Bài thực hành 7: Tham quan thiên nhiên

Lời mở đầu
Các thí nghiệm và bài thực hành sinh học 6 sẽ mang tới cho các thày giáo, cô giáo,
các em học sinh có thêm những thông tin, những kỹ năng, những phương án phục vụ
bài dạy, bài học, làm các thí nghiệm, thực hành trong toàn bộ chương trình (gồm 7 bài
thực hành bắt buộc và 7 thí nghiệm trong các bài học).
Nội dung
Tài liệu gồm 14 bài thực hành, thí nghiệm trong chương trình sinh học 7, mỗi
bài có 3 nội dung cơ bản:
1-Mục đích bài.
2-Nội dung bài: chuẩn bị bài thực hành, bổ trợ kiến thức, các đồ dùng thiết bị cần
thiết, các bước tiến hành. Câu hỏi-bài tập (sau mỗi bài có các câu hỏi và bài tập cho
học sinh tự làm), câu hỏi trắc nghiệm, tự luận, có câu hỏi nâng cao, mở rộng, vận
dụng và liên hệ thực tế.
3-Hỏi - trả lời theo chuyên đề giúp học sinh mở rộng, hiểu biết thêm thông tin, tạo
hứng thú môn học và tìm hiểu khoa học.
Tài liệu còn cung cấp cách pha chế những hoá chất cơ bản khi tiến hành thí nghiệm
sinh học, kế họach bài dạy thực hành, thí nghiệm những kiến thức mở rộng giúp GV
hiểu sâu, nắm chắc vấn đề khi dạy học hoặc hướng dẫn học sinh thực hành; những câu
hỏi, bài tập giúp học sinh rèn luyện, khắc sâu, mở rộng và vận dụng kiến thức vào
thực tiễn; những gợi ý, hướng dẫn cầm tay chỉ việc cho học sinh giúp các em học và
làm tốt thí nghiệm thực hành tại lớp và ở nhà.
Lần đầu biên soạn không tránh khỏi những sai sót, khiếm khuyết, rất mong được các
đồng nghiệp đóng góp và chỉ giáo cho tác giả. Mọi ý kiến xin gửi tới: Bùi Văn ThêmTrường THCS Quế Nham-Tân Yên- Bắc Giang ĐT:
0912.716.203.
Danh mục Các bài thực hành
và thí nghiệm

cơ bản trong chương trình & sgk sinh học 6

TT

TN,
TH

Nội dung

Tiết trong
CT

Bài, phần
trong bài

SGK trang

Th 1
TH 2
Th 3
Th 4
Th 5
TH 6

Kính lúp, kính hiển vi và cách sử dụng
Quan sát tế bào thực vật.
Quan sát biến dạng của rễ.
Quan sát biến dạng của thân
Bài tập thực hành: Tập làm mẫu ép Lá cây
Sưu tập các mẫu Nấm, Địa y

4
5
12

18
29
65

5
6
12
18
53

17
21
40
57
173

Tham quan thiên nhiên.

68-69-70

53

173-176

Sự hút nước và muối khoáng của rễ
Sự dài ra của thân
Vận chuyển các chất trong thân
Các thí nghiệm quang hợp
Hô hấp
Vận chuyển nước trong cây

Điều kiện cho hạt nảy mầm

10
14
17
23-24
26
27
42

11
14
17
21
23
24
35

35
46
54
68
77
80
113

Th 7
tn-1
tn-2
tn -3

tn-4
tn-5
tn-6
tn-7


TH 7 – THAM QUAN THIÊN NHIÊN

(Tiết 68-69-70 Bài 53 –Tr 173)
I-Mục đích:
- Xác định được nơi sống, sự phân bố của các nhóm thực vật chính.
- Quan sát đặc điểm hình thái để nhận biết đại diện một số ngành thực vật chính.
- Củng cố và mở rộng kiến thức về tính đa dạng và thích nghi của thực vật trong
điều kiện sống cụ thể.
- Sưu tầm một số loại nấm, địa y có ở địa phương, lấy mẫu lá hoa một số loại cây
-Làm hoàn thành một mẫu nấm khô, địa y, mẫu lá cây.
II-Nội dung:
A-Chuẩn bị:
Giáo viên:
-GV chủ động lên kế hoạch tham quan với nhà trường, với từng lớp
cụ thể về thời gian, địa điểm, sự hỗ trợ của nhà trường về các điều kiện như cơ sở vật
chất, kinh phí, cán bộ, GV đi cùng.
- Chuẩn bị địa điểm : giáo viên trực tiếp tìm, liên hệ địa điểm trước.
- Dự kiến phân công cho các nhóm, nhóm trưởng, cán bộ GV phụ trách nhóm
Học sinh:
- Chuẩn bị dụng cụ theo nhóm, dụng cụ cá nhân (tư trang cá nhân)
Mỗi nhóm cần có:
-Kéo cắt cây
-Túi nilông
-Kẹp ép tiêu bản

-Kính núp cầm tay
-Bau đào đất
-Dao sắc, kim mũi mác
-Máy ảnh (nếu có)
-Nhãn ghi sẵn có buộc
chỉ một đầu
- Ôn tập kiến thức: Ôn lại kiến thức đã học trong SGK.
- Kẻ bảng trang 173 vào giấy A4 để ghi chép
B-Các bước:
B1.Thống nhất chung trong các nhóm về tổ chức, nhiệm vụ, kỷ luật, vệ sinh trong
buổi đi.
B2.Kiểm tra các điều kiện trước khi đi: chuẩn bị, các điều kiện phục vụ, phổ biến
những yêu cầu của bài thực hành.
B3. Đến điểm tham quan và tiến hành quan sát, thu thập thông tin, mẫu vật trong khu
vực tham quan.
Nội dung quan sát1: Môi trường sinh sống của thực vật (trên cạn, dưới nước, nơi ẩm,
nơi khô cằn ...)
+Trên cạn: Các khu rừng, đồi cây hay các bãi ven sông
+Dưới nước: Các ao, Hồ, Đầm nơi có nhiều thực vật
Nội dung quan sát3: Mối quan hệ giữa các thực vật kí sinh, hoại sinh, hội sinh...
+ Kí sinh: sống nhờ, ăn bám cây chủ (chúng hút các chất dinh dưỡng từ cây chủ) như
dây tơ hồng, cây tầm gửi.
+Hoại sinh: các thực vật phân huỷ các sinh vật đã chết (nấm là một dạng sống hoại
sinh).
+Hội sinh: Cùng sinh sống nhưng không làm hại lẫn nhau (bầu, bí có thể cùng leo
chung một giàn).
+Cộng sinh: chúng kết hợp với nhau cùng sinh sống, hai bên đều có lợi (kiến sồng
trên cây, làm tổ trên cây đồng thời ăn côn trùng hại cây...)
Nội dung quan sát 4: Sự phân bố của thực vật trong khu vực mật độ, số loài, nơi nhiều
, ít...

Nội dung quan sát 5: Đặc điểm hình thái của rễ, thân, lá một số cây.
+Các loại lá khác nhau, gân lá khác nhau: lá kim, lá dải, lá ...
+Các kiểu xếp lá; mọc cách, mọc đối, mọc vòng.


+Các loại thân: thân cột, thân leo, thân bò...
+Các loại rễ: rể cọc, rễ chùm, rễ móc, rễ củ....
Nội dung 6: Thu thập mẫu vật các loại mẫu cần lấy lá, hoa, quả, hạt, các mẫu nguyên
cây, mẫu nấm, địa y...
Công tác ghi chép các thông tin: Khi quan sát thấy hiện tượng hay đặc điểm của cây
cần ghi chép cẩn thận, các số liệu ghi chép và điền vào bảng kẻ sẵn, các mấu tiêu bản
cần đính kèm nhãn ghi vào ngay tránh nhầm lẫn.
B4. Lập báo cáo buổi tham quan theo nhóm, theo nhiệm vụ được phân công ban đầu,
những kết quả, những thắc mắc, những kiến nghị, đề xuất...
B5. Hoàn thiện các nội dung về nhà như tiêu bản, sản phẩm thu thập được, hoàn thiện
sản phẩm, nộp sản phẩm cho GV đánh giá, chấm điểm.
C-Câu hỏi-Bài tập
Câu hỏi 1: Hãi kể tên những thực vật quan sát được trong buổi tham quan?
Trả lời:

Câu hỏi 2: Nêu các bước khi tiến hành làm mẫu ép lá cây?
Trả lời:

Bài tập 1:
Cho các thực vật sau và xếp chúng theo các ngành thực vật đã học (tảo, rêu, dương xỉ,
hạt trần, hạt kín): Cây lúa, cây ngô, cây rêu tường, cây thông, cây trắc bách diệp, cây
lông culi, cây rau câu, cây mía, cây tơ hồng, cây tầm gửi.

Bài tập 2:
Thực vật bậc cao gồm những nhóm nào, đặc điểm chung của thực vật bậc cao, ý nghĩa

của thực vật bậc cao với đời sống con người ?

Hỏi đáp về những cây giữ kỷ lục
Hỏi: Cây cổ nhất, cây già nhất, cây cao nhất, cây dài nhất, cây to nhất, cây
nhẹ nhất, cây hiếm nhất, cây cô đơn nhất là những cây nào?
Trả lời:

-Cây cổ nhất là cây Ngân hạnh: Ngân hạnh còn gọi là
Bạch quả (tên khoa học: Ginkgo biloba) là loài cây thân gỗ duy nhất còn sinh tồn
trong chi Ginkgo, họ Ginkgoaceae


ảnh : Mùa thu vàng (rừng ngân hạnh)

Lá và quả ngân hạnh
Về mặt hình thái học nó có thể coi là thực vật hạt trần. Các cấu trúc tương tự như của
quả mơ do các cây ngân hạnh cái sinh ra về mặt kỹ thuật không phải là quả, mà là các
hạt có vỏ bao gồm phần mềm và dày cùi thịt phía ngoài (sarcotesta), và phần cứng
phía trong (sclerotesta).
Ngân hạnh là cây thân gỗ rất lớn, thông thường đạt tới chiều cao 20–35m. Cây có tán
nhọn và các cành dài, gồ ghề, thông thường có rễ ăn sâu có khả năng chống chịu sự
tàn phá của gió, tuyết. Các cây non thường cao và mảnh dẻ, ít phân cành; tán lá trở
nên rộng hơn khi cây lớn. Trong mùa thu, lá đổi màu thành vàng sáng và sau đó bị
rụng, đôi khi chỉ trong một khoảng thời gian ngắn (1–15 ngày).
-Cây già nhất: Cây máu rồng (hơn
8000 tuổi)
Cây rồng này khoảng
650 đến 1.500 tuổi. Theo
truyền thuyết thì dũng sĩ
Hecquyn (Hercules) vượt qua

nhiều thử thách để mang về 3
quả táo vàng từ vườn của
người Hesperides. Khu vườn
này được trông nom bởi con
rồng trăm đầu Landon.
Hercules đã giết được con
rồng này và máu của nó chảy
xuống đất, tại đây mọc lên cây
rồng. Vì những cây này ứa ra
“máu rồng” màu đỏ khi bị cắt
vào thân.
Cây máu rồng tại đảo Canary (châu Phi)
Cây rồng (máu rồng) phân
bố ở vùng Tây Phi, cây thân
gỗ cao tới 20m, đường kính
thân hơn 1m, lá dải màu trắn
giống như các ngọn kiếm cắm
trên đầu cành.
Ốtxtrâylia có một giống cây
khổng lồ, cao trên 100 mét. Cây cao
nhất tới 150 mét, còn cây cao hơn cây
sam khổng lồ ở châu Mỹ 14 mét, tương
đương với ngôi nhà 50 tầng, người ta
thường gọi chúng là "tháp cao nhất
trong thế giới thực vật".
Án hạnh nhân tuy cao to, nhưng
hạt lại rất bé, mỗi hạt chỉ cỡ 1,1-0,2
milimét; phải 20 hạt mới bằng một hạt
gạo. Nhưng nó mọc rất nhanh, là một
trong những cây mọc nhanh nhất thế

-Cây cao nhất: Án hạnh
giới. Chỉ 5-6 năm đã cao hơn 10 mét,


vòng ôm hơn 40 centimét.
Gỗ án hạnh nhân dùng để đóng
tàu thuyền, làm cột điện rất tốt. Gỗ còn
nhân
có thể chế biến ra đồ nhựa, lá có hương
thơm đặc biệt, dùng để chế dầu khuynh
diệp có tác dụng giải cảm, tiêu viêm,
khỏi ngứa.
-Cây to nhất: Cây dẻ bách kị (còn gọi là cây Trăm ngựa)
Cây Trăm Ngựa
Cây, nằm trên núi Etna ở Sicily (địa trung
hải), là được biết đến cây hạt dẻ lớn nhất . Tên
của cây có nguồn gốc từ một huyền thoại
trong đó một công ty của 100 hiệp sĩ đã bị bắt
trong một cơn giông bão nặng. Theo truyền
thuyết, tất cả trong số họ đã có thể tìm nơi trú
ẩn dưới gốc cây lớn.
Nó được liệt kê lục
thế giới Guinness như có "cây chu vi lớn nhất
bao giờ hết," Chu vi 55m, đường kính thân
17,5m

-Cây dài nhất: Cây mây trắng
Trong rừng nhiệt đới, Á nhiệt đới, nhiều cây to
đều bị một loại "roi dài" leo bám, đó là cây mây trắng,
tên khoa học gọi là Calamus tetradactylus. Hance.

Thông thường mây trắng dài 200-300m, dài nhất có
thể lên tới 400m, chiếm quán quân về chiều dài trong
thực vật.
Toàn thân cây đều có gai móc nhỏ. Ngọn mây
dài theo gió đung đưa chạm vào cây, gai móc luôn vào
cây không rời ra bao giờ. Một mặt leo bám lên cao,
một mặt mọc thêm gai móc mới. Cây thường chỉ cao
độ 100m trở lại, nên sau khi bò lên ngọn sẽ quay đầu
xuống tìm chỗ leo bám cho đến khi không lớn hơn
được nữa mới thôi. Do đó, trên những cây to có nhiều
vòng mây, tạo ra một cảnh lạ mắt.
Cây mây trắng thân dài tới 400m, Thân mây dai và
Quả cây mây trắng
dẻo có thể chế tác thành các đồ mỹ nghệ, câu còn được
dùng làm thuốc giải độc rất công hiệu.
-Cây nhẹ nhất : Cây gỗ bấc
Ở Ecuador Nam Mỹ có giống cây gỗ bấc nhẹ, một
cây gỗ to dài, chỉ cần 2 người khiêng chạy như bay
được. Gỗ bấc còn nhẹ hơn cả vỏ lie, đây là loại gỗ
nhẹ nhất thế giới.
Cây gỗ bấc có nguồn gốc Nam Mỹ và quần đảo Tây
Ấn. Người địa phương gọi là cây Balsa, tiếng Tây
Ban Nha nghĩa là cái bè. Dùng gỗ bấc để làm bè có
sức nổi rất lớn, chở được nhiều.
Cây gỗ bấc là một giống cây vào loại mọc nhanh nhất
thế giới. Mỗi năm mọc được 5-6m, đường kính 513cm. Các mô bào trong cơ thể nó đổi mới nhanh
chóng nên các bộ phận đều rất nhẹ mềm và có đàn
hồi.
Tỷ trọng của gỗ khô chỉ 0,1 - 0,25. Đây là loại vật

liệu cách âm, cách nhiệt và cách điện tốt, dùng để chế
tạo máy bay và phao cứu sinh rất tốt.
-Cây hiếm nhất: Cây tai ngỗng phổ đà.
Trên đỉnh Phổ Đà tỉnh Chiết Giang-Trung Quốc (nơi đưpợc coi là đất phật) có cây tai
ngỗng phổ đà mọc ở phía tây chùa Tuệ Tế. Cả thế giới chỉ còn 1 cây duy nhất vì vậy
được coi là hiếm nhất thế giới.
Cây cao 14m, vòng thân 60cm, thuộc họ Hoa mộc.
-Cây cô đơn nhất: Cây cỏ một lá
Trong thế giới thực vật cành lá
xum xuê, cỏ một lá có thể nói là đơn
côi nhất thế giới. Về hoa, nó chỉ có 1
đóa, về lá cũng chỉ duy nhất 1 lá
Cỏ 1 lá là thực vật thân thảo, lâu
năm họ Mao lương (Ranunculaceae)
thường phân bố ở rừng nguyên sinh
trên núi cao 2750-3975m trong môi
trường lạnh ẩm, khuất nắng, đất hơi
chua. Đó cũng là đặc điểm nổi bật
của họ Mao lương
Từ khi phát hiện ra cỏ 1 lá vào
năm
1914 trên núi cao ở Vân Nam Cỏ một lá Kingdonia uniflora
Trung Quốc đã khiến cho ngành thực
- Cây cô đơn nhất
vật toàn thế giới quan tâm, nghiên
cứu nhằm hiểu sâu về sự tiến hóa
của thực vật