Phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải

Phân tích bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải
Mở bài: Mùa xuân thường đem lại cho con người niềm vui và sức
sống , muôn loài như căng tràn nhựa sống. Vì thế mà mùa xuân đã
trở thành nguồn cảm hứng cho các thi nhân. Thanh Hải - một nhà thơ
xứ huế cũng cảm nhận được tình yêu cuộc sống thiết tha khi mùa
xuân về và tác giả đã gửi gắm tình yêu đó qua bài thơ " Mùa xuân
nho nhỏ". Bài thơ được viết trong những ngày tác giả lâm bệnh nặng.
Nhưng ta vẫn thấy tình yêu đời , ước nguyện sống có ích cho đời của
nhà thơ được bộc lộ ở tác phẩm:
" Mọc giữa dòng sông xanh
....
Nhịp phách tiền đất huế"
Luận điểm 1a: Với nhịp thơ vui tươi, rộn rã, thi phẩm "MXNN" đã
đem đến cho người đọc bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, đầy sức
sống. Ngay ở khổ thơ thứ nhất, Thanh hải đã vẽ nên một mùa xuân
của xứ Huế đầy thơ mộng:
"Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc"
Hai câu thơ đầu đã mở ra một không gian mùa xuân thoáng đãng,
rộng lớn. Sau một mùa đông băng giá, vạn vật bắt đầu bước vào mùa
xuân với tất cả niềm đam mê và sức sống. Nhà thơ đã sử dụng phép
liệt kê qua hai hình ảnh " dòng sông xanh, bông hoa tím biếc" để vẽ
nên bức tranh xuân rất đặc trưng của xứ Huế. Trước mắt người đọc
như hiện ra dòng sông Hương trong xanh phẳng lặng. Mặt nước trong
như gươm đó chỉ duy nhất một bông hoa lục bình với sắc tím biếc
đang vươn lên. Phép đảo ngữ được thể hiện ở động từ "mọc" cho
thấy một mùa xuân rạo rực, bao nhiêu nhựa sống "nằm ngủ" trong
ngày đông giá rét giờ đây vươn mình tỏa sắc để đón chào mùa xuân.
Trong thơ ca, ta vẫn thấy những sắc màu quen thuộc của mùa xuân
đất nước như:
" đêm hôm qua xuân nói những gì?

Mà sáng nay hoa hồng đều chớm nở
Những cành đào mở môi trong gió
Cúc ngả tròn trên lối nhỏ xuân đi"
Nhưng bức ranh mùa xuân của Thanh Hải không sử dụng những gam
màu nóng quen thuộc mà lại là hai gam màu lạnh "xanh, tím biếc".Vậy


mà bức tranh xuân không hề buồn bã mà ngược lại duyê dáng, thơ
mộng, đầy sức sống mang vẻ đẹp rất riêng của quê hương xứ Huế.
Luận điểm 1b: Bức tranh xuân sẽ trở nên đẹp hơn, hài hòa hơn khi
có tiếng hót của những chú chim:
"ơi con chim chiền chiện
hót chi mà vang trời"
Thường thì mùa xuân luôn có hình ảnh của đàn chim én bay về.
Nguyễn Du cũng từng viết "ngày xuân con én đưa thoi". Nhưng Thanh
Hải lại chọn loài chim chiền chiện - loài chim báo hiệu mùa xuân của
xứ Huế, để cất lên tiếng hót chào mùa xuân. Tiếng hót ấy, giọng ca ấy
lảnh lót đến "vang trời" khiến cho nhà thơ phải ngỡ ngàng thốt lên qua
các từ cảm thán "ơi...chi mà". Tác giả bất ngờ vì chú chim nhỏ bé lại
có thể cất cao tiếng hót đón chào mùa xuân. Phải chăng từ cảm thán
trên cũng là một lời trách yêu sao chú chim chiền chiện lại hót hay, hót
vang đến như vậy.
Luận điểm 1c: Trước bức tranh tươi tắn và rộn rã của mùa xuân
đất trời, Thanh Hải đã thể hiện tình yêu của mình với cuộc sống:
" Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng"
Giọt long lanh ở câu thơ trên phải chăng là giọt sương vào buổi sớm
mai bỗng bừng tỉnh trước tiếng hót của chim chiền chiện hay đây là
giọt mưa xuân, giọt nắng xuân đang lấp lánh trên cành lá. Nhà thơ sử
dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác để miêu tả một cách cụ

thể hơn tiếng hót của chim chiền chiện. Tác giả nghe âm thanh bằng
thính giác rồi cảm nhận âm thanh đó bằng xúc giác khi đưa lấy đôi
bàn tay để hứng lấy từng giọt âm thanh rơi.đặc biệt hơn nữa, điệp
ngữ "tôi" lặp lại hai lần đã thể hiện niềm say sưa ngây ngất của nhà
thơ trước khung cảnh mùa xuân tươi đẹp, tưng bừng rộn rã. Thanh
Hải như muốn bước vào trong bức tranh xuân đó để tận hưởng từng
khoảnh khắc của mùa xuân.
Luận điểm 2a: Nếu khổ thơ thứ nhất vẽ nên bức tranh xuân của
thiên nhiên đất trời thì ở khổ thơ thứ hai là mùa xuân của đất nước:
"Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ"


Giọng thơ trở nên vui tươi, rộn rã qua điệp ngữ mùa xuân. Ta như
thấy sự tưng bừng, hối hả của tất cả mọi người khi bước vào mùa
xuân của đất nước. để làm nên một mùa xuân tươi đẹp cho quê
hương, nhà thơ chọn hai hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng đó là"
người cầm súng, người ra đồng". Họ mang một trách nhiệm nặng nề
đối với đất nước. Những người lính ngày đêm gìn giữ bảo vệ quê
hương, người nông dân vất vả một nắng hai sương tạo ra thành quả
xây dựng đất nước. Nhà thơ đã sử dụng ẩn dụ qua từ "lộc" để nói lên
những đóng góp của họ cho đất nước mình. Lộc trên vai, trên lưng
của anh lính không chỉ là cành lá ngụy trang mà đó còn là những bình
an, ưự do và độc lập mà nuười lính đem lại cho đất nước. Tác giả
cũng chúc cho họ vững ý chí, chắc tay súng để hoàn thành nhêệm vụ
của mình. Còn đối với người nông dân "lộc" không chỉ là mầm mạ non
xanh mơn mởn trên những cánh đồngmà đó còn là nuững mùa màng
bội thu mà người nông dân đóng góp cho đất nước đem lại sự ấm no

thịnh vượg cho dân tộc mình
Luận điểm 2b: Ta như nghe mùa xuân đang về trên khắp quê hương
đất nước mình.
" Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao"
điệp ngữ " tất cả như " nghe sao thúc giục lòng người. Cả đất nước
đang bước vào mùa xuân mới với bao hối hả xôn xao. Ta như thấy
dáng vẻ gấp gáp, ta đang nghe âm thanh của người người nhà nhà
đang vẫy gọi cùng nhau làm nên mùa xuân cho đất nước. Dấu chấm
lửng ở cuối đoạn thơ như muốn nói mùa xuân của đất nước sẽ
trường tồn và bất tận.
Luận điểm 3a: đến khổ thơ thứ ba giọng thơ đột ngột biến đổi nghe
trầm lắng và suy tư.
" đất nước bốn ngàn năm
vất vả và gian lao"
Nhìn lại chặng đường đã qua của dân tộc ta với bốn ngàn năm dựng
nước và giữ nước. Nhà thơ đút kết qua hai tính từ ngắn gọn " vất vả,
gian lao". Có những lúc ta đi qua những trang sử bi thương cũng có
lúc là những trang sử hào hùng. Nhưng nỗi vất vả và gian lao tựa như
một đôi quang gánh trĩu nặng trên đôi vai của dân tộc ta. Tất cả
những thử thách đó đất nước ta đều vượt qua hết.


Luận điểm 3b: Chính vì thế mà nhà thơ tin tưởng và hi vọng vào một
tương lai tốt đẹp ở phía trước.
" đất nước như vì sao
cứ đi lên phía trước"
Phép so sánh đất nước như vì sao thể hiện niềm tin và hi vọng của
nhà thơ về một dân tộc Việt Nam sẽ tỏa sáng như tinh tú trên bầu trời,
như mong ước của Bác Hồ " sánh vai cùg các cường quốc năm châu"

Từ niềm tin và hi vọng đó dân tộc VN sẽ có động lực và sức mạnh để
bước qua khó khăn. Phó từ " cứ " thể hiện ý chí kiên cường mạnh mẽ
của dân tộc ta trong lao động và chiến đấu. Nhà thơ Tố Hữu từng viết
trong đoạn thơ:
" Một dân tộc hai bàn tay trắng
đồng tâm là chiến thắng thành công
Dân ta gan dạ anh hùng
Trẻ làm đuốc sống, già xông lửa đồn"
Luận điểm 4a: để làm nên mùa xuân của đất nước, cần lắm đến sự
đóng góp của mỗi cá nhân và nhà thơ đã thể hiện ước nguyện của
mình qua khổ thơ thứ 4:
"Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa"
điệp ngữ "ta làm" như khẳng định nguyện ước chân thành tha thiết
của tác giả được sống có ích cho cuộc đời. Nếu mùa xuân của đất
trời tươi đẹp khiến Thanh Hải phải thốt lên "tôi đưa tay tôi hứng" thì ở
đoạn thơ thứ 4 nhà thơ thay đại từ "tôi" bằng ta. điều đó có nghĩa là
tác giả muốn hướng đến cộng đồng, mọi người nguyện ước sống
cống hiến cho đời. Một nét đặc sắc về nghệ thuật nữa đó chính là
phép điệp cấu trúc. Mùa xuân của xứ Huế được làm nên từ "bông hoa
tím biếc" và tiếng chim chiền chiện thì làm nên mùa xuân cho đất
nước. Thanh Hải cũng chọn hai biểu tượng đó "con chim hót, một
cành hoa". Ta thấy một sự nhỏ bé, ít ỏi vô cùng qua hai hình ảnh trên.
Nhưng có lẽ tác giả muốn nhắn nhủ dù ít ỏi nhỏ bé nhưng phải như
bông hoa lục bình vươn sắc tím biếc, như chú chim chiền chiện hót
vang trời. Hãy sống hết mình cho mùa xuân của dân tộc. Mỗi cái tôi
nhỏ bé sẽ làm nên cái ta vĩ đại.
"Một ngôi sao chẳng sáng đêm
Một bông lúa chín chẳng nên mùa vàng
Một người đâu phải nhân gian

Sống chăng một đốm lửa tàn mà thôi."
Luận điểm 4b: Từ nguyện ước sống có ích cho đời, nhà thơ muốn
làm nên bản ca xuân của đất nước.
"Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến."
Từ "ta làm" rồi đến "ta nhập", nhà thơ thể hiện sự cống hiến hết mình
với cuộc đời. Trong bản hòa ca mùa xuân của đất nước. Thanh Hải
chỉ xin làm "một nốt trầm". Bao giờ nốt bổng cũng đem lại sự chú ý
cho người nghe còn nốt trầm lại rất âm thầm lặng lẽ. Với nguyện ước
đó ta thấy sự chân thành, giản dị, khiêm nhường của tác giả. Dù chỉ là
chút đóng góp nhỏ bé thầm lặng nhưng phải luôn có ích. Nghĩa là nốt
trầm ấy phải làm rung động trái tim người nghe.
Luận điểm 5a: Nguyện ước sống cống hiến cho đời tiếp tục được
nhà thơ thể hiện ở khổ 5.
"Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời"
Nhan đề bài thơ được lặp lại ở khổ thứ 5 nhưng tác giả thêm phụ ngữ
một ở phía trước. điều đó càng khẳng định mỗi cá nhân trong cộng
đồng hãy sống đẹp như mùa xuân của đất nước và nhà thơ đã chọn
cách đóng góp "lặng lẽ dâng cho đời".đó là sự nâng niu, trân trọng
những thành quả tốt đẹp dâng tặng cho đất nước.
Luận điểm 5b: Tác giả khẳng định con người ở độ tuổi nào cũng đều
có thể sống đẹp và sống có ích.
"Dù là tuổi 20
Dù là khi tóc bạc"
điệp ngữ "dù là" khẳng định một điều chắc chắn về sự đóng góp của
mỗi người cho đất nước. Tuổi 20 tượng trưng cho tuổi trẻ với biết bao
hoài bão, khát vọng và nhiệt huyết. "Tóc bạc" tượng trưng cho tuổi

già, những con người đã đi qua bên kia sườn dốc, trải qua những
sóng gió của cuộc đời, đút kết được nhiều kinh nghiệm quý báu. Tuổi
tóc bạc sẽ là điểm tựa cho tuổi 20 đư con thuyền đất nước ra đại
dương. Với 2 hình ảnh tượng trưng đó một lần nữa nhà thơ khẳng
định ở tuổi nào con người cũng có thể sống đẹp và tận hiến cho đất
nước đến trọn đời. Như Tố Hữu viết:
" Xin tạm biệt đời yêu quý nhất
Còn mấy vần thơ một nắm tro


Thơ gởi bạn đời tro gởi đất
Sống là cho và chết cũng là cho"
Luận điểm 6: đóng lại bài thơ là khúc ca mùa xuân của xứ Huế.
"Mùa xuân - ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế."
Nhà thơ đã chọn làn điệu dân ca Huế để cất lên tiếng hát sau mê.
Khúc "Nam ai, Nam bình" cùng với "nhịp phách tiền" l2 hình ảnh, âm
thanh mang nét đặc trưng của xứ Huế, tiêu biểu như "bông hoa tím"
và 'chim chiền chiện".Thật là một kết cấu chặt chẽ hoàn chỉnh cho mở
đầu và kết thúc bài thơ. điệp ngữ "nước non ngàn dặm" đã bộc lộ
niềm tin yêu mãnh liệt, tự hào về quê hương đất nước. Những giá trị
văn hóa tốt đẹp của xứ Huế hòa cùng truyền thống văn hiến của dân
tộc. Nhà thơ muốn khẳng định sự trường tồn đó và tin tưởng khúc ca
xuân trên quê ương ông hòa cùng khúc ca của đất nước để có một
mùa xuân tươi đẹp. Người đọc cảm phục một tâm hồn, một cách
sống đẹp của nhà thơ - người sắp ra đi mãi mãi nhưng niềm tin yêu
vào cuộc sống và ước nguyện sống cống hiến, khiến trái tim ta xao

xuyến.
Kết bài: Với thể thơ 5 chữ, nhịp thơ vui tươi, giọng thơ sôi nổi kết hợp
cùng các biện pháp nghệ thuật đặc sắc: liệt kê, điệp ngữ, so sánh, ẩn
dụ,...Bài thơ không chỉ thể hiện ngyện ước chân thành tha thiết của
Thanh Hải được sống đẹp và có ích cho đời mà còn ca ngợi mùa
xuân của thiên nhiên, đất nước. Ming rằng mỗi chúng ta hãy đóng góp
một chút sức mình để làm nên mùa xuân lớn cho đất nước, như lời
thơ của Tố Hữu:
"Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho, chết cũng là cho"