BÀI GIẢNG 34 BÁN HÀNG ĐA CẤP

BÁN HÀNG ĐA CẤP
Multi – Level Marketing
PGS.TS Trần Đáng
Chủ tịch Hiệp hội TPCN Việt Nam

www.trungtamtinhoc.edu.vn


Nội dung:
Phần I: Đại cương
Phần II: Những vấn đề cơ bản của bán hàng đa cấp (Nghị định 42/2014/NĐ-CP)
Phần III: Phân biệt bán hàng đa cấp chân chính và bất chính

www.trungtamtinhoc.edu.vn


Phần I: Đại cương
Tên gọi:
• Bán hàng đa cấp

• Kinh doanh theo mạng
• Multi – Level Marketing
• Nétwork Marketing

www.trungtamtinhoc.edu.vn


I. ĐỊNH NGHĨA:
+ Định nghĩa: (Theo Luật cạnh tranh: Luật số
27/2004/QH-11)
Bán hàng đa cấp là phương thức tiếp thị để bán

lẻ hàng hóa đáp ứng các điều kiện sau đây:
1.
2.

3.

Việc tiếp thị để bán lẻ hàng hóa được thực hiện
thông quan mạng lưới người tham gia bán hàng đa
cấp gồm nhiều cấp, nhiều nhánh khác nhau.
Hàng hóa được người tham gia bán hàng đa cấp
tiếp thị trực tiếp cho người tiêu dùng tại nơi ở, nơi
làm việc của người tiêu dùng hoặc địa điểm khác
không phải là địa điểm bán lẻ thường xuyên của
doanh nghiệp hoặc của người tham gia.
Người tham gia bán hàng đa cấp được hưởng tiền
hoa hồng, tiền thưởng hoặc lợi ích kinh tế khác từ
kết quả tiếp thị bán hàng của mình và của người
tham gia bán hàng đa cấp cấp dưới trong mạng
lưới do mình tổ chức và mạng lưới đó được doanh
nghiệp bán hàng đa cấp chấp thuận.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


+ Định nghĩa theo Nghị định 42/2014/NĐ-CP
1. Kinh doanh theo phương thức đa cấp (Bán hàng đa
cấp):
(1) Hình thức kinh doanh thông qua mạng lưới người
tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh khác nhau.
(2) Người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền

thưởng và các lợi ích kinh tế từ hoạt động kinh
doanh của mình và của mạng lưới do mình xây
dựng.
2. Doanh nghiệp bán hàng đa cấp: Doanh nghiệp tiến
hành hoạt động kinh doanh bán lẻ theo phương
thức đa cấp.
3. Người tham gia bán hàng đa cấp: Người giao kết
hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp với doanh
nghiệp bán hàng đa cấp.
4. Kinh doanh theo mô hình kim tự tháp: (Bất chính) là
kinh doanh theo phương thức đa cấp, trong đó thu
nhập của người tham gia xuất phát từ:
Tuyển dụng người tham gia mới
Gia hạn hợp đồng của người đã tham gia
Tiền đặt cọc hoặc khoản đầu tư của người tham
gia trong mạng lưới.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


B¸n hµng ®a cÊp
GiÊy §¨ng ký tæ chøc
b¸n hµng ®a cÊp
Doanh nghiÖp
Hîp ®ång

Quy t¾c ho¹t ®éng

Ngêi tham gia

2

2

1

1

1
2

2

2

2

2

2

2

..................................................................................
www.trungtamtinhoc.edu.vn


S¬ ®å M« h×nh b¸n hµng ®a cÊp:

CÊp 1: 1

CÊp 2: 6
CÊp 3: 36
CÊp 4: 216
CÊp 5: 1.296
CÊp 6: 7.776
CÊp 7: 46.656
CÊp 8: 279.936
CÊp 9: 1.679.616
www.trungtamtinhoc.edu.vn


II. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN
+ Kinh doanh đa cấp gắn liền với tên tuổi nhà
hóa học Mỹ Karl Renborg (1887-1973)
+ Karl Renborg có 20 năm sống ở Trung Quốc và
làm việc tại nhiều công ty.
+ Những năm 1920-1930, ông bị chính quyền
Tưởng Giới Thạch bắt giam cùng với những
người nước ngoài khác. Trong nhà tù, điều
kiện sống rất thiếu thốn. Renborg đã cạo rỉ
sắt từ các đinh rỉ, trộn với rau cỏ và bổ sung
vào khẩu phần ăn của tù nhân. Kết quả là ông
và một số bạn tù đã ăn thức ăn bổ sung trên
có sức đề kháng tốt hơn, sống sót được
ngày được trở về quê hương.
+ Năm 1927, Karl Renborg về Mỹ và bắt đầu chế
biến các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng từ
cỏ linh lăng, thảo dược giàu vitamin, chất
khoáng. Lúc đầu, ông đề nghị những người
quen dùng thử sản phẩm nhưng không ai

muốn mình làm vật thí nghiệm. Ông hiểu ra
rằng: chẳng ai chịu đánh giá tốt những thứ
cho không.
www.trungtamtinhoc.edu.vn


+ Karl Benborg đề nghị các bạn của ông giới
thiệu các sản phẩm cho người quen của họ.
Người quen của họ mua sản phẩm ông sẽ
trả hoa hồng không chỉ cho lượng sản phẩm
do các bạn của ông bán được mà cho cả
lượng SP được bán ra bởi những người do
bạn ông vận động. Kết quả là doanh thu bán
hàng của ông tăng vượt quá sức tưởng
tượng.
+ Năm 1934 ông thành lập Công ty Vitamin
California với phương thức : “Truyền khẩu
và bội tăng”, ngay sau năm đầu tiên, doanh
số đã đạt 7.000.000 USD mà không hề mất
một đồng quảng cáo nào. Sự độc đáo ở chỗ
tiết kiệm được chi phí quảng cáo và các
khâu trung gian (đại lý, bán lẻ, kho bãi …)

www.trungtamtinhoc.edu.vn


+ Cuối năm 1939 đầu năm 1940, Renborg đổi tên công ty
thành Nutrilte Products. Phương pháp phân phối hàng
của Renborg chính là khởi điểm của kinh doanh mạng. Ở
đây ông mới chỉ áp dụng một tầng. Năm 1940 được coi là

khởi đầu của kinh doanh đa cấp và Karl Renbor được coi
là ông tổ của ngành kinh doanh này.
+ Từ hiệu quả của hệ thống này, hai nhà phân phối xuất sắc
của hệ thống Karl Renborg là: Rich De Vos và Jay Van
Andel tách ra lập công ty riêng là American Way
Corporation (viết tắt là Amway) năm 1959. Amway ra đời
làm cho mọi người mơ về giấc mơ của người Mỹ.
+ Đầu thập niên 1970 xuất hiện sự chỉ trích từ nhiều phía đối
với bán hàng đa cấp. Năm 1975, trong Hội đồng liên bang
Hoa Kỳ có những người phản đối kinh doanh đa cấp quy
kết nó với cái gọi là “Hình tháp ảo” – một hình thức kinh
doanh bất hợp pháp. Công ty Amway phải theo hầu Tòa 4
năm liền (1975-1979) Cuối năm 1979, Tòa an Thương mại
liên ban Hoa Kỳ công nhận phương pháp kinh doanh của
Amway không phải là “Hình tháp ảo” và được chấp nhận
về mặt luật pháp. Từ đó Bộ Luật đầu tiên về kinh doanh
đa cấp ra đời ở Mỹ.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


+ Giai đoạn 1940-1979 ở Mỹ có
30 Công ty Bán hàng đa cấp,
đây là giai đoạn hình thành và
khẳng định hệ thống bán hàng
đa cấp. Gọi là: Làn sóng thứ
nhất.
+ Giai đoạn 1979-1990: là giai
đoạn bùng nổ của kinh doanh
theo mạng gọi là Làn sóng thứ

hai. Amway thắng kiện, đó là
tiếng vang lớn, hệ thống bán
hàng đa cấp bước sang một
trang mới và lan tỏa khắp thế
giới.
www.trungtamtinhoc.edu.vn


+ Giai đoạn 1990 đến nay, gọi là Làn
sóng thứ ba. Với sự tiến bộ của
công nghệ thông tin, các nhà phân
phối có thể đơn giản hóa công việc
của mình nhờ điện thoại di động,
Internet, E-mail … Họ không cần
phải là những nhà hùng biện và đi
lại như con thoi giữa các mạng lưới.
Bất kỳ ai cũng có thể sử dụng thời
gian nhãn rỗi để tham gia và làm
việc ở bất kỳ đâu. Hiện có khoảng
200.000.000 nhà phân phối đa cấp ở
125 quốc gia với 25.000 mặt hàng.
Nhiều nước đã ban hành luật về bán
hàng đa cấp.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


+ Ở Việt Nam: Bán hàng đa cấp du nhập vào Việt Nam
từ cuối 1999 đầu năm 2000, lúc đầu được phát triển
ở Tp.Hồ Chí Minh và Hà Nội. Đến năm 2005, có

khoảng 12 Công ty bán hàng đa cấp, mặt hàng chủ
yếu là TPCN, hàng tiêu dùng, mỹ phẩm. Giai đoạn
này chưa có quy định pháp luật về bán hàng đa cấp,
sự hiểu biết của xã hội chưa đầy đủ, nên bán hàng
đa cấp bị báo chí và dư luận đả kích tơi tả. Đó là

làn sóng đả kích lần thứ nhất.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


+ Để hòa nhập với Thế giới và
tình hình thực tế tại Việt
Nam, hành lang pháp lý về
bán hàng đa cấp dần được
hình thành:
-

-

Năm 2004, Luật Cạnh tranh (Luật số
27/2004/QH-11), có hiệu lực từ ngày
1.7.2005, có điều khoản quy định về
bán hàng đa cấp.
Năm 2005, Chính phủ ban hành Nghị
định số 110/2005/NĐ-CP ngày 24.8.2005
về Quản lý hoạt động bán hàng đa cấp
cùng với Thông tư số 19/2005/TT-BTM
ngày 8/11/2005 của Bộ Thương mại
Hướng dẫn một số nội dung quy định

của Nghị định 110.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


+ Từ năm 2006 trở đi, bán hàng đa cấp được khẳng định và phát
triển tăng dần. Đến năm 2010, bán hàng đa cấp đã bùng nổ với
63 doanh nghiệp, trong đó có nhiều doanh nghiệp ở Việt Nam,
với hơn 1.000.000 nhà phân phối.
- Tháng 7/2011 xảy ra sự cố Agel Việt Nam với nhiều người đầu
tư tiền tỷ mở hàng loạt mã số để nhanh chóng lên vị trí, mong
kiếm được nhiều tiền hoa hồng, sau đó ôm hàng về bán phá giá
thị trường. Làn sóng công kích lần thứ hai đối với bán
hàng đa cấp bùng lên từ báo giới và dư luận xã hội. Nói tới bán
hàng đa cấp là gắn với cụm từ “Lừa đảo và giá cắt cổ”. Hình
thức bán hàng đa cấp bất chính xuất hiện nhiều hơn. Vì vậy bán
hàng đa cấp ở Việt Nam bị lắng đi và ảnh hưởng phát triển của
các công ty chân chính.
- Theo xu thế chung, bán hàng đa cấp vẫn tiếp tục phát triển.
Năm 2013 đã có 102 doanh nghiệp đăng ký bán hàng đa cấp với
1.200.000 nhà phân phối 7000 mặt hàng ở khắp các tỉnh thành
cả nước, trong đó 90% là TPCN. Doanh thu đạt 6.450 tỷ đồng,
đống thuế: 1.130 tỷ đồng.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


+ Ngày 14.5.2014 Thủ tướng
Chính phủ ban hành Nghị
định số 42/2014/NĐ-CP về

quản lý bán hàng đa cấp, có
hiệu lực từ 1.7.2014, thay
cho Nghị định 110/2005/NĐCP. Bộ Công thương cũng
lại ban hành Thông tư
24/2014/TT-BCT ngày
30.7.2014 Quy định chi tiết
thi hành một số điều của
Nghị định 42.
+ Đến cuối 2014: số DN BHĐC
chỉ còn 60 doanh nghiệp.
www.trungtamtinhoc.edu.vn


Phần II:

Những vấn đề cơ bản của
Bán hàng đa cấp
(Nghị định 42/2014/NĐ-CP)

www.trungtamtinhoc.edu.vn


I. ĐỐI TƯỢNG (HÀNG HÓA) KINH DOANH THEO
PHƯƠNG THỨC ĐA CẤP (Điều 4/NĐ 42)
1. Hàng hóa kinh doanh theo phương thức đa cấp phải đáp ứng
các quy định của pháp luật có liên quan.
2. Những hàng hóa sau không được kinh doanh theo phương
thức đa cấp:
2.1. Hàng hóa thuộc Danh mục hàng hóa cấm kinh doanh, Danh
mục hàng hóa hạn chế kinh doanh, hàng hóa đang bị áp dụng

biện pháp khẩn cấp buộc phải thu hồi, cấm lưu thông hoặc tạm
ngừng lưu thông theo quy định của pháp luật;
2.2. Hàng hóa là thuốc; trang thiết bị y tế; các loại thuốc thú y
(bao gồm cả thuốc thú y thủy sản), thuốc bảo vệ thực vật; hóa
chất, chế phẩm diệt côn trùng, diệt khuẩn dùng trong lĩnh vực
gia dụng và y tế; các loại hóa chất nguy hiểm và sản phẩm có
hóa chất nguy hiểm theo quy định của pháp luật.
3. Mọi loại hình dịch vụ hoặc các loại hình kinh doanh khác không
phải là mua bán hàng hóa, không được tiến hành kinh doanh
theo phương thức đa cấp, trừ trường hợp pháp luật cho phép.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


II. DOANH NGHIỆP BÁN HÀNG ĐA CẤP:
1.

Điều kiện hoạt động bán hàng đa cấp:

(1) Đăng ký với Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ
Công thương)
(2) Có: Giấy đăng ký hoạt động bán hàng đa
cấp do Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công
thương) cấp.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


2. Điều kiện đăng ký hoạt động bán hàng
đa cấp (Điều 7/NĐ 42):

2.1. Là doanh nghiệp được thành lập tại Việt Nam theo quy định của pháp
luật, có đăng ký kinh doanh ngành bán lẻ theo phương thức đa cấp.
2.2. Có vốn pháp định theo quy định: 10 tỷ đồng
2.3. Hàng hóa kinh doanh theo phương thức đa cấp phù hợp với nội dung ghi
trong Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc Giấy chứng nhận đầu
tư.
2.4. Có đủ điều kiện kinh doanh hoặc được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện
kinh doanh theo quy định của pháp luật trong trường hợp kinh doanh
hàng hóa kinh doanh có điều kiện.
2.5. Ký quỹ tại một ngân hàng thương mại hoạt động tại Việt Nam: 5 tỷ đồng.
2.6. Có Quy tắc hoạt động, Chương trình trả thưởng, Chương trình đào tạo
cơ bản không trái quy định của pháp luật.
2.7. Thành viên hợp danh đối với công ty hợp danh, chủ sở hữu doanh
nghiệp tư nhân, thành viên đối với công ty trách nhiệm hữu hạn, cổ đông
sáng lập đối với công ty cổ phần, người đại diện theo pháp luật đối với
công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần phải là những cá nhân
chưa từng giữ một trong các chức vụ nêu trên tại doanh nghiệp bán hàng
đa cấp đã bị thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp
theo quy định.
www.trungtamtinhoc.edu.vn


3. Trách nhiệm của doanh nghiệp
bán hàng đa cấp (Điều 22/NĐ 42)
3.1. Công bố công khai tại trụ sở và cung cấp cho người có dự
định tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp của doanh nghiệp
các tài liệu liên quan tới hoạt động và hàng hóa kinh doanh
theo phương thức đa cấp của doanh nghiệp.
3.2. Thường xuyên giám sát hoạt động của người tham gia bán
hàng đa cấp để bảo đảm người tham gia bán hàng đa cấp thực

hiện đúng Quy tắc hoạt động, Chương trình trả thưởng của
doanh nghiệp.
3.3. Chịu trách nhiệm đối với hoạt động bán hàng đa cấp của
người tham gia bán hàng đa cấp trong những trường hợp sau:
(1) Được thực hiện tại trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện
hoặc địa điểm kinh doanh của doanh nghiệp;
(2) Được thực hiện bên ngoài trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng
đại diện và địa điểm kinh doanh của doanh nghiệp, trừ trường
hợp hoạt động đó không liên quan đến doanh nghiệp.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


3.4. Bảo đảm tính trung thực và độ chính xác của các thông tin
cung cấp cho người tham gia bán hàng đa cấp.
3.5. Bảo đảm chất lượng và các dịch vụ bảo hành, hậu mãi (nếu
có) cho hàng hóa được bán theo phương thức đa cấp.
3.6. Giải quyết các khiếu nại của người tham gia bán hàng đa cấp
và người tiêu dùng.
3.7. Khấu trừ tiền thuế thu nhập cá nhân của người tham gia bán
hàng đa cấp để nộp vào ngân sách nhà nước trước khi chi trả
hoa hồng, tiền thưởng hoặc lợi ích kinh tế khác cho người
tham gia bán hàng đa cấp.
3.8. Quản lý người tham gia bán hàng đa cấp qua hệ thống Thẻ
thành viên theo quy định.
3.9. Thông báo cho người tham gia bán hàng đa cấp những hàng
hóa thuộc diện không được doanh nghiệp mua lại trước khi
người đó tiến hành mua hàng.
3.10. Các trách nhiệm khác theo quy định của pháp luật.

www.trungtamtinhoc.edu.vn


4. Những hành vi bị cấm của
doanh nghiệp bán hàng đa cấp:
(1) Yêu cầu người muốn tham gia bán hàng đa cấp phải đặt cọc
hoặc đóng một khoản tiền nhất định dưới bất kỳ hình thức nào
để được quyền tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp;
(2) Yêu cầu người muốn tham gia bán hàng đa cấp phải mua một
số lượng hàng hóa dưới bất kỳ hình thức nào để được quyền
tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp;
(3) Yêu cầu người tham gia bán hàng đa cấp phải trả thêm một
khoản tiền dưới bất kỳ hình thức nào để được quyền duy trì,
phát triển hoặc mở rộng mạng lưới bán hàng đa cấp của mình;
(4) Hạn chế một cách bất hợp lý quyền phát triển mạng lưới của
người tham gia bán hàng đa cấp dưới bất kỳ hình thức nào;
(5) Cho người tham gia bán hàng đa cấp nhận tiền hoa hồng, tiền
thưởng, lợi ích kinh tế khác từ việc dụ dỗ người khác tham gia
bán hàng đa cấp;
(6) Từ chối chi trả không có lý do chính đáng các khoản hoa
hồng, tiền thưởng hay các lợi ích kinh tế khác mà người tham
gia bán hàng đa cấp có quyền hưởng;
www.trungtamtinhoc.edu.vn


(7) Yêu cầu người tham gia bán hàng đa cấp phải tuyển dụng mới
hoặc gia hạn hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp với một số
lượng nhất định người tham gia bán hàng đa cấp để được
quyền hưởng hoa hồng, tiền thưởng hoặc các lợi ích kinh tế
khác;

(8) Yêu cầu người tham gia hội nghị, hội thảo, khóa đào tạo về
một trong các nội dung quy định phải trả tiền hoặc phí dưới
bất kỳ hình thức nào, trừ chi phí hợp lý để mua tài liệu đào tạo;
(9) Ép buộc người tham gia bán hàng đa cấp phải tham gia các
hội nghị, hội thảo, khóa đào tạo về các nội dung không được
quy định;
(10) Yêu cầu người tham gia hội nghị, hội thảo, khóa đào tạo về
các nội dung không được quy định phải trả tiền hoặc phí cao
hơn mức chi phí hợp lý để thực hiện hoạt động đó;
(11) Thu phí cấp, đổi thẻ thành viên theo quy định;
(12) Không cam kết cho người tham gia bán hàng đa cấp trả lại
hàng hóa và nhận lại khoản tiền đã chuyển cho doanh nghiệp
theo quy định;
www.trungtamtinhoc.edu.vn


(13) Cản trở người tham gia bán hàng đa cấp trả lại hàng hóa theo
quy định;
(14) Cung cấp thông tin sai lệch hoặc gây nhầm lẫn về lợi ích của
việc tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp, về tính chất, công
dụng của hàng hóa, về hoạt động của doanh nghiệp bán hàng
đa cấp để dụ dỗ người khác tham gia bán hàng đa cấp;
(15) Duy trì nhiều hơn một vị trí kinh doanh đa cấp, hợp đồng bán
hàng đa cấp, mã số kinh doanh đa cấp hoặc các hình thức
khác tương đương đối với cùng một người tham gia bán hàng
đa cấp;
(16) Kinh doanh theo mô hình kim tự tháp;
(17) Mua bán hoặc chuyển giao mạng lưới người tham gia bán
hàng đa cấp cho doanh nghiệp khác trừ trường hợp mua lại,
hợp nhất hoặc sáp nhập doanh nghiệp;

(18) Yêu cầu, xúi giục người tham gia bán hàng đa cấp thực hiện
hành vi bị cấm được quy định.

www.trungtamtinhoc.edu.vn