Tư tưởng hồ chí minh về nhà nước của dân, do dân, vì dân và vận dụng tư tưởng đó vào việc xây dựng nhà nước ta hiện nay

Bài tiểu luận

PHẦN I:

Tư tưởng Hồ Chí Minh

LỜI MỞ ĐẦU

Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế Việt Nam ta đang ngày một tiến lên sánh vai
cùng các cường quốc năm châu, đang dần khẳng định vị thế của mình với thế giới về một
nền độc lập, tự do, dân chủ.Để đạt được thành quả này là cả một quá trình đấu tranh gian
khổ với những hy sinh mất mát không thể bù đắp được của bao thế hệ cha ông ta. Và để
có được nền độc lập dân chủ của nước nhà thì ngoài sự cống hiến, hy sinh của cả một dân
tộc, còn có những người con kiệt xuất với phẩm chất anh dũng, kiên cường, không sợ
khó, sợ khổ, sẵn sàng hy sinh cho tổ quốc. Người thanh niên mang tên Nguyễn Tất Thành
đã một mình bôn ba khắp năm châu bốn bể để tìm ra con đường mang lại độc lập tự do
cho tổ quốc mình. Nhắc tới người là nhắc tới một vị anh hùng dân tộc, một danh nhân
văn hoá của nhân loại, một vị lãnh tụ tài ba và đặc biệt là người cha già kình yêu của dân
tộc. Cả cuộc đời Người đã cống hiến cho nền độc lập của dân tộc cho sự tự do của đất
nước. Tư tưởng của Người đã đưa sự nghiệp cách mạng của dân tộc vượt qua muôn trùng
khó khăn để đi đến những thắng lợi to lớn, có ý nghĩa lịch sử vĩ đại, là kim chỉ nam cho
mọi hành động của Đảng và của nhân dân ta.
Một trong những tư tưởng lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh là xây dựng một nhà
nước kiểu mới – nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân. Đây là tư tưởng xuyên
suốt trong quá trình lãnh đạo cách mạng của Đảng và Bác Hồ, đã được minh chứng và
kiểm nghiệm trong lịch sử đấu tranh giành chính quyền và xây dựng chính quyền nhà
nước dân chủ nhân dân. Theo Hồ Chủ tịch, nhà nước kiểu mới – nhà nước pháp quyền
phải là nhà nước của dân, do dân và vì dân, đó là tư tưởng, ý chí nhất quán của Chủ tịch
Hồ Chí Minh.
Thật may mắn cho chúng ta vì đã được sinh ra, lớn lên và hưởng trọn những thành
quả mà cả đời Người đã cống hiến. Qua thời gian học tập, nghiên cứu, tìm tòi trên sách

vở, báo chí, đặc biệt là sự chỉ dạy tận tình của Thầy cô giúp chúng ta tiếp cận với hệ
thống tư tưởng của Người, cho chúng ta hiểu được tầm quan trọng của hệ thống tư tưởng
này trong công cuộc xây dựng và đổi mới đất nước. Hơn nữa đã giúp chúng ta hiểu rõ
hơn thế nào là độc lập, tự do, dân chủ. Chính vì tầm quan trọng này và mong muốn được
tìm hiểu, học hỏi cũng như chia sẻ những hiểu biết mà nhóm chúng tôi quyết định chọn
Lớp K17QCD8

Page 1


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

đề tài “Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, vì dân và vận dụng tư tưởng
đó vào việc xây dựng nhà nước ta hiện nay.”

PHẦN II:

NỘI DUNG

1. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÀ NƯỚC CỦA DÂN, DO DÂN, VÌ DÂN

Trong quá trình đi tìm đường cứu nước, Hồ Chí Minh nghiên cứu lựa chọn ra một
kiểu nhà nước mới cho Việt Nam để xây dựng sau khi cách mạng giải phóng dân tộc theo
con đường cách mạng vô sản thành công. Nhà nước đó phải đại biểu quyền lợi "cho số
đông người" và Hồ Chí Minh đã chủ trương xây dựng một Nhà nước công nông binh thể
hiện trong Chánh cương vắn tắt của Đảng khi thành lập Đảng đầu năm 1930.
Trải qua thực tế các cao trào cách mạng ở Việt Nam, về sau, Hồ Chí Minh chủ trương
xây dựng ở Việt Nam một nhà nước Dân chủ Cộng hòa, một nhà nước do nhân dân lao

động làm chủ, nhà nước của dân, do dân, vì dân. Trong bài báo Dân vận (năm 1949), Hồ
Chí Minh khẳng định: Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu
quyền hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp
kháng chiến, kiến quốc là công việc của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ Trung
ương do dân cử ra. Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại,
quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân.
Quan điểm về nhà nước của dân, do dân, vì dân, chúng ta thấy trong di sản tư tưởng
Hồ Chí Minh thể hiện ở những nội dung cơ bản sau đây:
a. Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân

Theo quan điểm của Hồ Chí Minh là xác lập tất cả mọi quyền lực trong nhà nước
và trong xã hội đều thuộc về nhân dân. Trong 24 năm làm Chủ tịch nước, Hồ Chí Minh
đã lãnh đạo soạn thảo hai bản Hiến pháp, đó là Hiến pháp năm 1946 và Hiến pháp năm
1959. Quan điểm trên của Người được thể hiện trong các bản Hiến pháp đó. Hồ Chí
Minh khẳng định rõ ràng và ngay từ đầu là: “Nước Việt Nam là một nước dân chủ cộng
Lớp K17QCD8

Page 2


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

hòa. Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam, không phân biệt
nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo” (Điều thứ 1, Hiến pháp năm 1946).
Quyền lực trong nước là của toàn thể nhân dân, theo Hồ Chí Minh phải được thể
hiện ở những điểm sau đây:
•

“Dân làm chủ và dân là chủ”. Dân có quyền làm bất cứ việc gì mà pháp
luật không cấm, đồng thời có nghĩa vụ tuân theo pháp luật. Dân là chủ có
nghĩa là xác định vị thế của dân, còn dân làm chủ có nghĩa là xác định
quyền, nghĩa vụ của dân. Trong nhà nước của dân, với ý nghĩa đó, người
dân được hưởng mọi quyền dân chủ. Bằng thiết chế dân chủ, nhà nước phải
có trách nhiệm bảo đảm quyền làm chủ của dân, để cho nhân dân thực thi
quyền làm chủ của mình trong hệ thống quyền lực của xã hội. Quyền lực
của nhân dân được đặt ở vị trí tối thượng. Điều này có ý nghĩa thực tế nhắc
nhở những người lãnh đạo, những đại biểu của nhân dân làm đúng chức
trách và vị thế của mình, không phải là đứng trên nhân dân, coi khinh nhân
dân, "cậy thế" với dân, "quên rằng dân bầu mình ra là để làm việc cho dân".
Một nhà nước như thế là một nhà nước tiến bộ trong bước đường phát triển
của nhân loại. Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Hồ Chí Minh
khai sinh ngày 2-9-1945 chính là Nhà nước tiến bộ chưa từng có trong lịch
sử hàng nghìn năm của dân tộc Việt Nam bởi vì Nhà nước đó là nhà nước
của dân, nhân dân có vai trò quyết định mọi công việc của đất nước.

•

“ Những việc lien quan đến vận mệnh quốc gia sẽ đưa ra nhân dân phúc

quyết” (Điều 32- Hiến pháp năm 1946).
• Sau khi giành được chính quyền, dân ủy quyền cho các đại diện của mình
bầu ra. Đồng thời, dân có quyền bãi miễn đại biểu quốc hội, đại biểu hội
đồng nhân dân nếu những đại biểu ấy tỏ ra không xứng đáng với sự tín
nhiệm của nhân dân.
b. Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước do dân

Tư tưởng về nhà nước do dân được thể hiện ở những điểm chính sau:
Lớp K17QCD8

Page 3


Bài tiểu luận
•
•
•

Tư tưởng Hồ Chí Minh

Nhà nước do dân lựa chọn, bầu ra những đại biểu của mình.
Nhà nước đó do dân ủng hộ, giúp đỡ, đóng thuế để Nhà nước chi tiêu, hoạt động.
Nhà nước do dân phê bình, xây dựng, giúp đỡ. Hồ Chí Minh yêu cầu: Tất cả các
cơ quan nhà nước là phải dựa vào nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng
nghe ý kiến và sự kiểm soát của nhân dân.

c. Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước vì dân
Tư tưởng về nhà nước vì dân được thể hiện ở những điểm chính sau:
•

Hồ Chí Minh khẳng định: chỉ có Nhà nước thực sự của dân, do dân tổ chức, xây

•

dựng và kiểm soát mới có thể là nhà nước vì dân.
Nhà nước vì dân là nhà nước phục vụ lợi ích và nguyện vọng của nhân dân, không
có đặc quyền lợi, thật sự trong sạch, cần kiệm liêm chính. Hồ Chí Minh yêu cầu:
“Việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm.
Việc gì hại cho dân, ta phải hết sức tránh...”

•

Cán bộ Nhà nước phải là đầy tớ của dân, đồng thời là người lãnh đạo hướng dẫn
nhân dân. Đầy tớ thì phải trung thành, tận tụy, cần kiệm liêm chính, chí công vô
tư, lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ. Người lãnh đạo phải trí tuệ hơn người, minh
mẫn, sáng suốt, nhìn xa, trông rộng, gần gũi nhân dân, trọng dụng hiền tài. Như

vậy, “Người thay mặt dân phải đủ cả đức và tài, vừa hiền lại vừa minh”.
2. VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH TRONG VIỆC XÂY DỰNG NHÀ
NƯỚC TA HIỆN NAY.
a. Nhà nước đảm bảo quyền dân chủ thực sự của nhân dân
Đặc trưng thuộc về bản chất của Nhà nước ta là Nhà nước của nhân dân, do nhân
dân, vì nhân dân.
 Nhà nước do nhân dân bầu ra thông qua cơ chế phổ thông đầu phiếu.
 Tự nó, mọi cơ quan quyền lực nhà nước không có quyền, mà chỉ thừa hành

quyền lực do nhân dân ủy quyền.
 Mọi hoạt động của Nhà nước phải vì lợi ích của nhân dân, tuân thủ nguyên
tắc Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu ra: “Việc gì có lợi cho dân phải hết sức
làm; việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh”.
 Mọi hoạt động của Nhà nước phải được đặt dưới sự kiểm tra, giám sát của
nhân dân.
Lớp K17QCD8

Page 4


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

 Nhân dân có quyền tỏ tín nhiệm hay bất tín nhiệm đối với Chính phủ...Để

hiện thực hóa tinh thần đó, Đại hội XI của Đảng đã khẳng định: Tiếp tục
xây dựng và hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tất cả quyền
lực nhà nước thuộc về nhân dân; mọi đường lối, chủ trương của Đảng,
chính sách, pháp luật của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân; cán bộ,
công chức thật sự là công bộc của nhân dân.
Liên quan tới vấn đề thứ nhất, Đại hội XI của Đảng nhấn mạnh sự cần thiết phải
“Hoàn thiện cơ chế bầu cử đại biểu Quốc hội để cử tri lựa chọn và bầu những người thực
sự là đại biểu của mình vào Quốc hội...; có cơ chế để đại biểu Quốc hội gắn bó chặt chẽ
và có trách nhiệm với cử tri”. Có hai điểm cần đặc biệt quan tâm:
Một là, giải quyết thỏa đáng mối quan hệ giữa cơ cấu vùng miền, giới tính, lứa
tuổi, nghề nghiệp, dân tộc, tôn giáo... với chất lượng của đại biểu Quốc hội.
Hai là, trong số đại biểu Quốc hội, có một phần - tuy không lớn, đại biểu công tác
ở trung ương nhưng được giới thiệu về các địa phương để ứng cử nhằm bảo đảm công
dân ở mọi vùng của đất nước đều được thực hiện quyền bầu cử Quốc hội, song cũng do
đó mà sự gắn bó chặt chẽ, sự hiểu biết thấu đáo lẫn nhau giữa đại biểu được bầu với cử tri
ở nơi đã bầu ra mình cũng có khó khăn. Khi đó, việc thực hiện yêu cầu “đại biểu Quốc
hội gắn bó chặt chẽ và có trách nhiệm với cử tri” đã trực tiếp bầu ra mình là một việc
không đơn giản. Tìm ra phương thức giải quyết vấn đề này trở thành một chủ đề mà Ban
chỉ đạo bầu cử Quốc hội khóa XIII cần hết sức quan tâm.
Để sự ủy quyền của nhân dân cho Nhà nước không dẫn tới tình trạng mình mất
quyền - một biểu hiện rõ nhất, nổi bật nhất của sự tha hóa quyền lực nhà nước, nguyên
nhân trực tiếp và sâu xa nhất của bệnh quan liêu, tham nhũng trong bộ máy nhà nước không chỉ cần hoàn thiện cơ chế ủy quyền, mà còn phải hoàn thiện cơ chế chống lạm
quyền. Một giải pháp quan trọng nhất được Đại hội XI nêu ra là phải phát huy vai trò của
các cơ quan dân cử, của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân, các phương tiện thông
tin đại chúng và của nhân dân trong việc giám sát không chỉ cán bộ, công chức nhà nước,
mà cả các cơ quan nhà nước ngay từ khâu hoạch định chiến lược phát triển đến việc triển

khai thực hiện các chiến lược đó, bảo đảm tất cả các chiến lược mà Nhà nước đưa ra đều
Lớp K17QCD8

Page 5


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

xuất phát từ nhu cầu, lợi ích của nhân dân, thực sự vì lợi ích của nhân dân. Việc thực hiện
Quy chế dân chủ ở cơ sở, Pháp lệnh dân chủ ở cơ sở trong những năm gần đây đã mang
lại những bằng chứng khẳng định tính hữu hiệu của giải pháp này. Song để nhân dân thực
hiện được quyền giám sát hoạt động của Nhà nước, cần dân chủ hóa, công khai hóa, minh
bạch hóa mọi hoạt động của Nhà nước - trừ một số vấn đề đặc biệt thuộc bí mật quốc gia.
Do vậy, Đại hội XI đã đặt vấn đề phải thực hiện chế độ công khai, minh bạch về kinh tế,
tài chính trong các cơ quan hành chính, đơn vị cung ứng dịch vụ công, doanh nghiệp nhà
nước; công khai, minh bạch về cơ chế, chính sách, các dự án đầu tư, xây dựng cơ bản,
mua sắm từ ngân sách nhà nước, huy động đóng góp của nhân dân, quản lý và sử dụng
đất đai, tài sản công, công tác tiếp nhận, bổ nhiệm cán bộ; thực hiện có hiệu quả việc kê
khai và công khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức theo quy định.
Tôn trọng quyền của nhân dân và việc nhân dân có thực hiện được quyền đó hay
không là hai chuyện khác nhau. Lưu ý tới vấn đề này, Đại hội XI cũng nhấn mạnh sự cần
thiết phải nâng cao năng lực của nhân dân trong việc thực hiện quyền lực của mình.
Liên quan tới vấn đề thứ năm, cần lưu ý rằng, ngay từ khi chỉ đạo xây dựng Hiến pháp
năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa vào bản hiến pháp đó vấn đề trưng cầu dân ý.
Từ đó đến nay, do nhiều lý do khách quan và chủ quan, cơ chế đó chưa được thực hiện.
Giờ đây, việc trở lại vấn đề này đã chín muồi. Việc lấy phiếu tín nhiệm của nhân dân đối
với Chính phủ nói chung, đối với những cương vị chủ chốt trong bộ máy nhà nước nói
riêng cần được xem là một việc làm hết sức cần thiết. Có thể và cần phải thực hiện dần

từng bước - từ mức độ lấy phiếu tín nhiệm một số cương vị trong Quốc hội, hội đồng
nhân dân cấp tỉnh, thành phố... đến lấy ý kiến nhân dân về sự tín nhiệm đối với một số bộ
phận của bộ máy quyền lực nhà nước...
Bảo đảm nguyên tắc “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân” là nội dung cơ bản
nhất của dân chủ xã hội chủ nghĩa, thừa nhận quyền tự do, bình đẳng của công dân, thừa
nhận nhân dân là chủ thể của quyền lực và được thể chế hóa thành các quy định mang
tính pháp lý, thành nguyên tắc tổ chức và vận hành của nhà nước. Những năm qua, Đảng
Lớp K17QCD8

Page 6


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách đổi mới về kinh tế, chính trị, xã hội, từng
bước phát huy quyền làm chủ của nhân dân, nhờ đó đã đạt được những thành tựu to lớn
trong sự nghiệp xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc.
Tuy nhiên, nhìn chung trong thực tiễn quyền làm chủ của nhân dân chưa được coi
trọng đúng mức, còn bị vi phạm ở nhiều nơi, trên nhiều lĩnh vực; tệ quan liêu, cửa quyền,
tham nhũng, sách nhiễu, gây phiền hà cho dân chưa được đẩy lùi; không ít hiện tượng
mất dân chủ, dân chủ hình thức, dân chủ không đi liền với kỷ luật và pháp luật; cơ chế và
pháp luật đảm bảo quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân chưa được cụ thể hóa đầy đủ.
Mặt khác, hiện nay nhiều vấn đề công khai minh bạch cũng còn đang hạn chế.
Thí dụ: công khai minh bạch tài sản của cán bộ, công chức nhưng chỉ công khai
trong phạm vi hẹp; nhiều chính sách đãi ngộ, chính sách cán bộ từng cấp khác nhau chưa
được phổ biến rộng rãi... Vì vậy vấn đề “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” thực
hiện khó đầy đủ, vì họ không biết làm sao mà bàn, làm sao mà kiểm tra.
Thực tiễn chứng minh, những năm gần đây có một số cán bộ lãnh đạo, kể cả cán bộ

cấp Ủy viên Trung ương bị kỷ luật vẫn đưa lên thông tin đại chúng. Những việc làm ấy
của Trung ương lúc đầu cũng có nhiều luồng tư tưởng khác nhau: “có nên”, “không nên”,
nhưng đại đa số cho rằng Trung ương làm như vậy là hợp lý, chính làm như vậy vừa bảo
vệ, vừa nâng cao uy tín của cán bộ, còn che đậy thì dư luận sẽ bàn tán theo cảm giác của
mình và sẽ bất lợi cho Đảng, cho danh dự, uy tín của cán bộ. Việc làm ấy của Trung
ương đã hợp với lòng dân. Kỳ họp thứ 32 của Ủy ban Kiểm tra Trung ương công khai 45
vụ việc cũng đã thể hiện ý Đảng lòng dân.
Chúng ta vừa tổ chức thành công cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIII và đại
biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2011- 2016, vấn đề quan trọng là làm sao phải đảm bảo
quyền lực thực sự thuộc về nhân dân, làm sao phải công khai minh bạch, nói thẳng nói
thật, dọn đường cho đất nước thẳng tiến trên đường đổi mới, đẩy nhanh sự nghiệp CNH,
HĐH.
Lớp K17QCD8

Page 7


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

Trước hết, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đủ năng lực, phẩm chất, thực sự là
công bộc của dân. Hiện nay, trong điều kiện mới, Đảng và Nhà nước cần đào tạo đội ngũ
cán bộ, công chức có đạo đức cách mạng, phẩm chất năng lực và phong cách công tác
gần dân, hiểu dân, học dân; là người am hiểu chính sách, pháp luật, có liên hệ mật thiết
với nhân dân, có tinh thần, trách nhiệm, bao dung, thực sự tôn trọng quyền làm chủ của
nhân dân, làm cho dân biết hưởng quyền dân chủ, biết dùng quyền dân chủ của mình,
dám nói, dám làm. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, rõ ràng,
minh bạch, thể hiện đúng ý chí, lợi ích, nguyện vọng và quyền lực của dân, thực sự bảo
vệ được các quyền của công dân. Đó là điều kiện quan trọng để nhân dân kiểm soát

quyền lực và đội ngũ công bộc của mình, tạo điều kiện thuận lợi cho những cán bộ, công
chức thực sự của dân, phát huy được vai trò, trách nhiệm trong phục vụ nhân dân và để
đào thải những cán bộ đi ngược lại quyền lợi của nhân dân, bảo đảm trật tự kỷ cương xã
hội, cuộc sống bình yên, quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân.
Đồng thời, phải nâng cao vai trò giám sát của nhân dân đối với quyền lực nhà nước. Vì
trong thực tế, sự giám sát của nhân dân đối với quyền lực nhà nước chưa đạt kết quả như
mong muốn, chưa phát huy hết vai trò to lớn của nhân dân. Vẫn còn nhiều bất cập, bức
xúc trong nhận thức, tính chủ động, sáng tạo, tính chính trị của nhân dân, phương thức
nhân dân thực hiện quyền giám sát còn nhiều lúng túng. Để khắc phục tình trạng này, cần
phải xây dựng cơ chế đồng bộ thực hiện quyền lực của dân; cơ chế minh bạch, công khai
về quyền lực nhà nước phục vụ nhân dân tốt hơn. Giải quyết tốt vấn đề quyền và nghĩa
vụ công dân. Chỉ khi nào người dân tự ý thức được quyền cũng như nghĩa vụ công dân
của mình lúc đó dân chủ hóa mới được thực thi trong xã hội và xã hội mới thực sự trở
thành xã hội dân sự. Vì vậy, Nhà nước có trách nhiệm trong việc nâng cao sự hiểu biết, ý
thức tôn trọng và tuân thủ pháp luật của người dân, giúp và tạo điều kiện cho họ rèn
luyện thói quen sống, làm việc theo Hiến pháp và pháp luật. Vấn đề cốt lõi hiện nay là
muốn thực hiện quyền làm chủ của nhân dân thì phải nâng cao dân trí. Nâng cao dân trí
để giúp cho nhân dân hiểu đúng về chính sách, pháp luật, để thực hiện quyền làm chủ,
bảo vệ quyền lợi chính đáng, hợp pháp của mình, đồng thời hiểu rõ trách nhiệm, nghĩa vụ
Lớp K17QCD8

Page 8


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

và tham gia kiểm tra, giám sát việc thực hiện của cán bộ, đảng viên. Dân trí được nâng
lên thì nhân dân mới có khả năng, sáng kiến tham gia xây dựng Nhà nước, đóng góp ý

kiến bổ sung chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước. Muốn nâng cao dân trí, Nhà
nước cần có chiến lược phát triển giáo dục một cách toàn diện, vừa bảo đảm trang bị
những kiến thức cơ bản cần thiết cho con người, vừa chú trọng phát triển giáo dục ở
vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, chấm dứt tình trạng thất học, mù chữ.
Giáo dục ý thức, quan điểm tư tưởng, lập trường vững vàng cho nhân dân. Tránh tình
trạng dễ bị lôi kéo, mua chuộc dẫn đến tự do vô chính phủ. Từng bước xây dựng văn hóa
pháp luật cho các tầng lớp nhân dân và cả người thực thi quyền lực nhà nước nhằm tạo
tiền đề tốt cho việc thực hành, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân.
Cách mạng là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Là người chủ xã
hội, cho nên nhân dân không chỉ có quyền mà còn có trách nhiệm tham gia hoạch định,
thi hành các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Quyền làm chủ
của dân ngày càng được phát huy, sẽ tạo động lực trong phát triển kinh tế - xã hội, góp
phần

xây

dựng,

củng

cố

hệ

thống

chính

trị.

b. Kiện toàn bộ máy hành chính nhà nước

Trong thời gian qua, mặc dù Ðảng ta có nhiều nghị quyết về xây dựng, hoàn thiện
nhà nước, về cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của nhà nước,
song năng lực quản lý điều hành của Nhà nước ta chưa ngang tầm với ðòi hỏi của thời kỳ
mới.
Ðể Nhà nước giữ được vai trò trụ cột của hệ thống chính trị, công cụ đắc lực thực
hiện quyền làm chủ của nhân dân, chỗ dựa cho kinh tế xã hội phát triển, cần thiết phải đổi
mới tổ chức bộ máy để nó đáp ứng đựợc đầy đủ các yêu cầu, nhiệm vụ mới đặt ra.

Lớp K17QCD8

Page 9


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh
Ðổi mới kiện toàn bộ máy Nhà nước theo tinh thần các Nghị quyết của
Ðảng

Ðổi mới, kiện toàn bộ máy nhà nước hiện nay phải theo 4 quan điểm chỉ đạo việc
đổi mới, kiện toàn bộ máy của hệ thống chính trị:
Một là, việc đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy phải phù hợp với đặc điểm của hệ
thống chính trị nước ta vận hành theo cơ chế .Ðảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân
làm chủ. do một đảng duy nhất lãnh đạo; phù hợp với đặc điểm của nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế và xây dựng Nhà nýớc pháp quyền
xã hội chủ nghĩa, giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo của Ðảng.
Hai là, kiện toàn tổ chức bộ máy phải nhằm bảo đảm các cơ quan trong hệ thống
chính trị hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, tinh gọn, khắc phục tình trạng quan liêu, trùng

lặp, chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ hoặc tổ chức không phù hợp với chức năng,
nhiệm vụ. Phân định rõ chức nãng, nhiệm vụ, trách nhiệm của mỗi tổ chức, bảo đảm hiệu
lực, hiệu quả hoạt động của cả hệ thống chính trị.
Ba là, kiện toàn tổ chức bộ máy cơ quan Ðảng và cơ quan Nhà nước phải bảo đảm
tính đồng bộ, hệ thống, bảo đảm sự lãnh đạo của Ðảng trong hệ thống chính trị nước ta.
Vừa xây dựng các cơ quan của Ðảng vững mạnh, đủ sức thực hiện chức năng, nhiệm vụ,
vừa phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chức đảng và đảng viên trong các cơ quan nhà
nước, Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể chính trị . xã hội làm tham mưu cho Ðảng.
Bốn là, đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy phải vừa kế thừa những thành quả, kinh
nghiệm đã đạt được, vừa đáp ứng yêu cầu của tiến trình đổi mới đất nước, hội nhập kinh
tế quốc tế .
Ðổi mới nhận thức về vai trò, chức năng của Nhà nước trong điều kiện
mới
Trước hết cần phải nhận thức đúng, nhận thức đầy đủ vai trò, chức năng của Nhà
nước trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền và trong nền kinh tế thị trường.
Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân là Nhà nước với lý tưởng dân chủ, nhân
đạo và công bằng nhất, trong đó nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực. Pháp luật thực
sự bắt nguồn từ nhân dân, của nhân dân và phục vụ nhân dân. Mọi mặt tổ chức và hoạt
Lớp K17QCD8

Page 10


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

động của Nhà nước đều đặt trên cơ sở pháp luật, chịu sự quản lý thống nhất của pháp
luật. Pháp luật là tối thừợng, Nhà nước không thể đứng trên hay đứng ngoài pháp luật,
Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, Nhà nước và công dân bình đẳng trước pháp

luật. Trong nền kinh tế thị trường hiện đại, Nhà nước với tư cách là cơ quan quyền lực
chính trị tối cao của một quốc gia, tác động vào thị trường như một chủ thể quản lý, mặt
khác là một chủ thể hoạt động kinh tế. Có thể nói, Nhà nước hiện đại có chức năng ngày
càng quan trọng trong nền kinh tế thị trường, đó là các chức năng quản lý nhà nước về
kinh tế; điều tiết nền kinh tế, khắc phục những hạn chế của nền kinh tế thị trường. Nhà
nước với các nhiệm vụ: tạo lập môi trường pháp lý lành mạnh cho hoạt động của nền
kinh tế thị trường; hoạch định các chính sách kinh tế, điều tiết kinh tế, bảo đảm các dịch
vụ công cộng; bảo đảm xã hội, bảo vệ những người dễ bị tổn thương; phối hợp với các
thể chế quốc tế, tạo thuận lợi cho mở cửa và hội nhập, hạn chế bất công, tiêu cực trong
quá trình quốc tế hoá, toàn cầu hoá nền kinh tế; bảo vệ môi trường sinh thái. Tình trạng
thiếu vắng pháp luật là mảnh đất tốt cho tội phạm tham nhũng, maphia và tính vô chính
phủ. Việc làm ra các bộ luật là công việc thuộc độc quyền của Nhà nước, không thay đổi
từ khi có Nhà nước đến nay. Nếu để thị trường làm luật thì đó sẽ là luật rừng. Ðây cũng
là nhiệm vụ cơ bản nhất, không ai phủ nhận được của Nhà nước trong kinh tế thị trường.
Thực chất của vấn đề thể chế, Nhà nước là trật tự pháp quyền, là pháp luật hoá các
.quyền. của Nhà nước, các chủ thể kinh tế và công dân, tức là xây dựng Nhà nước pháp
quyền. Một Nhà nước có thể đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế thị trường chỉ có thể
là một Nhà nước pháp quyền.Ở đây cũng cần phải khẳng định rằng nói đến vai trò Nhà
nước trong nền kinh tế thị trường chủ yếu phải nói đến chức năng quản lý Nhà nước nền
kinh tế của các Chính phủ. Tóm lại, không thể có sự phát triển kinh tế xã hội và bền vững
mà không có một nhà nước hoạt động có hiệu quả. Nhà nước phải trở thành trung tâm
của sự phát triển kinh tế, xã hội, Nhà nước xây dựng và ban hành thể chế, tạo ra hành
lang pháp lý và các chế độ, chính sách thông thoáng cho kinh tế - xã hội phát triển. Nhà
nước phải trở thành người cộng sự, người tạo điều kiện cho kinh tế - xã hội phát triển,
Nhà nước phải hoạt động để bổ sung cho các thị trường chứ không phải thay thế các thị
trường. Ngoài ra cần nhận thức đúng bản chất Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Nhà
Lớp K17QCD8

Page 11

Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

nước của dân nghĩa là Nhà nước trong đó tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, nhân dân là
chủ thể cao nhất, duy nhất của quyền lực Nhà nước, Nhà nước do dân, nghĩa là Nhà nước
do nhân dân dựng lên, nhân dân là cuội nguồn của Nhà nước. Vì Nhà nước của dân nên
việc xây dựng và quản lý Nhà nước phải do nhân dân đảm nhận, nhân dân quyết định. Dễ
trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong.. Nhà nước vì dân nghĩa là
Nhà nước ra đời, tồn tại và phát triển không ngoài mục đích phục vụ nhân dân, Nhà nước
với tính chất là công cụ đắc lực để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình, là công
cụ hữu hiệu ðể nhân dân xây dựng và bảo vệ đất nước mình.
Nhà nước của dân, do dân, vì dân không có nghĩa là Nhà nước làm cho dân,làm
thay dân tất cả mà ở chỗ Nhà nước .cầm cân nảy mực., Nhà nước giữ gìn kỷ cương phép
nước, thực hiện công bằng công lý. Nhà nước không can thiệp sâu vào các lĩnh vực hoạt
động cụ thể của dân. Nhà nước chỉ làm những việc tự dân không làm được, những việc
dân làm được Nhà nước phải tạo môi trường, tạo điều kiện cho dân làm. Và điều quan
trọng là Nhà nước phải bảo đảm được quyền làm chủ của nhân dân để phát huy được tính
sáng tạo, sức mạnh của dân, để nhân dân thực sự là người chủ đất nước mình, được làm
tất cả những gì mà luật pháp không cấm, được cống hiến hết sức mình cho sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ đất nước. Trong xây dựng Nhà nớc phải coi dân là gốc, phải lấy mục đích
phục vụ nhân dân là cao hơn tất cả. Phải chuyển đổi nhận thức từ Nhà nước cai trị thành
Nhà nước phục vụ nhân dân.Cuối cùng là nhận thức đúng vấn đề phân công quyền lực
trong tổ chức bộ máy Nhà nước. Trong giai đoạn hiện nay, kiến tạo bộ máy quyền lực
Nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan Nhà
nước trong thực hiện 3 quyền .lập pháp, hành pháp và tư pháp.. Trong thực tiễn tổ chức
bộ máy Nhà nước cần nhận thức đúng và đầy đủ rằng quyền lực Nhà nước gồm ba
quyền: lập pháp, hành pháp và tư pháp, ba quyền này tồn tại trong một thực thể thống
nhất. Phải thấy được tính thống nhất và tập trung quyền lực Nhà nước được quy định bởi

nguyên tắc .tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân., nhân dân là chủ thể duy nhất
và tối cao của quyền lực Nhà nước, nhân dân là cuội nguồn của quyền lực Nhà nước,
không thể có một cơ quan Nhà nước nào được phép độc quyền trong quan hệ quyền lực.
Khẳng định quyền lực Nhà nước là tập trung và thống nhất không có nghĩa là có một cơ
Lớp K17QCD8

Page 12


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

quan Nhà nước nào đó tập trung tất cả quyền lực về tay mình. Hiến pháp năm 1992 ghi
rõ: Quốc hội là cõ quan quyền lực Nhà nước cao nhất; Chính phủ là cơ quan hành chính
cao nhất, Toà án nhân dân Tối cao là cơ quan xét xử cao nhất, rõ ràng là mỗi cơ quan nêu
trên đều có địa vị pháp lý cao nhất, có chức năng riêng và có mối liên hệ hữu cõ ràng
buộc lẫn nhau. Ở đây cũng phải nhận thức đầy đủ rằng sự phân công quyền lực Nhà nước
giữa các cơ quan tối cao trong điều kiện hiện nay không mang tính tuyệt đối, phải coi
trọng tính độc lập tương đối ba bộ phận cấu thành của thực thể quyền lực Nhà nước
thống nhất. Cần phải nhận thức rằng tổ chức Nhà nước hay tổ chức bộ máy nhà nước suy
cho cùng cũng là một lĩnh vực khoa học mà nguồn gốc của nó là tổ chức khoa học lao
động, quyền lực. Xét về thực chất lập pháp, hành pháp và tư pháp là sự phân công lao
động quyền lực, sự phân công có cơ sở khoa học làm cho bộ máy Nhà nước hoạt động có
hiệu lực, hiệu quả. Sự phân công khoa học chính là ở chỗ xác định rõ chức năng, nhiệm
vụ, mối liên hệ và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực thi ba
quyền ðó. Và cải cách bộ máy Nhà nước hiện nay không có nghĩa à phải quy ðịnh lại các
thẩm quyền, trách nhiệm của các Nhà nước trí cao nhất, mà ở chỗ phải hoàn thiện tổ chức
của các cõ quan này để hoạtðộng có hiệu lực, hiệu quả ðúng theo thẩm quyền và trách
nhiệm như hiến pháp đã qui định.

Các định hướng kiện toàn bộ máy trong điều kiện mới
 Nâng cao chất lượng hoạt ðộng và kiện toàn tổ chức Quốc hội

Hiến pháp năm 1992 quy định: .Quốc hội là cõ quan đại biểu cao nhất của nhân
dân, cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất của nước. Quốc hội là cơ quan duy nhất có
quyền lập hiến, lập pháp.. Như vậy Quốc hội là cơ quan làm luật, sản phẩm chủ yếu của
Quốc hội là luật . Hoàn thiện tổ chức nâng cao vai trò và vị thế của Quốc hội trong bộ
máy Nhà nước hiện nay không có nghĩa tãng thêm thẩm quyền cho Quốc hội mà ở chỗ
tăng cường nãng lực làm luật của Quốc hội và của các ðại biểu Quốc hội. Có nghĩa là
phải .nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động lập pháp làm sao cho các luật ban hành bảo
đảm tính khả thi, dễ hiểu, quy định cụ thể, để giảm bớt tình trạng phải chờ đợi quá nhiều
văn bản hướng dẫn mới thi hành được. Trong làm luật phải không ngừng nâng cao trình
độ lập pháp, lập quy, phải luôn luôn ý thức rằng pháp luật không thể cao hơn hay thấp
Lớp K17QCD8

Page 13


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

hơn trình độ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, phải bảo đảm tính thống nhất và
tính khách quan của các quy phạm pháp luật. Hiện nay chúng ta thiếu rất nhiều luật để
quản lý và điều hành đất nước nên mục tiêu đặt ra phấn đấu trong một thời thể quản lý
đất nước. Ðổi mới hơn nữa qui trình xây dựng luật; giảm mạnh việc ban hành Pháp lệnh;
khắc phục tình trạng ban hành luật khung, hạn chế tối đa luật phải chờ vãn bản hướng
dẫn thi hành. Các văn bản pháp luật ban hành phải quán triệt tinh thần đẩy mạnh cải cách
hành chính; quy định rõ chức nãng, nhiệm vụ, trách nhiệm, thẩm quyền của các cơ quan
trong bộ máy nhà nước; hạn chế tối việc quy định về tổ chức bộ máy ngay trong các luật

chuyên ngành và quy định thủ tục hành chính phức tạp, gây phiền hà cho nhân dân.Ðồng
thời với việc nâng cao chất lượng hoạt động lập pháp, phải bảo đảm cho Quốc hội có đầy
đủ năng lực thực hiện quyền quyết định ngân sách Nhà nước, xem xét quyết ðịnh một
cách thực chất các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, các chương trình quốc gia, các dự
án đầu tư lớn cũng như các vấn đề quan trọng về tổ chức bộ máy và nhân sự. Nâng cao
năng lực và chất lượng của Quốc hội, xác định giám sát của Quốc hội ðối với Chính phủ,
các bộ, cơ quan ngang bộ; đổi mới việc xem xét báo cáo công tác và việc trả lời chất vấn
của Chính phủ, của Toà án nhân dân Tối cao và Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao. Cần
đổi mới tổ chức và hoạt ðộng của Quốc hội, phải chuyển từ một Quốc hội bán chuyên
trách, hoạt động theo kỳ họp ngắn ngày sang một Quốc hội chuyên trách, họp thường
xuyên, dài ngày; từ một Quốc hội tham luận sang một Quốc hội tranh luận, tức là phải
nâng cao chất lượng các kỳ họp Quốc hội. Hiện nay, tổ chức bộ máy của Quốc hội gồm
có Uỷ ban Thýờng vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc và các Uỷ ban của Quốc hội (có 9 Uỷ
ban là: Pháp luật; Ðối ngoại; Tư pháp; Kinh tế; Tài chính - Ngân sách; Quốc phòng và
An ninh; về các vấn đề xã hội; Vãn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi
đồng,khoa học,công nghệ và Môi trýờng). Trýớc hết cần ðổi mới tổ chức và hoạt ðộng
của Hội đồng Dân tộc và các Uỷ ban của Quốc hội, tổ chức lại một số Uỷ ban của Quốc
hội theo hýớng chuyên sâu hõn trên cõ sở tách một số Uỷ ban hiện có (không tăng biên
chế), nhý thành lập Uỷ ban Pháp luật và Uỷ ban Tý pháp trên cõ sở Uỷ ban Pháp luật
hiện nay; lập Uỷ ban Kinh tế, Uỷ ban Tài chính và Uỷ ban Ngân sách trên cõ sở Uỷ ban
Kinh tế và Ngân sách hiện nay; tãng thêm các thành viên chuyên trách, cải tiến lề lối làm
Lớp K17QCD8

Page 14


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

việc của các Uỷ ban. Hoàn thiện quy chế bầu cử nhằm nâng cao chất lượng đại biểu Quốc
hội; đề cao vai trò và trách nhiệm của từng đại biểu Quốc hội. Nâng cao chất lượng hoạt
động của đại biểu Quốc Hội,Dân tộc, của các Uỷ ban và của các ðoàn ðại biểu Quốc hội.
Theo hướng này cần tăng số lượng thành viên Uỷ ban Thýờng vụ Quốc hội; bố trí Uỷ
viên Thương vụ Quốc hội kiêm Chủ tịch Hội ðồng Dân tộc, Chủ nhiệm các Uỷ ban và
Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội. Hội đồng Dân tộc và các Uỷ ban có khoảng 30 thành
viên, trong có 40-50% đại biểu hoạt động chuyên trách, một nửa ở Trung ương và một
nửa ở địa phương.
 Tiếp tục kiện toàn bộ máy của Chính phủ

Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội, cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất.
Chính phủ với tính cách là cơ quan hành chính quốc gia, có vị trí đặc biệt quan trọng.
Một nền hành chính mạnh mẽ phải được bắt đầu từ một Chính phủ mạnh. Chính phủ và
bộ máy hành chính Nhà nước thống nhất quản lý việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị,
kinh tế, vãn hoá, xã hội, quốc phòng an ninh và đối ngoại theo đúng chức năng, thẩm
quyền theo luật định.Trong điều kiện chuyển từ cơ chế quan liêu bao cấp sang cơ chế thị
trường có sự quản lý của Nhà nước, chức năng quản lý Nhà nước của Chính phủ và bộ
máy hành chính Nhà nước mang những nội dung mới mẻ,phức tạp, đòi hỏi phải chuyển
biến nhận thức và hoạt động quản lý cho phù hợp. Muốn đất nước mạnh phải có hệ thống
các cơ quan hành pháp hay hành chính mạnh. Hành pháp là chấp hành pháp luật, là chỉ
huy, điều hành công việc và quản lý đất nước, hành pháp phải có thực quyền, hành pháp
mạnh là hành pháp có bộ máy tinh gọn, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả cao, nhanh nhạy,
thông suốt, đủ sức đứng đầu với những thách thức và vận hội của đất nước,biết vận dụng
thời cơ đưa đất nước tiến lên.Do đó chính phủ phải có quyền hạn rộng rãi và thực sự làm
chủ chủ quyền hành pháp trên toàn bộ lãnh thổ quốc gia. Quyền hành pháp được tập
trung và thống nhất trong tay Chính phủ và Chính phủ đứng đầu là Thủ Tướng phải chịu
trách nhiệm trước nhân dân về việc thực thi quyền hành pháp của mình.
Từ nhận thức như vậy, cần đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới tổ chức và hoạt
động của chính phủ theo hướng xây dựng hệ thống cơ quan hành pháp thống nhất,thông
suốt,hiện đạu,đúng với vai trò là cơ quan hành chính cao nhất...Chính phủ tập trung thực

Lớp K17QCD8

Page 15


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

hiện tốt hơn nữa chức năng quản lý nhà nước trên tất cả các qui luật mà pháp luật đã qui
định.Xác định rõ phạm vi và nội dung quản lý nhà nước về kinh tế, xã hội, phù hợp với
yêu cầu phát triển. Tập trung làm tốt việc hoạch định thể chế,cơ chế,chính sách xây dựng
giải pháp,bảo đảm các cân đối lớn và ổn địnhkinh tế vĩ mô cải cách thủ tục hành chính,
tạo môi trýờng pháp lý thuận lợi cho các hoạt động kinh tế-xã hội.Xây dụng chiến lược
qui hoạch,kế hoạch và nâng cao năng lực chỉ đạo tổ chức thực hiện,tăng cường công tác
kiểm tra,thanh tra.Xác định rõ phạm vi và nội dung quản lý nhà nước của cơ quan hành
chính nhà nước các cấp.Đẩy mạnh sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước trọng tâm
là cổ phần hoá; thu hẹp và tiến tới bỏ chức nãng đại diện chủ sở hữu đối với doanh
nghiệp nhà nước của các bộ và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung Ương,làm rõ
chức năng quản lý nhà nước của cơ quan hành chính và chức năng,nhiệm vụ,quyền hạn
của các đơn vị . Ðẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động sự nghiệp,dịch vụ công. Chính phủ
nhiệm kỳ Quốc hội khoá XII gồm có Thủ tướng, 5 Phó Thủ Tướng (1 Phó Thủ tướng
kiêm Bộ trưởng bộ ngoại giao Bộ trưởng Bộ Giáo dục Ðào tạo), 18 Bộ trưởng và 4 thủ
trưởng cõ quan ngang bộ, tổng số thành viên Chính phủ là 26. Cõ cấu tổ chức của Chính
phủ gồm 18 bộ, 4 cơ quan ngang bộ và 8 cơ quan thuộc chính phủ. Cần tiếp tục kiện toàn
bộ máy của Chính phủ theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Tổ chức bộ quản lý đa
ngành, đa lĩnh vực, giảm bớt đầu mối trực thuộc Chính phủ,đưa một số cơ quan làm chức
năng quản lý Nhà nước thuộc Chính phủ về các bộ quản lý. Bộ tập trung làm tốt chức
nãng chủ yếu là xây dựng thể chế,luật pháp,cơ chế ,chính sách,chiến lược,quy hoạch,kế
hoạch phát triển đối với các lĩnh vực được phân công,tổ chức chỉ đạo việc thực hiện và

đôn đốc kiểm tra.Cơ cấu bên trong của các bộ phận phải được sắp xếp hợp lý bỏ cấp
trung gian, giảm tầng nấc, thủ tục, xác ðịnh rõ chức nãng, nhiệm vụ, trách nhiệm, tránh
chồng chéo, nâng cao trách nhiệm của từng bộ phận và đề cao trách nhiệm cá nhân thực
hiện công việc. Song song với việc kiện toàn bộ máy của Chính phủ phải kiện toàn bộ
máy chính quyền các cấp trên cơ sở xác định rõ phân cấp trách nhiệm và thẩm quyền
giữa Trung Ương và địa phương,thepo hướng tăng cường quản lý tập trung của Trung
Ương trên các lĩnh vực bảo đảm chủ quyền,an ninh quốc gia,pháp luật kỷ cương thống
nhất và sự phát triển công bằng,ổn định,đồng thời phân cấp mạnh mẽ cho các địa phương
Lớp K17QCD8

Page 16


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

về các lĩnh vức khác kết hợp hài hoà lợi ích toàn cục với lợi ích cục bộ. Ðể việc phân cấp
thẩm quyền và trách nhiệm giữa Trung Ương và các cấp chính quyền địa phương.
c. Tư tưởng Hồ Chí Minh và thời kỳ đổi mới

Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước pháp quyền, Nhà nước của dân, do
dân và vì dân là tư tưởng độc đáo, sáng tạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và của Đảng ta
trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển
những quan điểm tư tưởng của chủ nghĩa Mác-Lênin, sự tiếp thu có chọn lọc tinh hoa
văn hoá thế giới vào xây dựng chính quyền nhà nước kiểu mới do nhân dân làm chủ.
Quan điểm về quyền làm chủ đất nước và xã hội của nhân dân đã được Chủ tịch Hồ
Chí Minh và Đảng ta đề cập hết sức đầy đủ và sâu sắc. Đến nay, các quan điểm này của
Người vẫn giữ nguyên giá trị và có ý nghĩa thực tiễn to lớn đối với nhiệm vụ xây dựng
Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền làm chủ đất nước và xã hội của nhân dân,

Đảng ta đã đúc kết thành cơ chế, chính sách quản lý, điều hành đất nước: Đảng lãnh đạo,
Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ. Cơ chế đó phát huy được tính tích cực, chủ động
của các tổ chức chính trị - xã hội, tạo nên sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị,
đáp ứng đòi hỏi của các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc cũng như sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Bước vào thời kỳ mới, trước yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước theo định
hướng XHCN, việc xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân phải tiếp
tục quán triệt sâu sắc tư tưởng và học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh
về quyền làm chủ đất nước và xã hội của nhân dân. Bởi, đây là nền tảng tư tưởng, lý luận
quan trọng trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền kiểu mới do nhân dân
làm chủ.
Để tiếp tục quán triệt, học tập, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước
pháp quyền của dân, do dân và vì dân, cần nắm chắc, thực hiện tốt một số nội dung cơ
bản sau:
Trước hết, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân phải
nắm vững mục tiêu là tôn trọng, bảo vệ, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tất cả vì
độc lập dân tộc, dân chủ, tự do, hạnh phúc của nhân dân. Quan điểm trên càng có ý nghĩa
Lớp K17QCD8

Page 17


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

quan trọng trong xây dựng một Nhà nước pháp quyền dân chủ nhân dân - do nhân dân
làm chủ, nhất là khi các thế lực thù địch đang lợi dụng chiêu bài “dân chủ” và “nhân
quyền” cũng như các thủ đoạn khác để vu cáo, xuyên tạc chế độ dân chủ, chống phá cách
mạng nước ta. Văn kiện Đại hội lần thứ IX của Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định:

“Nhà nước ta là công cụ chủ yếu để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, là Nhà nước
pháp quyền của dân, do dân, vì dân” 7. Tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền
phải quán triệt sâu sắc quan điểm tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân. Vấn đề
là phải thống nhất nhận thức về mối quan hệ giữa toàn bộ quyền lực nhà nước thuộc về
nhân dân với quyền lực của Nhà nước. Xét về mặt chính trị - xã hội thì nhân dân là cội
nguồn của quyền lực Nhà nước, là chủ thể quản lý đất nước. Quyền lực của Nhà nước
pháp quyền chính là quyền lực do nhân dân làm chủ trao cho Nhà nước, thay mặt cho
nhân dân quản lý xã hội. Xét về mặt quản lý thì Nhà nước là một tổ chức công quyền
thực thi quyền lực. Dựa vào hệ thống pháp luật và bộ máy của mình, Nhà nước thực hiện
việc điều chỉnh các quá trình xã hội theo ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Vì vậy, giữa
quyền lực Nhà nước với quyền làm chủ của nhân dân là thống nhất, không có sự đối lập
về mục tiêu và lợi ích. Pháp luật là ý chí của nhân dân lao động, thể hiện sự thống nhất
giữa lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể và lợi ích xã hội. Những quyền tự do, dân chủ, nghĩa
vụ của nhân dân được đưa lên thành luật, và Nhà nước chịu trách nhiệm trước nhân dân,
bảo đảm và bảo vệ những quyền lợi, nghĩa vụ ấy của nhân dân. Như vậy, việc xây dựng
nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN thực hiện công việc quản lý đất nước bằng pháp
luật, bảo đảm tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, đòi hỏi Nhà nước phải tự đặt mình dưới
pháp luật, tổ chức và hoạt động theo pháp luật. Đồng thời, phải nâng cao dân trí, động
viên, giáo dục và tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân sử dụng quyền làm chủ, quyền lực
của mình tham gia vào quản lý nhà nước, quản lý xã hội.
Hai là, phát huy quyền làm chủ của nhân dân để nhân dân thực sự thực hiện quyền
làm chủ đất nước của mình. Vấn đề quan trọng hiện nay là phải tìm ra và thực thi những
cơ chế, hình thức dân chủ hữu hiệu để nhân dân thật sự quyết định những công việc trọng
đại của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, trước hết và trực tiếp ở
cơ sở. Thực tiễn cuộc sống đã chỉ rõ, chừng nào và khi nào Nhà nước chưa tạo đủ điều
Lớp K17QCD8

Page 18

Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

kiện để nhân dân thực hiện phát huy quyền làm chủ của mình ở cơ sở, hoặc để xảy ra dân
chủ cực đoan, dân chủ quá trớn, gây trở ngại cho hoạt động điều hành và quản lý của bộ
máy chính quyền cơ sở, thì chừng đó quyền lực Nhà nước ở địa phương bị suy giảm, cản
trở việc thực hiện quyền làm chủ của nhân dân.
Trong quá trình phát huy dân chủ XHCN, để nhân dân thực sự thực hiện quyền lực và
quyền làm chủ đất nước của mình, cần nắm vững bản chất và nội dung của vấn đề dân
chủ. Dân chủ ở nước ta là dân chủ XHCN, là nền dân chủ của khối đại đoàn kết toàn dân
trên cơ sở liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức do
Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Dân chủ đi đôi với kỷ luật, kỷ cương; quyền lợi đi
đôi với trách nhiệm và nghĩa vụ; dân chủ được cụ thể hóa thành pháp luật, dân chủ trong
khuôn khổ pháp luật; khắc phục tình trạng vô kỷ luật, dân chủ cực đoan, lợi dụng dân chủ
để phá hoại chế độ XHCN. Đồng thời, tuyệt đối không mơ hồ trước những luận điệu
xuyên tạc của các thế lực thù địch đối với các giá trị văn hoá dân chủ XHCN. Cần phải
kiên quyết chống lại những luận điệu xuyên tạc, mị dân, núp dưới chiêu bài “tự do”, “dân
chủ”, “nhân quyền” tư sản để xuyên tạc những giá trị dân chủ XHCN mà Đảng và nhân
dân ta đã xây dựng, vun đắp trong cuộc đấu tranh cách mạng lâu dài, gian khổ giải phóng
dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN.
Ba là, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức trong các
cơ quan quyền lực của tổ chức nhà nước về phẩm chất chính trị, đạo đức, phong cách,
năng lực quản lý, năng lực chuyên môn để họ thực sự là “người đầy tớ thật trung thành
của nhân dân”, toàn tâm, toàn ý phục vụ lợi ích của nhân dân. Đây là nhân tố “cốt lõi”
bảo đảm sự thành công của nhiệm vụ xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân và
vì nhân dân. Theo đó, cùng với việc nâng cao bản lĩnh chính trị, giáo dục đạo đức cách
mạng, phải đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức nhà nước có đủ tri thức về chính trị
học, xã hội học, về hệ thống chính trị, pháp luật, quản lý hành chính nhà nước, về tổ chức
lao động khoa học và tâm lý quản lý... Thực hiện tiêu chuẩn hóa đội ngũ công chức theo

các ngạch, bậc; tổ chức tốt việc đào tạo và thi tuyển, sát hạch, sàng lọc, bổ nhiệm theo
chức danh.

Lớp K17QCD8

Page 19


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

Bốn là, tăng cường vai trò lãnh đạo và đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối
với Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân, đáp ứng được những đòi hỏi của sự
nghiệp đổi mới đất nước theo định hướng XHCN thời kỳ mới. Vai trò lãnh đạo của Đảng
Cộng sản Việt Nam đã được thực tiễn lịch sử cách mạng Việt Nam hơn 80 năm qua
khẳng định và được xác định tại Điều 4 Hiến pháp nước Cộng hoà XHCN Việt Nam năm
1992. Thực tiễn đã chỉ rõ: sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội là điều kiện
để bảo đảm Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là Nhà nước của dân, do dân, vì dân,
bảo đảm cho hệ thống chính trị có đủ khả năng đưa đất nước ta từng bước vượt qua nguy
cơ, thách thức, vững vàng đi theo con đường cách mạng XHCN. Để nhân dân thực sự
phát huy được quyền làm chủ thì vấn đề cốt tử hiện nay phải ra sức xây dựng, củng cố hệ
thống chính trị một cách đồng bộ; đặc biệt là đổi mới và chỉnh đốn Đảng, tăng cường vai
trò lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị và xã hội, đồng thời xây dựng kiện toàn
bộ máy nhà nước pháp quyền XHCN vững mạnh, trong sạch, có hiệu lực, hiệu quả cao.

PHẦN III:

KẾT LUẬN

Những nội dung quan trọng của Nhà nước pháp quyền nhằm khẳng định cội nguồn
quyền lực nhà nước là ở nhân dân, trong đó nhà nước là của nhân dân chứ không phải
nhân dân là của nhà nước; Nhà nước pháp quyền đề cao tính hợp hiến, hợp pháp trong tổ
chức và hoạt động của Nhà nước, Nhà nước chỉ được làm những điều pháp luật cho phép,
còn nhân dân được làm tất cả những điều pháp luật không cấm. Một mặt, pháp luật bảo
đảm cho sự phát triển tự do tối đa của nhân dân, mặt khác pháp luật xây dựng và duy trì
xã hội trật tự, ổn định, trong đó không chỉ mỗi công dân, mỗi cá nhân, mà bản thân nhà
nước và những người đứng đầu chính quyền cũng phải tôn trọng pháp luật . Hai mặt dân
chủ và pháp luật trong Nhà nước pháp quyền gắn bó hữu cơ, làm tiền đề tồn tại cho nhau
và tạo nên bản chất của Nhà nước pháp quyền trong lịch sử nhân loại; Chủ tịch Hồ Chí
Minh chỉ rõ: “Nhà nước bảo đảm quyền tự do dân chủ cho công dân nhưng nghiêm cấm
lợi dụng các quyền tự do dân chủ để để xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, của nhân
dân” .

Lớp K17QCD8

Page 20


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh

Mặc dù Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi xa nhưng những tư tưởng của Người về xây dựng
Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân vẫn còn nguyên giá trị. Giá trị trường
tồn của những luận điểm đó không chỉ soi sáng mà còn là sự tiếp sức quyết tâm chính trị
của Đảng và Nhà nước ta trong tiến trình xây dựng Nhà nước Pháp quyền xã hội chủ
nghĩa. Văn kiện Đại hội X của Đảng chỉ rõ: “Xây dựng cơ chế vận hành của Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa, bảo đảm nguyên tắc tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về
nhân dân; quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan

trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Hoàn thiện hệ thống pháp
luật, tăng tính khả thi của các qui định trong văn bản pháp luật. Xây dựng, hoàn thiện cơ
chế kiểm tra giám sát tính hợp hiến hợp pháp trong các hoạt động và quyết định của các
cơ quan công quyền” - một trong những điều kiện và môi trường tiên quyết ở nước ta,
bảo đảm phát huy sức mạnh toàn dân tộc, tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng,
dân chủ, văn minh.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước kiểu mới, Nhà nước của dân, do dân và
vì dân vẫn mãi mãi có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn sâu sắc. Ngày nay, trước yêu cầu
của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, chúng ta nhất định thực hiện thắng
lợi tư tưởng Hồ Chí Minh trong thực tiễn, phấn đấu xây dựng một Nhà nước Việt Nam xã
hội chủ nghĩa là Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân.

PHẦN IV:

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh, nhà xuất bản chính trị quốc gia.
2. Trang web />
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ
(Thang điểm đánh giá: thang điểm 10)
Điếm nội dung
8
8
Lớp K17QCD8

Điểm thái độ làm
việc
9
8

Page 21

Điểm trách nhiệm
đối với nhóm
10
9


Bài tiểu luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh
8
7
7

Lớp K17QCD8

8
8
8

Page 22

9
7
7