Tiểu luận Sở hữu trí tuệ - Bảo hộ quyền tác giả trong môi trường Internet

MỤC LỤC
Trang

1


LỜI NÓI ĐẦU
Quyền sở hữu trí tuệ nói chung và quyền tác giả nói riêng được xem là
những công cụ hữu hiệu giúp phát huy sự sáng tạo của mỗi cá nhân, tổ chức,
doanh nghiệp và ngăn chặn những hoạt động cạnh tranh không lành mạnh, góp
phần không nhỏ trong công cuộc phát triển kinh tế và phát huy các giá trị văn
hóa, tinh thần của đất nước.
Trong công cuộc hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng của nước ta hiện nay, các
hoạt động bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, bảo vệ quyền tác giả lại càng được coi
trọng và quan tâm thực hiện.
Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, đặc biệt là
công nghệ thông tin mà nổi bật nhất là Internet, tình trạng vi phạm quyền tác giả
đang diễn ra hết sức phổ biến và phức tạp, ảnh hưởng lớn đến quyền, lợi ích
đồng thời cản trở sự sáng tạo của các tác giả.
Vì lý do đó, nhóm nghiên cứu đã quyết đinh nghiên cứu đề tài “Vấn đề bảo
hộ quyền tác giả trong môi trường Internet ở Việt Nam hiện nay” để làm rõ thực
trạng, nguyên nhân của tình trạng vi phạm quyền tác giả phổ biến trong môi
trường Internet như hiện nay, đồng thời đưa ra một số giải pháp để cải thiện tình
trạng này.
Quyền tác giả trong môi trường Internet là một vấn đề rất rộng và phức tạp,
do đó, trong giới hạn một bài tiểu luận, nhóm nghiên cứu chỉ tập trung tìm hiểu
những vi phạm liên quan tới lĩnh vực nhạc số, sách điện tử (ebook) và phần
mềm.

2

NỘI DUNG
1. Tổng quan về đối tượng bảo hộ quyền tác giả trong môi
trường Internet
1.1. Một số khái niệm chung về bảo hộ quyền tác giả
1.1.1. Đối tượng bảo hộ của quyền tác giả
Đối tượng quyền tác giả bao gồm mọi sản phẩm sáng tạo trong các lĩnh vực
văn học, nghệ thuật, khoa học được thể hiện dưới bất kỳ hình thức và bằng bất
kỳ phương tiện nào, không phân biệt nội dung, giá trị và không phụ thuộc vào
bất kỳ thủ tục nào. Nói cụ thể hơn, đó là các tác phẩm văn học, tác phẩm âm
nhạc, tác phẩm hội họa, tác phẩm nghe nhìn…Gọi chung là các tác phẩm văn
học nghệ thuật.
Các sản phẩm sáng tạo hội tủ đủ 2 điều kiện sau sẽ được bảo hộ quyền tác
giả:
Tính nguyên gốc: sản phẩm do chính tác giả tạo ra, thể hiện sự sáng tạo trí
óc của tác giả.
Tính định hình: tác phẩm phải được thể hiện dưới một hình thức nhất
định.
Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, sự phát triển nhanh chóng của công
nghệ số đã dần cho phép chúng ta sử dụng dữ liệu số để biểu diễn cũng như lưu
trữ mọi tư liệu được thể hiện dưới hình thức đồ thị, không gian hai chiều (bằng
các đường nét, hình ảnh..) và âm thanh. Do đó việc thể hiện hiện các tác phẩm
dưới dạng dữ liệu số và đưa lên mạng internet ngày càng phổ biến. Với tính chất
lan tỏa rất nhanh và rộng rãi của mạng internet, dễ thấy vấn đề bảo hộ quyền tác
giả trên môi trường này khá phức tạp, đã và đang gặp rất nhiều khó khăn.
1.1.2. Hành vi xâm phạm và biện pháp bảo hộ quyền tác giả
Hành vi xâm phạm bản tác giả là hành vi xảy ra thường xuyên và gây thiệt
hại rất lớn tới chủ sở hữu. Các hành vi sau được coi là những hành vi xâm phạm
quyền:
3

Chiếm đoạt quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học.
Mạo danh tác giả.
Công bố, phân phối tác phẩm mà không được phép của tác giả.
Công bố, phân phối tác phẩm có đồng tác giả mà không được phép của
đồng tác giả đó.
5. Sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây
phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.
6. Sao chép tác phẩm mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác
giả, trừ trường hợp quy định tại điểm a và điểm đ khoản 1 Điều 25 của
Luật Sở Hữu Trí Tuệ.
7. Làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu
quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh.
8. Sử dụng tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả,
không trả tiền nhuận bút, thù lao, quyền lợi vật chất khác theo quy định
của pháp luật.
9. Cho thuê tác phẩm mà không trả tiền nhuận bút, thù lao và quyền lợi vật
chất khác cho tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả.
10. Nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối, trưng bày hoặc truyền đạt tác
phẩm đến công chúng qua mạng truyền thông và các phương tiện kỹ thuật
số mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả.
11. Xuất bản tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả.
1.
2.
3.
4.

Khi có hành vi xâm phạm quyền tác gỉa, chủ thể quyền có thể thực hiện
quyền tự bảo vệ gồm những biện pháp sau:

Áp dụng biện pháp công nghệ nhằm ngăn ngừa hành vi xâm phạm quyền
tác giả;
Yêu cầu tổ chức, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ phải
chấm dứt hành vi xâm phạm, xin lỗi, cải chính công khai, bồi thường thiệt
hại;
Yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý hành vi xâm phạm quyền
tác giả.
Khởi kiện ra tòa án hoặc trọng tài để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của
mình.
Tổ chức, cá nhân bị thiệt hại do hành vi xâm phạm quyền tác giả hoặc phát
hiện hành vi xâm phạm quyền tác giả gây thiệt hại cho người tiêu dùng hoặc cho
xã hội có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý hành vi xâm
phạm quyền tác giả theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp
luật có liên quan.

4


1.2. Khái quát chung về môi trường Internet và bảo hộ quyền tác
giả trong môi trường Internet
1.2.1. Khái quát về môi trường Internet
Internet hay liên mạng là một hệ thống thông tin toàn cầu có thể được truy
nhập công cộng gồm các mạng máy tính được liên kết với nhau. Hệ thống này
truyền thông tin theo kiểu nối chuyển gói dữ liệu (packet switching) dựa trên
một giao thức liên mạng đã được chuẩn hóa (giao thức IP). Hệ thống này bao
gồm hàng ngàn mạng máy tính nhỏ hơn của các doanh nghiệp, của các viện
nghiên cứu và các trường đại học, của người dùng cá nhân và các chính phủ trên
toàn cầu.
Internet là một phát minh vĩ đại của nhân loại. Nhờ Internet, thế giới đã có
bước phát triển vượt bậc, đạt được những thành tích phi thường trên hầu hết các

lĩnh vực đời sống, đưa thế giới vượt qua trình độ văn minh công nghiệp bước
vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên toàn cầu hóa và phát triển kinh tế tri thức.
Ngày 19 tháng 11 năm 1997, Việt Nam chính thức kết nối với mạng Internet
toàn cầu. Gần 2 thập kỷ qua, Việt Nam đã kiên trì, nhất quán chính sách tạo mọi
điều kiện thuận lợi cho việc phát triển Internet. Cho đến cuối năm 2014, Việt
Nam có gần 45 triệu người sử dụng Internet, đạt tỷ lệ trên 49% dân số, cao hơn
mức trung bình của thế giới (40,4%) và cao hơn nhiều mức trung bình của khu
vực châu Á - Thái Bình Dương (32,4%).
Tuy nhiên, đi cùng với những ích lợi to lớn mà mạng internet mang lại cho
người dùng, chúng ta cũng đang phải đối mặt vỡi những thách thức về bảo vệ
quyền tác giả trong môi trường Internet ở Việt Nam hiện nay.
1.2.2. Đối tượng bảo hộ quyền tác giả trong môi trường Internet
Công nghệ số cho phép sử dụng dữ liệu để biểu diễn và lưu trữ mọi tư liệu
được thể hiện dưới hình thức đồ thị hoặc âm thanh.
Như vậy, mọi đối tượng bảo hộ thuộc lĩnh vực quyền tác giả và quyền liên
quan mà hình thức thể hiện là đồ thị hoặc âm thanh đều có thể được định hình
bằng dữ liệu sao cho dựa vào đó đối tượng bảo hộ có thể được nhận biết, sao
chép hoặc truyền đạt, trực tiếp hoặc thông qua một thiết bị. Ví dụ tác phẩm văn
5


học, tác phẩm âm nhạc, tác phẩm hội họa, tác phẩm nghe nhìn, chương trình
máy tính, bản ghi âm, cuộc phát sóng đều có thể được định hình bằng tệp dữ
liệu.
Liên quan đến hành vi vi phạm quyền tác giả trong môi trường internet,
chúng ta chưa có quy định cụ thể trong luật cũng như văn bản hướng dẫn thi
hành để xác định hành vi xâm phạm. Hành vi chia sẻ dữ liệu qua mạng internet
có thể bị xử lí về một trong các hành vi được quy định tại khoản 8 Điều 28 Luật
sở hữu trí tuệ: sử dụng tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác
giải không trả tiền nhuận bút thù lao hay các quyền lợi vật chất khác" hoặc hành

vi được quy định tại khoản 10 Điều 28: ". . . nhân bản, sản xuất bản sao, phân
phối trưng bày hoặc truyền đạt tác phẩm đến công chúng qua mạng truyền thông
và các phương tiện kỹ thuật số mà không được phép của chủ sở hữu quyền
tác giả". Bên cạnh đó, khoản 3, khoản 8 Điều 35 quy định về các hành vi xâm
phạm quyền liên quan như: "công bố, sản xuất và phân phối cuộc biểu diễn đã
được định hình, bản ghi âm ghi hình, chương trình phát sóng mà không được
phép của người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng,
phân phối, nhập khẩu để phân phối đến công chúng cuộc biểu diễn, bản sao cuộc
biểu diễn đã được định hình hoặc bản ghi âm, ghi hình khi biết hoặc có cơ sở để
biết thông tin quản lí quyền dưới hình thức điện tử đã bị dỡ bỏ hoặc đã bị thay
đổi mà không được phép của chủ sở hữu quyền liên quan".
Các công ước quốc tế và luật pháp Việt Nam có liên quan đến bảo hộ quyền
tác giả trong môi trường Internet
Theo pháp luật Việt Nam, bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan đến quyền
tác giả (sau đây gọi chung là quyền tác giả) nói riêng, quyền sở hữu trí tuệ nói
chung được điều chỉnh bởi một hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, bao gồm:
Bộ luật dân sự số 33/2005/QH11 ngày 14 tháng 06 năm 2005;
Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 số 50/2005/QH11 ngày 29 tháng 11 năm
2005, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 36/2009/QH12 ngày 19 tháng 6
năm 2009 (Luật SHTT);
Nghị định 100/2006/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 21/9/2006 quy
định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Dân sự, Luật
Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả và quyền liên quan;
Nghị định số 85/2011/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 20/9/2011
sửa đổi, bổ sung Nghị định 100/2006/NĐ-CP ngày 21/9/2006;
6


Nghị định 131/2013/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 16/10/2013
quy định xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan;

Chỉ thị số 04/2007/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày
22/02/2007 về việc tăng cường bảo hộ quyền tác giả đối với chương trình
máy tính.
Chỉ thị số 36/2008/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày
31/12/2008 về việc tăng cường quản lý và thực thi bảo hộ quyền tác giả
vả quyền liên quan.
Thông tư liên tịch số 07/2012/TTLT-BTTTT-BVHTTDL ngày 19/6/2012
quy định trách nhiệm của doanh nghiệp trung gian trong việc bảo hộ
quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường mạng Internet và mạng
viễn thông.
Thông tư số 15/2012/TT-BVHTTDL ngày 13/12/2012 hướng dẫn hoạt
động giám định quyền tác giả, quyền liên quan.
Thông tư liên tịch số 01/2008 ngày 29/02/2008 hướng dẫn việc truy cứu
trách nhiệm hình sự đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Thông tư liên tịch số 02/2008 ngày 03/4/2008 hướng dẫn áp dụng một số
quy định của pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp về quyền sở
hữu trí tuệ tại Tòa án nhân dân.
Bộ luật Hình sự số 15/1999/QH10 ngày 21 tháng 12 năm 1999, được sửa
đổi bổ sung bởi Luật số 37/2009/QH12 ngày 19 tháng 06 năm 2009.
Luật Hải quan số 29/2001/QH10 ngày 29 tháng 06 năm 2001, được sửa
đổi bổ sung bởi Luật số 42/2005/QH11 ngày 14 tháng 6 năm 2005.
Luật Xuất bản số 19/2012/QH13 ngày 20 tháng 11 năm 2012
Luật Điện ảnh số 62/2006/QH11 ngày 29 tháng 6 năm 2006, được sửa đổi
bổ sung bởi Luật số 31/2009/QH12 ngày 18 tháng 6 năm 2009
Luật Công nghệ thông tin số 67/2006/QH11 ngày 29 tháng 6 năm 2006
Nghị định 154/2005/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 15/12/2005
quy định chi tiết một số điều của Luật Hải quan về thủ tục hải quan, kiểm
tra, giám sát hải quan
Thông tư số 44/2011/TT-BTC ngày 01/4/2012 hướng dẫn công tác chống
hàng giả và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực hải quan.

Ngoài các quy định của pháp luật Việt Nam, việc bảo hộ quyền tác giả tại
Việt Nam còn có thể được điều chỉnh bởi các điều ước quốc tế đa phương, song
phương quan trọng mà Việt Nam đã là thành viên trong lĩnh vực này như:
Công ước Berne về bảo hộ tác phẩm văn học, nghệ thuật năm 1886 (có
hiệu lực tại Việt Nam từ ngày 26/10/2004)
Công ước Rome về bảo hộ người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi
hình và các tổ chức phát sóng (có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày
01/3/2007)
7


Công ước Geneve về bảo hộ các nhà sản xuất bản ghi âm chống lại việc
sao chép trái phép bản ghi âm của họ (có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày
06/7/2005)
Công ước Brussel liên quan đến việc phân phối các tín hiệu mang chương
trình được truyền qua vệ tinh (có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày
12/01/2006)
Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí
tuệ (có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày 11/01/2007)
Hiệp định giữa Chính phủ CHXHCN Việt Nam và Chính phủ Hợp chủng
quốc Hoa Kỳ về thiết lập quan hệ quyền tác giả ngày 27/6/1997
Hiệp định giữa Chính phủ CHXHCN Việt Nam và Chính phủ Liên bang
Thụy Sĩ về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và hợp tác trong lĩnh vực sở hữu
trí tuệ ngày 07/7/1999;
Hiệp định thương mại giữa Chính phủ CHXHCN Việt Nam và Chính phủ
Hợp chủng quốc Hoa Kỳ ngày 13/7/2000.
Tuy nhiên, cũng cần nhấn mạnh, Việt Nam chưa gia nhập một số điều ước
quốc tế đa phương quan trọng trong lĩnh quyền tác giả, trực tiếp điều chỉnh vấn
đề bảo hộ quyền tác giả trong môi trường số. Đó là: (i) Hiệp ước của WIPO về
quyền tác giả (WCT, có hiệu lực từ ngày 06/3/2002, hiện nay có 91 quốc gia là

thành viên), được ký kết nhằm làm rõ một số quy định của Công ước Berne về
bảo hộ tác phẩm văn học, nghệ thuật trong môi trường số, ví dụ làm rõ hơn về
quyền sao chép, quyền truyền đạt tác phẩm trong môi trường số. Đồng thời,
Công ước này cũng bổ sung thêm một số quyền của tác giả, quyền và nghĩa vụ
của quốc gia thành viên trong việc bảo hộ quyền tác giả trong môi trường số; (ii)
Hiệp ước của WIPO về quyền của người biểu diễn (WPPT, có hiệu lực từ ngày
20/5/2002, hiện nay có 92 quốc gia là thành viên) được ký kết nhằm làm rõ và
bổ sung một số quy định của Công ước Rome 1961 về bảo hộ người biểu diễn,
nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình và các tổ chức phát sóng trong môi trường số.

2. Thực trạng và nguyên nhân của tình trạng vi phạm bản
quyền tác giả trong môi trường Internet ở Việt Nam hiện nay
2.1. Thực trạng
Thực tế cho thấy, tình trạng vi phạm bản quyền tác giả trên Internet ở nước
ta hiện nay vẫn khá phổ biến và ngày càng phức tạp với nhiều phương thức, thủ
đoạn mới tinh vi. Để tìm hiểu kỹ hơn, chúng ta sẽ cùng xem xét ba lĩnh vực hoạt
đồng có nhiều vi phạm nhất và rất dễ bắt gặp.
8


2.1.1. Lĩnh vực nhạc số
Theo những thống kê gần đây, ước tính tại Việt Nam có khoảng 25 triệu
người thường xuyên nghe nhạc online, trong số đó có 6 triệu người nghe trên
điện thoại di động. Đây thực sự là một thị trường vô cùng tiềm năng nếu biết
mỗi người nghe chỉ phải trả 3.000 đồng/tháng thì doanh thu sẽ lên tới gần 1.000
tỉ đồng mỗi năm. Việc thu phí nhạc số không chỉ đảm bảo thu nhập cho ca sỹ,
nhạc sỹ mà bên cạnh đó còn tạo điều kiện để cho những tác phẩm hay ra đời
nhằm phục vụ công chúng. Điều này dường như đã rất quen thuộc đối với người
nghe nhạc quốc tế nhưng ở Việt Nam, đây vẫn luôn là giấc mơ "xa xỉ".
Hồi tháng 8/2012, thị trường nhạc số Việt chứng kiến một sự kiện quan

trọng, khi RIAV chọn công ty MVCorp là đối tác duy nhất thay mặt mình quản
lý bản quyền trên lĩnh vực Internet và điện thoại di động. Kho nhạc mà RIAV
hiện có cũng khá đồ sộ, lên tới hơn 40.000 ca khúc có bản quyền. Bên cạnh việc
hợp tác này, hàng loạt các website nghe nhạc trực tuyến lớn nhất thời bấy giờ
như Zing, Nhaccuatui, Nhac.vui.vn ... cũng ký thỏa thuận với MVCorp để đồng
loạt thu phí tải nhạc trực tuyến. Thời điểm bắt đầu thu phí được ấn định vào
ngày 1/11/2012. Lúc đó, những người làm trong ngành âm nhạc đều hy vọng
vào thời kỳ tươi sáng của nhạc số sẽ được bắt đầu. Tuy nhiên thực tế lại diễn ra
đã khiến không ít người thất vọng khi chỉ sau 5 tháng thu phí, liên minh RIAV
và MVCorp đã chính thức tan rã. Mặc dù ký hợp đồng hợp tác kéo dài tận 3 năm
nhưng với lý do gặp phải quá nhiều khó khăn trong khâu triển khai, MVCorp đã
xin thanh lý trước thời hạn. Sau quãng thời gian thu phí ngắn ngủi, số tiền có
được theo công bố của MVCorp chỉ khoảng vài trăm triệu đồng. Thậm chí,
trong tháng đầu tiên triển khai, tổng số tiền thu được chỉ có hơn 15 triệu đồng,
trong đó website NhacCuaTui, đứng thứ 2 trên thị trường tại thời điểm đó chỉ
mang về được ... 36.000 đồng. Nguyên nhân của sự thất bại có rất nhiều. Đầu
tiên, do thói quen nghe nhạc của người Việt Nam chưa thể thay đổi trong 1 sớm
1 chiều, nên hầu như mọi người chọn các trang web không yêu cầu đóng phí,
hoặc chọn hình thức nghe online chứ không tải về. Bên cạnh đó các trang web
cũng có những kẽ hở: chỉ thu phí người dùng khi tải nhạc chất lượng 320kbs,
miễn phí với chất lượng 128kbs. Phương thức thanh toán của các website nhạc
trực tuyến cũng có nhiều bất cập và người dân chưa có thói quen trả phí trực
9


tuyến. Ngoài ra, trong số những ca khúc mà RIAV và MVCorp giữ bản quyền,
đa phần trong số đó đã thuộc vào hàng "cổ" được sản xuất từ lâu, khó thu hút
được sự chú ý của những người trẻ tuổi, đối tượng sẵn sàng bỏ tiền ra để trả phí.
Còn với những ca khúc đang nổi hoặc của những tên tuổi lớn trên thị trường
nhạc Việt thì thường được ca sỹ ủy quyền cho công ty của mình lập ra giữ bản

quyền chứ không trao cho RIAV.
Sau khi chấm dứt hợp tác với MVCorp, ngày 21/11/2013 RIAV đã quay ra
bắt tay với công ty cổ phần VNG (đơn vị sở hữu website nghe nhạc ZingMP3),
qua đó chọn đây là đối tác quản lý bản quyền âm nhạc của mình. Tuy nhiên
không lâu sau đó, tháng 11 năm 2013, RIAV đã kiện các trang nhacvui.vn,
nhaccuatui.com và nhacso.net đã sử dụng trái phép các bản nhạc có bản quyền
thuộc RIAV do hợp đồng giữa RIAV về quyền sử dụng các bản thu âm với các
website trên đã chấm dứt hồi tháng 7/2013. Cụ thể, trên trang nhacvui.vn có
1.255 ca khúc vi phạm bản quyền; Trên trang nhacso.net có 2.069 ca khúc vi
phạm bản quyền; Trên trang nhaccuatui.com có 2.181 ca khúc vi phạm bản
quyền. Sau đó các trang này cũng đã gỡ bỏ hoàn toàn những ca khúc bị tố vi
phạm bản quyền và tỏ ý muốn ký tiếp hợp đồng với RIAV. Tuy nhiên cuối cùng,
Nhacso.net bị đóng cửa do chí phí bản quyền phải đóng cho RIAV quá lớn.
Điều này đồng nghĩa với một dấu chấm hết cho một trong những website
nghe nhạc trực tuyến đầu tiên của Việt Nam. Việc ngừng tham gia thị trường
nhạc số của MV Corp và Nhacso.net đã cho thấy, nếu chỉ kinh doanh nhạc bản
quyền mà không có các hệ sinh thái giải trí khác xung quanh cũng như không
tận dụng hay không có được các cộng đồng lớn của mình thì sẽ ngay lập tức
gặp “khó” trong việc kiếm tiền từ người dùng. Ngoài ra, việc kinh doanh các sản
phẩm trên môi trường online cũng đòi hỏi tính kiên nhẫn rất lớn của doanh
nghiệp tham gia. Như với lĩnh vực thương mại điện tử, dù đang là "hiện
tượng" trong lĩnh vực TMĐT ở Việt Nam, nhưng ông Nguyễn Ngọc Điệp, người
sáng lập và điều hành sàn mua sắm trực tuyến Vật Giá (vatgia.com) xác định
làm TMĐT ở Việt Nam là quá trình cực kỳ khắc nghiệt, khi mà "nhu cầu thị
trường sẵn sàng trả cho công việc này cực kỳ thấp, nếu không biết ăn cơm nắm
nằm vùng như Bác Hồ làm cách mạng ngày xưa thì sẽ không có ngày toàn
thắng".
10

2.1.2. Lĩnh vực sách điện tử.
Ebook – Hay còn gọi là Sách điện tử đã không còn là một thuật ngữ quá xa
lạ đối với chúng ta hiện nay, đặc biệt trong thời đại phát triển của công nghệ
thông tin khi mà Internet đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống
của mỗi con người. Nhưng cũng vì vậy mà việc vi phạm quyền tác giả đối với
sách điện tử trong môi trường Internet lại trở nên phổ biến, phức tạp và khó giải
quyết hơn bao giờ hết.
Khi sử dụng công cụ tìm kiếm Google với dòng chữ “vi phạm bản quyền
sách điện tử”, chúng ta có được khoảng 4.820.000 kết quả trong vòng 0,37 giây
trên phạm vi toàn cầu, còn nếu thêm cụm từ “ở Việt Nam” vào nữa thì có
khoảng 1.400.000 kết quả trong vòng 0,29 giây, có chứa nội dung trên. Những
con số ấy, đã cho thấy một thực trạng đáng báo động và cần có những biện pháp
giải quyết ngay lập tức đối với những hành vi vi phạm bản quyền của sách điện
tử trên Internet.
Tiến hành số hóa các tác phẩm văn học, kinh doanh sách văn học điện tử
(ebook) thông qua việc cho phép đọc, truy cập, sao chép và lưu trữ trên các
website, sao chép cá nhân bằng các kỹ thuật hiện đại mà không xin phép tác giả
và không trả tiền bản quyền tác giả,…tất cả những hình thức trên đều được quy
về các dạng vi phạm quyền tác giả điển hình trong lĩnh vực này và đem lại rất
nhiều thiệt hại cho tác giả cũng như nhà xuất bản.
Đối với một cuốn sách được đánh giá là “Best-seller” có nghĩa là bán chạy
nhất, tiền mua bản quyền sẽ tiêu tốn của nhà xuất bản từ 2000 – 3000 USD, cao
nhất sẽ lên đến 5000 USD. Tiếp theo đó sẽ là một loạt những công đoạn khác
như biên dịch, xin giấy phép, in ấn, quảng cáo truyền thông,…tổng chi phí để
sản xuất một đầu sách bán chạy sẽ dao động từ 70 đến 80 triệu VNĐ. Nếu để
làm lậu sách in thì ít nhất cũng phải trải qua nhiều công đoạn mất thời gian như
sao chép, in ấn, phát hành….và cũng tốn rất nhiều chi phí thì ngày nay, với các
tác phẩm được lan truyền trên mạng, việc copy ra nhiều bản khác nhau trở nên
cực kỳ đơn giản và hầu như không tốn công sức, thời gian.

11


Không quá khó để chúng ta có thể kể tên một số website nổi tiếng trong lĩnh
vực đăng tải và chia sẻ ebook như www.thuvienebook.com,
www.vnthuquan.com,
www.songhuong.com.vn,
www.ebook4u.vn,
www.sahara.vn... Các trang web, diễn đàn này thu hút hàng trăm ngàn thành
viên đăng ký tham dự. Truy cập vào thư viện ebook có thể xem cả trăm ngàn
đầu sách với đủ thể loại, từ sách trong nước đến sách dịch. Việc đọc hay tải
xuống (dowload) ebook hoặc miễn phí hoặc chỉ phải trả một khoản phí rất nhỏ
(thường 2.000 đồng/lượt), do đó số người truy cập ngày càng đông. Những trang
web này còn có cả một đội ngũ tình nguyện viên chuyên ngồi gõ lại những cuốn
sách hay và đang ăn khách trong nước để đưa lên mạng. Những ấn bản điện tử
bất hợp pháp này thường có mặt trên internet chỉ sau khi phát hành bản in vài
ngày.
Những ví dụ về việc các nhà xuất bản bị xâm phạm quyền tác giả sẽ cho
chúng ta thấy tốc độ lan truyền và vi phạm vô cùng nhanh của các loại sách điện
tử này.
Nhã Nam là một nhà xuất bản sách khá nổi tiếng với rất nhiều đầu sách hay
và theo kịp xu hướng trên thế giới. Hiện tại Nhã Nam có gần 30% số sách in
được phát hành dưới dạng ebook, mỗi khi phát hành ebook, chỉ sau 15 phút là
sách đã bị bẻ khóa và chia sẻ tràn lan trên mạng với chất lượng y hệt. Và trên
thực tế, thì có tới 70% số sách in của công ty này đã được các trang chia sẻ sách
đưa lên. Vì vậy, doanh thu từ ebook của Nhã Nam, hầu như không đáng kể.
Tình hình ở Việt Nam tương phản với ở nước ngoài. Anh Nguyễn Xuân Minh,
Phó phòng Tu thư ở công ty Nhã Nam còn cho biết thêm “Ở Mỹ, ebook lậu cũng
có, nhưng chỉ được lén lút đưa lên mạng, nếu có người thông báo, ebook đó sẽ
bị xóa đi. Nhưng ở Việt Nam thì ngược lại, ebook lậu luôn thắng thế ebook

xịn”.
Bên cạnh Nhã Nam cũng còn có rất nhiều nhà xuất bản khác phải đương đầu
với tình trạng bị xâm phạm bản quyền tác giả mạnh mẽ mà không thể đưa ra một
cách giải quyết triệt để: 80% số đầu sách của Bách Việt bị chuyển đổi thành
ebook lậu. Tập 5 bộ truyện Percy Jackson của Chibooks phải lùi ngày phát hành
vô thời hạn vì lo ngại sự xâm lấn của ebook lậu. Hầu hết sách của Nhã Nam bị
đưa lên mạng một cách bất hợp pháp, Tập truyện Kẻ chiêu hồn của Nhà xuất
12


bản Trẻ ít được quan tâm chỉ vì độc giả đã tìm kiếm ebook để đọc trước khi tác
phẩm được in thành quyển.
Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử chúng ta có thể
thấy rất nhiều và rất điển hình ngay trong chính cuộc sống hàng ngày, những
công việc học tập, làm việc và giải trí hàng ngày, nhưng những biện pháp hay
những trường hợp xử lý vi phạm lại chưa đáng kể và chưa thực sự mạnh mẽ.
Tiêu biểu chỉ có thể kể đến hai trang web sahara.com.vn và songhuong.com.vn
với số lượng tác phẩm vi phạm quyền tác giả lớn đến mức chưa thể thống kê
được. Các tác phẩm được đăng tải lên các trang web này có nội dung và hình
thức giống y hệt với những bản sách xịn có bản quyền, và đặc biệt đều là những
tác phẩm hay, hấp dẫn và thu hút người đọc như "Harry Porter", "Thiên thần và
ác quỷ", "Mật mã Da Vinci", "Điểm dối lừa"… Và đặc biệt là rất nhiều tác phẩm
của NXB Kim Đồng như: "Đôrêmon", "Thám tử lừng danh Konan"… cũng
được chia sẻ một cách công khai. Việc vi phạm là rõ ràng như vậy nhưng số tiền
mà hai trang web này phải nộp phạt cho cơ quan chức năng chỉ dừng lại ở con
số vài chục triệu đồng, trong khi mức phạt nặng nhất trong Nghị định số
47/2009/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt hành chính về quyền tác giả đã
được nâng lên mức 500 triệu đồng. Ngoài hai trang web đã bị xử lý vi phạm này
thì vẫn còn rất nhiều những trang web khác tiếp tục đăng tải tràn lan các tác
phẩm văn học mà chưa được sự đồng ý của tác giả hay của nhà xuất bản, và thực

trạng về việc độc giả ưu tiên dùng sách ebook giá rẻ, miễn phí mà không màng
đến việc vi phạm pháp luật vẫn còn diễn ra mạnh mẽ và chưa có dấu hiệu dừng
lại nếu như không có những hành động phối hợp chặt chẽ hơn từ tất cả các bên
liên quan như cơ quan chức năng, tác giả, nhà xuất bản, và quan trọng nhất
không thể thiếu đó chính là độc giả.
2.1.3. Lĩnh vực phần mềm
Vi phạm bản quyền phần mềm không chỉ mang lại rủi ro về kinh tế và đầu
tư cho doanh nghiệp, người tiêu dùng như mất hết dữ liệu, lộ thông tin tài khoản
ngân hàng hay các bí mật thương mại... khi rất nhiều phần mềm lậu xuất hiện
trên thị trường đã bị nhiễm sẵn các loại mã độc như các loại virus, chương trình
xâm phạm riêng tư (trojans), phần mềm gián điệp (spyware)... Hơn nữa các phần
mềm lậu đều không có khả năng tự cập nhật các bản vá lỗi bảo mật từ nhà sản
13


xuất phần mềm. Ngoài ra còn ảnh hưởng trực tiếp đến hình ảnh thương hiệu và
năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, chưa kể những rủi ro về mặt pháp lý mà
người tiêu dùng, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt nếu sử dụng phần mềm không có
bản quyền. Những vi phạm này được thực hiện ngày càng dễ dàng hơn cùng với
sự phát triển của Internet khi các phần mềm dễ dàng được mở khóa và download
miễn phí hoặc với mức phí rất thấp.
Theo báo cáo của BSA và IDC năm 2013, tỉ lệ vi phạm bản quyền phần
mềm ở Việt Nam vẫn ở mức cao, nằm trong số các quốc gia vi phạm nhiều nhất
khu vực và trên thế giới với thiệt hại giá trị thương mại là 620 triệu USD. Tỷ lệ
này thực tế còn cao hơn vì đây mới chỉ là con số được tính dựa trên phần mềm
Microsoft, căn cứ theo đầu máy tính cá nhân có sử dụng hệ điều hàng Microsoft
Windows và Microsoft Office, mà chưa kể đến các phần mềm hệ thống, phần
mềm chuyên dụng và các phần mềm cài đặt sẵn trong máy tính nhập khẩu.

Nguồn: Business Software Alliance

Hình 1. Tỷ lệ vi phạm bản quyền phần mềm ở một số quốc gia châu Á – Thái Bình Dương

Nhờ các hoạt động tích cực chống vi phạm phần mềm bản quyền trong
những năm qua, tỷ lệ vi phạm bản quyền máy tính ở Việt Nam đã giảm từ 92%
xuống còn 81% (theo số liệu của BSA năm 2004-2013). Dù là một dấu hiệu
đáng mừng, song đây vẫn là tỷ lệ tương đối cao so với ngưỡng trung bình 60%
của khu vực.
Nguy cơ bảo mật là điều lộ rõ nhất nếu không sử dụng các phần mềm có
giấy phép bản quyền. Một nghiên cứu chỉ ra rằng người tiêu dùng phải tốn 25 tỉ
14


USD và 1,5 tỉ giờ trong năm 2014 để giải quyết các vấn đề an ninh do phần
mềm độc hại trong các phần mềm vi phạm bản quyền tạo ra. Trong số các máy
tính được mua ở 11 quốc gia trong năm 2013 với phần mềm vi phạm bản quyền,
61% máy bị nhiễm phần mềm độc hại.Tính trong tháng 9/2014, Trung tâm Ứng
cứu Khẩn cấp Máy tính Việt Nam (Bộ TT&TT) đã ghi nhận các cuộc tấn công
mạng vào hơn 700 website tại Việt Nam. Hiện tại, có tới 64% số người được hỏi
quan ngại về nguy cơ bị tin tặc tấn công trong khi 59% lo lắng sẽ mất dữ liệu. Vì
vậy, nhiều người dùng, đặc biệt là người dùng doanh nghiệp đã nhận thức ra vấn
đề này và 35% trong số đó đã bắt đầu chuyển sang dùng phần mềm có bản
quyền nhờ vào các hoạt động tuyên truyền và thực thi được triển khai mạnh.
Tuy nhiên có thể thấy chuyển biến mạnh mẽ hơn ở khu vực doanh nghiệp song
khối người tiêu dùng, là nơi có tốc độ tăng số máy tính cá nhân mua mới rất cao
(52% năm 2013) đi kèm với các phần mềm lậu, đã làm giảm tác dụng của các
nỗ lực chống vi phạm bản quyền phần mềm.
Hiện nay các phần mềm máy tính không có bản quyền được bày bán rộng
rãi trên thị trường và thực trạng phổ biển của các công ty phân phối máy tính là
cài đặt sẵn phần mềm không có bản quyền vào máy tính mới. Hành vi này thực

chất đã khuyến khích người tiêu dung sử dụng phần mềm lậu hoặc khiến cho
khách hàng không biết là họ đã mua máy tính có cài sẵn phần mềm vi phạm bản
quyền. Tệ nạn vi phạm bản quyền có những ảnh hưởng rất xấu về mặt kinh tế
cũng như cản trở sự phát triển của ngành công nghiệp phần mềm trong nước,
thất thu thuế và các cơ hội việc làm ở địa phương. Việt Nam có tỉ lệ vi phạm
phần mềm cao nhưng giá trị thiệt hại lại thấp nhưng thực chất điều này nói lên
rằng ngành công nghiệp phần mềm ở Việt Nam gần như không thể phát triển .
Vì vậy với tư cách là một thị trường IT đang trên đà phát triển, Việt Nam sẽ gặp
những khó khắn rất lớn khi thu hút đầu tư khi vấp phải sự e ngại của các nước
khu vực và trên thế giới.
Phần mềm ra đời để bảo hộ các quyền của tác giả, chủ sở hữu của nó. Khi
công nghệ thông tim và ứng dụng trong doanh nghiệp ngày càng phát triển, việc
sử dụng trái phép các phần mềm máy tính không chỉ tạo sự thất thiệt cho các
doanh nghiệp phần mềm, mà còn tạo ra sự cạnh tranh không bình đẳng giữa các
doanh nghiệp. Vi phạm bản quyền phần mềm không chi ảnh hưởng đến kinh tế,
15


khiến doanh nghiệp sản xuất phần mềm không thể thu hồi vốn và tái đầu tư để
làm ra những sản phẩm tốt hơn mà còn làm tổn thương uy tín của Việt Nam.
Một vụ việc vi phạm bản quyền đáng chú ý thời gian gần đây đó là
24/6/2015, Liên minh Phần mềm (BSA) đã tổ chức họp báo công bố vụ kiện dân
sự đối với Công ty TNHH Thúy Mỹ Tư Việt Nam (Công ty Trimmers) do sử
dụng phần mềm máy tính không mua bản quyền sở hữu của Tập đoàn Microsoft,
là thành viên của BSA. Ngày 24-6, Liên minh Phần mềm (BSA) đã tổ chức họp
báo công bố vụ kiện dân sự đối với Công ty TNHH Thúy Mỹ Tư Việt Nam
(Công ty Trimmers) do sử dụng phần mềm máy tính không mua bản quyền sở
hữu của Tập đoàn Microsoft, là thành viên của BSA. Các phần mềm này chủ
yếu đươck download trên Internet với mức phí chưa đến 1 USD.
Công ty Trimmers là một doanh nghiệp 100% vốn Hàn Quốc, chuyên sản

xuất phụ kiện ngành may mặc và túi sách, có trụ sở đóng tại ấp Bình Phước A,
Phường Bình Chuẩn, Bình Dương. Trimmers đã bị Microsoft cáo buộc hành vi
sử dụng lượng phần mềm lớn bất hợp pháp, thuộc quyền sở hữu của doanh
nghiệp này nhằm phục vụ cho mục đích vận hành kinh doanh.
Sau khi kiểm tra 41 máy tính đang hoạt động tại doanh nghiệp này, tại
thời điểm kiểm tra, Công ty chỉ cung cấp được một số ít các phần mềm có bản
quyền, còn lại phần lớn là các phần mềm máy tính bất hợp pháp. Trong số các
phần mềm bị cài đặt sử dụng trái phép gồm các phần mềm của Microsost,
Adobe, Autodesk và Lạc Việt, đều là thành viên của BSA. Đại diện đơn vị bị
xâm phạm, bà Rebecca Ho, Luật sư cao cấp của Microsoft, Khu vực Đông Nam
Á, cho biết trong suốt gần 2 năm qua đã rất nhiều lần tìm cách làm đàm phám
với Công ty Trimmers để dàn xếp vụ việc nhưng đều không nhận được sự hợp
tác của doanh nghiệp này. Trước chủ trương của các cơ quan chức năng khuyến
khích các doanh nghiệp bị xâm phạm tự bảo vệ tài sản hợp pháp của mình bằng
biện pháp dân sự, Microsoft đã quyết định đưa vụ việc này lên TAND Tỉnh Bình
Dương và đã được Tòa chấp thuận. Ngày 29-5, TAND tỉnh Bình Dương đã thụ
lý vụ án kinh doanh thương mại theo số 08/2015 về việc “tranh chấp quyền sở
hữu trí tuệ” theo đơn khởi kiện của Tập đoàn Microsoft. Việc khởi kiện của
Microsoft là hồi chuông cảnh tỉnh cho những DN sử dụng phần mềm không

16


phép. Số tiền mà Microsoft đòi bồi thường không lớn nhưng nhắc nhở cho
những ai vi phạm SHTT đang rất phổ biến tại Việt Nam.
Theo đó chúng ta có thể thấy số lượng doanh nghiệp trong nước vi phạm
bản quyền phần mềm có xu hướng giảm xuống nhưng gần đây, xuất hiện tình
trạng các doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam vi phạm bản quyền phần mềm
càng tăng. Các doanh nghiệp nước ngoài ở Việt Nam đã không tuân thủ pháp
luật về bản quyền phần mềm là sự coi thường pháp luật của nước sở tại và tìm

kẽ hở của pháp luật để vi phạm bản quyền phần mềm.

2.2 Nguyên nhân
Tại sao cho đến bây giờ, vấn đề về vi phạm quyền tác giả trên Internet vẫn
chưa được giải quyết dứt điểm để bảo vệ quyền lợi cho các bên liên quan? Để
có cái nhìn tổng quát nhất, chúng ta cùng tìm hiểu bốn nguyên nhân chính sau
đây.
2.2.1. Nguyên nhân từ người sử dụng
Là người tiêu dùng, ai cũng muốn được sử dụng các dịch vụ tiện ích như
nghe nhạc , xem phim… mà không cần mất một khoản phí nào, từ những suy
nghĩ đó, đa phần mọi người sẽ tìm đến những nguồn thông tin miễn phí, hoặc
tìm cách để được copy, download miễn phí từ những công cụ tinh vi trên
Internet. Luồng suy nghĩ này sẽ dần dần lan tỏa từ người này sang người khác và
sang cả cộng đồng, hình thành nên thói quen không muốn trả phí. Điều này vô
tình sẽ làm ảnh hưởng đến những nguồn thông tin, dịch vụ giải trí có chất lượng
vì cuối cùng vẫn phải phục vụ miễn phí đến tay người tiêu dùng như bao thông
tin khác và tác giả cũng cảm thấy mình không được xem trọng từ đó mất đi ý chí
sáng tạo.
Mặt khác, có nhiều người suy nghĩ, Internet là cộng đồng chia sẻ chung nên
việc cóp nhặt sản phẩm, ý tưởng của người khác sẽ không ảnh hưởng gì đến
cuộc sống của một ai. Bởi vậy việc ngang nhiên đạo nhạc, copy luận văn mẫu
hay dẫn trích câu chuyện không kèm tên tác giả v…v diễn ra như cơm bữa.

17


2.2.2 . Nguyên nhân từ tác giả
Việc vi phạm bản quyền tác giả trên Internet xảy ra thường xuyên cũng một
phần do công tác tự bảo vệ của chủ sở hữu tác phẩm chưa được chú trọng. Phần
lớn các chủ sở hữu trí tuệ chưa thực sự chú ý đến việc bảo vệ quyền lợi của

mình, chưa có ý thức cao trong việc làm rõ các hành vi xâm phạm và hiểu biết
về tác hại của xâm phạm sở hữu trí tuệ. Hiện nay rất ít các công ty có bộ phận
chuyên chăm lo về sở hữu trí tuệ, hầu như chưa có công ty nào có chiến lược về
sở hữu trí tuệ, coi vấn đề sở hữu trí tuệ là bộ phận trong chiến lược phát triển
của mình.
Một số cá nhân, tổ chức đã ý thức trong việc phát hiện và ngăn ngừa hành vi
xâm phạm tác phẩm của mình, nhưng vẫn chưa chủ động phối hợp với các cơ
quan chức năng trong việc kiểm tra, kiểm soát, xử phạt nghiêm khắc những đối
tượng đó.
2.2.3. Nguyên nhân liên quan đến pháp luật và thực thi pháp luật.
Xét đến vấn đề về bảo vệ sở hữu trí tuệ về quyền tác giả trên Internet không
thể không nói đến những bất cập liên quan đến pháp luật và thực thi pháp luật.
Về pháp luật, phải thừa nhận, công tác thanh tra, kiểm tra của các cơ quan
chức năng chưa thực sự sát sao, nên việc sao chép cũng như quản lí các cá
nhân, tập thể kinh doanh loại hình dịch vụ này trên Internet còn bị thả trôi nổi,
quản lí lỏng lẻo. Mặt khác, chế tài xử phạt cũng chưa đủ mạnh, số tiền phạt với
các hành vi vi phạm còn khiêm tốn chưa đủ sức răn đe đối tượng vi phạm. Nước
ta cũng chưa có cơ quan chuyên môn giám định quyền tác giả, quyền liên quan
và cũng chưa cấp thẻ cho giám định viên. Thêm vào đó, nhiều quy định của luật
pháp cũng chưa phù hợp thực tế, cần phải sửa đổi, bổ sung…/.
Về thực thi pháp luật, một thực tế phổ biến ở Việt Nam đó là người dân hầu
như rất ít khi quan tâm đến pháp luật về sở hữu trí tuệ, mặc dù đã từng nghe đến
quen tai về khái niệm này. Chính bởi vậy, đa phần mọi người mặc dù vi phạm
nhưng vẫn không biết hoặc không hiểu tại sao mình lại vi phạm như thế, tất
nhiên họ cũng không có ý thức tự tìm hiểu về những nguồn luật liên quan dẫn
đến những vi phạm liên tục.
18


2.2.4. Nguyên nhân từ các bên trung gian

Một tác nhân được coi là gián tiếp nhưng cũng gây ra những hậu quả
nghiêm trọng trong việc vi phạm về quyền tác giả trên Internet đó chính là các
website trung gian. Hầu hết các website kinh doanh về âm nhạc, phim truyện
hay những văn bản, công trình nghiên cứu đưa các tác phẩm lên chưa thực hiện
nghĩa vụ của mình với chủ thể quyền tác giả. Họ đưa lên với nhiều động cơ, có
thể để lấy tiền quảng cáo, hay phục vụ việc download của người tiêu dùng nhằm
kiếm tiền, sinh lợi, nhưng không thanh toán tiền nhuận bút, thù lao cho người
nắm giữ bản quyền. Các website cũng xâm phạm quyền của nhau, ví dụ sử dụng
các tác phẩm, bản ghi từ một website khác về website của mình nhưng không có
sự thỏa thuận, xin phép tác giả.

3. Một số giải pháp cải thiện tình trạng vi phạm quyền tác giả
trong môi trường Internet
3.1. Hoàn thiện thể chế pháp luật về sở hữu trí tuệ
Thực tiễn chứng minh rằng, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ là yếu tố quan trọng
giúp thúc đẩy phát triển kinh tế, khuyến khích những phát minh kỹ thuật và thu
hút được đầu tư để tạo ra công ăn việc làm mới và những cơ hội cho xã hội. Đối
với bảo hộ quyền tác giả, đây được xem là công cụ hữu hiệu nhất nhằm khuyến
khích, làm giàu và phổ biến di sản văn hóa quốc gia. Một đất nước muốn phát
triển bền vững, phụ thuộc rất lớn với hoạt động sáng tạo của người dân, khuyến
khích sáng tạo cá nhân và phổ biến các sáng tạo đó. Tuy nhiên, cùng với sự phát
triển của xã hội, đặc biệt là sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin,
truyền thông và Internet, việc bảo vệ quyền tác giả trở nên khó khăn, phức tạp
hơn, nhất là bảo vệ quyền tác giả trong môi trường số. Điều đó đặt ra yêu cầu
cần tiếp tục chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện thể chế pháp luật để đáp ứng được
những yêu cầu mới về bảo vệ quyền tác giả.
Hiểu rõ được tầm quan trọng của sở hữu trí tuệ nói chung và quyền tác giả
nói riêng, Việt Nam đã rất tích cực tham gia các công ước quốc tế, hiệp định
song phương liên quan đến quyền tác giả, đồng thời tiến hành sửa đổi, bổ sung,
điều chỉnh nhiều văn bản luật liên quan đến quyền tác giả. Tuy nhiên hệ thống

luật của Việt Nam về sở hữu trí tuệ còn nhiều bất cập, đặc biệt là rất thiếu những
19


quy định về bảo hộ quyền tác giả trong môi trường Internet như đã được trình
bày ở phần trên.
Để hoàn thiện các quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ nói chung và quyền
tác giả trong môi trường Internet nói riêng, chúng ta cần thực hiện những vấn đề
sau:
Thứ nhất, cần coi luật sở hữu trí tuệ là văn bản luật quan trọng trong hệ
thống pháp luật, là động lực quan trọng góp phần thúc đẩy sáng tạo của đất
nước, đồng thời là yếu tố quan trong trọng trong quá trình hội nhập. Từ đó,
chúng ta sẽ có những đầu tư thích đáng cả về nhân lực và vật lực cho các cá
nhân, tổ chức tham gia vào những công việc hoàn thiện pháp luật sở hữu trí tuệ.
Thứ hai, rà soát lại tất cả các văn bản pháp luật hiện hành về sở hữu trí tuệ,
sắp xếp điều chỉnh để không chồng chéo, xác định rõ cơ quan chịu trách nhiệm
giải quyết các vấn đề liên quan đến sở hữu trí tuệ.
Thứ ba, tiếp tục tiến hành bổ sung chỉnh sửa các quy định về sở hữu trí tuệ
nói chung và quyền tác giả trong môi trường Internet nói riêng cho phù hợp với
các công ước, hiệp định quốc tế mà Việt Nam tham gia.
Thứ tư, cần xây dựng đội ngũ soạn thảo luật sở hữu trí tuệ có chuyên môn
cao, hiểu biết về công nghệ thông tin và môi trường Internet để xây dựng những
quy định về sở hữu trí tuệ nói chung và quyền tác giả nói riêng theo kịp được sự
phát triển vượt bậc về công nghệ thông tin và Internet hiện nay.

3.2. Nâng cao năng lực kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm quyền
tác giả trong môi trường Internet
Trong môi trường Internet, việc xác định hành vi xâm phạm quyền tác giả,
phát hiện và ngăn chặn hành vi xâm phạm quyền, đặc biệt với hành vi xâm
phạm sử dụng công nghệ mới như: P2P, Cyberlockers, Bit Torrent… là vô cùng

khó khăn. Với mạng đồng đẳng (P2P) các máy tính cá nhân có thể truyền các tác
phẩm không có bản quyền một cách rất dễ dàng không qua máy chủ mà rất khó
phát hiện và kiểm soát được. Phần mềm ứng dụng như Bit Torrent cho phép tải
và truyền tải tác phẩm một cách nhanh chóng với quy mô rộng khắp và rất tiện
dụng. Các trang web cho phép nghe nhạc, xem phim vi phạm bản quyền cũng có
20


nhiều cách để lách luật như thay đổi máy chủ nếu bị thanh tra, kiểm tra. Nhiều
tác phẩm điện ảnh, chương trình truyền hình… bị sao chép rất nhanh chóng
ngay sau khi những tác phẩm đó được công bố gây thiệt hại rất lớn cho đơn vị
sản xuất nhưng lại không bị kiểm tra, xử lý kịp thời.
Do đó, nâng cao năng lực kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm quyền tác giả
trong môi trường Internet cần được đầu tư thích đáng.
Thứ nhất, chúng ta cần nâng cao năng lực của các cơ quan chức năng bảo hộ
quyền tác giả, xây dựng lực lượng thanh tra lớn hơn về số lượng, tốt về chuyên
môn, tăng cường cán bộ, chuyên gia về quyền tác giả, quyền liên quan cho các
cơ quan quản lý và thực thi quyền tác giả, quyền liên quan, đặc biệt là cán bộ,
chuyên gia am hiểu công nghệ thông tin và hình thức vi phạm bản quyền tác giả
trong môi trường Internet.
Thứ hai, tăng cường năng lực quản lý và thực thi của các tổ chức quản lý tập
thể quyền tác giả hiện đang hoạt động, đồng thời xúc tiến thành lập các tổ chức
quản lý tập thể đối với các lĩnh vực chưa có đại diện để hỗ trợ cho công tác thực
thi bảo hộ quyền tác giả trong môi trường Internet.
Thứ ba, thực hiện kiểm tra thường xuyên và bất ngờ để sớm phát hiện và
ngăn chặn, xử lý các hành vi xâm phạm quyền tác giả trong môi trường Internet.

3.3. Nâng cao ý thức của các cơ quan, tổ chức, tác giả và người sử
dụng
Sự phát triển của công nghệ với các ứng dụng tiện ích làm cho việc công

bố, sao chép, phổ biến, phân phối tác phẩm trên Internet trở nên dễ dàng và
không thể kiểm soát. Điều đáng nói là nhiều hành vi xâm phạm quyền xảy ra do
không hiểu biết pháp luật. Nhiều bạn trẻ cho biết, họ sao chép tác phẩm từ
những website vi phạm bản quyền mà không biết đó là hành vi xâm phạm quyền
tác giả. Nhiều bạn khẳng định việc đưa tác phẩm lên Internet hoặc truyền tải cho
người khác hoàn toàn xuất phát từ tâm lý mong muốn được chia sẻ cho người
khác mà không biết đó là hành vi xâm phạm quyền tác giả. Mặt khác ý thức
không tôn trọng quyền tác giả, tâm lý “xài chùa” còn tồn tại trong đa số người
dân và không thể thay đổi một sớm một chiều. Bản thân các tác giả, các chủ sở
21


hữu quyền tác giả cũng chưa thực sự quan tâm đúng mức tới việc bảo hộ tác
phẩm của mình.
Tăng cường công tác tuyên truyền, giới thiệu Công ước Berne tới công
chúng. Là một Công ước quốc tế nên Berne tương đối khó hiểu hơn so với trong
nước. Để tăng cường ý thức pháp luật của người dân, nhà nước cần đẩy mạnh
tuyên truyền giáo dục kiến thức pháp luật cho người dân, trong đó về lĩnh vực
bảo hộ thì quan trọng là Công ước Berne. Các hoạt động cụ thể để tăng cường
Công ước Berne có thể như: Tổ chức hội thảo về Công ước; Truyền tải nội dung
Công ước trên các phương tiện truyền thông; Phát động các cuộc thi tìm hiểu
Công ước; đưa kiến thức về sở hữu trí tuệ vào giáo dục trong nhà trường.
Cần giáo dục ý thức tôn trọng quyền tác giả trong công chúng, xem đây là
cách thức để khuyến khích sự sáng tạo. Đấu tranh mạnh mẽ và kiên quyết với
tình trạng xâm phạm bản quyền. Dư luận xã hội cần lên tiếng đối với những
hành vi đó, thậm chí phải tẩy chay không sử dụng các sản phẩm xuất bản mà
không được sự đồng ý của tác giả.

3.4. Nâng cao năng lực xét xử của Tòa án đối với các vụ việc về
xâm phạm quyền tác giả trong môi trường Internet

Điều kiện cơ sở vật chất và nhân lực của cơ quan thực thi quyền còn thiếu
và yếu. Bên cạnh đó, pháp luật trong nhiều trường hợp đã không theo kịp sự
phát triển của công nghệ do đó chưa điều chỉnh hiệu quả việc bảo hộ quyền tác
giả trong môi trường Internet.
Tăng cường tính hiệu quả của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực thi
quyền tác giả. Số lượng các cơ quan hiện nay đã tương đối nhiều, nhưng thẩm
quyền bị chồng chéo. Cần làm rõ chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan để
chúng hoạt động có hiệu quả hơn. Thêm vào đó, cần đạo tạo một đội ngũ thẩm
phán có ngoại ngữ và kiến thức về các vấn đề sở hữu trí tuệ có yếu tố nước
ngoài góp phần đáp ứng nhu cầu về thẩm phán có chuyên môn hiện nay.
Củng cố và tăng cường hoạt động của các tổ chức quản lý tập thể quyền
tác giả. So với các nước trên thế giới, chúng ta chỉ mới có một số lượng khiêm
tốn các tổ chức này. Trong tương lai cần khuyến khích phát triển cả về chiều
22


rộng lẫn chiều sâu để các tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả hoạt động tốt hơn
trong lĩnh vực bảo vệ quyền tác giả.

3.5. Tăng cường hợp tác quốc tế
Tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực quyền tác giả. Bản chất của
việc bảo hộ quốc tế quyền tác giả là sự liên kết, phối hợp cùng hành động mang
tính liên quốc gia. Cụ thể, chúng ta cần tích cực tham gia hành động có hiệu quả
hơn các chương trình hành động trong khuôn khổ WIPO, tranh thủ sự ủng hộ
của các tổ chức cho việc thực thi Công ước Berne tại Việt Nam, cử các chuyên
gia đi học hỏi kinh nghiệm trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, tranh thủ sự giúp đỡ
của các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức nước ngoài.
Để chống lại vấn nạn này cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia
nhằm trao đổi kỹ năng và kinh nghiệm, hoàn thiện hệ thống pháp lý về bản
quyền, tăng cường vai trò của các tổ chức quản lý tập thể...

23


KẾT LUẬN
Internet ra đời mang lại rất nhiều những tiện ích trong cuộc sống, song đây cũng
là môi trường thuận lợi cho tình trạng vi phạm quyền tác giả.
Mặc dù nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp luật nhằm bảo vệ quyền tác giả
trong môi trường Internet, tuy nhiên, tình trạng vi phạm, như vi phạm trong lĩnh
vực nhạc số, sách điện tử hay phần mềm vẫn diễn ra hết sức phổ biến, đa dạng,
phức tạp, đồng thời khó phát hiện và xử lý.
Nguyên nhân của tình trạng này một phần là do những quy định của pháp luật
còn nhiều lỏng lẻo, thiếu sót và khó thực thi trên thực tế. Bên cạnh đó, là do ý
thức, trách nhiệm của các bên cung cấp dịch vụ trung gian trong môi trường
Internet, tâm lý ngại kiện cáo; đòi quyền lợi của chính tác giả và thói quen dùng
miễn phí của người sử dụng.
Để cải thiện tình trạng này, một mặt chúng ta cần tiếp túc hoàn thiện những quy
định của pháp luật trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ nói chung và quyền tác giả nói
riêng, đồng thời cần nâng cao năng lực kiểm tra, xử lý, xét xử các hành vi vi
phạm quyền tác giả trong môi trường Internet. Mặt khác, chúng ta cần có các
biện pháp để nâng cao ý thức của các cơ quan, tổ chức, tác giả và người sử dụng
về vấn đề này.
Bên cạnh đó, nước ta cũng cần tăng cường hợp tác quốc tế nhằm học hỏi kinh
nghiệm trong vấn đề bảo hộ quyền tác giả trong môi trường Internet.

24


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

2.
3.
4.

Luật Sở hữu trí tuệ, 2005
Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của luật Sở hữu trí tuệ, 2009
Tổ chức Sở hữu trí tuệ Thế giới – WIPO, 2004, Những điều chưa biết về
sở hữu trí tuệ
Đỗ Khắc Chiến, 2014, Về bảo hộ quyền tác giả trong môi trường Internet,
/>option=com_content&view=article&id=310:v-bo-h-quyn-tac-gi-trong-moitrung-internet&catid=54:plshtt&Itemid=179, truy cập ngày 21/11/2015

5.

6.

7.

8.

Cục Bản quyền tác giả, 2010, Vấn đề bảo vệ quyền sơ hữu trí tuệ trong
Luật Công nghệ thông tin và các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi
hành, />option=com_content&view=article&id=873&catid=51&Itemid=107, truy cập
ngày 21/11/2015
Phạm Thị Kim Oanh, 2015, Bảo hộ quyền tác giả - nhìn từ khung pháp lý
mới, truy cập ngày 23/11/2015
Nguyễn Thị Tuyết, 2014, Chia sẻ dữ liệu trong môi trường Internet và vấn
đề liên quan đến quyền tác giả, truy cập ngày 23/11/2015
Lê Tài Tiếp, 2011, Báo động tình trạng vi phạm bản quyền tác giả trên
Internet, />option=com_content&view=article&id=5112%3Abao-ng-tinh-trng-vi-phm-bnquyn-tac-gi-tren-internet&catid=52%3Atin-tc&Itemid=68, truy cập ngày

22/11/2015
9. Nguyễn Thu Thủy, 2013, Ba website nghe nhạc trực tuyến lớn bị tố vi
phạm bản quyền, truy cập ngày
23/11/2015
10. Việt Văn, 2014, Sách điện tử vi phạm bản quyền,
/>truy cập ngày 23/11/2015

25