ĐỊNH TỘI DANH VỚI TỘI LẠM DỤNG TÍN NHIỆM CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN

nh t i danh đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tƠi s n
Ths. Võ V n Tài
Gi ng viên Khoa Ki m sát hình s

L IM

U

1. Tính c p thi t c a đ tƠi
nh t i danh là m t v n đ ph c t p trong khoa h c pháp lý hình s . Quá trình gi i
quy t v án hình s c n đ m b o s khách quan, khoa h c và chính xác. nh t i danh đúng là
y u t đ m b o vi c truy c u trách nhi m hình s đ i v i ng i ph m t i đúng theo các đi u
kho n t ng ng c a B lu t hình s (BLHS), không đ l t t i ph m, không làm oan ng i vô
t i. Trong giai đo n hi n nay, khi mà công cu c C i cách t pháp đang đ c tri n khai th c
hi n trong h th ng các c quan t pháp theo tinh th n c a Ngh quy t 49-NQ/TW c a B
Chính tr v chi n l c c i cách t pháp đ n n m 2020, thì vi c đ nh t i danh đúng càng tr
nên b c thi t nh m ph c v hi u qu cho ti n trình c i cách t pháp và đ m b o quy n con
ng i trong t t ng hình s .
nh t i danh đ i v i các t i ph m xâm ph m quan h s h u quy đ nh t i Ch ng XIV
BLHS r t ph c t p và khó kh n, r t nhi u t i ph m liên quan đ n quan h s h u là nh m m c
đích chi m đo t tài s n. Do v y, đ xác đ nh đ c ng i ph m t i vi ph m quy đ nh nào trong
ch ng các t i xâm ph m s h u, c n ph i c n c vào hành vi khách quan c a ng i ph m t i,
th i đi m ng i ph m t i n y sinh ý đ nh chi m đo t tài s n c ng nh th i đi m h th c hi n
hành vi chi m đo t. Vi c xác đ nh sai th i đi m c ng nh nh n đ nh không đúng, không khách
quan v th i đi m phát sinh ý th c này c a ng i ph m t i s d n đ n vi c đ nh t i danh
không đúng, không truy t đúng ng i, đúng t i, đúng pháp lu t, làm h n ch m c đích mà B
lu t hình s khi ban hành h ng đ n. Trong tr ng h p này, t i l m d ng tín nhi m chi m
đo t tài s n là m t trong nh ng ví d đi n hình.
L m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n không ph i là hành vi m i. Tuy nhiên, đ đ nh
t i danh đúng cho ng i ph m t i trong tr ng h p này c n thi t ph i xác đ nh th t chính xác
th i đi m phát sinh ý th c chi m đo t c a ng i ph m t i, tránh tr ng h p đ nh nh m t i

danh sang t i l a đ o chi m đo t tài s n đ c quy đ nh t i i u 139 BLHS n m 1999 s a đ i,
m t t i ph m v i khung hình ph t n ng h n, xâm ph m đ n quy n và l i ích chính đáng c a
ng i ph m t i. Do v y, nghiên c u v n đ “ nh t i danh đ i v i t i l m d ng tín nhi m
chi m đo t tài s n” trong tr ng h p này là c n thi t nh m góp ph n làm rõ c s lý lu n và
pháp lý cho công tác đ nh t i danh đ i v i lo i t i ph m này trong th c ti n.
2. Tình hình nghiên c u đ tƠi
Nh đã trình bày, l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n không ph i là v n đ m i m ,
có khá nhi u công trình nghiên c u, các bài vi t đ ng trên các t p chí pháp lý đ c p đ n lo i
1


t i ph m này. M c dù v y, các công trình nghiên c u này ch y u ti p c n các góc đ khái
quát nh t ho c d i góc đ so sánh nó v i các t i ph m khác trong ch ng các t i xâm ph m
s h u c a B lu t hình s Vi t Nam nh bài vi t “T i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n
có đ i t ng chi m đo t là tài s n có đ ng ký quy n s h u trong lu t hình s Vi t Nam” c a
tác gi H Ng c H i; “M t s v n đ v hình s hóa, phi hình s hóa các hành vi ph m pháp
trên l nh v c kinh t trong chính sách hình s hi n nay” c a H Tr ng Ng ; “Khi nào thì ph m
t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n” c a tác gi Lê H ng Phúc; “ i u tra các v án
l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n c a l c l ng C nh sát đi u tra t i ph m v tr t
t xã h i Công an t nh
ng Nai” c a tác gi Nguy n H ng Quang; “T i l m d ng tín
nhi m chi m đo t tài s n - M t s v ng m c trong th c ti n và ki n ngh hoàn thi n” c a tác
gi Tr n Duy Bình; “Khó kh n, v ng m c trong vi c x lý t i l m d ng tín nhi m chi m đo t
tài s n theo quy đ nh t i đi u 140 B lu t hình s ” c a tác gi Vi V n C nh; “Tình hình t i
ph m gia t ng do lu t không ch t”và “L m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n - l n ranh
mong manh gi a hình s và dân s ” c a cùng tác gi Nguy n H ng Phúc; “Ngh ch lý trong x
lý hành vi l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n” c a tác gi Mã H i và An Huy; “Hi n t ng
hình s hóa các quan h dân s ” c a Nguy n V n Vân … Ch a có m t công trình nghiên c u
nào đ c p đ n vi c đ nh t i danh c ng nh làm th nào đ đ nh t i danh đúng đ i v i t i
ph m này.

3.

it

ng, ph m vi nghiên c u

i t ng nghiên c u:
tài t p trung nghiên c u lý lu n đ nh t i danh t i l m d ng
tín nhi m chi m đo t tài s n và thông qua m t s v án th c ti n làm sáng t nh ng v ng
m c trong quá trình gi i quy t các v án liên quan đ n t i ph m này.
-

- Ph m vi nghiên c u:
tài gi i h n các d u hi u pháp lý đ c tr ng c a t i l m d ng
tín nhi m chi m đo t tài s n, phân tích c s lý lu n và th c ti n c a vi c đ nh t i danh nói
chung và đ nh t i danh đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n nói riêng theo quy
đ nh c a BLHS n m 1999 s a đ i.
4. M c đích nghiên c u
D a trên các k t qu nghiên c u v lý lu n và th c ti n công tác đ nh t i danh c a t i
l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n t các tác gi tr c, cùng v i vi c phân tích các v án
c th nh m làm sáng t nh ng v ng m c trong quá trình đ nh t i danh đ i v i t i ph m này
s góp ph n nâng cao nh n th c c a các ch th có th m quy n, giúp ho t đ ng đ nh t i danh
chính xác, đúng theo quy đ nh c a pháp lu t hình s .
5. Nhi m v nghiên c u
V i m c đích đã đ
v c th sau:

c xác đ nh, đ hoàn thi n đ tài c n thi t ph i th c hi n các nhi m

2

- Phân tích các v n đ lý lu n v đ nh t i, c s khoa h c, th c ti n, v ý ngh a c a đ nh
t i danh nói chung và đ nh t i danh đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n nói
riêng.
- Nghiên c u, phân tích các quy đ nh c a B lu t hình s v các d u hi u pháp lý đ c
tr ng c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n.
- Thông qua m t s v án đi n hình v l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n đã đ c
gi i quy t trong th c ti n th i gian g n đây đ làm rõ nh ng khó kh n, v ng m c mà các c
quan ti n hành t t ng g p ph i khi đ nh t i danh đ i v i các tr ng h p này, t đó, ki n ngh
các gi i pháp kh c ph c trong th i gian t i.
6. ụ ngh a khoa h c vƠ th c ti n
V lý lu n: K t qu nghiên c u c a đ tài s góp ph n hoàn thi n lý lu n v đ nh t i
danh đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, phân tích các y u t c u thành t i l m
d ng tín nhi m chi m đo t tài s n đ c quy đ nh t i i u 140 BLHS n m 1999 s a đ i.
V th c ti n: Bên c nh vi c hoàn thi n v m t lý lu n, v i vi c v n d ng và đ a vào
phân tích các v án c th , rút ra nh ng v ng m c th ng g p trong quá trình đ nh t i danh
đ i v i lo i t i ph m này, đ tài c ng có ý ngh a nh là m t ngu n tài li u tham kh o, nghiên
c u ph c v cho th c ti n áp d ng BLHS hi n hành vào công tác đ u tranh phòng, ch ng t i
ph m n c ta.
7. K t c u c a đ tƠi
Ngoài ph n m đ u và k t lu n, đ tài đ

c k t c u g m 2 ch

ng:

Ch ng 1: M t s v n đ lý lu n và c s pháp lý v đ nh t i danh đ i v i t i l m d ng
tín nhi m chi m đo t tài s n;
Ch ng 2: Th c tr ng đ nh t i danh đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n

và m t s gi i pháp kh c ph c.

3


CH
NG 1
M TS V N
Lụ LU N VÀ C S PHỄP Lụ V
NH T I DANH
I V I T I L M D NG TệN NHI M CHI M O T TÀI S N
1.1. LỦ lu n chung v đ nh t i danh
. . . Khái ni m đ nh t i danh
Trong lý lu n khoa h c lu t hình s , vi c áp d ng các quy ph m pháp lu t hình s đ c
hi u là m t quá trình đa d ng và ph c t p đ c ti n hành qua các giai đo n nh t đ nh nh :
Gi i thích pháp lu t hình s , xác đ nh hi u l c pháp lu t v th i gian và không gian, đ nh t i
danh, quy t đ nh hình ph t … Trong đó, đ nh t i danh là m t trong nh ng giai đo n c b n đ
đ a các quy ph m pháp lu t hình s vào cu c s ng. nh t i danh còn là ti n đ , c s cho
vi c áp d ng các quy ph m pháp lu t khác c a pháp lu t hình s và pháp lu t t t ng hình s ,
nh xác đ nh th m quy n đi u tra, truy t , xét x , áp d ng các bi n pháp ng n ch n, xác đ nh
th i h n đi u tra, truy t , xét x … i v i vi c xét x thì ch sau khi th c hi n xong vi c đ nh
t i danh, Tòa án m i có c s đ th c hi n v n đ áp d ng hình ph t.
Th c t , vi c đ nh t i danh không đúng trên th c t đã d n đ n r t nhi u tr ng h p
oan, sai, b l t t i ph m, làm oan ng i vô t i. nh t i danh là c s c n thi t đ u tiên cho
vi c truy c u trách nhi m hình s đ i v i ng i ph m t i. Trên c s xác đ nh ng i ph m t i
đã th c hi n hành vi ph m t i gì, quy đ nh t i đi u, kho n nào c a BLHS, ng i ti n hành t
t ng, c quan ti n hành t t ng s quy t đ nh m t hình ph t phù h p đ i v i ng i th c hi n
hành vi ph m t i y.
Nh v y, đ nh t i danh là vi c xác đ nh và ghi nh n v m t pháp lý s phù h p chính
xác gi a các d u hi u c a hành vi t i ph m c th đã đ c th c hi n v i các d u hi u c a c u

thành t i ph m đã đ c quy đ nh trong quy ph m pháp lu t hình s .
Trong lý lu n c ng nh trong th c ti n, khái ni m đ nh t i danh đ c hi u hai ngh a.
Tr c h t, đ nh t i danh là m t quá trình lôgic nh t đ nh, là ho t đ ng c a con ng i v vi c
xác nh n và ghi nh n s phù h p gi a tr ng h p ph m t i c th đang xem xét v i các d u
hi u c a m t c u thành t i ph m đ c quy đ nh trong ph n các t i ph m c a B lu t hình s .
Th hai, đ nh t i danh là vi c đánh giá v m t pháp lý đ i v i m t hành vi nguy hi m cho xã
h i. Hai ngh a này có s quan h m t thi t v i nhau trong khái ni m đ nh t i danh.
nh t i danh c ng có ngh a là m t trong nh ng hình th c ho t đ ng v m t pháp lý, là
s đánh giá v m t pháp lý đ i v i các hành vi nguy hi m cho xã h i mà ng i có th m quy n
4


đang xem xét, xác đ nh hành vi đ c quy đ nh đi u nào c a B lu t hình s . Hay đ nh t i
danh là k t lu n v s phù h p gi a tr ng h p ph m t i c th đang đ c xem xét v i khái
ni m v lo i t i t ng ng đ c quy đ nh trong quy ph m pháp lu t hình s , t c là vi c l a
ch n quy ph m pháp lu t hình s đ áp d ng đ i v i hành vi c th đang xem xét. i u đó
c ng có ngh a là s xác đ nh hành vi x y ra trong th c t là hành vi t i ph m. Nh v y, đ nh
t i danh th c ch t là s xác đ nh v m t pháp lý đ i v i hành vi ph m t i x y ra trong th c t .
Do đó, đi u có ý ngh a quan tr ng trong quá trình đ nh t i danh là ph i tìm đ c nh ng d u
hi u c b n, đi n hình và quan tr ng nh t, ph i ch ra nh ng d u hi u c n và đ đ xác đ nh
th c ch t c a hành vi x y ra trong th c t .
ng th i, khi đ i chi u các d u hi u đó v i các
d u hi u đ c quy đ nh trong m t quy ph m pháp lu t hình s ph i đ a ra k t lu n r ng nhà
làm lu t khi ban hành quy ph m pháp lu t đó là đ áp d ng cho nh ng tr ng h p ph m t i c
th đang đ c xem xét.
Nh ng áp d ng quy ph m pháp lu t hình s là m t quá trình ph c t p, đòi h i ph i ti n
hành m t cách tu n t t cái chung đ n cái riêng. T i ph m là m t lo i vi ph m pháp lu t nói
chung. Do đó, khi đ nh t i danh, các c quan ti n hành t t ng, ng i ti n hành t t ng ph i
th c hi n đ y đ các b c c b n, đ m b o cho quá trình xác đ nh t i ph m đ c chính xác.
Tr c h t, c n ph i xác đ nh có hay không có hành vi ph m t i, đó là hành vi ph m t i hay ch

đ n thu n là hành vi vi ph m pháp lu t khác (vi ph m hành chính, vi ph m ngh a v trong dân
s ,…). c bi t, trong quá trình phân đ nh lo i vi ph m pháp lu t c n chú ý đ n kh n ng lo i
tr tính ch t ph m t i c a hành vi, nh tr ng h p phòng v chính đáng, tình th c p thi t, s
ki n b t ng hay ng i th c hi n hành vi không có n ng l c trách nhi m hình s . Sau đó, c n
xác đ nh xem hành vi đó vi ph m đi u kho n c th nào c a B lu t hình s và trên c s đó
đ nh t i cho phù h p.
Ngoài ra, đ nh t i danh là ho t đ ng đ c th c hi n t t c các giai đo n t t ng trong
quá trình gi i quy t v án hình s và đ c ti n hành b i h th ng các c quan ti n hành t
t ng, t khi kh i t v án cho t i khi b n án hình s c a Tòa án có hi u l c pháp lu t.
Khi phát hi n có d u hi u t i ph m, c quan có th m quy n trong ph m vi trách nhi m,
quy n h n c a mình ph i ra Quy t đ nh kh i t v án. Khi đã có đ y đ c n c đ xác đ nh
m t ng i có hành vi ph m t i thì ra Quy t đ nh kh i t b can và ph i ghi rõ t i danh và đi u
kho n c a B lu t hình s đ c áp d ng ( i u 126 B lu t T t ng hình s ). K t thúc ho t
đ ng đi u tra, C quan đi u tra làm b n K t lu n đi u tra chuy n sang Vi n ki m sát. T b n
K t lu n đi u tra này, theo đúng trình t , th t c pháp lu t quy đ nh, Vi n ki m sát ra quy t
đ nh truy t b can ra tr c Tòa án b ng cáo tr ng ghi rõ t i danh và đi u kho n c a B lu t
hình s c n đ c áp d ng.
i v i Tòa án, vi c ki m tra, xem xét đ nh t i danh đ c th c hi n ngay trong giai
đo n chu n b xét x . Sau khi nh n đ c h s c a Vi n ki m sát, trong quá trình chu n b xét
x , Th m phán ch t a phiên tòa có nhi m v ki m tra vi c truy t có c n c hay không và tùy
tr ng h p có quy n quy t đ nh: đ a v án ra xét x , tr h s đ đi u tra b sung, t m đình
5


ch ho c đình ch v án. Khi ra b n án, v n đ xác đ nh t i danh có ý ngh a r t l n. Vì không ai
b coi là có t i và ph i ch u hình ph t khi ch a có b n án k t t i c a Tòa án đã có hi u l c
pháp lu t ( i u 9 B lu t TTHS). T i i u 224 B lu t TTHS quy đ nh: Trong b n án ph i
trình bày vi c ph m t i c a b cáo, phân tích nh ng ch ng c xác đ nh có t i và ch ng c xác
đ nh không có t i, xác đ nh b cáo có ph m t i hay không và n u b cáo ph m t i thì ph m t i
gì, theo đi u kho n nào c a B lu t hình s … Trong giai đo n xét x phúc th m, giám đ c

th m ho c tái th m vi c xem xét đ nh t i danh đã đúng hay ch a c ng r t đ c quan tâm, v n
đ này đ c th hi n t i các i u 248, 285, 298 B lu t TTHS.
Nh v y, đ nh t i danh là m t quá trình n ng đ ng và ph c t p, đ c ti n hành qua t t
c các giai đo n t t ng hình s . m i giai đo n quá trình đ nh t i danh mang tính ch t và
nh ng đ c đi m khác nhau. Do v y, khái ni m đ nh t i danh hi n có nh ng quan đi m và cách
hi u r t khác nhau.M c dù v y, t t c đ u có s th ng nh t v i nhau vi c th a nh n đ nh t i
danh là ho t đ ng c a các c quan có th m quy n, m t ho t đ ng nh m xác đ nh s phù h p
gi a hành vi mà ng i ph m t i th c hi n v i các quy đ nh c a pháp lu t hình s đ thông qua
đó có cách th c x lý cho phù h p (quy đ nh m c trách nhi m pháp lý t ng x ng v i hành vi
mà ng i ph m t i đã th c hi n). Xu t phát t cách nhìn nh n, đánh giá góc đ cá nhân nh n
th y: “ nh t i danh là quá trình nh n th c lý lu n có tính lôgic, là d ng c a ho t đ ng th c
ti n áp d ng pháp lu t hình s c ng nh pháp lu t t t ng hình s c a c quan ti n hành t
t ng, ng i ti n hành t t ng, đ c ti n hành trên c s các ch ng c , các tài li u thu th p
đ c và các tình ti t th c t c a v án hình s đ xác đ nh s phù h p gi a các d u hi u c a
hành vi nguy hi m cho xã h i đ c th c hi n v i các d u hi u c a c u thành t i ph m t ng
ng do lu t hình s quy đ nh, đ gi i quy t v án hình s b ng vi c ra v n b n áp d ng pháp
lu t (v n b n t t ng hình s )”.
. .2. C s khoa h c và c s pháp lý đ đ nh t i danh
1.1.2.1. C s pháp lý đ đ nh t i danh
Là nh ng c n c do pháp lu t dùng làm c n c giúp cho vi c đ nh t i danh đ m b o
tính chính xác, khoa h c. G m: B lu t hình s - C s pháp lý tr c ti p c a vi c đ nh t i danh
và C s pháp lý gián ti p, b tr cho vi c đ nh t i danh.
*B lu t hình s - C s pháp lý tr c ti p c a vi c đ nh t i danh
nh t i là xác đ nh s phù h p gi a các d u hi u c a hành vi nguy hi m cho xã h i đã
di n ra trong th c ti n v i các d u hi u t ng ng trong quy ph m pháp lu t hình s . Quy
ph m pháp lu t hình s ch a đ ng nh ng d u hi u đ c tr ng, đi n hình, b t bu c không th
thi u đ c c a m t lo i t i ph m c th . Nh ng d u hi u đó s tr thành khuôn m u pháp lý
làm c s cho ng i ti n hành t t ng so sánh, đ i chi u v i hành vi nguy hi m cho xã h i x y
ra ngoài th gi i khách quan, t đó xác đ nh đ c ng i ph m t i ph m t i gì, quy đ nh t i
đi u, kho n nào c a B lu t hình s .

6


T i i u 2 BLHS hi n hành quy đ nh: “Ch ng i nào ph m m t t i đã đ c B lu t
hình s quy đ nh m i ph i ch u trách nhi m hình s ”. i u này có ngh a là, m t ng i ch b
cho là ph m t i và b x lý khi hành vi mà h th c hi n đ c quy đ nh trong B lu t hình s ,
không m t cá nhân, c quan, t ch c nào có quy n t cho mình quy n đ c xác đ nh hành vi
do m t ng i th c hi n có ph i là t i ph m hay không và m c x ph t nh th nào.
B lu t hình s bao g m các nhóm quy ph m pháp lu t đ c s p x p làm hai ph n:
Ph n chung và ph n các t i ph m. Trong đó, ph n chung quy đ nh v các nhi m v , các
nguyên t c, các ch đ nh, các khái ni m c b n c a lu t hình s Vi t Nam, hi u l c c a Lu t
hình s , gi i h n c a vi c áp d ng trách nhi m hình s và hình ph t, các đi u ki n mi n trách
nhi m hình s , mi n và gi m hình ph t. Nói cách khác, ph n chung c a B lu t hình s bao
g m nh ng quy đ nh chung nh t, bao trùm nh t, đi u ch nh nh ng v n đ quan tr ng nh t c a
lu t hình s ; v đ o lu t hình s , v t i ph m và hình ph t. Nh ng n i dung ph n chung không
nêu các d u hi u c th c a b t k hành vi ph m t i nào.
Ph n các t i ph m bao g m các quy ph m xác đ nh các t i ph m c th theo lo i t i và
ki u hành vi, và kèm theo đó là quy đ nh v các hình ph t c th đ i v i t ng t i. Ph n các t i
ph m đ c các nhà làm lu t đã tìm và xác đ nh xem trong quá trình t i ph m hóa các hành vi
nguy hi m cho xã h i d u hi u nào là đ c tr ng, c b n và đ c l p l i nhi u l n trong th c t ,
đ t đó quy đ nh thành các d u hi u b t bu c c a c u thành t i ph m c th t ng ng. Vì
v y, ph n các t i ph m nêu mô hình c th c a t i ph m, các lo i và m c đ tr ng ph t đ i v i
m i t i ph m. Ph n chung và ph n các t i ph m có m i liên h ch t ch nhau, quan h h u c
v i nhau nên khi đ nh t i danh ph i đ ng th i d a vào c hai nhóm quy ph m hình s này.
Vi c áp d ng ph n các t i ph m ph i d a trên các lu n đi m chung và các nguyên t c đ c
quy đ nh ph n chung c a B lu t hình s .
nh t i danh có m c đích là d a trên c s pháp lý c th đ truy c u trách nhi m hình
s đ i v i m t con ng i v hành vi nguy hi m cho xã h i đã đ c th c hi n. Trong khía c nh
pháp lu t, đ nh t i danh có ngh a là l a ch n m t quy ph m pháp lu t mà nó đ c p t i tr ng
h p c th nào đó. Quy ph m pháp lu t hình s ph n các t i ph m c th quy đ nh trách nhi m

hình s đ i v i m i hành vi ph m t i. Nh ng nh ng quy đ nh này ph i d a trên các nguyên
t c, đi u ki n đ c nêu ra trong các quy ph m ph n chung, còn b n thân quy ph m pháp lu t
ph n chung l i không có ý ngh a n u thi u quy ph m pháp lu t ph n các t i ph m. Nh v y,
quy ph m pháp lu t ph n chung và quy ph m pháp lu t ph n các t i ph m có m i quan h ch t
ch , không th thi u c a đ nh t i danh v i ý ngh a là c s pháp lý đ truy c u trách nhi m
hình s đ i v i ng i th c hi n hành vi nguy hi m cho xã h i. nh t i danh là vi c đ i chi u
d u hi u c a hành vi nguy hi m cho xã h i đã đ c th c hi n v i d u hi u trong mô hình m t
lo i t i ph m t ng ng, xác đ nh s gi ng nhau c a m t tình hu ng c th đã x y ra trong
cu c s ng v i m t tr ng h p đã đ c nêu trong B lu t hình s . Nh ng ph n các t i ph m
c a B lu t hình s ch nêu đ nh ngh a v t i ph m đã hoàn thành. Còn trong th c t , có nh ng
tr ng h p đòi h i ph i có s đánh giá m t hành vi đã th c hi n nào đó là t i ph m nh ng ch
7


giai đo n chu n b ph m t i hay ph m t i ch a đ t đ c nêu t i i u 17 và i u 18 B lu t
hình s , do v y khi đ nh t i danh ph i c n c vào quy ph m pháp lu t ph n các t i ph m, tìm
ra quy ph m pháp lu t t ng ng cho t i ph m đó giai đo n ph m t i hoàn thành và k t h p
v i i u 17 hay i u 18 B lu t hình s đ x lý đ i v i nh ng tr ng h p ng i ph m t i
ch a th c hi n h t các hành vi đ c mô t trong c u thành t i ph m ho c hành vi ch a gây ra
h u qu nguy h i cho xã h i. Bên c nh đó, trong ph n các t i ph m c a B lu t hình s còn đ
c p t i hàng lo t t i ph m có d u hi u c a hành vi t i ph m đ c th c hi n d i hình th c
đ ng ph m.
c bi t có nh ng đi u lu t trong ph n các t i ph m không có ch d n v vi c
th c hi n t i ph m d i hình th c đ ng ph m nh ng hành vi t i ph m l i th c hi n d i hình
th c đ ng ph m, vì v y đ đ nh t i danh v i nh ng tr ng h p ph m t i do nhi u ng i c ý
cùng th c hi n, thì song song v i vi c áp d ng quy ph m pháp lu t ph n các t i ph m còn ph i
áp d ng i u 20 B lu t hình s .
Nh v y, khi ti n hành đ nh t i danh đ i v i m t hành vi nguy hi m cho xã h i c n
ph i c n c vào c quy ph m ph n chung và quy ph m ph n các t i ph m c a B lu t hình s ,
đ ng th i ph i vi n d n m t cách chính xác và đ y đ đi u kho n hay m t s đi u lu t liên

quan, bao quát đ c toàn b hành vi nguy hi m cho xã h i đ c nêu trong ph n các t i ph m
c a B lu t hình s và c ng c n ph i l u ý t i hi u l c v không gian và th i gian c a đi u
kho n đ c vi n d n. Có nh v y, vi c đ nh t i danh m i đ m b o đ c s pháp lý đ truy
c u trách nhi m hình s đ i v i ng i th c hi n hành vi đó.
*C s pháp lý gián ti p, b tr cho vi c đ nh t i danh
Trong quá trình đ nh t i danh n u BLHS gi vai trò là c s pháp lý tr c ti p, thì B
lu t TTHS gi vai trò là c s pháp lý gián ti p, b tr cho quá trình này. T i i u 1 B lu t
TTHS quy đ nh: Trình t , th t c kh i t , đi u tra, truy t , xét x và thi hành án hình s ; ch c
n ng, nhi m v , quy n h n và m i quan h gi a các c quan ti n hành t t ng; nhi m v ,
quy n h n và trách nhi m c a nh ng ng i ti n hành t t ng. Ngoài ra, toàn b các quy ph m
c a B lu t TTHS c ng quy đ nh v c cách th c c a quá trình đ nh t i danh nh m b o v các
quy n và l i ích chính đáng c a công dân trong l nh v c ho t đ ng t pháp hình s . Trong B
lu t T t ng hình s , nh ng quy ph m nh m b tr cho vi c đ nh t i danh đ c chính xác nh :
Ch ng V - quy đ nh v ch ng c trong v án hình s ; ch ng VI - quy đ nh v các bi n pháp
ng n ch n; ch ng VIII - quy đ nh v kh i t v án hình s ; ch ng X đ n ch ng XIII quy
đ nh v đi u tra, nh kh i t b can, trình t , th t c h i cung b can, l y l i khai nh ng ng i
tham gia t t ng, đ i ch t, nh n d ng, khám xét, thu gi , t m gi , kê biên tài s n, khám
nghi m hi n tr ng, khám nghi m t thi ...
Bên c nh B lu t T t ng hình s , các v n b n h ng d n áp d ng pháp lu t c a c
quan Nhà n c có th m quy n nh : Ngh quy t, Thông t liên t ch, Ngh đ nh…c ng có vai
trò là c s pháp lý gián ti p, b tr cho vi c đ nh t i danh. B i vì, nh ng v n b n do c quan
Nhà n c có th m quy n ban hành quy đ nh c th nhi u l nh v c c a đ i s ng xã h i mà theo
đó s mô t trong d u hi u c u thành t i ph m c a B lu t hình s không th khái quát đ c.
8


H n n a, nh ng bi n đ i theo xu h ng phát tri n c a xã h i đòi h i ph i ban hành nh ng v n
b n m i thay th cho nh ng v n b n đã không còn phù h p. Các c quan có th m quy n trong
kh i t , đi u tra, truy t , xét x ph i n m v ng và hi u rõ n i dung quy đ nh c a nh ng v n
b n này m i có th v n d ng đ đ nh t i danh đ c chính xác.

1.1.2.2. C s khoa h c c a vi c đ nh t i danh
C u thành t i ph m là c s giúp cho quá trình đ nh t i đ c chính xác. ây là m t
trong nh ng khái ni m mang tính ch t tr u t ng, là s t ng h p nh ng d u hi u chung có
tính ch t đ c tr ng cho m t lo i t i ph m c th đ c quy đ nh trong B lu t hình s . B i v y,
c u thành t i ph m là mô hình khái quát, tr u t ng mang tính ch t khoa h c g m nh ng d u
hi u chung, c b n nh t c a các t i ph m cùng thu c m t lo i. ó là nh ng d u hi u đi n hình
và có tính l p đi, l p l i t t c nh ng hành vi t i ph m thu c lo i đó. Chính vì th , vi c
nghiên c u nh ng v n đ v c u thành t i ph m có ý ngh a pháp lý hình s r t quan tr ng đ i
v i quá trình đ nh t i danh, vì đ nh t i danh chính xác t c là xác đ nh đúng s phù h p gi a
các d u hi u c a m t hành vi nguy hi m cho xã h i nh t đ nh nào đó đ c th c hi n v i các
d u hi u c a c u thành t i ph m t ng ng-các d u hi u đ c quy đ nh t i m t quy ph m
pháp lu t hình s c th c a ph n các t i ph m B lu t hình s .
Khoa h c lu t hình s phân chia c u thành t i ph m theo ph ng di n riêng c a hành vi
ph m t i, nó đ c phân thành b n nhóm: Nhóm d u hi u v khách th c a t i ph m, nhóm
d u hi u v ch th , nhóm d u hi u v m t khách quan và nhóm d u hi u v m t ch quan c a
t i ph m. Tuy nhiên, t i ph m là m t th th ng nh t, do v y vi c tách riêng t ng y u t trong
quá trình đ nh t i danh nêu trên ch có ý ngh a t ng đ i, c n c vào t ng tr ng h p ph m t i
c th đ chúng ta v n d ng các y u t này cho h p lý trong quá trình đ nh t i danh.
1.1.3.

ngh a c a vi c đ nh t i danh

Vi c đ nh t i danh đúng trên th c t mang l i nh ng ý ngh a nh t đ nh sau:
- Trên c s c a vi c xác đ nh đúng t i ph m, chính xác v hành vi c a ng i ph m t i,
các c quan ti n hành t t ng, ng i ti n hành t t ng có th quy t đ nh m t hình ph t đúng
đ n, chính xác, t ng x ng v i hành vi mà ng i ph m t i đã th c hi n.
- nh t i danh đúng đ m b o vi c xét x đúng ng i, đúng t i, đúng pháp lu t, lo i tr
vi c kh i t , đi u tra, truy t , xét x và k t án oan sai, vô c n c đ i v i nh ng ng i có hành
vi không nguy hi m cho xã h i, không trái pháp lu t hình s và t o ti n đ pháp lý cho vi c
quy t đ nh hình ph t công b ng đ i v i nh ng ng i ph m t i.

- nh t i danh đúng còn là c s đ áp d ng chính xác các quy đ nh c a pháp lu t t
t ng hình s v th i h n đi u tra, vi c áp d ng các bi n pháp ng n ch n, đ m b o quy n bào
ch a c a ng i b t m gi , b can, b cáo và vi c ra các quy t đ nh t t ng c a các c quan ti n
hành t t ng đ m b o có c n c và đúng pháp lu t, s góp ph n đ c l c vào vi c b o v các
quy n và l i ích h p pháp c a công dân.
9


- nh t i danh đúng th hi n ho t đ ng có hi u qu , ý th c tuân th pháp lu t tri t đ
c ng nh ý th c trách nhi m trong ho t đ ng ngh nghi p c a các c quan ti n hành t t ng và
ng i ti n hành t t ng, t đó góp ph n nâng cao uy tín, ch t l ng ho t đ ng c a các c quan
này c ng nh h tr cho vi c c ng c và t ng c ng pháp ch xã h i ch ngh a.
đ nh t i danh đúng, công b ng c n ph i có nh ng i u tra viên, Ki m sát viên,
Th m phán và H i th m nhân dân có v n hóa, có trình đ ý th c pháp lu t cao và hi u bi t
m t cách đúng đ n, sâu s c các quy đ nh c a pháp lu t, đ ng l i, chính sách c a
ng và
Nhà n c, l i ích c a nhân dân. Ngoài ra, c ng c n ph i có nh ng đi u ki n chính tr -xã h i
c n thi t nh t đ nh b o đ m tính đ c l p c a Tòa án, c a các c quan đi u tra và truy t kh i
nh ng tác đ ng, nh h ng t bên ngoài, b o đ m vi c ch tuân theo pháp lu t.
nh t i danh đúng có ngh a là t quan đi m c a đ o lu t hình s đánh giá đúng b n
ch t chính tr - xã h i và pháp lý c a t i ph m đã th c hi n, xác đ nh đ c s phù h p c a
hành vi ph m t i đã th c hi n v i các d u hi u đ c ch ra trong lu t d ng khái quát v hành
vi đó. nh t i danh đúng có ngh a là tuân th chính xác các quy đ nh c a đ o lu t hình s , áp
d ng đi u, kho n, đi m c a đi u lu t ho c t ng h p các đi u lu t bao quát đ c hành vi ph m
t i đã th c hi n. Vi c đ nh t i danh đúng hành vi nguy hi m cho xã h i còn có ý ngh a là áp
d ng chính xác và đ y đ đ o lu t hình s ph n ánh đ c s đánh giá pháp lý c a Nhà n c
đ i v i t i ph m đã th c hi n.
1.2. C s pháp lỦ c a vi c đ nh t i danh đ i v i T i l m d ng tín nhi m chi m
đo t tƠi s n
1.2.1. Khái ni m T i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n

Quan h s h u là m t trong nh ng quan h c b n và quan tr ng nh t c a m t th ch
pháp lu t Vi t Nam c ng nh pháp lu t c a các qu c gia trên th gi i luôn xác đ nh s h u,
quy n s h u là v n đ tr ng tâm c a pháp lu t. Các quan h tài s n luôn xu t phát t quan h
s h u, chính vì th quan h s h u là ti n đ , là xu t phát đi m cho tính h p pháp c a các
quan h khác. B o v quy n s h u tài s n đóng vai trò quan tr ng trong các v n b n pháp lý
c a Nhà n c, đó tài s n v a là đ i t ng v a là khách th c a quan h s h u. Yêu c u c
b n nh t đ t ra đ i v i b o v quy n s h u tài s n là tài s n đó ph i giao d ch đ c và đ c
phép đ a vào giao d ch, nó là đ i t ng ph bi n đ c đi u ch nh b i các quy đ nh c a c h
th ng pháp lu t.
T th c ti n xét x t i ph m l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n trong h n 10 n m
thi hành B lu t hình s n m 1985, đ c bi t vào nh ng n m cu i c a th p niên chín m i, khi
các quan h dân s phát sinh m t cách
t v i nhi u hình th c bi n t ng khác nhau thì c ng
đ ng th i d n đ n th c tr ng là các c quan ti n hành t t ng nhi u đ a ph ng đã “hình s
hoá” các quan h dân s , kinh t làm nhi u ng i b k t án oan v t i l m d ng tín nhi m
chi m đo t tài s n trong khi l ra h ch là b đ n dân s trong v án dân s . Tr c m t th c
tr ng nh v y, ngày 21/12/1999, t i k h p th 6 Qu c h i khóa X đã thông qua B lu t hình
10


s n m 1999 thay th B lu t hình s n m 1985. L n đ u tiên, nhà làm lu t quy đ nh c th , rõ
ràng các tình ti t là d u hi u đ nh t i trong c u thành t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài
s n. Ngoài nh ng tình ti t đ c tr ng v t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, i u 140
B lu t hình s n m 1999 còn quy đ nh nh ng tình ti t là y u t đ nh t i làm ranh gi i phân
bi t gi a hành vi t i ph m v i hành vi ch a ph i là t i ph m.
T i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n quy đ nh t i i u 140 B lu t hình s là t i
danh đ c nh p t t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n xã h i ch ngh a quy đ nh t i
i u 135 và t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n c a công dân quy đ nh t i i u 158 B
lu t hình s n m 1985. So v i quy đ nh trong B lu t hình s n m 1985 thì i u 140 B lu t
hình s n m 1999 đ c quy đ nh theo h ng nh h n, tr kho n 4 c a i u 140 có m c cao

nh t c a khung hình ph t n ng h n t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n c a công dân.
i u 140 B lu t hình s n m 1999 có nhi u quy đ nh m i h n, đ c bi t trong c u thành c
b n, nhà làm lu t quy đ nh giá tr tài s n b chi m đo t làm ranh gi i gi a hành t i ph m và
hành vi ch a ph i là t i ph m; các tình ti t đ nh khung hình ph t c ng đ c quy đ nh c th
h n tr c.
i u 140 BLHS quy đ nh:
“Ng i nào có m t trong nh ng hành vi sau đây: Chi m đo t tài s n c a ng i khác
có giá tr t b n tri u đ ng đ n d i n m m i tri u đ ng ho c d i b n tri u đ ng nh ng
gây h u qu nghiêm tr ng ho c đã b x ph t hành chính v hành vi chi m đo t ho c đã b k t
án v t i chi m đo t tài s n, ch a đ c xoá án tích mà còn vi ph m, thì b ph t c i t o không
giam gi đ n ba n m ho c ph t tù t ba tháng đ n ba n m:
a) Vay, m n, thuê tài s n c a ng i khác ho c nh n đ c tài s n c a ng i khác
b ng các hình th c h p đ ng r i dùng th đo n gian d i ho c b tr n đ chi m đo t tài s n
đó;
b) Vay, m n, thuê tài s n c a ng i khác ho c nh n đ c tài s n c a ng i khác
b ng các hình th c h p đ ng và đã s d ng tài s n đó vào m c đích b t h p pháp d n đ n
không có kh n ng tr l i tài s n”.
T quy đ nh c a i u 140, k t h p v i khái ni m t i ph m quy đ nh t i i u 8 BLHS,
c ng nh các phân tích c th v quy n s h u tài s n h p pháp c a công dân, có th hi u: T i
l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n là hành vi c a ch th có n ng l c trách nhi m hình s
và đ t đ tu i theo quy đ nh c a pháp lu t hình s đã vay, m n, thuê tài s n c a ng i khác
ho c nh n đ c tài s n c a ng i khác có giá tr t b n tri u đ ng tr lên b ng các hình th c
h p đ ng r i s d ng tài s n đó vào m c đích b t h p pháp d n đ n không có kh n ng hoàn
tr l i tài s n ho c dùng th đo n gian d i ho c b tr n đ chi m đo t tài s n đó.
1.2.2.

nh t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n d a trên các y u t c u thành t i

ph m
11

Nh đã phân tích, đ nh t i danh là quá trình nh n th c lý lu n, là d ng c a ho t đ ng
th c ti n áp d ng pháp lu t hình s c ng nh pháp lu t t t ng hình s c a c quan ti n hành
t t ng, ng i ti n hành t t ng, đ c ti n hành trên c s các ch ng c , các tài li u thu th p
đ c và các tình ti t th c t c a v án hình s đ xác đ nh s phù h p gi a các d u hi u c a
hành vi nguy hi m cho xã h i đ c th c hi n v i các d u hi u c a c u thành t i ph m t ng
ng do lu t hình s quy đ nh, đ gi i quy t v án hình s b ng vi c ra v n b n áp d ng pháp
lu t hình s .
xác đ nh m t hành vi nguy hi m di n ra trên th c t đã ph m vào t i l m d ng
tín nhi m chi m đo t tài s n, thì c quan, ng i có th m quy n ph i tr l i hành vi y có th a
mãn các d u hi u c a c u thành t i ph m quy đ nh t i i u 140 BLHS hay không. Nh ng d u
hi u đ c mô t trong c u thành đó g m m t khách th , khách quan, ch th và m t ch quan
c a t i ph m. Vì v y nh m t o c s cho vi c nghiên c u quá trình đ nh t i đ i v i lo i t i
ph m này, vi c c n thi t là ph i nghiên c u làm rõ các d u hi u pháp lý c a t i ph m trên.
*D u hi u v khách th c a t i ph m. T i ph m nào c ng xâm ph m đ n m t ho c m t
s khách th nh t đ nh, đó là các quan h xã h i đ c Lu t hình s b o v .
iv it il m
d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, khách th mà t i ph m này h ng đ n là quan h s h u v
tài s n. C ng nh các t i xâm ph m s h u khác đ c quy đ nh trong BLHS, t i l m d ng tín
nhi m chi m đo t tài s n xâm ph m đ n quy n s h u tài s n, ngh a là tác đ ng đ n các quy n
chi m h u, quy n s d ng và quy n đ nh đo t đ i v i tài s n c a ch s h u đ c pháp lu t
b ov .
Tài s n là đ i t ng c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n quy đ nh t i i u
140 BLHS là tài s n đ c quy đ nh t i i u 163 B lu t dân s n m 2005 g m: “v t, ti n, gi y
t có giá và các quy n tài s n”. Tuy nhiên, đ i t ng là tài s n c a t i ph m này ph i th a mãn
các y u t nh t đ nh sau:
Tài s n ph i đ c th hi n d i d ng v t ch t, có giá tr và giá tr s
giá tr s c lao đ ng c a con ng i đ c k t tinh, đ ng th i ph i th a mãn đ
v t ch t và tinh th n c a con ng i. Nh ng tài s n không có giá tr và giá

th tr thành đ i t ng tác đ ng c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s

d ng, là th c đo
c các nhu c u v
tr s d ng không
n.

Tài s n là đ i t ng c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n ph i là tài s n có ch
s h u, quy n s h u tài s n c a ch s h u là h p pháp và đ c pháp lu t công nh n, có th
chuy n d ch thông qua các giao d ch th hi n b ng các h p đ ng dân s c th . Nh ng tài s n
không có ch s h u ho c b t b quy n s h u (v t b đánh r i, b quên, th t l c,…) không
ph i là đ i t ng tác đ ng c a t i ph m này.
Tài s n là đ i t ng c a t i ph m này còn là nh ng gi y t có giá mà thông qua đó,
ng i ph m t i có th nh n ti n ho c ph n tài s n nh t đ nh (c phi u, tín phi u, trái phi u,…).
i v i nh ng gi y t có giá mà giá tr c a nó ph i thông qua t ch c, cá nhân xác nh n m i
th hi n đ c giá tr thì không ph i là đ i t ng c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n.

12


i v i các lo i tài s n có tính ch t, công d ng đ c bi t (ma túy, v khí, ph ng ti n,
ch t cháy, ch t gây n , ch t đ c h i, ch t phóng x ,…) ho c tài s n là các lo i gi y t có giá
ghi danh (vi c chuy n d ch, xác l p quy n s h u ph i thông qua các giao d ch pháp lý h p
pháp) ho c các lo i tài s n khác thu c danh m c hàng hóa, tài s n b c m giao d ch, h n ch
giao d ch nh : đ ch i b c m, ph li u gây ô nhi m môi tr ng,…thì tùy tr ng h p, vi c
chi m đo t tài s n s b x lý theo các t i danh khác t ng ng.
Nh v y, tài s n là đ i t ng c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n ph i th a
mãn nh ng y u t nh t đ nh ph n ánh đ c đi m v n có c a tài s n, v tính ch t, giá tr s
d ng, có th đ a vào giao dich trong th c ti n.
B lu t hình s n m 1985 quy đ nh m t hành vi ph m vào l m d ng tín nhi m chi m

đo t tài s n không c n c n c vào giá tr tài s n chi m đo t. Tuy nhiên, BLHS n m 1999 s a
đ i quy đ nh rõ y u t đ nh l ng đ i v i tài s n b chi m đo t ph i có giá tr t b n tri u đ ng
tr lên. Quy đ nh này tr thành m t trong nh ng c n c quan tr ng đ xác đ nh có x lý hình
s đ i v i hành vi l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n hay không. Quy đ nh y u t đ nh
l ng trong tr ng h p này phân bi t rõ ràng ranh gi i gi a vi ph m hành chính và t i ph m,
là c s đ áp d ng th ng nh t pháp lu t trên ph m vi toàn qu c, t o đi u ki n cho ng i dân
hi u rõ h n các quy đinh c a pháp lu t, t đi u ch nh hành vi c a mình trong nh ng tr ng
h p nh t đ nh.
* D u hi u v m t khách quan c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n
M t khách quan c a t i ph m là m t bên ngoài c a t i ph m, nh ng bi u hi n bên
ngoài c a t i ph m, g m hành vi khách quan, h u qu và m i quan h nhân qu gi a hành vi
và h u qu .
- Hành vi khách quan: là nh ng x s có s ki m soát c a ý th c và đi u khi n c a ý
chí con ng i, là nguyên nhân gây thi t h i cho các khách th đ c Lu t hình s b o v . Hành
vi khách quan c a t i ph m th hi n các đ c đi m sau: có tính nguy hi m cho xã h i, là ho t
đ ng có ý th c c a ch th , nó trái pháp lu t hình s và v hình th c th hi n, hành vi khách
quan c a t i ph m đ c th hi n d i hình th c hành đ ng ho c không hành đ ng. i v i t i
l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, hành vi khách quan ph i gây thi t h i v v t ch t cho
ch s h u, nguy hi m cho xã h i, khi th c hi n hành vi, ch th đã đ c tính toán, cân nh c
k l ng và đ c th hi n d i d ng hành đ ng nh n tài s n c a ng i khác b ng các hình
th c c a h p đ ng, sau khi có đ c tài s n ng i ph m t i đã có hành vi chi m đo t tài s n đó.
Ng i ph m t i mu n t o l p cho mình quy n chi m gi , s d ng, đ nh đo t đ i v i tài
s n c a ng i khác, h s d ng các cách th c làm hao h t giá tr và giá tr s d ng c a tài s n,
khi n nó không th tr v tr ng thái ban đ u đ c ho c vì mu n bi n tài s n c a ng i khác
(m t ph n ho c toàn b giá tr tài s n) thành tài s n c a mình nên đã có các hành vi, th đo n
gian d i nh l t l ng, chây ì, thông tin gi d i v vi c b ng i th ba chi m đo t tài s n đó
ho c b tr n, c ý không tr l i tài s n cho ch s h u,…khi đ n h n ph i tr l i tài s n theo
13

h p đ ng. Vì gây thi t h i là d u hi u b t bu c c a t i ph m trên, nên t i ph m ch đ c coi là
hoàn thành khi đã gây ra nh ng thi t h i v v t ch t cho ch tài s n. Hành vi b tr n trong t i
l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n trong th c ti n r t khó đ xác đ nh và c ng ch a có
Thông t , Ngh quy t nào h ng d n. Trong th c ti n, m t ng i sau khi vay, m n, thuê tài
s n b ng các hình th c h p đ ng r i b tr n, nh ng đ ch ng minh h có b tr n, nh m chi m
đo t tài s n hay không là v n đ còn nhi u v ng m c trong th c ti n áp d ng, nên đã phát
sinh nhi u quan đi m khác nhau, có quan đi m cho r ng, ch c n xác đ nh đ c tình ti t m t
ng i nào đó sau khi nh n đ c tài s n b ng các hình th c h p đ ng r i b tr n; không tr tài
s n cho ch s h u ho c ng i qu n lý h p pháp là đ c s k t lu n ng i đó ph m t i l m
d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, không ph thu c vào lý do b tr n c a h là nh m m c
đích gì. Trong khi đó, th c t đã ch ng minh, không ph i t t c m i tr ng h p b tr n đ u có
ý th c chi m đo t tài s n.
N u ng i ph m t i không có hành vi gian d i, không b tr n đ chi m đo t tài s n
nh ng l i dùng tài s n đó (tài s n nh n t ch s h u ho c ng i qu n lý tài s n m t cách h p
pháp) vào m c đích b t h p pháp d n đ n không có kh n ng tr l i tài s n thì c ng b coi là
l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n. Hi u nh th nào là dùng tài s n vào m c đích b t h p
pháp là m t v n đ không đ n gi n, n u theo khái ni m thông th ng thì “b t h p pháp” là
không đúng v i pháp lu t không phân bi t đó là pháp lu t gì và n u hi u b t h p pháp theo
ngh a r ng nh v y thì h u h t các tr ng h p m t kh n ng thanh toán n cho ch s h u
ho c ng i qu n lý tài s n đ u là hành vi l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n. Tuy nhiên,
th c ti n xét x đã không coi vi c s d ng tài s n vào m c đích b t h p pháp theo khai ni m
r ng nh trên, mà ch coi nh ng tr ng h p dùng tài vào vi c th c hi n t i ph m thì m i coi là
b t h p pháp v i ý ngh a là d u hi u c u thành t i ph m nh : dùng ti n vay đ c đ h i l , đ
buôn l u, đ mua bán hàng c m, đ mua bán ma tuý, v kh quân d ng, ch t đ c, ch t cháy...
Ngoài ra, trong m t s tr ng h p do làm n thua l đã m t kh n ng thanh toán, nh ng v n
ti p t c vay m n ti n ho c tài s n r i dùng ti n ho c tài s n đó tr n c , ho c dùng tài s n
vay đ c n tiêu, mua s m v t d ng trong gia đình, mua đ t xây nhà... N u không dùng tài s n
vào m c ph m t i mà dùng vào m c đích b t h p pháp khác thì ph i xem xét đánh giá t ng
tr ng h p c th , đ xác đ nh hành vi đó đã c u thành t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài
s n ch a. C n phân bi t, dùng tài s n vào m c đích b t h p pháp v i vi c s d ng tài s n

không đúng m c đích đã tho thu n khi vay, m n. Ví d : Khi vay ti n, nói là đ phát tri n
ch n nuôi ( nuôi gà công nghi p), nh ng sau khi vay đ c ti n l i không nuôi gà n a mà dùng
ti n vay đ c vào vi c nuôi tôm sú, nh ng vì không có k thu t nên b thua l d n đ n không
có kh n ng thanh toán thì hành vi c a ng i ph m t i không c u thành t i l m d ng tín nhi m
chi m đo t tài s n mà là ph m t i s d ng trái phép tài s n quy đ nh t i i u 142 B lu t hình
s .
- H u qu c a t i ph m: Là thi t h i do hành vi ph m t i gây ra cho nh ng quan h xã
h i là khách th đ c Lu t hình s b o v , nó đ c bi u hi n thông qua vi c bi n đ i tình
14


tr ng bình th ng c a các b ph n c u thành quan h xã h i là khách th c a t i ph m. H u
qu c a t i l m d ng tín nhi m gây ra đ c xác đ nh thông qua đ c đi m v ch t và l ng c a
chính đ i t ng tác đ ng. T i i u 140 BLHS n m 1999 s a đ i đã ch ra r t rõ r ng, hành vi
l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n t 4 tri u đ ng tr lên m i b x lý v t i ph m này.
Trong tr ng h p giá tr tài s n b chi m đo t d i 4 tri u đ ng thì ng i ph m t i ch b truy
c u trách nhi m hình s khi thu c vào m t trong các tr ng h p gây h u qu nghiêm tr ng
ho c đã b x ph t hành chính v hành vi chi m đo t tài s n ho c đã b k t án v t i chi m
đo t tài s n, ch a xóa án tích mà còn vi ph m (đ c h ng d n trong Thông t liên t ch s
02/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP ngày 25/12/2001 c a Tòa án nhân dân t i
cao, Vi n ki m sát nhân dân t i cao, B Công an và B T pháp v vi c h ng d n áp d ng
m t s quy đ nh t i Ch ng XIV “Các t i xâm ph m s h u” c a BLHS n m 1999).
- M i quan h nhân qu gi a hành vi nguy hi m cho xã h i và h u qu . M t trong
nh ng nguyên t c quan tr ng nh t c a Lu t hình s , m t ng i ph i ch u trách nhi m hình s
v h u qu nguy hi m cho xã h i khi h u qu đó là k t qu c a hành vi trái pháp lu t mà th c
hi n h gây ra. Do đó, khi m t ng i th c hi n hành vi gây nguy hi m cho xã h i đ c quy
đ nh trong BLHS và ch bu c h ph i ch u trách nhi m pháp lý v hành vi c a mình khi gi a
hành vi và h u qu có m i quan h nhân qu . Có ngh a là v m t th i gian, hành vi trái pháp
lu t hình s đ c coi là nguyên nhân ph i x y ra tr c h u qu v m t th i gian; H u qu là
k t qu t t y u do hành vi trái pháp lu t hình s gây ra; M t hành vi có th d n đ n nhi u h u

qu và m t h u qu có th xu t phát t nhi u hành vi khác nhau.
Do v y, hành vi l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n không d n đ n h u qu , không
xâm ph m các quan h xã h i đ c lu t hình s b o v thì ng i th c hi n hành vi y không
ph i gánh ch u trách nhi m pháp lý. Có hành vi m i có h u qu t ng ng, h u qu luôn có
sau hành vi v m t th i gian, hành vi ph i là đi u ki n t t y u hình thành nên h u qu .
* D u hi u v m t ch quan c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n. Trong t i
l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, l i c a ng i ph m t i luôn là l i c ý tr c ti p, h
nh n th c rõ hành vi c a mình là nguy hi m cho xã h i, th y tr c h u qu và mong mu n cho
h u qu x y ra. Ban đ u, khi giao k t h p đ ng, ng i ph m t i v n mong mu n th c hi n h p
đ ng đó đúng theo th a thu n, ch sau khi có đ c tài s n, ý th c chi m đo t tài s n m i hình
thành, và vì v y, ý th c chi m đo t c a h đ c xác đ nh t i th i đi m h chi m đo t tài s n
ch không xác đ nh t i th i đi m h nh n tài s n. ây là m t trong nh ng c n c quan tr ng
đ xác đ nh ng i ph m t i s b truy c u trách nhi m hình s v t i ph m nào (t i l a đ o
chi m đo t tài s n theo i u 139 hay t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n theo i u 140
BLHS).
Ngoài ra, đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, m c đích chi m đo t tài
s n đ c coi là d u hi u b t bu c, nó ph i g n li n v i các hành vi dùng th đo n gian d i, b
tr n ho c đã s d ng tài s n đó vào m c đích b t h p pháp d n đ n không có kh n ng tr l i
tài s n sau khi có đ c tài s n thông qua h p đ ng h p pháp. N u không có m c đích chi m
15


đo t tài s n ho c m c đích chi m đo t có tr c th i đi m nh n tài s n thông qua h p đ ng, thì
ng i th c hi n hành vi ph m t i không ph m t i ho c ph m vào t i khác.
* D u hi u v ch th c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n. Ch th c a t i
ph m nói chung là ng i có n ng l c trách nhi m hình s và đ t đ tu i theo quy đ nh. Ch
th c a t i ph m theo pháp lu t hình s Vi t Nam ch có th là cá nhân và cá nhân này ph i
đáp ng các đi u ki n nh t đ nh v đ tu i, v kh n ng nh n th c và đi u khi n hành vi c a
mình. i v i ch th t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n c ng ph i đáp ng nh ng đi u
ki n nh đã nêu trên.

C n c vào c u thành t i ph m c b n và c u thành t i ph m t ng n ng (quy đ nh t i
kho n 2 i u 140) c a t i này, thì ng i t đ 16 tu i tr lên m i ph i ch u trách nhi m hình
s khi th c hi n l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n c a ng i khác.
i v i ng i t 14
tu i đ n d i 16 tu i ch ph i ch u trách nhi m hình s v t i này khi hành vi th a mãn c u
thành t i ph m quy đ nh t i kho n 3 và kho n 4 i u 140 BLHS.
Tuy nhiên, c n chú ý r ng, ch th c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n ph i là
ng i tham gia vào h p đ ng thuê, vay, m n tài s n và sau đó không th c hi n đúng cam k t
nh đã th a thu n trong h p đ ng ban đ u nh m m c đích chi m đo t tài s n đó. Vi c giao k t
h p đ ng đ c th c hi n m t cách h p pháp theo đúng trình t , th t c và các đi u ki n nh t
đ nh v giao k t h p đ ng dân s mà pháp lu t quy đ nh.
Tóm l i, b n y u t c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n có m i quan h ch t
ch v i nhau, không tách r i nhau, là c s pháp lý quan tr ng giúp cho vi c đ nh t i danh đ i
v i t i ph m này đ c chính xác, vì v y quá trình ti n hành đ nh t i danh đ i v i t i ph m
trên, c quan, ng i ti n hành t t ng hình s không đ c b t ho c thêm b t k d u hi u nào.
M i s thêm, b t ho c xác đ nh không đúng d u hi u nào đó đ đ nh t i m t sai trái đ u là
hành vi vi ph m pháp lu t.
1.3. Phơn bi t d u hi u pháp lỦ c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tƠi s n v i
m t s t i ph m khác có tính ch t chi m đo t
1.3.1. Phân bi t d u hi u pháp lý c a T i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n v i T i
l a đ o chi m đo t tài s n
T i l a đ o chi m đo t tài s n quy đ nh t i i u 139 BLHS c ng có các d u hi u g m
các d u hi u thu c m t khách th , khách quan, ch th và m t ch quan c a t i ph m. Tuy
nhiên, các hi u đ c mô t trong c u thành t i ph m c a t i l a đ o chi m đo t tài s n c ng
nh t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n (đã nêu t i ti u m c 1.2.2 M c 1.2 Ch ng 1),
m t khách th c a t i ph m là quan h s h u tài s n; Ch th c a t i ph m ph i là ng i có
n ng l c trách nhi m hình s và đ t đ tu i nh t đ nh quy đ nh t i i u 12 BLHS; M t khách
quan và ch quan c ng có nhi u đi m t ng đ ng. Tuy nhiên, gi a hai t i ph m này có nh ng
đi m khác bi t nh t đ nh. C th :

16


V vi c s d ng th đo n gian d i.
i v i t i l a đ o chi m đo t tài s n, hành vi l a
đ o chi m đo t tài s n đ c th hi n vi c đ a ra nh ng thông tin không đúng s th t v i
nhi u chiêu th c khác nhau nh qua l i nói, s d ng gi y t gi , gi danh ng i khác, gi
danh c quan Nhà n c, t ch c xã h i….làm ng i này tin t ng là th t và giao tài s n, vi c
giao tài s n cho ng i có th đo n gian d i hoàn toàn xu t phát t s t nguy n c a ng i b
l a d i do đánh giá không đúng v các thông tin đ a ra, t đó m i giao tài s n cho ng i ph m
t i. Hành vi “dùng th đo n gian d i” trong t i l a đ o chi m đo t tài s n bao gi c ng có
tr c ho c đi li n v i hành vi nh n tài s n t ng i khác và đ c coi là đi u ki n đ th c hi n
vi c chi m đo t. Th đo n gian d i c a ng i ph m t i là nguyên nhân tr c ti p c a vi c
chuy n d ch tài s n t ng i qu n lý sang ng i ph m t i
i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, ng i ph m t i th c hi n hành vi
chi m đo t sau khi đã nh n tài s n t ng i khác, hay nói cách khác, th đo n gian d i trong
t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n ch phát sinh sau khi ng i ph m t i có đ c tài s n
thông qua các h p đ ng h p pháp, h p đ ng có th đ c th hi n b ng l i nói, b ng v n b n
và ng i có tài s n có s chuy n giao tài s n cho ng i khác. Th đo n gian d i trong t i l m
d ng tín nhi m chi m đo t tài s n đ c th hi n vi c che đ y hành vi c a ng i ph m t i
nh m không tr l i tài s n ho c giá tr tài s n đúng ngh a v c a h p đ ng đã đ c giao k t
tr c đó. Ng i ph m t i có th nói d i b m t tài s n ho c đánh tráo tài s n, rút b t tài
s n,…so v i t i l a đ o chi m đo t tài s n, th đo n gian d i c a ng i ph m t i l m d ng tín
nhi m chi m đo t tài s n xu t hi n sau khi đã nh n đ c tài s n.
Tuy nhiên, trong tr ng h p có s chuy n giao tài s n thông qua h p đ ng h p pháp
nh ng ng i ph m t i không dùng th đo n gian d i mà có hành vi b tr n v i ý th c không
thanh toán, không tr l i tài s n cho ch s h u ho c ng i qu n lý h p pháp (nh m phân bi t
v i các vi ph m dân s ) đ chi m đo t tài s n thì v n xác đ nh đây là tr ng h p ph m t i l m
d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, v n đ b tr n c a ng i ph m t i trong tr ng h p này là
đi u c n thi t. Ho c, tr ng h p ng i ph m t i không s d ng th đo n gian d i, không b

tr n v i ý th c chi m đo t tài s n nh ng l i s d ng tài s n nh n đ c vào m c đích b t h p
pháp d n đ n không có kh n ng tr l i tài s n thì c ng b coi là l m d ng tín nhi m chi m
đo t tài s n và b x lý.
Có th th y, th đo n gian d i trong t i l a đ o chi m đo t tài s n th ng đ n gi n
h n, nh ng đ xác đ nh chính xác ng i ph m t i có s d ng th đo n gian d i hay không và
làm th nào đ xác đ nh đ c ý th c chi m đo t tài s n c a ng i ph m t i (th i đi m s d ng
th đo n gian d i) là v n đ không h đ n gi n và đòi h i c n có s k t h p gi a nhi u y u t
khác nhau, quan tr ng nh t là k n ng, nghi p v c a các c quan ti n hành t t ng và ng i
ti n hành t t ng.
V th i đi m hoàn thành t i ph m. T i l a đ o chi m đo t tài s n và t i l m d ng tín
nhi m chi m đo t tài s n đ u là hai t i ph m có tính ch t chi m đo t. T i ph m hoàn thành k
t th i đi m ng i ph m t i chi m đo t đ c tài s n, th i đi m tài s n b chuy n d ch m t
17


cách b t h p pháp. i v i t i l a đ o chi m đo t tài s n, ng i ph m t i đã s d ng th đo n
gian d i đ ng i ch s h u h p pháp ho c ng i qu n lý tài s n tin t ng mà giao tài s n, t
đó th c hi n hành vi chi m đo t. Do v y, th i đi m hoàn thành c a t i l a đ o chi m đo t tài
s n đ c xác đ nh là t khi ng i ph m t i nh n đ c tài s n t ng i đó, nh ng tr ng h p
ng i ph m t i m c dù dùng th đo n gian d i làm cho ng i khác tin t ng giao tài s n
nh ng sau đó không có ý đ nh chi m đo t mà nh m m c đích khác (s d ng tài s n ho c làm
h h ng, h y ho i tài s n đó) thì không c u thành t i l a đ o chi m đo t tài s n theo quy đ nh
t i i u 139 BLHS.
i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, nh đã trình bày, ng i ph m t i có
đ c tài s n thông qua h p đ ng h p pháp và b n thân h , t i th i đi m giao k t h p đ ng
hoàn toàn trên tinh th n t nguy n, ý th c chi m đo t ch a xu t hi n. Nh ng, sau khi nh n
đ c tài s n, trong quá trình th c hi n h p đ ng, ng i ph m t i m i n y sinh ý đ nh chi m
đo t. Vi c h th c hi n hành vi chi m đo t là r t thu n l i khi đã có đ c tài s n, h có th
không tr l i tài s n nh đã cam k t trong h p đ ng khi đ n th i đi m ph i tr tài s n, c ng có
th b tr n ho c s d ng tài s n vào m c đích b t h p pháp d n đ n không có kh n ng tr l i

tài s n. Vì th , th i đi m hoàn thành c a t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n đ c xác
đ nh k t th i đi m ng i ph m t i c tình không th c hi n ngh a v tr l i tài s n cho ng i
có tài s n theo h p đ ng mà chi m đo t luôn tài s n đó.
V vi c giao nh n tài s n gi a ng i có tài s n v i ng i ph m t i.
i v i c hai t i
ph m này, ng i ph m t i đ u nh n đ c tài s n do ng i có tài s n t nguy n giao cho. Tuy
nhiên, t i l a đ o chi m đo t tài s n, ng i ph m t i đ c nh n tài s n do vi c s d ng th
đo n gian d i, h t o d ng các thông tin gi , khi n cho ng i có tài s n t ng th t và giao tài
s n. Trong khi đó, đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, ng i có tài s n giao tài
s n cho ng i ph m t i thông qua các h p đ ng, giao d ch h p pháp, h tin t ng r ng, ng i
ph m t i hoàn toàn có kh n ng tr l i tài s n, có đ đi u ki n đ th c hi n các ngh a v c a
h p đ ng.
1.3.2. Phân bi t d u hi u pháp lý c a t i L m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n v i t i
Tr m c p tài s n
Tr m c p tài s n quy đ nh t i i u 138 BLHS là hành vi lén lút chi m đo t tài s n c a
ng i khác, ngh a là ng i ph m t i th c hi n vi c d ch chuy n trái pháp lu t tài s n c a
ng i khác, bi n tài s n c a ng i khác thành tài s n c a mình mà không đ cho ch s h u
ho c ng i tr c ti p đang qu n lý tài s n bi t.
C ng là m t trong các t i ph m xâm ph m s h u có tính ch t chi m đo t đ c quy
đ nh trong BLHS, t i tr m c p tài s n, m c đích chi m đo t tài s n đ c th hi n rõ ràng.
Tuy nhiên, m c dù v m t nghiên c u lý lu n, các y u t c u thành c b n c a t i ph m này,
đ c bi t là hành vi khách quan đã có s phân đ nh khá chi ti t nh ng v n không ít tr ng h p
trên th c t , khi phát sinh tình hu ng ph m t i, c quan ti n hành t t ng, ng i ti n hành t
18


t ng nh m l n trong quá trình đ nh t i danh v i hai t i ph m trên. Do đó, khi đ nh t i danh,
c n thi t ph i xác đ nh rõ th đo n, ph ng th c mà ng i ph m t i s d ng.
Trong m t s tr ng h p, ng i ph m t i tr m c p tài s n c ng có s d ng th đo n
gian d i. Tuy nhiên, th đo n gian d i c a ng i ph m t i ch là cách th c mà ng i ph m t i

dùng đ ti p c n tài s n tr c khi th c hi n hành vi “lén lút chi m đo t tài s n”. Ng i ph m
t i trong tr ng h p này l i d ng s h c a ch s h u ho c ng i qu n lý tài s n, sau đó
dùng th đo n gian d i đ d dàng đ t nh p n i có tài s n mà ng i ph m t i mu n chi m
đo t, nó xu t hi n tr c khi ng i ph m t i có đ c tài s n, nh ng th đo n đó hoàn toàn
không ph i là nh m t o s tin t ng đ ng i b h i giao tài, mà nh m che gi u hành vi lén lút
chi m đo t s đ c th c hi n ti p theo sau đó. Còn đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t
tài s n, ng i ph m t i s d ng th đo n gian d i sau khi có đ c tài s n thông qua các giao
d ch h p pháp (vay, m n, thuê tài s n,…) và quy n chi m h u tài s n đ c chuy n giao h p
pháp cho ng i ph m t i, sau đó h m i dùng th đo n gian d i đ chi m đo t tài s n.
.3.3. Phân bi t T i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n v i T i tham ô tài s n
So v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, t i tham ô tài s n đ c quy đ nh t i
i u 278 BLHS có d u hi u chung là vi c chi m đo t tài s n đang n m trong s qu n lý c a
ng i ph m t i. Tuy nhiên, gi a hai t i ph m này c ng có nh ng khác bi t nh t đ nh.
- V đ i t ng tài s n. Tài s n là đ i t ng c a t i tham ô ph i là tài s n thu c s h u
Nhà n c, tài s n c a doanh nghi p trong đó ngu n v n c a Nhà n c chi m t 51% tr lên
ho c có ngu n g c t ngân sách nhà n c và tài s n đó đang do ng i ph m t i tr c ti p qu n
lý theo quy đ nh c a pháp lu t. Tr ng h p ng i ph m t i chi m đo t tài s n tài s n c ng do
h đang tr c ti p qu n lý, nh ng tài s n đó không thu c s h u c a Nhà n c ho c có ngu n
g c t ngân sách nhà n c thì không thu c ph m vi đi u ch nh c a i u 278 BLHS.
iv i
t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n thì tài s n có th thu c b t k hình th c s h u nào.
- V hành vi. Hành vi l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n là hành vi c ý d ch
chuy n m t cách trái pháp lu t tài s n c a ng i khác thành tài s n c a mình thông qua vi c
ng i ph m t i th c hi n vi c vay, m n, thuê tài s n c a ng i khác ho c nh n đ c tài s n
c a ng i khác b ng các hình th c h p đ ng. Sau khi có đ c tài s n, ng i ph m t i m i n y
sinh ý đ nh chi m đo t đ i v i tài s n đó.
i v i t i tham ô tài s n, ng i ph m t i đã có
hành vi l i d ng ch c v , quy n h n chi m đo t tài s n mà mình có trách nhi m qu n lý theo
lu t đ nh, bi n tài s n chung thành tài s n riêng, đ nh đo t tài s n chung nh m ph c v m c
đích cá nhân gây m t mát, th t thoát tài s n. Th đo n c a hành vi này r t đa d ng, ng i

ph m t i có th công khai chi m đo t, lén lút và nhi u tr ng h p có s d ng th đo n gian
d i ho c mang tài s n do mình qu n lý b tr n.
- V ch th c a t i ph m. Ch th t i tham ô tài s n là nh ng ng i có ch c v , quy n
h n trong vi c qu n lý tài s n, là ch th đ c bi t;
i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t
19


tài s n ch c n là ng
đ nh c a pháp lu t.

i có n ng l c trách nhi m hình s và đ t đ đ n tu i nh t đ nh theo quy

CH
NG 2
TH C TI N NH T I DANH
I V I T I L M D NG TệN NHI M
CHI M O T TÀI S N VÀ M T S GI I PHỄP KH C PH C
2.1. Th c ti n đ nh t i danh đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tƠi s n
Nh đã phân tích, đ nh t i danh đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n là quá
trình nh n th c lý lu n, là d ng c a ho t đ ng th c ti n áp d ng pháp lu t hình s c ng nh
pháp lu t t t ng hình s c a c quan ti n hành t t ng, ng i ti n hành t t ng, đ c ti n
hành trên c s các ch ng c , các tài li u thu th p đ c và các tình ti t th c t c a v án hình
s đ xác đ nh s phù h p gi a các d u hi u c a hành vi nguy hi m cho xã h i đ c th c hi n
v i các d u hi u c a c u thành t i ph m t ng ng do lu t hình s quy đ nh, đ gi i quy t v
án hình s .
xác đ nh m t hành vi nguy hi m di n ra trên th c t đã ph m vào t i l m d ng
tín nhi m chi m đo t tài s n, thì c quan, ng i có th m quy n ph i tr l i hành vi y có th a
mãn các d u hi u c a c u thành t i ph m quy đ nh t i i u 140 BLHS hay không.
M c dù c quan ti n hành t t ng c ng n m đ c nh ng đ lý lu n trên và th c hi n

t ng đ i t t ho t đ ng này, nh ng qua nghiên c u th c ti n nh n th y nhi u tr ng h p hành
vi ph m vào t i này, nh ng c quan có th m quy n l i kh i t , đi u tra, truy t và xét x
ng i ph m t i v t i khác ho c hành vi không ph m t i l i b coi là t i ph m ho c ng c l i
v n còn x y ra. Th c tr ng trên gây ra nhi u h l y nghiêm tr ng, tác đ ng r t x u đ n tr t t
an toàn xã h i, nó đã b d lu n lên án. Các c quan ch c n ng trong th c ti n c ng r t quan
tâm, đ a ra nhi u bi n đ kh c ph c tình tr ng này, nh ng nó v n ch a ch m d t và nhi u lúc
di n bi n r t ph c t p, gây s hoài nghi v trình đ , n ng l c, s khác quan, th n tr ng và
công tâm trong s d ng quy n l c Nhà n c c a các cá nhân ti n hành t t ng. Th c tr ng y
là v t c n c a quá trình nâng t m n n t pháp c a n c ta v i th gi i hi n đ i. Vì v y, vi c
nghiên c u, làm rõ th c tr ng đ nh t i danh đ i v i t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n
thông qua các v án c th là v n đ c n thi t đ có s đánh giá toàn di n và chính xác, qua đó
rút ra đ c nh ng nguyên nhân và tìm nh ng gi i pháp kh c ph c.
*V th c tr ng đ nh sai t i danh.
V th nh t. Vào n m 2009, Lê V n Bích - Cán b UBND xã đã th c hi n vi c vay ti n
c a nhi u ng i, sau đó cho nh ng ng i đ n h n thanh toán n ngân hàng vay l i đ h ng
ph n chênh l ch. Hàng tháng khi đ n h n, Bích v n tr n vay, lãi vay đúng th i h n cho
20


nh ng ng i Bích đã vay ti n. Sau đó, Bích đã chi m t s ti n khá l n vào các ho t đ ng nh
xây d ng nhà c a, h b i, mua s m xe c , tiêu xài cá nhân, mua vé s m i ngày mua kho ng
1.000.000đ, nên đ n kho ng cu i n m 2010, Bích m t kh n ng thanh toán v i s ti n lên đ n
1 t đ ng. u n m 2011, Lê V n Bích v n ti p t c vay ti n c a nhi u ng i đ tr n , lãi vay
cho nh ng ng i mà Bích đã vay n tr c đó. Tuy nhiên, do s n quá l n, đ n kho ng đ u
n m 2012, Bích m t hoàn toàn kh n ng tr n , lãi cho nh ng ng i Bích vay ti n nên b tr n.
Trên c s xác minh, làm rõ tin báo, t giác t i ph m, C quan C nh sát đi u tra kh i t
Lê V n Bích “L a đ o chi m đo t tài s n” theo i u 139 BLHS, và sau đó Vi n ki m sát
nhân dân truy t Lê V n Bích ra tr c Tòa án v i t i danh nêu trên.
Quá trình x lý v án trên xu t hi n hai quan đi m khác nhau:
Quan đi m th nh t cho r ng, hành vi c a Bích ph m t i l a đ o chi m đo t tài s n, ý

đ nh chi m đo t c a Bích đã xu t hi n t tr c khi Bích th c hi n ho t đ ng vay ti n c a
nh ng ng i quen bi t, Bích l i d ng lòng tin c a nh ng ng i cho vay v vi c Bích s s
d ng ti n trên vào m c đích cho nh ng ng i đã đ n th i k đáo n v i ngân hang vay l i, đ
d dàng huy đ ng v n và chi m đo t tài s n c a ng i b h i s d ng vào m c đích cá nhân.
Quan đi m th hai nh n đ nh, hành vi c a Bích ph m t i “L m d ng tín nhi m chi m
đo t tài s n”, d a trên nh ng m i quan h mà Bích có t tr c và vi c Bích vay ti n t nhi u
ng i v i m c đích cho nh ng ng i khác vay l i, ch đ n thu n là cho vay đ h ng ph n lãi
su t chênh l ch, vi c huy đ ng ban đ u c a Bích hoàn toàn không nh m m c đích chi m đo t;
sau đó, do Bích s d ng tài s n mà mình nh n đ c t h p đ ng dân s vào m c đích khác,
làm Bích m t kh n ng thanh toán, thì Bích m i b tr n; Vi c b tr n trên ch nh m tr n tránh
tr c áp l c c a nh ng ch n .
Theo chúng tôi trong tr ng h p này, đ xác đ nh hành vi c a Bích ph m t i gì c n c n
c c th vào th i đi m n y sinh ý đ nh chi m đo t tài s n c a Bích. Vi c Bích vay ti n ngay
t ban đ u ch là cho vay h ng chênh l ch. Quá trình vay n , Bích v n tr n vay, lãi vay đ y
đ . Ý đ nh chi m đo t tài s n c a Bích ch xu t hi n sau khi Bích đã tiêu dùng s ti n vay quá
nhi u cho tiêu dùng cá nhân và không còn kh n ng thanh toán. Chính vì th mà Bích b tr n
nh m tr n tránh tr c áp l c c a các ch n . Nh v y, d u hi u hành vi khách quan trong v
án này là ng i ph m t i sau khi nh n tài s n b ng các hình th c c a h p đ ng, r i s d ng tài
s n trên vào m c đích b t h p pháp d n đ n không có kh n ng tr l i tài s n. ây là m t
trong ba hành vi đ c mô t trong c u thành t i ph m quy đ nh t i i u 140 BLHS. C quan
ti n hành t t ng trong th c ti n đã v n d ng sai c u thành t i ph m trong quá trình đ nh t i,
bu c ng i ph m t i ph i ch u trách nhi m v t i n ng h n nên đã xâm ph m quy n, l i ích
h p pháp c a ng i ph m t i.
V th hai. Vào kho ng tháng 7/2012, t i B nh vi n N x y ra tình tr ng nhân viên bãi
g i xe b nh vi n câu k t v i đ i t ng ph m t i đánh tráo linh ki n xe c a khách. Theo đó,
các đ i t ng này sau khi nh n gi xe c a khách hàng, th y xe nào còn m i s đem vào khu
21


v c phía trong cùng c a bãi gi xe. T i đây, có m t c n phòng có l thông v i bên ngoài đ

ti n cho vi c v n chuy n linh ki n mà b n chúng thay th đ c ra ngoài. C th , các đ i t ng
này s thay th các thi t b g m c c IC, c c s c, n p ch p bugi,… r i thay th b ng đ t ng
t nh ng ch t l ng kém h n. N u ch ng may đang lúc th c hi n hành vi ph m t i mà khách
l y xe, thì s có nhân viên g i xe khác d n khách đi lòng vòng, t o đi u ki n cho nh ng đ i
t ng tr c ti p th c hi n hành vi có th i gian l p ráp l i và giao tr xe cho khách. Sau đó, thì
hành vi c a các đ i t ng b phát hi n.
C quan có th m quy n đã truy c u trách nhi m đ i v i các đ i t ng v t i l m d ng
tín nhi m chi m đo t tài s n. Vì cho r ng, xu t phát t cách th c, th đo n c a hành vi ph m
t i trong tr ng h p này, tr c khi tài s n b chi m đo t, gi a nh ng nhân viên trông gi xe và
khách hàng đã có hình thành m t quan h h p đ ng (h p đ ng g i gi ). Sau đó, nh ng nhân
viên trong bãi gi xe đã có hành vi dùng th đo n gian d i c u k t v i bên ngoài cùng th c
hi n hành vi đánh tráo ph tùng xe c a khách, gây thi t h i v tài s n cho khách hàng g i gi .
Tuy nhiên, chúng tôi nh n th y r ng, đây là tr ng h p tr m c p tài s n, hành vi c a
các đ i t ng có tính ch t lén lút chi m đo t th hi n thông qua hành vi lén lút thay th , đánh
tráo linh ki n. Có th th y th i đi m hoàn thành hành vi tr m c p tài s n hoàn thành là th i
đi m các đ i t ng trên th c hi n xong hành vi tháo g linh ki n. Vi c dùng ph tùng “d m”
tráo đ i sau khi hành vi chi m đo t đã hoàn thành là th đo n nh m che gi u t i ph m.
*V th c tr ng đ nh t i danh oan sai ng

i vô t i

Th c tr ng này c ng là v n đ r t nghiêm tr ng mà nhi u n m qua d lu n liên t c lên
ti ng và yêu c u ph i x lý nghiêm nh ng ng i có trách nhi m gây ra oan, sai nh m t ng
c ng s th n tr ng và trách nhi m c a c quan công quy n. Th c tr ng trên th hi n qua các
v án nh sau:
V th nh t: Vào n m 2010, bà Nguy n Th H có vay ti n c a nhi u ng i v i t ng s
ti n kho ng 450.000.000 đ ng đ làm v n kinh doanh, do b thua l , bà H không có ti n tr n
nh đã cam k t v i các ch n , nên các ch n ti n hành kh i ki n bà H ra Tòa án. Trong quá
trình th lý, đi u tra xác minh, Tòa án nh n đ nh là đ c s k t lu n bà H có vay ti n c a các
ch n nói trên. Tuy nhiên, bà H l i m t m c ch i cãi ch ký trong các h p đ ng vay ti n

không ph i c a bà. C n c K t lu n giám đ nh: Ch ký ng i vay n trong các biên nh n mà
ch n cung c p đúng là c a bà H, Tòa án cho r ng hành vi c a bà H có d u hi u c a T i l m
d ng tín nhi m chi m đo t tài s n nên ban hành Công v n đ ngh Vi n ki m sát truy c u
trách nhi m hình s đ i v i bà H. C n c k t qu xác minh thu th p ch ng c ban đ u, C
quan đi u tra ti n hành kh i t v án và b can H v t i l m dung tín nhi m chi m đo t tài s n
theo quy đ nh t i i u 140 BLHS. Sau khi v án có k t lu n đi u tra, Vi n ki m sát truy t b
can ra tr c Tòa án c p huy n và quy t đ nh truy t trên đ c Tòa án s th m ch p nh n và ra
b n án k t t i đ i v i bà H. Không đ ng ý v i b n án s th m, b cáo kháng cáo b n án theo
trình t phúc th m. Tòa án c p phúc th m cho r ng, c p s th m có thi u sót là ch a làm rõ
22


nguyên nhân d n bà H m t kh n ng thanh toán các kho n n đ n h n, và thi u sót này c p
phúc th m không kh c ph c đ c nên quy t đ nh h y toàn b b n án, tr v c p s th m ti n
hành đi u tra, truy t , xét x l i theo th t c chung. Sau khi C quan đi u tra ti n hành đi u tra
l i đ i v i v án, thì v n đ bà H m t kh n ng thanh toán các kho n n đ n h n là do b thua
l trong kinh doanh. Nh n th y đã kh i t , truy t , xét x oan sai, nên c quan ti n hành t
t ng ph i đình ch v án.
Qua v án trên th y r ng, vi c bà H ch i b ch ký c a mình trong h p đ ng vay ti n là
m t trong nh ng th đo n nh m né tránh ngh a v hoàn tr n .
có c s k t lu n hành vi
c a bà Nguy n Th H th a mãn d u hi u c a c u thành t i ph m quy đ nh t i i u 140 BLHS,
thì ngoài vi c tr ng c u giám đ nh ch ký ng i vay n trong các biên nh n mà ch n cung
c p đúng là c a bà H, c quan ti n hành t t ng ph i đi u tra làm rõ nguyên nhân vì sao bà H
không thanh toán các kho n n đ n h n. N u ch ng minh đ c rõ ràng vi c bà c tình không
th c hi n ngh a v v tài s n là sau khi nh n đ c tài s n b ng h p vay tài s n, bà H đã s
d ng tài s n trên vào m c đích b t h p ho c có th đo n gian d i nh m chi m đo t tài s n, thì
lúc đó m i đ c s k t lu n bà H ph m t i. C quan ch c n ng ch d a vào tình ti t bà H
không th a nh n ch ký c a bà trong các biên nh n n đ kh i t , truy t , xét x s th m là
v i vàn và thi u th n tr ng, nên đã gây ra oan sai ng i vô t i.

V án th hai: T tháng 8/2005 đ n tháng 12/2005, ông Lê Duy N (ch c s s n xu t
r u D.N) đã nhi u l n vay c a bà S t ng c ng 375 tri u đ ng. Theo th a thu n, lãi su t vay là
6%/tháng và đ n đ u n m 2006 ông N ph i tr c lãi l n v n. Sau đó, ông N dùng gi y t đ t
c a ng i khác th ch p cho bà S, đ ng th i làm h p đ ng chuy n nh ng 1.400m2 đ t mà
ông N đã đem th ch p ngân hàng đ c n tr n . Phát hi n đ c vi c làm gian d i, bà S t cáo
ông v i c quan ch c n ng. Sau khi ti n hành đi u tra, C quan đi u tra kh i t , b t t m giam
v t i l m d ng tín nhi m chi m đo t tài s n.
C n c quy t đ nh truy t c a Vi n ki m sát, Tòa án ra quy t đ nh đ a v án ra xét x .
T i phiên tòa s th m, đ i di n Vi n ki m sát đã đ ngh ph t ông N t 7-8 n m tù, tuy nhiên
Tòa án c p s th m cho r ng hành vi c a ông N không c u thành t i ph m nên tuyên ông N
không ph m t i. Sau đó, Vi n ki m sát kháng ngh phúc th m đ i v i b n án, nh ng Tòa án
c p phúc th m xét th y b n án s không vi ph m nên tuyên bác kháng ngh và gi nguyên b n
án s th m.
Trong v án này, v n đ quan tr ng nh t là ông N có m c đích chi m đo t và th c t
ông đã có hành vi chi m đo t tài s n c a bà S hay không. Ông N không th c hi n cam k t tr
n đúng h n, có nh ng hành vi gian d i nh t đ nh trong vi c c n tr n là l y tài s n mà mình
đã th ch p ngân hàng ra giao d ch nh m tr n tránh ngh a v tr n , nh ng giao d ch này là đ
c n tr ngh a v ch không ph i xu t phát t đây, ng i ph m t i nh n đ c tài s n r i th c
hi n hành vi chi m đo t tài y. N i dung trên cho th y hành vi di n ra trên th c t không phù
h p v i hành vi khách quan đ c nêu trong c u thành t i ph m, vì v y C quan đi u tra, Vi n
23


ki m sát đã truy c u trach nhi m hình s oan sai ng
hóa quan h dân s .

i không có t i hay còn g i là hình s

*V th c tr ng không ti n hành đ nh t i theo pháp lu t (b l t t i ph m)
Tình tr ng c quan ch c n ng vì nh ng lý do khác nhau không ti n hành kh i t , đi u

tra, truy t và xét x ng i ph m t i theo đúng quy đ nh thì ch a có c quan nào th ng kê
chính xác. Nh ng qua nghiên c u th c t chúng tôi th y tình tr ng đó v n xu t hi n và t ng
xu t ngày càng nhi u đi n hình qua hai v án nh sau:
V án th nh t: Ngày 15/7/2011, Tr n V n K đ n g p anh Nguy n V n L đ t v n đ
thuê chi c xe ô tô lo i INOVA, bi n s : 89M- 4527 (tr giá 310 tri u đ ng) s d ng đi l i, K
đã th a thu n v i anh L thuê xe trong 3 ngày, m i ngày K ph i tr cho anh L là 1.000.000
đ ng và K đã thanh toán tr c s ti n thuê xe cho L. Sau khi nh n xe và gi y ch ng nh n đ ng
ký, K đã s d ng đ n ngày th hai thì n y sinh ý đ nh mang xe c a anh L đi c m c l y ti n và
tr n , vì v y K đã mang xe đ n hi u c m đ và c m cho anh Nguy n V n H l y s ti n là 120
tri u đ ng, K th a thu n v i anh H sau 10 ngày s đ n chu c xe. Nh n đ c ti n, K tr n cho
anh inh Kh c T h t 115 tri u đ ng, s ti n còn l i K s d ng vào vi c tiêu xài cá nhân. n
ngày h n, L không th y K mang xe đ n tr nh đã th a thu n nên đã đ n g p K đ đòi xe, K
đã nói đã c m c và h a s chu c v tr l i. Do K không th c hi n nh cam k t nên anh
Nguy n V n H (ch hi u c m đ ) đã thanh lý và bán xe cho ng i khác. Bi t đ c s vi c, L
đã làm đ n t cáo Tr n V n K v i C quan đi u tra.
T i C quan đi u tra, K khai nh n không có ý đ nh chi m đo t tài s n c a anh L, ch vì
K không có ti n tr n nên m i c m c xe l y ti n tr n , sau đó thì K b đi kh i đ a ph ng.
C quan đi u tra cho r ng hành vi c a Tr n V n K đã ph m t i L m d ng tín nhi m
chi m đo t tài s n đ c quy đ nh t i i u 140 BLHS, b i vì K sau khi nh n tài s n c a ng i
khác b ng h p đ ng thuê tài s n, K đã s d ng tài s n trên vào m c đích b t h p pháp d n đ n
không có kh n ng tr và b tr n kh i đ a ph ng, nên c n kh i t K theo pháp lu t hình s .
Tuy nhiên, Vi n ki m sát qua nghiên cho r ng, kho n 1 i u 140 BLHS quy đ nh: Ch “Ng i
nào có m t trong nh ng hành vi: Vay, m n, thuê tài s n c a ng i khác ho c nh n đ c tài
s n c a ng i khác b ng các hình th c h p đ ng r i dùng th đo n gian d i ho c b tr n đ
chi m đo t tài s n đó;... s d ng tài s n đó vào m c đích b t h p pháp d n đ n không có kh
n ng tr l i tài s n.” thì m i c u thành t i ph m này. Sau khi nh n đ c tài s n (xe ô tô), K
không có hành vi gian d i, không s d ng tài s n vào m c đích b t h p pháp, đ c bi t là K
không b tr n, ngay t ban đ u K đã đ n C quan đi u tra khai báo toàn b hành vi c a mình
và h a s chu c xe tr cho anh L, vì v y hành vi c a Tr n V n K không c u thành t i l m
d ng tín nhi m chi m đo t tài s n nh đ ngh c a C quan đi u tra, mà hành vi đó ch vi

24


ph m ngh a v dân s , đây là quan h thu c s đi u ch nh c a pháp lu t dân s . T đó, Vi n
ki m sát không đ ng ý v i C quan đi u tra v vi c kh i t v án.
Quan đi m c a Vi n ki m sát là quá c ng nh c, không đúng v i n i dung và tinh th n
c a i u 140 BLHS. úng là h p đ ng dân s gi a K và L là h p pháp, nh ng n i dung h p
đ ng quy đ nh r t rõ vi c thuê xe ch nh m ph c v đi l i, th i h n thuê là ba ngày, h t th i
h n K ph i hoàn tr tài s n cho ch s h u, nh ng sau đó vì mu n có ti n tr n và tiêu xài cá
nhân, K đã b t ch p s ràng bu c c a h p đ ng đ mang tài s n mà mình không có quy n đ nh
đo t đi c m c d n đ n không có kh n ng tr l i tài s n. Vi c K nh n tài s n v i m c đích ban
đ u là s d ng, sau đó mang c m c l y ti n hoàn toàn có th xem hành vi mang tài s n đi c m
c đó là s d ng tài s n vào m c đích b t h p pháp. S b t h p pháp th hi n r t rõ trong
tr ng h p này là vi c đ nh đo t tài s n c a ng i khác khi ch a đ c s đ ng ý hay y quy n
c a ch s h u, s d ng tài s n vào m c đích khác v i n i dung đã th a thu n. Vi c K b đi
kh i đ a ph ng khi ch a th c hi n đ y đã ngh a v đã cam k t c ng nh ngh a v ph i có m t
theo yêu c u c a c quan gi i quy t tranh ch p đ c xem là hành vi b tr n. Lu t không ràng
bu c b tr n là ph i th c hi n ngay t khi nh n tài s n, hay b tr n sau khi đã có tham gia gi i
quy t tranh ch p m t vài l n, mi n là vi c b tr n này d n đ n h qu là ch s h u b thi t h i
v tài s n là phù v i thu t ng trên. T phân tích trên cho th y c quan ch c n ng không k p
th i áp d ng bi n c n thi t đ i v i K và dùng quy ph m pháp lu t phi hình s gi i quy t tranh
ch p trên là hi n t ng tiêu c c c n ng n ch n.
V án th hai: Xu t phát t m i quan h láng gi ng, nên vào n m 2012, Nguy n Th T
th a thu n và vay c a 12 ng i v i t ng s ti n là 500 tri u đ ng v i nhi u th i h n, lãi su t
khác nhau, m c đích là “c n ti n đ làm n”. Sau khi vay đ c s ti n trên, không ai bi t T đã
dùng s ti n đó vào m c đích gì, T c ng không có b t c ho t đ ng s n xu t, kinh doanh nào
t i đ a ph ng, không mua s m tài s n cho gia đình. Th nh tho ng T có đi đâu đó m t vài ngày
r i l i v lao đ ng bình th ng. M t th i gian sau, T hoàn toàn m t kh n ng thanh toán s
ti n đã vay. Sau khi bi t T không có kh n ng thanh toán, các b h i đã t cáo T tr c pháp
lu t. C quan đi u tra đã ti n hành xác minh, thu th p ch ng c xác đ nh n i dung vay n c a

T là đúng. Nh ng, T không có m t t i n i c trú, xác minh đ c bi t, tr c đó T đã có đ n xin
v ng m t t i đ a ph ng v i lý do: xin v ng là đ n t nh Qu ng Ngãi tìm m li t s c a bên
ch ng. Xác minh t i gia đình T bi t đ c, tr c t t 2013, gia đình ch ng T (trong đó có c T)
đã đ n Qu ng Ngãi đ tìm m nh ng ch a tìm th y. B ch ng T kh ng đ nh, không giao vi c
tìm m cho T và hi n T c ng không có liên l c v i gia đình.
Hành vi c a Nguy n Th T đã tho mãn các y u t trong m t khách quan c a t i l m
d ng tín nhi m chi m đo t tài s n, th hi n qua vi c nh n đ c tài s n b ng h p đ ng vay tài
s n, sau đó T đã s d ng tài s n nh n đ c vào m c đích b t h p pháp d n đ n không có kh
n ng tr l i tài s n, ngh nghi p c a T là làm ru ng, không có ho t đ ng s n xu t, kinh doanh
t i đ a ph ng, nh ng T đã ch đ ng vay m t kho n ti n l n, v t quá kh n ng kinh t c a
gia đình mình; khi vay, T ch nói chung chung v i nh ng ng i cho vay là “đ làm n” mà
25