ứng xử với truyền thông khi xảy ra sự cố y khoa

Ứng xử với truyền thông
khi xảy ra sự cố y khoa
Th.S Phan Kim Sơn


Mục tiêu
Giúp người nghe hiểu biết về báo chí nói chung và
báo chí y tế nói riêng, từ đó xây dựng được mối
quan hệ tốt đẹp với báo chí, biết cách ứng xử với
giới truyền thông và xử lý khủng hoảng truyền
thông khi xảy ra sự cố y khoa.


Về bản thân…
Th.S truyền thông khoa học (UWE – Anh quốc, học bổng
Wellcome Trust), cử nhân Ngôn ngữ Pháp, cử nhân Báo chí
(ĐH KHXH & NV TP.HCM).
Làm báo chuyên nghiệp: từ năm 1998.
Dự án đã và đang làm: Gắn kết công chúng với khoa học
(OUCRU – Việt Nam), huấn luyện báo chí khoa học châu Á
(WFSJ + Hội Nhà báo VN), giảng dạy báo chí/truyền thông
(Hội Nhà báo VN, đại học Y Dược TP.HCM)…
Mối quan tâm: Làm báo, nghiên cứu báo chí khoa học.


Nhận thức mới…


Nội dung trình bày
Nhận diện báo chí
Ứng xử với truyền thông khi có sự cố y khoa

I) Nhận diện báo chí


Một câu hỏi: Bạn có “sợ” nhà báo?
Giật gân, câu khách (báo lá cải)?
Nhà báo/Báo chí: Nhiều quyền lực, ít chịu sự
kiểm soát?
Nhà báo diễn giải sai, nghiệp vụ chưa chuẩn?


Quan niệm dân gian về nhà báo
“Nhà báo nói láo ăn tiền!”
“Nhà văn nói láo, nhà báo nói thêm”
“Đừng rầy rà với vợ, đừng mắc nợ ngân hàng,
đừng chàng ràng với nhà báo,
đừng nói láo cấp trên”


1) Vì sao báo chí câu khách, giật gân?



“3 S” của báo chí hay áp lực tồn tại


Hai xu hướng báo chí
Báo chính thống
Tít nghiêm túc

Nội dung: Chủ đề nghiêm
túc, chính thống.
Từ ngữ: Chính thống.
Tiêu chí: Giáo dục, nâng
cao kiến thức cho công
chúng.

Báo lá cải
Tít giật gân
Nội dung: Khai thác đời tư
con người.
Từ ngữ: Trào lưu.
Tiêu chí: Giải trí, vui chơi.


2) Nhà báo ít chịu sự kiểm soát?
Tổ chức báo
Cơ quan chủ quản
Hội nhà báo
Bộ Thông tin truyền thông.
Luật pháp


3) Tại sao báo chí sai sót?
Tám rào cản của nhà báo y tế:
thiếu thời gian, thiếu kiến thức, thiếu không gian,
thiếu nguồn tin, cạnh tranh tin/bài, xu hướng thương
mại hóa báo chí, thuật ngữ y khoa, biên tập viên.
(Anna Larsson et al., 2003)
Nhà báo y tế Việt Nam:

thiếu kỹ năng chuyên môn, áp lực nghề nghiệp, thiếu
kiến thức chuyên ngành.
(Phan Kim Sơn, 2010)


Vài lỗi của báo chí
Ăn bưởi  Ung thứ vú
Ăn nước tương 3-MCPD Ung thư
Bệnh nhân HIV/AIDS = Người đồng tính
Chích ngừa = Tử vong


II. Ứng xử với truyền thông
khi gặp sự cố y khoa


Một câu hỏi
Tại sao báo chí quan tâm đến
“sự cố y khoa”?


Nhà báo cần gì?
“A dog bites a man, that is not news, because it
happens so often. But if a man bites a dog, that
is news” - John B. Bogart (1848 - 1921)
“Một con chó cắn một người đàn ông, đó không
phải là tin vì nó diễn ra quá thông thường.
Nhưng nếu một người đàn ông cắn một con chó,
đó là tin!”

Giá trị của tin tức (news values)
1. Quan tâm
2. Tác động lớn
3. Bất ngờ
4. Âm tính
5. Dương tính
6. Cảm xúc
7. Nổi tiếng
8. Cập nhật
9. Phù hợp tiêu chí báo
…
Harcup and O’Neill, 2001


Vài sai lầm
thường gặp
trong xử lý
sự cố
truyền
thông

1) Né tránh báo chí.
2) Lỗi phát ngôn.
3) Ngăn cản báo chí thông tin,
tác nghiệp.
4) Che giấu sự thật.
5) Lỗi nghiệp vụ trong PR:
Chậm cung cấp thông tin, lỗi
thông cáo báo chí…

Một số nguyên tắc
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Lường trước khủng hoảng.
Nhận diện nhóm xử lý, người phát ngôn.
Thống nhất thông điệp phát đi.
Nhận diện những đối tác tham gia câu chuyện.
Có hệ thống nhận diện và theo dõi thông tin.
Đánh giá tình hình khủng hoảng.
Phân tích, rút kinh nghiệm sau khủng hoảng.
Jonathan Bernstein


20 điều không nên làm khi trả
lời với báo chí
1. Đừng chứng tỏ bạn với nhà báo.
2. Đừng đi lạc đề: Mỗi người có một ưu thế về
chuyên môn.
3. Đừng để nhà báo dẫn dắt ý tưởng của bạn.
4. Đừng chấp nhận một câu hỏi lang mang, không
rõ ràng.
5. Đừng để nhà báo khởi đầu một cuộc chiến: Hãy

trả lời “Tôi chưa nghe, để tôi kiểm tra rồi trả lời
bạn”


20 điều không nên làm…
6) Đừng hăng hái trả lời nhiều lần một câu hỏi.
7) Đừng nói: “Xin tắt máy ghi âm”.
8) Đừng quá tự tin vào kiến thức của mình: Hãy
đoán trước câu hỏi và soạn nháp những gì cần trả
lời.
9) Đừng tham gia cuộc phỏng vấn mà không chuẩn
bị trước ít nhất BA thông điệp chính: 27 từ/9 giây.
10) Đừng suy đoán, đừng nói dối: Nếu không biết,
hãy nói bạn không biết và tại sao.


20 điều không nên làm…
11) Đừng tận dụng báo chí để chê bai.
12) Đừng trả lời những câu hỏi không liên quan
gì đến mối quan tâm của công chúng.
13) Hãy sử dụng máy ghi âm của mình.
14) Đừng đề nghị nhà báo cho bạn xem trước
bài viết. Nhưng nếu họ đề nghị, bạn đừng từ
chối.
15) Đừng trả lời những câu hỏi nhiều phần, hãy
chẻ câu hỏi ra và trả lời từng phần rõ ràng.


20 điều không nên làm…
16) Đừng đề cập những chuyện bạn không muốn

thấy trong bản tin.
17) Đừng nói: “Miễn bình luận”.
18) Đừng nghĩ rằng những gì bạn nói được đăng
tải chính xác. Có hệ thống nhận diện và sửa chữa
những sai lầm nghiêm trọng.
19) Đừng bỏ qua “deadline” nhà báo đưa ra.
20) Đừng cho rằng sự thật nói thay tất cả và cuộc
trả lời phỏng vấn là dễ dàng.