Phân tích bức tranh thiên nhiên trong bài thơ đoàn thuyền đánh cá của Huy cận

Bài thơ có nhiều hình ảnh đẹp, tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và
con người lao động. Em hãy chọn và phân tích một số hình ảnh đặc sắc trong các
khổ thơ 1,3,4,7. Bút pháp xây dựng hình ảnh của tác giả trong bài thơ có đặc điểm
gì nổi bật?
Gợi ý:
Bài thơ có nhiều hình ảnh đẹp, tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và con
người lao động được vẽ bằng bút pháp vừa tả thực, vừa ẩn dụ, tượng trưng với cảm
hứng lãng mạn.
- Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi khi mặt trời lặn (khổ 1- cảnh biển về đêm)
+ Cảnh vừa rộng lớn lại vừa gần gũi với con người do một liên tưởng so sánh thú
vị của nhà thơ:
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then đêm sập cửa”
Chi tiết “mặt trời xuống biển” có thể gây ra sự thắc mắc của người đọc, vì bài thơ
tả cảnh đoàn thuyền đánh cá ở vùng biển miền Bắc, mà ở bờ biển nước ta, trừ vùng
tây nam thường chỉ thấy cảnh mặt trời mọc trên biển chứ không thể thấy cảnh mặt
trời lặn xuống biển. Thực ra, hình ảnh mặt trời xuống biển là được nhìn từ trên con
thuyền đang ra biển hoặc từ một hòn đảo vào lúc hoàng hôn, nhìn về phía tây qua
một khoảng biển thì vẫn có thể thấy như mặt trời xuống biển. Từ những quan sát
thực, sức tưởng tượng và liên tưởng của nhà thơ đã bồi đắp và tạo nên một hệ


thống hình ảnh vừa gần gũi vừa mới mẻ: vũ trụ như một ngôi nhà lớn, với màn
đêm buông xuống là tấm cửa khổng lồ với những lượn sóng là then cửa... như mọi
ngôi nhà thân thuộc của mỗi người.
+ Tác giả đã tạo ra một hình ảnh khoẻ, lạ mà thật từ sự gắn kết ba sự vật và hiện
tượng: cánh buồm, gió khơi và câu hát của người đánh cá “câu hát căng buồm cùng
gió khơi”. Câu hát là niềm vui, sự phấn chấn của người lao động như đã có một
sức mạnh vật chất để cùng với ngọn gió làm căng buồm cho con thuyền lướt nhanh
ra khơi, bắt đầu công việc đánh cá không ít khó khăn vất vả. Đó là khí thế hăm hở
và đầy hào hứng của những con người yêu nghề, yêu biển.

- Trong phần thứ hai của bài thơ nổi bật là những bức tranh đẹp, rộng lớn, lộng lẫy,
kế tiếp nhau về thiên nhiên vùng biển và tư thế của con người lao động trước thiên
nhiên, vũ trụ. .
+ Cảm hứng lãng mạn khiến nhà thơ phát hiện những vẻ đẹp của cảnh đánh cá giữa
biển đêm, trong niềm vui phơi phới, khoẻ khoắn của người lao động làm chủ công
việc của mình.
“Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.


+ H/a con thuyền được miêu tả rất lãng mạn. Có thực đấy nhưng lại lẫn vào trong
ảo. Với sự tưởng tượng bay bổng, thuyền có người cầm lái là gió, cánh buồm là
trăng. Thuyền và người hoà nhập vào thiên nhiên, lâng lâng trong cái thơ mộng của
gió, trăng, trời, biển. Hình ảnh con người hiện lên là hình ảnh con người lớn ngang
tầm vũ trụ và chan hoà với khung cảnh trời nước bao la tuyệt đẹp. Công việc đánh
cá do đó bỗng nhiên trở nên rất thơ mộng.
+ Nhưng đây không phải là cuộc du ngoạn bằng thuyền. Đây là một cuộc chiến đấu
thực sự để giành lấy từ bàn tay thiên nhiên những của cải, tài nguyên bằng tất cả
sức lực, trí tuệ của con người: “Dàn đan thế trận lưới vây giăng”
- Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao
- Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
- Cứ như thế, bút pháp lãng mạn và trí tưởng tượng của nhà thơ như dẫn ta đi lạc
lối vào một cõi huyền ảo của biển trời. Đó là hình ảnh đẹp lộng lẫy của các loài cá
trên biển.
- Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng

- Cá song lấp lánh đuốc đen hồng
Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé


Đêm thở sao lùa nước Hạ Long
- Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông
- Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
+ Những đoàn cá thu dày đặc lướt đi trong biển. Những đàn cá lướt trong sóng
nước tạo nên những luồng sáng trắng loang loáng như dệt biển. Cá vào lưới dày
đặc mà tưởng như cá dệt lưới vậy.
+ Cá song đêm xuống thường nổi lên mặt biển hàng đàn cho đến lúc rạng đông. Cá
song thường có màu sắc rất sặc sỡ. Trên nền da sẫm có nhiều đốm vằn đỏ hồng
như lửa, như những ngọn đuốc đỏ rực sáng lên giữa đêm trăng sao, vẻ đẹp hư ảo,
lạ kì.
+ Tôn lên vẻ đẹp rực rỡ, kì diệu của biển cả là sắc màu của những đuôi cá, vây cá,
mắt cá với những màu sắc rực rỡ. Trong đêm sao lung linh, những con cá tươi rói
quăng mạnh những chiếc đuôi vẫy nước làm ánh trăng lấp lánh “vàng choé” sáng
lên giữa biển đêm. Rồi cái nhịp thở của vũ trụ về đêm: nhịp thuỷ triều lên xuống và
những con sóng dập dờn, bầu trời đêm chi chít sao chiếu xuống mặt biển, nhà thơ
cảm nhận như là “sao lùa nước Hạ Long”.
+ Khi những mẻ lưới nặng trĩu được những bắp tay cuồn cuộn săn chắc kéo lên
khỏi mặt nước. Những con cá nhảy nhót trong lưới, vảy, đuôi phản chiếu ánh sáng
những sắc màu rực rỡ cùng với ánh hồng rực rỡ, tinh khiết của bình minh khiến


cho bức tranh có những gam màu tươi sáng, lộng lẫy đến kì lạ: “vảy bạc..... nắng
hồng”
=> Những hình ảnh này có vẻ đẹp của tranh sơn màu lung lính, huyền ảo, được
sáng tạo bằng liên tưởng, tưởng tượng bay bổng từ sự quan sát hiện thực. Trí tưởng
tượng của nhà thơ quả là kì diệu, bút pháp lãng mạn của nhà thơ quả là bay bổng ,

điều đó đã chắp cánh cho hiện thực trở nên kì ảo, làm giàu thêm cái đẹp vốn có
trong tự nhiên.