Giải quyết khiếu kiện hành chính trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền ở việt nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN DANH TÚ

GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH
TRONG ĐIỀU KIỆN XÂY DỰNG
NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN Ở VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI – 2013


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN DANH TÚ

GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH
TRONG ĐIỀU KIỆN XÂY DỰNG
NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành : Luật Hành chính
Mã số

: 62.38.20.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Chu Hồng Thanh
TS. Lê Hồng Sơn

HÀ NỘI - 2013


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận án này là công trình
nghiên cứu của mình và không trùng lặp với bất
cứ công trình nào của các tác giả khác; các số
liệu được sử dụng trong Luận án có nguồn gốc
rõ ràng.

Tác giả

Nguyễn Danh Tú


MỤC LỤC

Nội dung

Trang

LỜI MỞ ĐẦU

1

Chương 1 - TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN

9

ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước

9

1.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước

20

1.3. Nhận định về tình hình nghiên cứu

24

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1

26

Chương 2 - NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN

27

HÀNH CHÍNH TRONG ĐIỀU KIỆN XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP
QUYỀN Ở VIỆT NAM

2.1. Những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu kiện hành chính ở

27

Việt Nam
2.1.1. Khái niệm về khiếu kiện hành chính và giải quyết khiếu

27

kiện hành chính
2.1.2. Đặc điểm của giải quyết khiếu kiện hành chính

30

2.1.3. Chủ thể giải quyết khiếu kiện hành chính

34

2.1.4. Đối tượng giải quyết khiếu kiện hành chính

35

2.1.5. Thẩm quyền giải quyết khiếu kiện hành chính

40

2.1.6. Về thủ tục khởi kiện và giải quyết vụ án hành chính tại Tòa án

46

2.2. Những vấn đề lý luận về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ

48

nghĩa liên quan đến giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam
2.2.1. Khái quát và các đặc điểm của Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa liên quan đến giải quyết khiếu kiện hành chính

48


2.2.2. Yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đối

54

với giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam
2.2.3. Ý nghĩa của giải quyết khiếu kiện hành chính trong điều

58

kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2

64

Chương 3 - THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH

67

TRONG ĐIỀU KIỆN XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN Ở VIỆT NAM

3.1. Khái quát về giải quyết khiếu nại, giải quyết khiếu kiện

67

hành chính ở Việt Nam trước năm 1996
3.2. Pháp luật về giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam giai

69

đoạn 1996 đến nay
3.2.1. Pháp luật về giải quyết khiếu kiện hành chính giai đoạn

69

1996 - 2011
3.2.2. Pháp luật về giải quyết khiếu kiện hành chính giai đoạn

77

2011 đến nay
3.3. Hoạt động giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam

95

giai đoạn 1996 đến nay
3.3.1. Hoạt động giải quyết khiếu kiện hành chính giai đoạn

95

1996 - 2011

3.3.2. Hoạt động giải quyết khiếu kiện hành chính giai đoạn

103

2011 đến nay
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3

108

Chương 4 - QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI

110

QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH TRONG ĐIỀU KIỆN XÂY DỰNG NHÀ
NƯỚC PHÁP QUYỀN Ở VIỆT NAM

4.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu kiện hành

110

chính trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam
4.1.1. Bảo đảm quán triệt chủ trương, đường lối của Đảng

110


4.1.2. Bảo đảm yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội

110

chủ nghĩa, cải cách hành chính nhà nước
4.1.3. Bảo đảm yêu cầu cải cách tư pháp

111

4.1.4. Bảo đảm tốt hơn quyền khiếu kiện của công dân

111

4.1.5. Bảo đảm kế thừa các quy định của pháp luật, kinh

112

nghiệm giải quyết khiếu kiện hành chính hiện hành; tham khảo có
chọn lọc kinh nghiệm của nước ngoài; tương thích với các điều ước
quốc tế mà nước ta là thành viên
4.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu kiện hành

114

chính trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam
4.2.1. Tiếp tục đổi mới nhận thức về giải quyết khiếu kiện hành

114

chính
4.2.2. Đổi mới mô hình tổ chức Tòa hành chính giải quyết khiếu kiện

118

hành chính
4.2.3. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật tố tụng hành chính

127

4.2.4. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật nội dung có liên quan đến

136

giải quyết khiếu kiện hành chính
4.2.5. Tăng cường năng lực xét xử của đội ngũ Thẩm phán hành chính

137

4.2.6. Nâng cao hiệu quả công tác thi hành án hành chính

143

TIỂU KẾT CHƯƠNG 4

147

KẾT LUẬN

149

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

151

CỦA TÁC GIẢ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

152


DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

GQKKHC

Giải quyết khiếu kiện hành chính

TAND

Tòa án nhân dân

TANDTC

Tòa án nhân dân tối cao

VKSND

Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDTC

Viện kiểm sát nhân dân tối cao

PLTTGQCVAHC

Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính

LTTHC

Luật tố tụng hành chính

QĐHC

Quyết định hành chính

HVHC

Hành vi hành chính


1
LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của Đề tài
1.1. Việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đã đặt ra các
yêu cầu đối với GQKKHC. Nhà nước pháp quyền khác với nhà nước khác ở mối
quan hệ giữa công quyền và người dân. Trong Nhà nước phong kiến mối quan
hệ giữa Nhà nước và công dân là mối quan hệ một chiều thể hiện ở việc thần dân
chịu trách nhiệm trước Nhà nước mà không có chiều ngược lại: chính Nhà nước
cũng phải chịu trách nhiệm trước người dân. Trong Nhà nước pháp quyền, mối
quan hệ giữa Nhà nước và công dân là mối quan hệ qua lại hai chiều. Nhà nước
hoàn toàn có thể và có nguy cơ bị công dân của mình khởi kiện ra Tòa án nếu
các quyết định của cơ quan thực hiện quyền hành pháp, hành vi công vụ của

công chức xâm hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.
Bên cạnh đó, nói đến Nhà nước pháp quyền là nói đến một Nhà nước mà
ở đó, quyền con người, quyền công dân được ghi nhận trong Hiến pháp và
pháp luật đồng thời được bảo đảm thực hiện và bảo vệ trên thực tế bằng các
chế định pháp lý khác nhau. Khi quyền công dân trong Nhà nước pháp quyền
bị xâm phạm bởi cơ quan hành chính thì một trong những chế định pháp lý bảo
vệ quyền công dân hiệu quả nhất chính là việc giải quyết khiếu kiện bằng con
đường Tòa án. Như vậy, GQKKHC là một chế định pháp lý hướng đến mục
đích cuối cùng là bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong Nhà nước
pháp quyền. Chúng ta đang xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, vì vậy việc nghiên cứu những yêu cầu
của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đối với GQKKHC cũng như nâng
cao vai trò, hiệu quả của GQKKHC tại Tòa án là cần thiết.
1.2. Công cuộc cải cách tư pháp đã đặt ra nhiệm vụ phải nâng cao hiệu
quả GQKKHC, đổi mới tổ chức và hoạt động của Tòa án. Chúng ta đang xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng.


2

Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị về
Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã chỉ rõ: Mở rộng thẩm quyền xét
xử của Tòa án đối với các khiếu kiện hành chính. Đổi mới mạnh mẽ thủ tục
giải quyết các khiếu kiện hành chính tại Tòa án; tạo điều kiện thuận lợi cho
người dân tham gia tố tụng, bảo đảm sự bình đẳng giữa công dân và cơ quan
công quyền trước Tòa án; Xây dựng cơ chế bảo đảm mọi bản án của Tòa án có
hiệu lực pháp luật phải được thi hành, các cơ quan hành chính vi phạm bị xử lý
theo phán quyết của Tòa án phải nghiêm chỉnh chấp hành; Tổ chức hệ thống
Tòa án theo thẩm quyền xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính. Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng cũng khẳng định: “Đổi

mới hệ thống tổ chức Tòa án theo thẩm quyền xét xử, mở rộng thẩm quyền xét
xử đối với các khiếu kiện hành chính” [11, tr. 53-54]. Như vậy, các Nghị quyết
của Đảng đã đặt ra nhiệm vụ hết sức quan trọng cho công cuộc cải cách tư pháp
trong đó có hoàn thiện việc GQKKHC tại Tòa án nhằm đáp ứng các yêu cầu
của tiến trình cải cách tư pháp.
1.3. Pháp luật cũng như thực tiễn hoạt động GQKKHC ở nước ta trong
thời gian qua còn nhiều bất cập. Khi thực hiện chức năng quản lý hành chính,
Nhà nước không thể tránh khỏi vấn đề xung đột lợi ích giữa một bên là cơ quan
nhà nước với một bên là những người trực tiếp bị tác động bởi các QĐHC,
HVHC. Trong các quyết định và hành vi đó, không hiếm những QĐHC,
HVHC trái pháp luật, xâm phạm hoặc tiềm ẩn nguy cơ xâm phạm đến quyền,
lợi ích hợp pháp của công dân. Khi cho rằng quyền lợi ích hợp pháp của mình
bị xâm phạm từ phía công quyền, người dân luôn có nhu cầu cần đến một cơ
quan độc lập, vô tư và khách quan để phán quyết trên cơ sở pháp luật. Về phía
Nhà nước, trước yêu cầu chính đáng của công dân, luôn đặt ra nhiệm vụ phải
xây dựng hệ thống pháp luật, tạo cơ sở để giải quyết những khiếu kiện đó của
công dân. Tuy nhiên, pháp luật cũng như thực tiễn giải quyết khiếu kiện của
công dân đối với những QĐHC, HVHC của cơ quan, công chức nhà nước ở


3

nước ta vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế.
Thực tiễn công tác quản lý nhà nước ở các cấp, các ngành thời gian qua cho
thấy: cùng với sự phát triển không ngừng của kinh tế - xã hội và sự hội nhập kinh
tế quốc tế ngày càng sâu rộng kéo theo sự phức tạp, khó khăn cho cơ quan hành
chính trong quản lý hành chính nhà nước. Một trong những biểu hiện của tình
trạng này là số lượng các vụ khiếu nại, khiếu kiện hành chính của công dân không
ngừng gia tăng, thậm chí có lúc, có nơi, có lĩnh vực tình trạng khiếu nại, khiếu
kiện đã trở thành điểm nóng. Mặc dù hàng năm, các cơ quan chức năng đã giải

quyết một số lượng lớn các đơn thư khiếu nại, khiếu kiện của công dân nhưng
công tác giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính vẫn còn nhiều yếu kém. Đặc
biệt, pháp luật về việc GQKKHC bằng con đường Tòa án đã có nhưng số lượng
vụ việc khiếu kiện hành chính được giải quyết tại Tòa hành chính không nhiều,
chất lượng giải quyết chưa cao, trong khi đó, các cơ quan giải quyết khiếu nại
hành chính luôn trong tình trạng quá tải. Hiện tượng trên phản ánh một thực tế
công tác GQKKHC của chúng ta cần được nghiên cứu để tiếp tục hoàn thiện.
Việc nâng cao chất lượng GQKKHC nhằm bảo vệ quyền con người,
quyền công dân trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa cần dựa trên kết quả của việc nghiên cứu vấn đề này ở cả ba phương
diện: lý luận, pháp luật và thực tiễn. Xuất phát từ các lý do trên đây, nghiên cứu
sinh lựa chọn đề tài Luận án Tiến sỹ: Giải quyết khiếu kiện hành chính trong
điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Việc nghiên cứu Đề tài Luận án của tác giả nhằm đóng góp về mặt lý luận
khi đưa ra khái niệm về GQKKHC tại Tòa án, những yêu cầu của Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa đối với việc GQKKHC, phân tích, đánh giá thực tiễn
GQKKHC trong thời gian qua. Đặt vấn đề nghiên cứu trong điều kiện xây dựng
Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp, Luận án đề


4

xuất quan điểm, giải pháp để tiếp tục hoàn thiện pháp luật cũng như nâng cao hiệu
quả hoạt động GQKKHC nhằm tăng cường bảo vệ quyền con người, quyền công
dân trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Trên cơ sở tiếp thu các kết quả nghiên cứu của các tác giả đi trước, Luận
án có nhiệm vụ nghiên cứu sau đây:

Thứ nhất, nghiên cứu đưa ra khái niệm về GQKKHC tại Tòa án; các yêu
cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đối với GQKKHC với tư cách
là một phương pháp góp phần tăng cường bảo vệ quyền con người, quyền công
dân trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Thứ hai, đánh giá thực trạng các quy định của pháp luật và thực trạng hoạt
động GQKKHC từ năm 1995, 1996 đến nay. Từ đó rút ra những ưu điểm và hạn
chế của các quy định pháp luật và hoạt động GQKKHC qua các giai đoạn.
Thứ ba, đề xuất quan điểm, giải pháp nâng cao chất lượng GQKKHC tại
Tòa án, đổi mới mô hình tổ chức Tòa hành chính, tổ chức theo thẩm quyền xét
xử.
3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của Luận án là lĩnh vực GQKKHC tại Tòa án thể hiện
ở phương diện lý luận, pháp luật và thực tiễn hoạt động GQKKHC tại Tòa án ở
Việt Nam từ năm 1995, 1996 đến nay và đặc biệt trong giai đoạn xây dựng Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và cải cách tư pháp hiện nay. Bên cạnh đó,
Luận án có đề cập đến pháp luật GQKKHC của một số nước trên thế giới để từ
đó rút ra một số kinh nghiệm trên cơ sở phù hợp với điều kiện của nước ta.
Đối tượng nghiên cứu của Luận án là việc GQKKHC tại Tòa án trong
điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp:
những vấn đề lý luận, thực trạng những quy định pháp luật và thực trạng giải
quyết các vụ án hành chính tại Tòa án để từ đó đưa ra các kiến nghị, giải pháp
nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết các khiếu kiện hành chính tại Tòa án.


5

4. Phương pháp nghiên cứu và cách tiếp cận
Trong quá trình nghiên cứu, Luận án sử dụng các phương pháp nghiên
cứu sau đây:
- Việc nghiên cứu dựa trên cơ sở học thuyết Mác – Lê Nin, tư tưởng Hồ

Chí Minh về Nhà nước, pháp luật nói chung và hoạt động quản lý hành chính
nhà nước nói riêng, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì
nhân dân, về cải cách hành chính và cải cách tư pháp (Chiến lược cải cách tư
pháp đến năm 2020) để tiếp cận vấn đề GQKKHC. Đây là cơ sở lý luận, là
nguyên tắc chỉ đạo xuyên suốt trong quá trình nghiên cứu các vấn đề lý luận
cũng như thực tiễn GQKKHC ở nước ta hiện nay và cũng là cơ sở để đề xuất
phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật tố tụng hành chính, nâng cao
chất lượng, hiệu quả hoạt động GQKKHC, hoàn thiện mô hình và thẩm quyền
GQKKHC của Tòa hành chính.
- Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử: khi nghiên cứu các
quy định của pháp LTTHC, tác giả đặt quy định đó trong sự vận động phát
triển, trong bối cảnh quy định đó được ban hành để từ đó nghiên cứu, đánh giá.
Ví dụ: khi nghiên cứu về thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện hành chính, tác
giả nhận thấy theo PLTTGQCVAHC năm 1996, Tòa án có thẩm quyền giải
quyết 08 loại khiếu kiện hành chính đến Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số
điều của PLTTGQCVAHC năm 1998, Tòa án có thẩm quyền giải quyết 10 loại
khiếu kiện hành chính đến Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của
PLTTGQCVAHC năm 2006, Tòa án có thẩm quyền giải quyết 22 loại khiếu
kiện hành chính và đến LTTHC năm 2010, Tòa án có thẩm quyền giải quyết
đối với hấu hết các loại khiếu kiện hành chính (chỉ trừ một số lĩnh vực). Như
vậy, thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện hành chính của Tòa án ngày càng
được mở rộng, ngày càng được hoàn thiện hơn. Xuất phát từ năng lực giải
quyết các vụ án hành chính của Tòa án nên thẩm quyền giải quyết các khiếu


6

kiện hành chính của Tòa án được mở rộng dần qua từng giai đoạn. Nếu mở
rộng ngay từ giai đoạn đầu, trong khi Tòa hành chính mới được thành lập thì sẽ

gây quá tải cho Tòa án, Tòa án sẽ khó đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được ngay.
Chúng ta nghiên cứu cơ chế GQKKHC tại Tòa hành chính cần nhận thấy cơ
chế GQKKHC tại Tòa hành chính đã phát triển từ chưa đến có, từ ít hoàn thiện
đến ngày càng hoàn thiện hơn.
- Phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn: khi nghiên cứu Luận án,
tác giả sử dụng lý luận về Nhà nước, pháp luật, dân chủ xã hội chủ nghĩa của
Chủ nghĩa Mác – Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh để nghiên cứu, phân tích các
quy định của pháp luật và thực tiễn hoạt động GQKKHC tại Tòa án. Từ thực
tiễn, nghiên cứu, tổng kết, khái quát hóa để rút ra những đánh giá, kết luận. Kết
hợp giữa lý luận và thực tiễn để nghiên cứu, đánh giá nhằm từ đó đưa ra các
kiến nghị, đề xuất.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Luận án sử dụng phương pháp phân tích
để phân tích các quy định cụ thể của pháp LTTHC, phân tích số lượng cũng như
chất lượng hoạt động giải quyết các khiếu kiện hành chính tại Tòa án. Từ đó, tổng
hợp, khái quát hóa để rút ra ưu điểm, nhược điểm, những mặt được và những
điểm còn hạn chế, bất cập của các quy định pháp luật cũng như thực trạng hoạt
động GQKKHC tại Tòa án. Trên cơ sở đó tác giả đưa ra phương hướng, giải pháp
nhằm tiếp tục hoàn thiện cơ chế GQKKHC tại Tòa án.
- Phương pháp so sánh: tác giả nghiên cứu, so sánh quy định của pháp
luật và thực trạng GQKKHC qua các giai đoạn khác nhau (từ năm 1995, 1996
đến năm 2011 và từ năm 2011 đến nay) để từ đó thấy bước phát triển ngày
càng hoàn thiện hơn của các quy định pháp luật cũng như cơ chế GQKKHC tại
Tòa án. Tác giả cũng nghiên cứu, so sánh mô hình tổ chức và thẩm quyền của
cơ quan tài phán hành chính ở một số nước trên thế giới để từ đó rút ra một số
kinh nghiệm trên cơ sở phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam.
- Về cách tiếp cận của Đề tài:


7

+ Tác giả nghiên cứu các đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa, các yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đối với
GQKKHC tại Tòa án;
+ Tác giả nghiên cứu, đánh giá thực trạng pháp luật cũng như hoạt
động GQKKHC tại Tòa án từ năm 1995, 1996 đến nay (trên cơ sở chia làm hai
giai đoạn: giai đoạn từ năm 1995, 1996 đến năm 2011 và từ năm 2011 khi
LTTHC có hiệu lực đến nay);
+ Tác giả đề xuất quan điểm và giải pháp nâng cao chất lượng GQKKHC
tại Tòa án, đổi mới mô hình tổ chức và thẩm quyền của Tòa hành chính.
5. Đóng góp mới về khoa học của Luận án
Trên cơ sở hệ thống hóa những kết quả đã đạt được của khoa học pháp lý
nước ta về GQKKHC, Luận án đã đạt được một số điểm mới sau đây:
- Thứ nhất, Luận án làm rõ về mặt lý luận khái niệm, đặc điểm của
GQKKHC, đặc biệt đặt trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa, một Nhà nước mà quyền con người, quyền công dân được tôn trọng
và bảo vệ, Nhà nước mà mọi tranh chấp trong đó có tranh chấp hành chính
được giải quyết khách quan, không thiên vị tại Tòa án.
- Thứ hai, tác giả nghiên cứu đưa ra các yêu cầu của Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa đối với việc GQKKHC ở Việt Nam.
- Thứ ba, Luận án khẳng định vấn đề xây dựng nền hành chính trong sạch,
hiệu lực, hiệu quả phụ thuộc nhiều yếu tố, trong đó có việc hoạt động quản lý
hành chính của cơ quan hành chính nhà nước và hoạt động công vụ của cán bộ,
công chức phải được kiểm soát bởi một hệ thống cơ quan tư pháp.
- Thứ tư, Luận án tổng kết, đánh giá những ưu điểm, hạn chế của pháp
luật và hoạt động GQKKHC từ năm 1996 đến năm 2011 và từ năm 2011 đến
nay, trên cơ sở cập nhật những thông tin, số liệu mới nhất.
- Thứ năm, Luận án đưa ra quan điểm và giải pháp để nâng cao chất lượng
GQKKHC tại Tòa án, trong đó có việc đổi mới, hoàn thiện mô hình tổ chức và

8

thẩm quyền của Tòa hành chính trong hệ thống TAND.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận án
- Ý nghĩa về lý luận: Bằng việc đưa ra những kiến giải tương đối toàn
diện trên phương diện lý luận về khiếu kiện hành chính và GQKKHC đặt trong
bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp,
Luận án đã có những đóng góp nhất định về mặt khoa học, góp phần đặt cơ sở
lý luận cho việc nghiên cứu toàn diện, chuyên sâu vấn đề GQKKHC trong các
lĩnh vực cụ thể. Đặc biệt, các giải pháp mà Luận án đưa ra có ý nghĩa quan
trọng về mặt lý luận, góp phần nâng cao chất lượng giải quyết các vụ án hành
chính trong thực tiễn.
- Ý nghĩa về thực tiễn: Bằng việc đưa ra những kiến giải lý luận về khiếu
kiện hành chính và GQKKHC, phân tích thực trạng pháp luật, thực trạng giải
quyết các vụ án hành chính, Luận án nhận thấy tính cấp thiết phải đổi mới,
nâng cao hiệu quả GQKKHC ở nước ta hiện nay. Đồng thời khẳng định,
GQKKHC bằng con đường Tòa hành chính là phù hợp với yêu cầu của Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Từ đó, đóng góp vào việc hoàn thiện pháp
luật về GQKKHC, nâng cao chất lượng của công tác xét xử các tranh chấp
hành chính tại Tòa án ở nước ta.
7. Kết cấu của Luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Luận án có
kết cấu 4 Chương như sau:
- Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Luận án
- Chương 2: Những vấn đề lý luận về GQKKHC trong điều kiện xây dựng
Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam
- Chương 3: Thực trạng GQKKHC trong điều kiện xây dựng Nhà nước
pháp quyền ở Việt Nam
- Chương 4: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả GQKKHC trong
điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam.

9

Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

Việc thực hiện tổng quan về tình hình nghiên cứu liên quan đến Đề tài
Luận án là một phần trong quá trình nghiên cứu Luận án, với mục tiêu chính là
khái quát được tình hình nghiên cứu các vấn đề có liên quan trực tiếp đến Đề
tài Luận án, đưa ra các đánh giá, rút ra những nội dung nghiên cứu mà Luận án
cần tiếp tục thực hiện.
1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước
Quyền hành pháp là một trong ba nhánh của của quyền lực nhà nước.
Hoạt động quản lý nhà nước của cơ quan hành pháp là hoạt động diễn ra
thường xuyên nhất, phổ biến nhất và trực tiếp nhất tác động đến quyền, lợi ích
hợp pháp hàng ngày của công dân. Cùng với hoạt động quản lý nhà nước thì
khó tránh khỏi phát sinh các tranh chấp hành chính giữa cơ quan công quyền và
người dân thông qua các vụ việc khiếu kiện hành chính. Nguyên nhân, pháp
luật, cơ chế, thực tiễn của hiện tượng khiếu kiện và GQKKHC luôn là đối
tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học trong đó có khoa học pháp lý.
Điều này thể hiện ở nhiều công trình nghiên cứu ở các cấp độ khác nhau. Hiện
nay, đã có được một khối lượng khá lớn các công trình nghiên cứu về lý luận
và thực tiễn GQKKHC ở nước ta, mô hình tổ chức và hoạt động của hệ thống
Tòa án, trong đó có tổ chức và hoạt động của Tòa hành chính. Sự quan tâm này
được thể hiện ở các công trình nghiên cứu đã nghiên cứu ở các nội dung, khía
cạnh khác nhau.
Nội dung thứ nhất, tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận về Nhà
nước pháp quyền, gồm một số công trình và bài viết nghiên cứu sau đây:
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của

dân, do dân, vì dân, Đề tài khoa học cấp Nhà nước mã số KX.04-01 do GS.
Nguyễn Duy Quý làm chủ nhiệm đề tài;


10

- Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, GS.
TSKH. Đào Trí Úc (Chủ biên), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2005;
- Mô hình tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
của dân, do dân, vì dân trong giai đoạn 2001 – 2010, Đề tài khoa học cấp Nhà
nước mã số KX.04.02 do GS. TSKH. Đào Trí Úc làm Chủ nhiệm đề tài;
- Quan điểm và những đặc trưng cơ bản của mô hình tổng thể Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, GS. TSKH. Đào Trí Úc, Tạp chí
Nhà nước và Pháp luật, số 3/2000;
- Mối quan hệ giữa xã hội, cá nhân, Nhà nước trong Nhà nước pháp
quyền và vai trò của nó trong việc xác định mô hình tổng thể Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, GS. TS. Võ Khánh Vinh, Tạp chí Nhà
nước và Pháp luật, số 2/2003;
- Về quyền tư pháp trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân,
do dân và vì dân ở nước ta, GS. TS. Võ Khánh Vinh, Tạp chí Nhà nước và
Pháp luật, số 8/2003;
- Nhà nước pháp quyền, bảo vệ quyền con người và tài phán hành chính,
PGS. TS. Nguyễn Như Phát, trong sách Tài phán hành chính trong bối cảnh
xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay,
PGS. TS. Nguyễn Như Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị Việt Hương (đồng chủ
biên), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2010;
- Về kiểm soát quyền lực hành pháp trong hệ thống quyền lực nhà nước Việt
Nam hiện nay, PGS. TS. Vũ Thư, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 12/ 2006.
Trong các công trình nghiên cứu của mình, các tác giả đã phân tích cơ sở
lý luận và thực tiễn về quyền lực nhà nước, về Nhà nước pháp quyền nói chung

và về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam nói riêng, đã đánh giá
và phân tích về những yếu tố đặc trưng của Nhà nước pháp quyền, về mô hình
tổ chức và hoạt động của một Nhà nước pháp quyền. Trong các tác phẩm
nghiên cứu này, các vấn đề về quyền lực nhà nước, về quyền tư pháp, về vai


11

trò, vị trí của Tòa án - chủ thể thực hiện quyền tư pháp trong Nhà nước pháp
quyền đã được các nhà khoa học, các tác giả phân tích thấu đáo. Qua đó, tác
giả nhận thức rõ hơn những vấn đề lý luận về tổ chức và hoạt động của Tòa án
trong bộ máy nhà nước của một số nước trên thế giới, về tổ chức hệ thống Tòa
án trong bộ máy nhà nước Việt Nam qua các thời kỳ. Tuy nhiên, các công trình
này chưa đề cập sâu và toàn diện đến vị trí, vai trò của Tòa hành chính trong
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa với tư cách là một phương thức bảo vệ
quyền con người, quyền công dân.
Nội dung thứ hai, tập trung vào những vấn đề liên quan đến công cuộc
cải cách tư pháp hiện nay ở Việt Nam cũng như việc đổi mới tổ chức và hoạt
động của hệ thống TAND đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, gồm một số công
trình và bài viết nghiên cứu sau đây:
- Cải cách các cơ quan tư pháp, hoàn thiện hệ thống các thủ tục tư pháp
nâng cao hiệu quả và hiệu lực xét xử của Tòa án trong Nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, Đề tài khoa học cấp Nhà nước mã số
KX.04.06 do TS. Uông Chu Lưu làm Chủ nhiệm đề tài;
- Cải cách tư pháp ở Việt Nam trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp
quyền, GS. TSKH. Lê Cảm và TS. Nguyễn Ngọc Chí (đồng chủ biên), Nxb
Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2004;
- Cải cách tư pháp trong tổ chức quyền lực nhà nước, GS. TS. Nguyễn
Đăng Dung, Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, số 25/2009;
- Cải cách tư pháp: ý nghĩa, mục đích và trọng tâm, GS. TSKH. Đào Trí

Úc, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 2/2003;
- Tòa án và vấn đề cải cách tư pháp, TS. Phạm Văn Hùng, Tạp chí
Nghiên cứu lập pháp, số 135/2006.
- Đổi mới tổ chức và hoạt động của TAND ở nước ta trong giai đoạn hiện
nay, Luận án Tiến sỹ Luật học của Lê Thành Dương, Viện Nghiên cứu Nhà
nước và Pháp luật, 2002;


12

- Bàn về quản lý Thẩm phán TAND các cấp, Đỗ Gia Thư, Tạp chí
TAND, 2005.
Trong các công trình và bài viết nghiên cứu nêu trên, các nhà khoa học và
các tác giả đã có những phân tích cụ thể và đưa ra những đánh giá tổng quát về
yêu cầu của quá trình cải cách tư pháp hiện nay ở nước ta, về mối quan hệ giữa
các cơ quan trong hệ thống cơ quan tư pháp, về mối quan hệ giữa Tòa án với
cơ quan lập pháp và hành pháp, về cơ chế giám sát của cơ quan đại diện đối
với hoạt động của Tòa án các cấp. Các nhà khoa học, các tác giả đã phân tích
và đưa ra những đánh giá về thực trạng tổ chức và hoạt động của các Tòa án ở
Việt Nam; đã làm rõ một số yếu tố tác động đến chất lượng và hiệu quả hoạt
động của các Tòa hành chính; đã đưa ra một số kiến nghị và giải pháp đổi mới
tổ chức hệ thống Tòa án ở Việt Nam trong quá trình cải cách tư pháp. Có thể
nói rằng, những công trình khoa học và những bài viết nghiên cứu, trao đổi nêu
trên đã làm rõ ở mức độ nhất định những vấn đề lý luận cơ bản về tư pháp, về
quyền tư pháp, về Tòa hành chính; đã đánh giá tương đối toàn diện về hệ thống
các cơ quan Tòa án, khái quát được sự hình thành và phát triển của các Tòa
hành chính, cũng như đánh giá hiệu quả giải quyết khiếu khiện hành chính; đã
phân tích những yêu cầu, đòi hỏi khách quan của công cuộc cải cách tư pháp,
đổi mới tổ chức và hoạt động của các Tòa hành chính; đã đề xuất một số kiến
nghị về đổi mới và hoàn thiện các Tòa hành chính ở nước ta.

Tuy nhiên, một số công trình đã được thực hiện trước đây tương đối lâu
hoặc được nghiên cứu trước khi có Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02 tháng 6
năm 2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, do
đó một số kiến nghị, giải pháp được các tác giả đưa ra đến nay đã được thực
hiện hoặc nếu chưa được thực hiện thì cũng còn ít tính thời sự. Các công trình
nêu trên chưa nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của Tòa hành chính cũng
như cơ chế GQKKHC một cách chuyên sâu và đầy đủ như một công trình khoa
học toàn diện trong bối cảnh cải cách tư pháp ở Việt Nam. Một số đề xuất, kiến


13

nghị đổi mới tổ chức và hoạt động GQKKHC chưa được toàn diện và triệt để.
Nội dung thứ ba, nghiên cứu việc giải quyết khiếu nại hành chính bằng
thủ tục hành chính. Có thể kể ra đây các công trình tiêu biểu như:
- Thủ tục hành chính - lý luận và thực tiễn, Nguyễn Văn Thâm, Võ Kim
Sơn, Nxb Chính trị Quốc gia, 2002;
- Thủ tục hành chính trong lĩnh vực thực hiện quyền con người ở Việt
Nam hiện nay, Lê Hồng Sơn, Luận án Tiến sỹ luật học, Viện Nhà nước và Pháp
luật, 2004;
- Cơ chế giải quyết khiếu nại - thực trạng và giải pháp, Viện nghiên cứu chính
sách pháp luật và phát triển, Hoàng Ngọc Giao, Nxb Công an nhân dân, 2009;
- Giải quyết khiếu nại, tố cáo, Nguyễn Đức Giao (Chủ biên), Nguyễn Văn
Hoan, Nguyễn Đắc Bình, Bộ Tư pháp, 2000;
- Đổi mới cơ chế giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở nước ta
hiện nay, Bùi Xuân Đức, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 5/2008;
- Giáo trình thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo, Trường Đại học Luật
Hà Nội, Trần Minh Hương (Chủ biên), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2009;
- Khiếu nại và giải quyết khiếu nại dưới góc nhìn dân chủ, Bùi Thị Đào,
Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 11/2008;

- Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, khiếu kiện hành chính đáp ứng nhu
cầu hội nhập, Trường Đại học Luật Hà Nội, Khoa hành chính nhà nước, Trung
tâm nghiên cứu pháp luật về tổ chức bộ máy nhà nước, Hà Nội, 2007;
- Cải cách thủ tục hành chính thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân hiện
nay, TS. Vũ Thư và ThS. Lê Hồng Sơn, Nxb Lao động, Hà Nội, 2000;…
Ở các mức độ khác nhau, các công trình trên đã nêu lên thực trạng của
việc khiếu nại các QĐHC, HVHC ở Việt Nam trong thời gian gần đây. Đánh
giá được thực trạng pháp luật cũng như thực tiễn giải quyết khiếu nại của các
cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền. Từ đó đề ra các giải pháp nhằm
hoàn thiện thủ tục, cơ chế giải quyết khiếu nại bằng con đường hành chính.


14

Giải quyết khiếu nại đã được các nhà khoa học nghiên cứu ở các phương diện
khác nhau. Một là, nghiên cứu giải quyết khiếu nại với tư cách là một nội dung
của hoạt động quản lý trong đó có khá nhiều công trình gắn việc giải quyết
khiếu nại hành chính trong tổng thể công cuộc cải cách hành chính ở Việt Nam
hiện nay. Hai là, nghiên cứu độc lập vấn đề giải quyết khiếu nại như một loại
thủ tục hành chính hoặc nghiên cứu một khía cạnh nào đó của thủ tục giải
quyết khiếu nại hành chính. Khiếu nại là sự phản ứng của cá nhân, tổ chức đối
với hoạt động quản lý hành chính của cơ quan hành chính các cấp. Giải quyết
khiếu nại là nhiệm vụ của các cơ quan này. Song thực tiễn Việt Nam và trên thế
giới cho thấy, giải quyết khiếu nại hành chính bằng thủ tục hành chính chỉ là
một trong nhiều cơ chế giải quyết. Giải quyết khiếu nại bằng con đường hành
chính vẫn bộc lộ những hạn chế nhất định về tính khép kín, tính khách quan, vô
tư khi cơ quan giải quyết khiếu nại cũng chính là cơ quan bị khiếu nại hoặc cấp
trên của cơ quan bị khiếu nại. Điều này, không chỉ được chứng minh trên cơ sở
lý luận mà còn có thể chứng minh bằng thực tiễn giải quyết khiếu nại của cơ
quan hành chính nhà nước vẫn còn nhiều yếu kém, sự phản ứng của người dân

đối với các quyết định giải quyết khiếu nại. Mặc dù các công trình trên đã chỉ
ra ở các khía cạnh khác nhau nhưng chưa chỉ ra toàn diện, đầy đủ và thuyết
phục những hạn chế của việc giải quyết khiếu nại bằng con đường hành chính.
Hoặc có chỉ ra nhưng chưa cho thấy bên cạnh việc giải quyết khiếu nại bằng
con đường hành chính còn có một phương thức khác khá hữu hiệu đó là
phương thức GQKKHC tại Tòa án.
Nội dung thứ tư, nghiên cứu việc GQKKHC tức là giải quyết các tranh
chấp giữa cơ quan hành chính nhà nước và công dân tại Tòa án khi có QĐHC,
HVHC bị cho là trái pháp luật xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của công
dân. Ở cấp độ này có các công trình nghiên cứu tiêu biểu sau đây:
- Một số khía cạnh của việc nâng cao hiệu suất hoạt động của Toà hành
chính trong việc giải quyết các khiếu kiện hành chính, TS. Vũ Thư, Tạp chí


15

Nhà nước và pháp luật, số 8/2003;
- Một số vấn đề về đổi mới cơ chế GQKKHC ở Việt Nam, TS. Nguyễn
Văn Thanh, LG. Đinh Văn Minh, Nxb Tư pháp, 2004;
- Thẩm quyền xét xử khiếu kiện hành chính của Toà án, sự bảo đảm công
lý trong quan hệ giữa Nhà nước và công dân, Nguyễn Thanh Bình, Nxb Tư
pháp, Hà Nội, 2009;
- Giáo trình LTTHC Việt Nam, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hoàng Văn
Sao, Nguyễn Phúc Thành (Chủ biên), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2009;
- So sánh PLTTGQCVAHC đã được sửa đổi, bổ sung năm 1998 và
PLTTGQCVAHC đã được sửa đổi, bổ sung năm 2006, Toà án nhân dân tối
cao, Viện Khoa học xét xử, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2006;
- Tiền tố tụng hành chính - Thủ tục bắt buộc trước khi khởi kiện hành
chính, Ths. Nguyễn Thị Thuỷ, Tạp chí Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội,
số 10/2007;

- Từ thực tiễn 12 năm thực hiện PLTTGQCVAHC, Hoàng Minh, Tạp chí
Kiểm sát, số 19/2009;
- Sự cần thiết hoàn thiện pháp luật tố tụng hành chính trong giai đoạn hiện
nay, Ngô Văn Nhạc, Tạp chí Toà án nhân dân, số 1/2009;
- QĐHC, HVHC - đối tượng xét xử của Tòa án, TS. Phạm Hồng Thái,
Nxb Tổng hợp, Đồng Nai, 2001;
- Các mô hình tài phán hành chính và kinh nghiệm cho Việt Nam, PGS.
TS. Vũ Thư, trong sách Tài phán hành chính trong bối cảnh xây dựng Nhà
nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay, PGS. TS. Nguyễn
Như Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị Việt Hương (đồng chủ biên), Nxb Khoa
học xã hội, Hà Nội, 2010;
- Vấn đề đổi mới hệ thống cơ quan tài phán hành chính ở Việt Nam hiện
nay, Nguyễn Cửu Việt, trong sách Tài phán hành chính trong bối cảnh xây
dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay, PGS.


16

TS. Nguyễn Như Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị Việt Hương (đồng chủ biên),
Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2010;
- Thực trạng và yêu cầu kiện toàn đội ngũ Thẩm phán hành chính ở Việt
Nam hiện nay, Nguyễn Văn Cương, Nguyễn Hữu Xương, trong sách Tài phán
hành chính trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế
ở Việt Nam hiện nay, PGS. TS. Nguyễn Như Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị
Việt Hương (đồng chủ biên), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2010;
- Thủ tục tố tụng hành chính Việt Nam hiện nay, Đỗ Khắc Tuấn, trong sách
Tài phán hành chính trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập
quốc tế ở Việt Nam hiện nay, PGS. TS. Nguyễn Như Phát và PGS. TS. Nguyễn
Thị Việt Hương (đồng chủ biên), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2010;
- Hoạt động xét xử tranh chấp hành chính trong hệ thống Tòa án Việt Nam:

Những vướng mắc và kiến nghị, Nguyễn Thị Hoàng Bạch Yến, trong sách Tài
phán hành chính trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc
tế ở Việt Nam hiện nay, PGS. TS. Nguyễn Như Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị
Việt Hương (đồng chủ biên), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2010;
- Thực trạng và những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao vai trò tài phán
hành chính của TAND, Nguyễn Cảnh Hợp, trong sách Tài phán hành chính
trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt
Nam hiện nay, PGS. TS. Nguyễn Như Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị Việt
Hương (đồng chủ biên), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2010;
- Nhà nước pháp quyền, bảo vệ quyền con người và tài phán hành chính,
PGS. TS. Nguyễn Như Phát, trong sách Tài phán hành chính trong bối cảnh
xây dựng Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay,
PGS. TS. Nguyễn Như Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị Việt Hương (đồng chủ
biên), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 2010;
- Quá trình hình thành và phát triển tài phán hành chính ở nước ta, Trần
Thị Hiền, trong sách Tài phán hành chính trong bối cảnh xây dựng Nhà nước


17

pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay, PGS. TS. Nguyễn Như
Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị Việt Hương (đồng chủ biên), Nxb Khoa học xã
hội, Hà Nội, 2010;
- Cơ chế GQKKHC ở Việt Nam hiện nay: Khả năng và sự lựa chọn,
Trương Đắc Linh, trong sách Tài phán hành chính trong bối cảnh xây dựng
Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay, PGS. TS.
Nguyễn Như Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị Việt Hương (đồng chủ biên), Nxb
Khoa học xã hội, Hà Nội, 2010;
- Tài phán hành chính ở Việt Nam: Thực trạng và nhu cầu đổi mới, Đinh
Văn Minh, trong sách Tài phán hành chính trong bối cảnh xây dựng Nhà nước

pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay, PGS. TS. Nguyễn Như
Phát và PGS. TS. Nguyễn Thị Việt Hương (đồng chủ biên), Nxb Khoa học xã
hội, Hà Nội, 2010;
- Sự hình thành và phát triển của tư pháp hành chính ở nước ta, PGS. TS.
Vũ Thư, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 10/2005;
- Cơ chế bảo đảm thi hành phán quyết của Tòa án theo quy định của
LTTHC, Đặng Thanh Sơn, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số chuyên đề:
LTTHC, 2011;
- Bàn về một số đổi mới cơ chế GQKKHC tại Việt Nam hiện nay, Nguyễn
Thắng Lợi, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số chuyên đề: LTTHC, 2011.
Cơ chế giải quyết các tranh chấp hành chính tại Tòa án đã xuất hiện ở nước
ta từ năm 1995 với việc thành lập Tòa hành chính trong TAND và năm 1996 với
việc ban hành PLTTGQCVAHC. Vấn đề giải quyết tranh chấp hành chính bằng
tố tụng hành chính đã thu hút sự quan tâm của khoa học pháp lý. Từ việc nghiên
cứu cơ sở lý luận của khiếu kiện hành chính, GQKKHC, các công trình nghiên
cứu về cơ chế GQKKHC đã đưa ra khái niệm, đặc điểm của “khiếu kiện hành
chính”, “tài phán hành chính”,… để phân biệt nó với khái niệm liền kề là “khiếu
nại hành chính” và “giải quyết khiếu nại hành chính”. Các công trình nghiên cứu


18

này đã đánh giá và chỉ ra những bất cập của cơ chế, pháp luật về giải quyết khiếu
nại hành chính bằng con đường hành chính và chứng minh nó bằng thực tiễn giải
quyết khiếu nại ở Việt Nam. Trên cơ sở đó khẳng định việc giải quyết các tranh
chấp hành chính bằng con đường Tòa án thông qua thủ tục khiếu kiện hành
chính là hoàn toàn phù hợp và là cơ chế hữu hiệu để người dân bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của mình trước sự xâm phạm của các QĐHC, HVHC. Bên cạnh
đó, các công trình này cũng đã phân tích thực trạng pháp luật, thực tế hoạt động
GQKKHC tại Tòa hành chính ở Việt Nam từ khi ra đời đến nay. Những kết quả

nghiên cứu đó đã đóng góp quan trọng về mặt lý luận, tạo cơ sở cho việc tiếp tục
hoàn thiện pháp luật, cơ chế GQKKHC.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn mà các công trình
này chưa lý giải một cách thuyết phục. Chẳng hạn, trong bối cảnh hiện nay, cơ
chế giải quyết khiếu nại bằng thủ tục hành chính tuy còn nhiều bất cập nhưng
sự tồn tại của nó vẫn còn cần thiết dưới góc độ nào đó. Ngược lại, việc
GQKKHC về lý thuyết là cần thiết nhưng đâu là đặc điểm của GQKKHC ở
Việt Nam. Hiện nay, chúng ta đang xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân và tiến hành cải cách tư pháp.
Bối cảnh này đã đặt ra những yêu cầu như thế nào đối với GQKKHC. LTTHC
mới được ban hành và có hiệu lực đã khắc phục được nhiều hạn chế trong pháp
luật tố tụng hành chính trước đây nhưng LTTHC cũng đặt ra vấn đề gì cần tiếp
tục được hoàn thiện. Bên cạnh đó, hiệu quả hoạt động của Tòa hành chính chưa
cao, vẫn còn nhiều hạn chế cần được lý giải thuyết phục ở cả ba phương diện:
lý luận, thực tiễn và pháp luật.
Nội dung thứ năm, nghiên cứu sự kết hợp giữa việc giải quyết khiếu nại
hành chính bằng con đường hành chính và việc GQKKHC bằng con đường Tòa
án. Có thể kể một số công trình tiêu biểu sau đây:
- Luật Hành chính Việt Nam, Trần Minh Hương, Nxb Công an nhân dân,
Hà Nội, 2007;