se de 2 tning
/ngay.
thd nao?
- GV neu vdn dd ddn ddt:

- HS cd the tra ldi: Hoat
+ Anh sang thay ddi cd ddng ciia sinh vat didn ra
chu ki ngay, ddm, tudn theo chu kl nhu: Hoa
mudi gid nd hoa liic lOh,
trang.
276

Npi dung

Hogt dpng cua HS

Hogt dpng cda GV

+ Hoat ddng cua sinh vat hoa quynh nd hoa vdo liic
cd theo chu kl hay 20h trong ngay.
khdng?
3. Nhjp dieu sinh hgc
- GV yeu cdu HS:
+ Quan sat hlnh 48.5 HS boat ddng ca nhan
ndu dugc:
SGK trang 201.
+ Phan tich hoat ddng + Hoat ddng cd chu kl d
chu kl cua chudt va Id cay cay dau la: Id ru xudng ve
ddm va hudng len vao liic
dau.
+ Nhip dieu sinh hgc la ban ngay.
gi?

+ Chudt ngii trong hang
vao ban ngay va hoat
ddng ban ddm.
+ Nguyen nhan: Do dai
thdi gian chidu sang,
nhiet do, do dm bidn ddi
theo chu kl ngay, dem.

- Khdi niem nhiet do sinh
hgc.

- GV nhan xet, ddnh gid - Dai dien HS trinh bay Kdt luan:
va giiip HS hoan thien -> ldp nhan xet.
Nhieu ydu to tu nbidn
kidn thiic.
bie'n ddi theo chu kl da
quyet dinh den mgi qua
trinh sinh If, sinh thai
dien ra ngay trong co the
cua mdi loai, tao cho sinh
vat boat ddng theo nhirng
nhip dieu chudn xdc nhu
nhung chide ddng hd sinh
hgc ggi la nhip dieu sinh

1

hoc.

277


Hogt dpng 2
TIM HIEU ANH HUCJNG CUA NHIET DO
Muc tieu:
• HS hieu dugc anh hudng cua nhiet do den sinh vat.
• HS thdy dugc su thdng nhdt giiia co the va cac nhan td mdi trUdng.
Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cda HS

- GV neu yeu cdu:
+ Nghien ciiu SGK trang
201, 202 muc II.
+ Trd ldi cau hdi:

- HS hoat ddng ca nhan.

° Sinh vat sdng dugc d - Nhan bidt kien thiic tir
gidi han nhiet nhu the viec nghien ciiu SGK ket
ndo?
hgp vdi kie'n thiic sinh
° Nhiet do anh hudng den hgc THCS va thuc td.
dac diem ndo cua sinh - HS trao ddi nhdm thdng
vat?
nhdt y kien trd ldi.
° Phan biet sinh vat bidn + Nhiet do trdn trdi ddt
nhiet va sinh vat ddng bie'n thien ldn, khoang
nhiet.
sinh vat sdng dugc ehi tir
0" -> 50"C.
+ Nhiet do anh hudng
de'n cdu tao, boat ddng
ciia sinh vat.
+ Ddng vat bidn nhiet:
dch, nhai, bd sat.
+ Ddng vat ddng nhiet:
chim, thii.

+ Ciing loai nhung kfch
thudc CO the khac nhau
tuy thudc vao vT do.
- Dai dien HS trmh bay
—> ldp nhan xet.
278

Npi dung


Hogt dpng cua GV
- GV nhan xet, danh gia
va giiip HS hodn thien
kie'n thiic.

Hogt dpng cda HS

Npi dung
- Nhiet do tdc ddng den
hlnh thai, cau tnic co the,
tudi thg, hoat ddng sinh
If, tap tfnh ciia sinh vat.
+ Thuc vat d viing lanh cd
vd day, sinh trudng cham,
ra hoa kdt qua vdo thdi
gian dm.
+ Ddng vat d viing lanh
cd ldng day, ldp md dudi
da day, tni ddng, ngii
ddng.

- Sinh vat chia thanh 2
nhdm theo than nhiet:
+ Nhdm bie'n nhiet:

- GV cd the dua them vf
du:
+ Rudi gidm: chu kl sdng
17 ngdy dem d 18"C, cdn
10 ngay dem d 25"C.
+ 6 thuc vat: Nhiet do
cao keo dai -^ cay bi cdn.

° Than nhiet bien ddi theo
nhiet do mdi trudng.
° Dieu chinh than nhiet
thdng qua su trao ddi true
tie'p vdi mdi trudng
° Nhiet tfch luy trong mdt
giai doan phat trien hay
cd ddi sdng nhu mdt hdng
sd
T = (X-k)n
+ Nhdm ddng nhiet:
° Than nhiet dn dinh.

- GV bd sung: Ddng vat
ddng nhiet sdng d noi
nhiet do thdp cd ti sd SA'
giam —> han che sir toa
nhiet ciia co the.

° Ddc lap vdi su bie'n ddi
- Gdu Bdc cue cd tai, nhiet do ciia mdi trudng.
dudi nhd hon gau nhiet
ddi nhung than hlnh to ° Ddng vat d viing lanh cd
CO thd to, phdn nhd ra (tai,
hon (tfch luy nhieu md).
dudi) nhd lai so vdi ciing
- Kl da, ca sdu vimg loai sdng d viing xfch
nhiet ddi cd kfch thudc dao, cdn ddng vat bie'n
ldn.
nhiet thi ngugc lai.

279


4. Kiem tra danh gia
• GV yeu cdu HS tdm tdt kien thiic bai hgc.
• Van dung kidn thiic giai thfch hien tugng thuc td.
5. Dan do
• Hgc bai, tra ldi cau hdi SGK.
• Suu tdm tu lieu vd anh hudng cua do dm va tac ddng lai cua sinh vat Idn mdi
trudng.

Bai 49
ANH HUdNG CUA CAC NHAN TO SINH THAI
LEN D 6 | S O N G SINH VAT (tiep theo)
I. MUC TIEU
1. Kien thiirc
• HS can neu bat su thdng nhdt giira co the va nhan to do dm, khdng khf,

gid...thdng qua md'i quan he thuan nghich.
• HS hidu mdi nhan td tdc ddng ldn sinh vat theo kieu rieng.
• HS thdy dugc sinh vat phan iing khdc nhau vdi cudng do, phuong thiic tac
ddng, thdi gian tac ddng khdc nhau ciia ciing mdt nhdn to.
2. KTnang
• Phan tfch, so sanh.
• Phdt trien tu duy Idgic, kha nang khdi qudt boa.
• Van dung If thuyet giai thfch hien tugng thuc te.
II. CHUAN B!
• Tranh hlnh SGK phdng to.
• Tu lieu HS suu tdm.
• GV dgc kT thdng tin muc III SGV trang 262, 263.
• Thdng tin bd sung vd su thfch nghi cua thuc vat vdi lira.
-

Lira la mdt phdn ciia khf hau.

- Trong nhidu viing tren trdi ddt nd tham gia vdo Ijcb sir hinh thanh ndn he
thuc vat.

280


-

Cdc quan xa sinh vat, do dd, cung cd nhiing thfch nghi dac trung vdi yeu
to lira. Tuong tu nhu ddi vdi nhiet do, do dm...

- Cay rimg khdp tay nguydn cd ldp vd day chiu dugc nhiing boa hoan tran
qua trong miia khd khi cay da trui het Id. Vd cay bi xem, xam den... song

vdo miia mua cay lai sinh lgc, dam trdi nhanh hon.
- Say, lau ddm ldy sau miia sinh dudng lai trd nen khd cdn khi bi chdy ludt
qua, phdn trdn mat ddt, mat nude bi chay trui, nhung phdn than ngam, gdc
dudi nude, dudi ddt khdng bi thuong tdn tai va phat trien nhanh va tdt hon
vao miia sau nhd tro chay da tra lai cho ddt nhieu khodng dinh dudng.
- Ba con ndng dan viing Nam Bd thudng dot ddng sau vu gat, didu nay rat
cd fch cho da't khdng bi vdt can kiet eac sdn pham ciia minh da dugc chdt
lgc va tfch tu trong cay.
- Cac dam chay ludt qua cdn thiic day boat ddng phan giai xac sinh vat ciia
vi sinh vat, nhanh chdng chuyen boa cdc nguyen to khodng thdnh dang cd
lgi cho viec sir dung cac the he thuc vat mdi.
- Tdc dung sinh thdi ciia cdc dam chay ciing nhu nhidu ydu td thien nhien
khac thudng 1dm cham qud trinh diin thd hay lam cho cac he sinh thdi tre
lai.

III. HOAT DONG DAY - HOC
1. Kiem tra
• Nhiet do anh hudng nhu thd nao den ddi sdng sinh vat?
• Tai sao trong rimg cay cdi lai phan tdng?
• Mau sdc trdn than ddng vat cd y nghTa gl?

2. Trong tam
• Anh hudng ciia do am ldn sinh vat.
• Su thfch nghi eua sinh vat vdi liia, sir van ddng ciia khdng khf.

3. Bai mdi
Md bai: GV ddn ddt: Ngoai cac nhan td dnh sdng va do am anh hudng ddn ddi
sdng sinh vat cdn cd cac nhan to khac nhu do am, nhiet, su van ddng eiia khdng
khf, lira va chinh ban than sinh vat tac ddng ldn mdi trudng.
Hogt dpng I

TIM HIEU ANH H U 6 N G CUA D O AM
Muc tieu:
• HS hi6u va phan tich dugc anh hudng cua do am ddi vdi thuc vat va ddng vat.

281


HS van dung kidn thiic nhan biet nhdm sinh vat vdi do am va lugng nude
khdc nhau.
Hogt dpng cda GV

Hogt dpng cua HS

- GV giang giai:
+ Mgi sir sdng tdn tai
dugc nhd nude.
+ Nude la mdi trudng
sdng ciia thuy sinhvat. Id
mdi trudng ciia cdc phdn
iing sinh hoa trong td bdo
eiia CO the sdng.
+ Nude bdc hoi tao do dm
cho khdng khf.
- GV ndu cau hdi:
+ Tai sao nhiet do nude
trong miia ddng lai dm
hon nhiet do khdng khf
va ngugc lai ve miia he
lai mat hon?
+ Tai sao nude la mdi

trudng thuan lgi cho ddi
sdng cua thuy sinh vat?

- HS van dung kidn thiic
vat If va kdt hgp vdi kien
thiic sinh hgc THCS rdi
trao ddi nhanh trong
nhdm tra ldi:
+ Nude cd dung nhiet
rieng ldn, truydn nhiet
kem nen tfnh dn nhiet
cao, vl vay mua he khi
nhiet do khdng khf cao
nhung nude vdn mat hon.
+ Nude cd kha nang boa
tan nhidu chdt cung cap
thiic an cho sinh vat thuy
sinh.
+ Nude mang thiic an,
dxi cho cac sinh vat sdng
CO dinh.
+ Nude giiip phat tan.

- GV ndu cau hdi:
+ Tai sao ndi thodt hoi HS boat ddng nhdm.
nude la chidn luge sdng + Cd nhan nghidn cihi
cdn ciia thuc vat?
SGK trang 204 muc II ket

282

Npi dung