Hợp tác ngoại khối của ASEAN phản ánh cấu trúc đa tầng nấc, đan xen, bổ sung và hỗ trợ nhau

Hợp tác ngoại khối của ASEAN phản ánh cấu trúc đa tầng nấc, đan xen, bổ
sung và hỗ trợ nhau

Ngay từ khi thành lập, các quốc gia ASEAN đã nhận thức rõ được tầm quan trọng
của việc kết hợp tăng cường liên kết nội bộ ASEAN với quá trình mở rộng quan hệ
hợp tác ngoại khối, phát triển quan hệ hữu nghị giữa ASEAN với các đối tác bên
ngoài, hướng tới mục tiêu xây dựng khu vực hòa bình, an ninh và ổn định lâu dài,
kinh tế tăng trưởng bền vững, thịnh vượng chung và tiến bộ xã hội. Hợp tác ngoại
khối của ASEAN phản ánh cấu trúc đa tầng nấc, đan xen, bổ sung và hỗ trợ nhau.

NỘI DUNG
1. Cơ sở pháp lý:
Tại hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ nhất tổ chức tại Bali – Inđônêsia (2/1976),
các quốc gia ASEAN đã ký hiệp ước thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á (TAC),
theo đó, chính thức khẳng định xu thế mở rộng quan hệ hợp tác của ASEAN với các
nước thứ ba. Điều 6 TAC xác định rõ: “…các bên sẽ tiếp tục tìm mọi phương cách
để hợp tác chặt chẽ và cùng có lợi với các nước khác cũng như với tổ chức quốc tế
và khu vực nằm ngoài khu vực.
Hiến chương ASEAN đã dành chương XII đề cập đến quan hệ đối ngoại của Hiệp
hội, cụ thể khoản 1 Điều 41 Hiến chương đã khẳng định: “ ASEAN sẽ phát triển
quan hệ hữu nghị và đối thoại, hợp tác, đối tác cùng có lợi với các quốc gia, các tổ
chức và thể chế tiểu khu vực, khu vực và quốc tế”. Cùng với TAC, Hiến chương
ASEAN đã trở thành cơ sở pháp lý quan trọng để ASEAN phát triển các quan hệ
hợp tác ngoại khối trên tất cả các lĩnh vực.
2. Các Cấp độ hợp tác ngoại khối của ASEAN:


Hợp tác ngoại khối của ASEAN được triển khai đồng thời ở nhiều cấp độ khác nhau
bao gồm hợp tác song phương và hợp tác đa phương, phản ánh cấu trúc đa tầng nấc,
đan xen, bổ sung và hỗ trợ nhau.
Hợp tác song phương là cấp độ hợp tác được ASEAN triển khai khá sớm. Cấp độ

song phương thể hiện ở việc thiết lập và duy trì quan hệ giữa ASEAN với một đối
tác bên ngoài, ví dụ quan hệ hợp tác ASEAN – Trung Quốc, ASEAN – Hoa Kỳ,
ASEAN – Australia… Sau khi các quan hệ song phương được củng cố, ASEAN mở
rộng các quan hệ hợp tác mang tính đa phương.
Hợp tác đa phương thể hiện ở việc thiết lập và duy trì quan hệ giữa ASEAN với một
nhóm đối tác bên ngoài, ví dụ quan hệ hợp tác giữa ASEAN và ba quốc gia Đông
Bắc Á là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản trong khuôn khổ ASEAN+3; hay quan
hệ ASEAN với các đối tác bên ngoài trong khuôn khổ Cấp Cao Đông Á…
Các cấp độ hợp tác song phương và đa phương của ASEAN luôn có sự bổ sung, hỗ
trợ lẫn nhau, trong đó hợp tác song phương là tiền đề, cơ sở để thiết lập và mở rộng
hợp tác đa phương. Ngược lại, hợp tác đa phương sẽ tạo điều kiện, môi trương
thuận lợi để củng cố và phát triển hợp tác song phương. Chẳng hạn như hợp tác
ASEAN+3 giữa ASEAN với ba quốc gia Đông Bắc Á được xây dựng trên nền tảng
quan hệ ASEAN+1 giữa ASEAN với từng quốc gia Đông Bắc Á là Hàn Quốc,
Trung Quốc và Nhật Bản. Hiện nay, khuôn khổ ASEAN+3 đang được ASEAN tiếp
tục phát triển thành hợp tác trong khuôn khổ Cấp cao Đông Nam Á.
3. Hợp tác ngoại khối của ASEAN hiện nay:
Năm 2013, ASEAN kỷ niệm lần thứ 46 Ngày thành lập trong bối cảnh Hiệp hội
đang trong giai đoạn nước rút tiến đến đích hình thành Cộng đồng ASEAN vào năm
2015. Các bên đối thoại đánh giá cao sự phát triển sâu rộng trong quan hệ hợp tác


cùng có lợi với ASEAN, cho rằng quan hệ này đã góp phần thúc đẩy hòa bình, ổn
định và thịnh vượng chung của khu vực.
Quan hệ đối ngoại của ASEAN tiếp tục được mở rộng và đi vào chiều sâu thông
qua các khuôn khổ ASEAN+1 (giữa ASEAN với từng nước đối tác đối thoại, gồm
Ô-xtrây-li-a, Trung Quốc, Ấn Ðộ, Nhật Bản, Niu Di-lân, Nga, Hàn Quốc và Mỹ),
ASEAN+3 (giữa ASEAN với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), Hội nghị cấp cao
(HNCC) Ðông Á (EAS), Diễn đàn an ninh khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ
trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+). Nhìn chung, các đối tác coi trọng

quan hệ với ASEAN, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực
đang định hình, tích cực hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng, triển khai kết nối khu
vực. Các nước và tổ chức bên ngoài tiếp tục quan tâm và mong muốn đặt quan hệ
với ASEAN, đến nay đã có 74 nước cử Ðại sứ tại ASEAN và 37 Ủy ban ASEAN tại
nước thứ ba hoặc tổ chức quốc tế được thiết lập.
Quan hệ của ASEAN với từng bên đối thoại tiếp tục phát triển tích cực và thực chất.
Với Trung Quốc, quan hệ hai bên được mở rộng sang một số lĩnh vực mới và được
làm sâu sắc hơn thông qua việc hình thành một số cơ chế mới, trong đó có việc
Trung Quốc lập Quỹ Hợp tác biển ASEAN - Trung Quốc trị giá ba tỷ nhân dân tệ,
cho ASEAN vay tín dụng bổ sung trị giá 10 tỷ USD, góp thêm năm triệu USD cho
Quỹ Hợp tác chung ASEAN - Trung Quốc. Kế hoạch Hành động ASEAN - Trung
Quốc 2011 - 2015 đang được triển khai tích cực và hiệu quả với 180 dự án và hoạt
động đang được triển khai hoặc hoàn tất. ASEAN và Trung Quốc nhấn mạnh cần
tiếp tục thực hiện đầy đủ các cam kết nêu trong Tuyên bố về cách ứng xử của các
bên ở Biển Ðông (DOC và Tuyên bố của HNCC ASEAN - Trung Quốc kỷ niệm 10
năm ký DOC, nhằm duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực và Biển Ðông, đẩy mạnh
tham vấn để sớm hướng tới xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử tại Biển Ðông (COC).
Trung Quốc là một đối tác ngoại khối đầu tiên và quan trọng nhất của ASEAN.
Năm 2013, ASEAN và Trung Quốc kỷ niệm 10 năm thiết lập quan hệ đối tác chiến
lược, hai bên quyết tâm thực hiện mục tiêu nâng kim ngạch thương mại ASEAN Trung Quốc lên 500 tỷ USD trước năm 2015.


Với Nhật Bản, bên cạnh việc thúc đẩy thực hiện các thỏa thuận, cam kết đã ký,
trong năm 2013, Nhật Bản tăng cường hợp tác về ứng dụng công nghệ vệ tinh trong
quản lý thiên tai, ngoại giao, y tế toàn cầu, tăng trưởng xanh chống biến đổi khí hậu
và quản lý đô thị hóa. Nhật Bản đề xuất 33 dự án hợp tác trọng điểm trên nhiều lĩnh
vực và cam kết hỗ trợ ODA trị giá 500 tỷ yên cho các nước vùng Mê Công phát
triển hạ tầng trong ba năm tới. ASEAN đánh giá cao Nhật Bản ủng hộ vai trò trung
tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực cũng như cam kết tiếp tục hỗ trợ ASEAN
triển khai Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN và Sáng kiến Liên kết ASEAN, gia

hạn Quỹ Liên kết ASEAN - Nhật Bản (JAIF) tới ngày 31-12-2013. Hai bên đang nỗ
lực tổ chức thành công HNCC kỷ niệm 40 năm quan hệ ASEAN - Nhật Bản, dự
kiến vào tháng 12 tới.
Với Ấn Ðộ, HNCC kỷ niệm 20 năm quan hệ đối tác chiến lược song phương. Ấn
Ðộ khẳng định hỗ trợ kết nối ASEAN, thúc đẩy các dự án kết nối Ấn Ðộ - ASEAN
cả về đường bộ, đường không, hàng hải, kỹ thuật số... Việc ký Hiệp định thương
mại và đầu tư ASEAN - Ấn Ðộ mở đường cho việc nâng kim ngạch thương mại hai
chiều lên 100 tỷ USD vào năm 2015.
Với Hoa Kỳ, hai bên nhất trí họp HNCC hằng năm và tiếp tục thúc đẩy quan hệ đối
thoại lên tầm chiến lược; Mỹ khẳng định chính sách tăng cường gắn kết với khu
vực, cam kết thúc đẩy hợp tác với ASEAN về tất cả các mặt chính trị, an ninh, kinh
tế và giao lưu nhân dân, hỗ trợ ASEAN xây dựng thành công Cộng đồng vào 2015.
Mỹ coi ASEAN là trung tâm của cấu trúc khu vực châu Á - Thái Bình Dương và là
trung tâm của chiến lược tái cân bằng mà Mỹ đang hướng tới.
Với Liên hiệp châu Âu (EU), hai bên khẳng định coi trọng quan hệ song phương.
EU cam kết tiếp tục ủng hộ ASEAN xây dựng Cộng đồng và phát huy vai trò trung
tâm ở khu vực, coi việc nâng cao quan hệ với ASEAN là ưu tiên của khối, mong
muốn hướng tới xây dựng khu vực mậu dịch tự do (FTA) ASEAN - EU. Với Hàn
Quốc, hai bên khẳng định sẽ tăng cường hợp tác triển khai hiệu quả Kế hoạch hành


động ASEAN-Hàn Quốc giai đoạn 2011 - 2015, hướng tới mục tiêu nâng thương
mại hai chiều từ 125 tỷ USD năm 2011 lên 150 tỷ USD vào năm 2015. Hai bên
cũng cam kết hợp tác tổ chức nhiều hoạt động nhân kỷ niệm 25 năm quan hệ đối
thoại ASEAN - Hàn Quốc...
KẾT LUẬN
Chặng đường phát triển 46 năm qua của ASEAN cho thấy, Hiệp hội đã chứng tỏ sức
sống mãnh liệt của mình với sự hợp tác ngày càng chặt chẽ, toàn diện và hiệu quả
hơn giữa các nước thành viên, đem lại tiếng nói chung ngày càng trọng lượng hơn
trên thế giới và là nhân tố quan trọng và trung tâm trong việc bảo đảm duy trì hòa

bình, an ninh, ổn định trong khu vực.