Bài giảng đại cương bệnh học thủy sản chương 2 thuốc và dùng thuốc trong nuôi trồng thủy sản

Chương 2
THUỐC VÀ DÙNG THUỐC TRONG
NUÔI TRỒNG THỦY SẢN

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

1


KHÁI NIỆM VỀ THUỐC TRONG NTTS
DÙNG ĐỂ
TIÊU DiỆT
TNGB

THUỐC
ĐỂ DiỆT ĐỊCH
HẠI VÀ SV
MANG
TNGB

HÓA CHẤT
DÙNG
TRONG NTTS

THUỐC
ĐỂ TĂNG
SỨC KHỎE
ĐVTS

THUỐC ĐỂ
QUẢN LÝ MÔI
TRƯỜNG
Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

2


CÁC PHƯƠNG PHÁP DÙNG THUỐC
TRONG NTTS
CÁC PHƯƠNG
PHÁP DÙNG
THUỐC

Têm cho cá bệnh

Tiêm
cơ

Tiêm
tĩnh
mạch

Tiêm
thành
bụng

Võ Chí Thuần 49bh

Cho thuốc vào nước

Phun
thuốc
xuống
ao

Tắm

Nhúng,
rửa

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

Trộn thuốc vào thức ăn

Treo
túi
thuốc

3


CÁC PHƯƠNG PHÁP DÙNG THUỐC
TRONG NTTS
Thuốc phải hòa tan trong nước
PHƯƠNG
PHÁP ĐƯA
THUỐC

VÀO
NƯỚC

Chủ yếu diệt các TNGB ở ngoài MT và
trên bề mặt cơ thể ĐVTS
Không có hiệu quả triệt để với các TNGB
ký sinh ở bên trong cơ thể
Nguyên tắc: nồng độ càng cao thì thới
gian càng ngắn
Ưu nhược điểm

Tắm: ưu và
nhược ?
Võ Chí Thuần 49bh

Phun vào ao:
ưu và nhược?

Nhúng: ưu
và nhược?

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

Treo túi thuốc:
ưu và nhược?
4


LOẠI THUỐC NÀO THƯỜNG ĐƯỢC ĐƯA
XUỐNG NƯỚC ??

 Ao

nuôi thương phẩm ?

- Formalin
- Iodine
- BKC (Benzalkonium Chloride)
- Methylen Blue
- Các loại vôi: CaO; Ca(OH)2; CaCO3; CaMg(CO3)2
- Chlorine
 Bể sản xuất giống ?
-………….
Kháng
Võ Chí Thuần 49bh

sinh
PGS.TS Đỗ Thị Hòa

5


CÁC PHƯƠNG PHÁP DÙNG THUỐC
TRONG NTTS
Diệt các TNGB ở bên trong cơ thể
PHƯƠNG
PHÁP
TRỘN
THUỐC
VÀO
THỨC ĂN

Bổ sung các thuốc làm tăng sức khỏe ĐVTS

Chỉ dùng được khi vật nuôi còn bắt mồi
Loại thuốc thường dùng: kháng sinh,
vaccine, vitamin, chất kích thích MD
Là phương pháp được dùng phổ biến

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

6


CÁC PHƯƠNG PHÁP DÙNG THUỐC
TRONG NTTS
 Ưu





điểm của phương pháp trộn thuốc vào TĂ:

Dễ làm
Hiệu quả cao với TNGB cảm nhiễm hệ thống
Ít ảnh hưởng tới chất lượng MT nước
Dùng được cho các hình thức nuôi khác nhau: ao,
đìa, lồng bè

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

7


CÁC PHƯƠNG PHÁP DÙNG THUỐC
TRONG NTTS
Khi ĐVTS bỏ ăn không dùng được

Nhược điểm của
PP trộn thuốc
vào thức ăn
????

Một lượng thuocó sẽ bị phân tán vào nước
Không khống chế được lượng thuốc/cá thể
Các yếu tố mT có thể ảnh hưởng tới hiệu
quả của thuốc.
Không diệt được TNGB bên ngoài MT
Men tiêu hóa ảnh hưởng tới tác dụngc ủa thuốc
VSV có lợi ở ruột bị ảnh hưởng
Dư lượng thuốc ó trong cơ thể

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

8


CÁC PHƯƠNG PHÁP DÙNG THUỐC
TRONG NTTS
Có hiệu quả nhanh và triệt để với
tác nhân cảm nhiễm hệ thống
PHƯƠNG
PHÁP
TIÊM
THUỐC

Khó thực hiện trong nuôi thủy sản
vi phải chữa bệnh quần thể
Các loại thuốc có thể tiêm:
kháng sinh, vaccine
Các vị trí có thể tiêm: cơ, màng
bụng, mạch máu

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

9


CÁC TÁC DỤNG CỦA THUỐC

Tác dụng tiêu diệt tác nhân gây bệnh
TÁC

DỤNG
CỦA
THỐC

Tác dụng nâng cao sức khỏe vật nuôi
Tác dụng quản lý điều kiện môi trường
Tác dụng hợp đồng và đối kháng
Tác dụng hai mặt của thuốc

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

10


CÁC TÁC DỤNG CỦA THUỐC

Tác dụng cục bộ hoặc tác dụng hệ thống
TÁC
DỤNG
TIÊU
DiỆT
TÁC
NHÂN

Tác dụng trực tiếp hoặc tác dụng gián tiếp
Tác dụng có tính chọn lọc cao hay thấp
Loại thuốc nào có khả năng tiêu diệt tác
nhân gây bệnh???

- Thuốc kháng sinh
- Thuốc sát trùng tẩy uế
- Thuốc diệt địch hại

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

11


CÁC TÁC DỤNG CỦA THUỐC
vaccine
TRỰC TiẾP
Chất kích thích miễn dịch
TÁC DỤNG
NÂNG CAO
SỨC KHỎE
CỦA VẬT
NUÔI

Vi tamin (vitamin C)
GIÁN TiẾP

Các chất Khoáng
Các loại hóa chất dùng
để quản lý môi trường

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

12


CÁC TÁC DỤNG CỦA THUỐC

TÁC
DỤNG
QUẢN LÝ
MÔI
TRƯỜNG

Các loại chết phẩm vi sinh làm sach
môi trường
Các loại vôi để tăng hoặc ổn định
pH, độ cứng, độ kiềm
Các loại hóa chất có tính oxy hóa
mạnh có thể khử khí độc, giảm ô
nhiễm hữu cơ

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

13


CÁC TÁC DỤNG CỦA THUỐC
Tiêu diệt tác nhân gây bệnh

TÁC DỤNG
CHÍNH
TÁC
DỤNG
HAI MẶT
CỦA
THUỐC

Nâng cao sức khỏe vật nuôi
Quản lý môi trường thích
hợp, ổn định

TÁC DỤNG
PHỤ (Tác
dụng ngoài
mong muốn)

Tiêu diệt cả các sinh vật có lợi
hay sinh vật không gây hại
Ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của vật
nuôi (kháng sinh, thuốc sát trùng)
Ảnh hưởng xấu tới môi trường

Võ Chí Thuần 49bh

Diệt VSV
Tảo
có
lợi Đỗ Thị Hòatàn
PGS.TS

Thay
đổi DO

Thay
đổi pH

14


CÁC TÁC DỤNG CỦA THUỐC
Làm tăng k/năng hấp thu của thuốc
TÁC DỤNG
HỢP ĐỒNG

TÁC
DỤNG
PHỐ
HỢP

Làm tăng hiệu quả của thuốc
Làm tăng phổ diệt trùng của
thuốc (kháng sinh)
Giảm nguy cơ kháng thuốc thuốc
Tăng quá trình đào thải thuốc
Mất tác dụng của thuốc

TÁC DỤNG
ĐỐI KHÁNG

Võ Chí Thuần 49bh

Giảm tác dụng của thuốc

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

15


CÁC TÁC DỤNG CỦA THUỐC


-

Tác dụng đối kháng:
Chlorine dùng kết hợp với vôi CaO giảm tác
dụng của thuốc
Kháng sinh: Kanamycin +Meticilin = mất hoàn
toàn tác dụng
Tác dụng hợp đồng
Chlorine dùng kết hợp với acid hữu cơ làm tăng
khả năng diệt trùng của thuốc
Sunfamid + Tetracyclin = Tăng tác dụng của
thuốc

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

16

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI TÁC DỤNG
CỦA THUỐC
Bản chất của thuốc
CÁC YẾU
TỐ ẢNH
HƯỞNG
TỚI TÁC
DỤNG
CỦA
THUỐC

Bản chất của sinh vật dùng thuốc

Nồng độ thuốc dùng
Cách thức dùng thuốc
Các yếu tố môi trường

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

17


CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI TÁC
DỤNG CỦA THUỐC
Thể tồn tại của thuốc (rắn, lỏng)

Bản chất
của thuốc
ảnh
hưởng
tới tác
dụng của
thuốc

Tính chất
vật lý

Khả năng hòa tan mạnh hay yếu

Diệt trùng nhờ tính oxy hóa

Tính chất
hóa học

Diệt trùng nhờ tính khử
Diệt trùng nhờ cấu trúc hóa học .
Sulphamid -( Para amino- benzoic
acid (PABA) thay thế trong VK

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

18

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI TÁC
DỤNG CỦA THUỐC

Các loài ĐVTS khác nhau

BẢN
CHẤT
SINH VẬT
DÙNG
THUỐC

Các giai đoạn phát triển khác nhau

Trạng thái sức khỏe của vật nuôi

Trạng thái sinh lý của vật nuôi

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

19


CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI TÁC
DỤNG CỦA THUỐC
Cho thuốc vào nước
Phương pháp
dùng thuốc
CÁCH

THỨC
DÙNG
THUỐC
ẢNH

Trộn thuốc vào thức ăn
Tiêm thuốc vào cơ thể
Thoa thuốc lên vết bệnh

Nồng độ
thuốc dùng

Nồng độ cao tác
dụng cao
Nồng độ thấp
tác dụng thấp

Cần xác định nồng độ dùng, phương pháp dùng để diệt được tác
nhân nhưng vật nuôi phải khỏe mạnh
Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

20


CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI TÁC
DỤNG CỦA THUỐC

MÔI

TRƯỜNG
NƯỚC
ẢNH
HƯỞNG
TỚI TÁC
DỤNG CỦA
THUỐC

Định luật
VanHop

Nhiệt độ
Độ mặn

Khả năng hòa tan

Giá trị pH

Chlorine

Chất hữu cơ
DO
Khí độc, độ cứng

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

21

QUÁ TRÌNH THUỐC TRONG CƠ THỂ
VẬT NUÔI
TRONG CƠ
THỂ THUỐC TRẢI
QUA 4 QUÁ TRÌNH

QUÁ TRÌNH
HẤP THU

Võ Chí Thuần 49bh

QUÁ TRÌNH
PHÂN PHỐI

QUÁ TRÌNH
CHUYỂN HÓA

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

QUÁ TRÌNH
ĐÀO THẢI

22


QUÁ TRÌNH THUỐC TRONG CƠ THỂ
VẬT NUÔI
Hấp thu theo cơ chế
Khuyếch tán

QÚA TRÌNH
HẤP THU

Qua niêm mạc
ruột, da, mang

Võ Chí Thuần 49bh

Phụ thuộc vào
bản chất của thuốc

Phụ thuộc SV
Dùng thuốc

Chủng
H/động
PGS.TS
Đỗ Thị Hòasinh lý
loại SV

Phụ thuộc
vào yếu tố
môi trường

H/tượng
bệnh lý

Nhiệt
độ

23


QUÁ TRÌNH THUỐC TRONG CƠ THỂ
VẬT NUÔI
QUÁ TRÌNH
PHÂN PHỐI

Từ hệ thống
tuần hoàn
Đến các
Cơ quan

Võ Chí Thuần 49bh

Lưu lượng thuốc
ở các cơ quan
Là quá trình
đảo ngược

Một số PT
Thuốc gắn với
Protein của
Huyết tương

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

Nhiều hơn
ở gan, thận và

Tổ chức cơ
Quan bị xâm
Nhập

24


QUÁ TRÌNH THUỐC TRONG CƠ THỂ
VẬT NUÔI

Quá trình chuyển hóa
Có tác dụng
dược lý và
gây độc cho
cơ thể

- Các phản ứng oxy hóa khử
- Các phản ứng thủy phân

Mất tác
dụng dược lý
Và không độc,
dễ đào thải

- Các phản ứng kết hợp
- Chủ yếu xảy ra ở gan

Võ Chí Thuần 49bh

PGS.TS Đỗ Thị Hòa

25