SKKN vui học vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
TRƯỜNG THPT CHUYÊN LƯƠNG THẾ VINH
Mã số: ................................

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Người thực hiện: NGUYỄN THỊ THÚY HẰNG
Lĩnh vực nghiên cứu:
- Quản lý giáo dục



- Phương pháp dạy học bộ môn:

VẬT LÍ

- Lĩnh vực khác: ....................................................... 
Có đính kèm: Các sản phẩm không thề hiện trong bản in SKKN
 Mô hình

 Phần mềm

 Phim ảnh

1-

Năm học: 2011 - 2012

 Hiện vật khác


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN
1. Họ và tên: NGUYỄN THỊ THÚY HẰNG
2. Ngày tháng năm sinh: 05/03/1986
3. Nam, nữ: Nữ
4. Địa chỉ: Số nhà 5/10, đường Đồng Khởi, phường Tân Mai, thành phố Biên Hòa,
Tỉnh Đồng Nai
5. Điện thoại: 0613825750 (NR); ĐTDĐ: 0932171116
6. Fax:

E-mail:

7. Chức vụ: Giáo viên
8. Đơn vị công tác: Trường THPT Chuyên Lương Thế Vinh, Tỉnh Đồng Nai
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
-

Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân khoa học

-

Năm nhận bằng: 2008

-

Chuyên ngành đào tạo: Sư phạm Vật lí – Trường Đại học Sư phạm TPHCM

III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC
-

Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: 4 năm
Số năm có kinh nghiệm: 4 năm

-

Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 4 năm gần đây:
1.

Giới thiệu một số bài toán Vật lí 11 về Cảm ứng từ – Lực từ & Giáo án Vật

lí 11 cơ bản: Dòng điện trong chất khí – Khúc xạ ánh sáng (2009 – 2010)
2.

Thiết kế một số bài giảng ứng dụng phần mềm Crocodile Physics – Quang

hình học (2010 – 2011)

2


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

VUI HỌC VẬT LÝ 10
TỪ SẢN PHẨM LÀM TAY ĐƠN GIẢN
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Chương trình giáo dục ngày nay đòi hỏi người giáo viên và học sinh không ngừng
đổi mới nhằm nâng cao phương pháp dạy và học, đồng thời phải luôn đảm bảo được chất
lượng giáo dục, đào tạo trí tuệ và nhân cách sống. Để đạt được những hiệu quả như mong
muốn, người thầy giáo phải nắm bắt được tâm lí học sinh đối với môn học mình đang
giảng dạy, từ đó có những phương pháp dạy – học hợp lí, tạo hứng thú, giúp học sinh dễ
dàng tiếp nhận kiến thức và ghi nhớ. Vật lí là một môn khoa học mang tính tư duy cao,
dạy và học Vật lí muốn đạt kết quả tốt cần có sự kết hợp hài hòa giữa lí thuyết và thực
nghiệm. “Học đi đôi với hành” là một trong các tiêu chí quan trọng trong tất cả các môn
học, không chỉ riêng cho Vật lí, nhằm giúp học sinh cảm thụ và ghi nhận kiến thức được
lĩnh hội từ thực tế lâu dài và sâu sắc hơn. Vì thế việc lồng ghép các thí nghiệm kiểm
chứng hay minh họa vào các tiết dạy Vật lí là cần thiết và phù hợp với đặc trưng của bộ
môn. Tuy nhiên, để có được tất cả các dụng cụ thí nghiệm hoàn chỉnh là yêu cầu rất khó
đối với cơ sở vật chẩt các trường phổ thông hiện nay. Để phát huy tính tự học và tự
nghiên cứu ở học sinh thì người giáo viên cũng phải góp phần tiên phong tạo ra những
sản phẩm đơn giản nhưng hiệu quả trong công tác giảng dạy môn học, đó cũng chính là
sự sáng tạo nhỏ của mỗi cá nhân.
Xuất phát từ những ý tưởng đó, tại trường Trung học phổ thông Chuyên Lương
Thế Vinh, Tỉnh Đồng Nai, chúng tôi cùng học sinh đã tổ chức những buổi sinh hoạt Câu
lạc bộ Vật lí trong năm học với những trò chơi đơn giản, bổ ích mang ý nghĩa cùng học,
cùng khỏe và cùng vui để giúp các em tầm nhìn thực tế hơn với Vật lí và nâng cao tính
học hỏi, chia sẻ, cảm thông trong tập thể. Đề tài này tập trung vào việc hướng dẫn sơ
lược cách tạo ra những mô hình sản phẩm đơn giản làm từ các vật liệu hằng ngày, dễ tìm
nhưng thể hiện được những hiện tượng Vật lí rất đời thường, đôi khi ít được quan tâm
tới, được trích dẫn một số từ những sản phẩm làm tay trong chuyên mục Học hay hành
giỏi của Câu lạc bộ. Kèm theo minh họa cho nguyên tắc hoạt động của mỗi sản phẩm là

các đoạn phim ngắn, người đọc có thể tham khảo thêm theo đường dẫn đến “file” được
“upload” trên mediafire tương ứng với mỗi sản phẩm sau đây.

3


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lý luận
Ngày nay, nhiều tài liệu, sách in khoa học được xuất bản rộng rãi, nhằm mục đích
đáp ứng nhu cầu học hỏi, mở rộng kiến thức thực tế cho học sinh và người đọc ở mọi lứa
tuổi. Đặc biệt, có hàng loạt các đầu sách mang nội dung nâng cao kỹ năng thực hành từ
việc ứng dụng các kiến thức phổ thông đơn giản, điển hình như “Trò chơi khoa học vui”
của tác giả Vũ Kim Dũng (Nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin), “Những thí nghiệm đơn
giản bạn có thể làm ở nhà” của tác giả Tomislav Sencanski (Nhà xuất bản Kim Đồng)
hay “Vật lí vui” của tác giả Ia.I.Pê – Ren – Man (Nhà xuất bản giáo dục) …Không chỉ
thế, rất nhiều trang mạng điện tử cũng tập trung vào những chủ đề này, có thể kể đến như
…
Câu lạc bộ Vật lí là sân chơi cũng đồng thời là nơi học tập thực nghiệm lý thú nhằm
tạo cơ hội cho các em được tiếp xúc trực tiếp với những trò chơi, sản phẩm đơn giản
nhưng liên quan trực tiếp đến kiến thức phổ thông thường ngày. Hoạt động “Học hay
hành giỏi” là một trong những nội dung quan trọng trong các buổi sinh hoạt Câu lạc bộ
nhằm giúp các em nâng cao kỹ năng làm việc nhóm, tập thói quen quan sát và nhìn nhận
vấn đề, phát huy tính ứng dụng sáng tạo từ những sản phẩm mẫu được Ban chủ nhiệm đề
xuất để tạo nên những thành phẩm của riêng nhóm. Chỉ trong khoảng thời gian là 30 phút
cho một sản phẩm theo từng chủ đề khoa học của tháng. Tính hiệu quả trong công tác tổ
chức nhóm và khả năng tư duy liên quan đến tính thực tế từ những bài học lý thuyết ở

trên lớp của các thành viên trong nhóm được đánh giá thông qua những cuộc thi ngắn
được tổ chức ngay trong buổi sinh hoạt. Những sản phẩm được lựa chọn trong mỗi buổi
sinh hoạt phải đảm bảo nội dung kiến thức khoa học đơn giản, gần gũi với học sinh và
đặc biệt được làm từ những vật liệu và công cụ dễ tìm kiếm, thao tác để có thành phẩm
không chiếm nhiều thời gian, và dễ tạo hình theo ý tưởng.
Đề tài này chủ yếu tập trung vào cách thức tạo những sản phẩm hoạt động dựa trên
các kiến thức khoa học của chương trình Vật lí lớp 10 liên quan đến vai trò của các loại
lực như lực ma sát, lực đàn hồi; định luật III Newton; cân bằng của vật rắn và chuyển
động bằng phản lực. Thông qua một số các gợi ý và hướng dẫn kèm theo hình ảnh minh
họa trong đề tài, hi vọng người đọc đón nhận và có thể tự thao tác tạo nên sản phẩm vật lí
đơn giản, giúp ích cho nhu cầu học tập, vui chơi hay giảng dạy của mình.
4


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

2. Giới thiệu các sản phẩm vui học vật li 10 làm bằng tay đơn giản
2.1 Trò chơi cân bằng
CÂN BẰNG CỦA VẬT RẮN
Kiến thức
Cân bằng bền của vật rắn trên một điểm tựa.
− Có ba dạng cân bằng là cân bằng
bền, cân bằng không bền và cân bằng
phiếm định.
− Khi vật bị kéo lệch khỏi vị trí cân
bằng một ít, lực (trong bài là trọng lực)
tác dụng vào vật có xu hướng kéo nó
trở về vị trí cân bằng thì đó là vị trí cân

bằng bền.
− Muốn tăng mức vững vàng của vật
cần hạ thấp trọng tâm hơn so với điểm
tựa nhằm tạo momen của trọng lực đối
với trục quay qua điểm tựa kéo vật
quay trở về vị trí cân bằng ban đầu và
độ lớn momen tăng theo sự tăng của
trọng lực và khoảng cách từ trọng tâm
đến trục quay
Dụng cụ và vật liệu
Dụng cụ:
Kéo, kềm cắt, bút vẽ, keo dán.
Vật liệu:
Giấy cứng, kẽm.

Tiến hành

5


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

Bước 1:
− Tạo hình trên giấy.
− Tạo hình từ kẽm theo nguyên tắc trọng tâm
của hệ (phần kẽm bị uốn cong nhiều vòng
hơn để gia tăng trọng lượng) phải thấp hơn
điểm tựa để tạo cân bằng bền cho hệ trong

quá trình dao động.
Bước 2:
Gắn kết tạo hình từ giấy với bộ khung kẽm,
chú ý, giấy cứng nên cũng khá nặng so với
kẽm, cần lựa chọn vị trí dán giấy trên khung
kẽm phù hợp sao cho hệ dao động trong một
mặt phẳng.
Bước 3:
Kiểm tra lại sự dao động và tính bền vững của
hệ trước khi hoàn tất sản phẩm ở mặt giấy còn
lại.
Lưu ý: kẽm có ưu điểm dễ uốn nên rất thuận
lợi trong việc tạo hình và điều chình hình
dáng khung phù hợp với mục đích của sán
phẩm.

Sản phẩm
Sản phẩm vừa được tạo đang ở trạng thái cân
bằng trên điểm tựa thuộc một đoạn của khung
kẽm từ hệ.

Một sản phẩm khác, sử dụng bu-lông làm
trọng vật thay thế cho việc uốn cong nhiều
6


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

vòng kẽm nếu dây kẽm còn quá ngắn và
không đủ điều kiện tạo sự cân bằng bền cho
hệ. Tính cân bằng bền của hệ sẽ tốt hơn nếu
trọng vật có khối lượng lớn do khả năng làm
tăng momen quay trở về vị trí cân bằng của
trọng lực quanh điểm tựa.
Link dẫn đoạn phim minh họa cho cách thức />hoạt động của sản phẩm.
Ưu điểm

o1p01tsmccw9do9
Đánh giá
− Vật liệu đơn giản, dễ tìm.
− Thời gian tạo sản phẩm ngắn (10
phút).
− Sản phẩm dễ tạo hình.
− Thể hiện tốt nội dung của bài học,
tạo hứng thú cho học sinh, có thể
dùng sản phẩm để nêu hiện tượng
đặt vấn đề mở đầu về sự cân bằng
của vật rắn trên điểm tựa.
Thành phần chính của sản phẩm là

Nhược điểm

kẽm nên làm giảm tính bền vững của
hệ trong quá trình hệ thực hiện dao
động quanh điểm tựa do khối lượng
của hệ còn nhẹ, do đó để gia tăng tính
bền vững cần sử dụng trọng vật có
khối lượng lớn hơn như đã nói ở trên.

2.2 Trò chơi chim gõ kiến

Định luật III Newton

LỰC
Kiến thức
Định luật III: Nếu vật A tác dụng lên
vật B một lực thì vật B cũng tác dụng
lên vật A một lực (phản lực). Hai lực
này cùng giá, cùng độ lớn nhưng
r

r

ngược chiều. FAB = − FBA
7


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

Cặp lực và phản lực có những đặc
điểm sau:
•

Cùng bản chất

•

Luôn xuất hiện và mất đi đồng

thời.
•

Là hai lực trực đối.

•

Không cân bằng nhau vì chúng

đặt lên hai vật khác nhau.
Điều kiện xuất hiện: khi vật có xu

Lực ma sát nghỉ

hướng chuyển động nhưng vẫn chưa
chuyển động.
Đặc điểm:
•

Điểm đặt: trên vật và ở bề mặt

tiếp xúc của vật.
• Phương: tiếp tuyến với mặt tiếp
xúc.
• Chiều: ngược chiều với thành
phần ngoại lực song song với mặt
tiếp xúc.
• Độ lớn: thay đổi theo ngoại lực

và có một giá trị cực đại.
Lực đàn hồi của lò xo xuất hiện khi lò

Lực đàn hồi

xo bị biến dạng đàn hồi, cụ thề là biến
dạng uốn đối với sản phẩm minh họa.
Dụng cụ và vật liệu
Dụng cụ:
Kéo, bút vẽ, keo dán.
Vật liệu:
Giấy cứng màu, ruột bút mực, kẽm (có đường
kính nhỏ hơn đường kính trong của ruột bút),
lò xo (trong bút bi).
Tiến hành
Bước 1:
Tạo hình chim tùy thích trên giấy cứng màu.
8


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

Lưu ý, mỏ chim giữ vai trò quan trọng trong
việc tạo phản lực duy trì chuyển động cho
chim nên cần phải có độ cứng cao.
Bước 2:
Lò xo gắn với phần chân của chim, chọn lò
xo có kích thước dài hơn mỏ chim khoảng

0,5 cm để đảm bảo trong quá trình chuyển
động mỏ chim chạm vào thanh kẽm (đóng vai
trò là thân cây) .
Bước 3:
Cắt đoạn ruột bút phù hợp với kích thước của
chim. Chiều dài của đoạn ruột này cũng ảnh
hưởng đến chuyển động nhanh hay chậm của
chim do sự tiếp xúc của ruột bút với thanh
kẽm dẫn vào sau đó liên quan đến lực ma sát
nghỉ, theo kinh nghiệm thì ống càng dài, chim
sẽ chuyển động chậm hơn do khoảng thời
gian giữa hai lần gõ liên tiếp của chim vào sợi
kẽm sẽ bị kéo dài. Do đó, theo quan điểm
riêng thì nên rút ngắn thời gian này lại để thấy
được biến dạng uốn đàn hồi của lò xo diễn ra
liên tục hơn, tạo hiệu quả cho sản phẩm.
Sản phẩm
Lắp ghép sản phẩm từ các bộ phận được
chuẩn bị và thao tác trước đó.

9


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

Link dẫn đoạn phim minh họa cho cách thức />hoạt động của sản phẩm.

9zw75v0cds9t7g5

/>3bswwr6zk8royke
Dưới tác động của ngoại lực, lò xo bị

Nguyên tắc hoạt động

biến dạng, kéo theo chuyển động của
thân chim rời xa thanh kẽm. Lực đàn
hồi xuất hiện trên lò xo có tác dụng
kéo thân chim quay về vị trí ban đầu,
do quán tính chim tiếp tục chuyển
động đến gõ mỏ vào thanh kẽm, phản
lực trên thanh kẽm được hình thành sẽ
tác động trở lại vào mỏ chim và duy trì
chuyển động này, ngoài lực đàn hồi
của lò xo.
Đồng thời, lực ma sát xuất hiện trong
phần tiếp xúc của thanh kẽm với ruột
bút có tác dụng hãm chuyển động
xuống dưới thấp của chim do tác dụng
của trọng lực, tạo hiệu quả cho người
quan sát diễn biến của quá trình

Ưu điểm

chuyển động của chim rõ ràng hơn.
Đánh giá
− Vật liệu đơn giản, dễ tìm.
− Thời gian tạo sản phẩm ngắn (10
phút).
− Sản phẩm dễ tạo hình.

10


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

− Thể hiện tốt nội dung của bài học,
tạo hứng thú cho học sinh.
− Sản phẩm minh họa tốt cho mối
tương quan giữa lực và phản lực,
làm nổi bật vai trò của lực ma sát và
lực đàn hồi trong quá trình sản phẩm
chuyển động.
− Có quá nhiều vấn đề trong một sản

Nhược điểm

phẩm nên sẽ gây khó khăn cho học
sinh trong quá trình phân tích
chuyển động của chim để làm rõ các
hiện tượng vật lí có liên quan.
− Thanh kẽm có kích thước nhỏ, trong
trường hợp thân chim không đồng
phẳng với ruột bút, sẽ làm giảm tính
hấp dẫn của sản phẩm do mỏ chim
không chạm vào thành kẽm được, có
thể giảm thiểu hạn chế này bằng
cách dùng ống hút, hoặc vỏ bút có
đường kính lớn hơn và thay kẽm

mảnh bằng đũa gỗ…
− Sản phẩm hoạt động hiệu quả khi có
sự trợ giúp của lực ma sát. Trong
trường hợp lực ma sát giữa ống hút
và thanh kẽm quá nhỏ cần gia tăng
độ gồ ghề cho thanh kẽm, có thể
dùng keo dán quấn lên bề mặt thanh.
− Sản phẩm chỉ bước đầu minh họa
hiện tượng vật lí nhưng chưa khảo
sát hết các ảnh hưởng của cấu trúc
đối với hiệu quả của sản phẩm. Ví
dụ: tính đàn hồi của các lò xo khác
nhau, kích thước đường kính trong
11


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

của ống rỗng và đường kính thanh
kẽm, chiều dài ống rỗng, khoảng
cách từ mỏ chim đến thanh kẽm…
2.3 Trò chơi bọ leo dây
LỰC MA SÁT NGHỈ
Kiến thức
Định luật III Newton
Lực ma sát nghỉ

Lực ma sát nghỉ đóng vai trò là lực

phát động trong chuyển động của vật.
Dụng cụ và vật liệu

Dụng cụ:
Kéo, bút vẽ, keo dán.
Vật liệu:
Giấy cứng, dây dù, ruột bút mực (ống hút
hoặc các loại ống rỗng ruột), vỏ trứng (hoặc
các vật dụng có hình dáng khác túy ý), tấm
thẻ cứng (hoặc thanh cứng mảnh), và nút áo.
Tiến hành
Bước 1:
Thân bọ:
Vỏ trứng lấy ½ và dùng kéo cắt phẳng để
thuận lợi hơn lúc dán kín vào tấm thẻ hoặc
bìa cứng (2 cái) đã được đo vừa kích thước
phần đáy tròn của vỏ trứng.
Ruột bút được chọn sao cho đường kính trong
của nó lớn hơn đường kính của sợi dây, cắt
ruột bút làm 2 phần bằng nhau và dán vào
một mặt của tấm thẻ như hình bên.
Lưu ý: phần tạo thân bọ có tính đối xứng
quyết định sự cân bằng của sản phẩm khi đi
trên dây, đặc biệt là giai đoạn dán ruột bút cần
đảm bảo tạo góc nghiêng hợp bởi 2 thanh này
không quá nhỏ và sự chênh lệch về độ mở của
12


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

chúng ở phần trên và dưới cũng quyết định sự
nhanh hay chậm của sản phẩm ngoài việc phụ
thuộc vào khối lượng của bọ do ảnh hưởng
đến độ lớn của lực ma sát nghỉ.
Bước 2:
Cánh: Tạo hình trên giấy bằng cách chia một
vòng tròn ra làm hai phần bằng nhau tương
ứng là 2 cánh của bọ và trang trí tùy thích.
Bước 3:
Lắp ghép các bộ phận của sản phầm, dán
cánh lên phần thân và nút áo xem như phần
đầu của bọ được dán lên phần dư của bìa
cứng đã dán ruột bút.
Bước 4:
Luồn dây vào phần rỗng của ruột bút.
Bước 5:
Dây sau khi được dẫn vào trong thân bọ
thường gây khó khăn lúc lấy dây ra để sử
dụng nên có thể kết hợp với việc móc dây vào
một thanh ngang (màu xanh như trên hình),
đồng thời gia tăng tính cân bằng và tạo thêm
tính thẩm mỹ cho sản phẩm trong quá trình bọ
di chuyển, đặc biệt có thể thấy chiểu chuyển
động của thanh là chiểu lực kéo của tay
ngược với chiểu chuyển động của bọ là chiều
của lực ma sát do dây tác động lên bọ giúp bọ
di chuyển.

Sản phẩm
Hình ảnh của sản phẩm sau khi hoàn tất các
giai đoạn chuẩn bị và thao tác.

13


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

Sản phẩm khác.

Link dẫn đoạn phim minh họa cho cách thức />hoạt động của sản phẩm.
Nguyên tắc hoạt động

anx83rmgy7m3roq
Khi sợi dây bị kéo bởi một lực về phía
sau đồng thời sẽ có sự tiếp xúc với ruột
bút gây ra một phản lực tác động vào
ruột bút theo hướng ngược lại làm bọ
chuyển động về phía trước. Cặp lực và
phản lực xuất hiện và mất đi đồng thời
14


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

này mang bản chất của lực ma sát nghỉ.
Đánh giá
− Vật liệu đơn giản, dễ tìm.
− Thời gian tạo sản phẩm là 30 phút,

Ưu điểm

có thể rút ngắn còn 15 phút bằng
cách làm đơn giản phần thân như
cách tạo hình phẳng ở phần kiến
thức về cân bằng vật rắn
− Thể hiện tốt nội dung của bài học,
tạo hứng thú cho học sinh.
− Thời gian tạo sản phẩm còn dài so

Nhược điểm

với 2 sản phẩm trước do tạo hình
phức tạp hơn.
− Chưa khảo sát các ảnh hưởng của
cấu trúc đối với hiệu quả của sản
phẩm. Ví dụ: khối lượng vật, loại
dây, kích thước đường kính trong
của ống rỗng, chiều dài ống rỗng,
góc mở của 2 ống…
2.4 Trò chơi xe đua bong bóng

Chuyển động phản lực

CHUYỂN ĐỘNG PHẢN LỰC

Kiến thức
Chuyển động phản lực là chuyển động
của hệ tự tạo ra phản lực bằng cách
phóng về một hướng một phần khối
lượng của chính nó.
Nếu bỏ qua ảnh hưởng của lực cản từ
môi trường, hệ vật tham gia chuyển
động phản lực có động lượng được bảo
toàn. Xét hệ vật chuyển động phản lực
bằng cách giảm bớt khối lượng của hệ
từ lượng khí thoát ra ngoài. Sau khi khí
phụt ra phía sau thì gây ra phản lực
15


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

làm hệ vật còn lại chuyển động về phía
trước.
Dụng cụ và vật liệu
Dụng cụ:
Kéo, bút vẽ, keo dán, búa, đinh.
Vật liệu:
Giấy cứng màu, ống hút, thanh mảnh có
đường kính nhỏ hơn đường kính trong của
ống, nắp nước suối, bong bóng và đầu bút
lông.
Tiến hành

Bước 1:
Tạo hình khung xe từ giấy màu cứng.
Bước 2:
Thiết kế hệ 2 trục quay và 4 bánh xe:
Dùng búa và định đóng tạo lỗ xuyên trục
quay trên 4 nắp tương ứng làm 4 bánh xe (qua
tâm đường tròn).
Dẫn trục quay là 1 thanh tre/ 2 bánh xe, lưu ý,
thanh tre vào trong lòng ống hút trước khi gắn
bánh xe vào, sao cho kích thước dài của ống
hút gần bằng khoàng cách giữa hai bánh xe để
định hướng chuyển động thẳng cho xe.
Bước 3:
Cố định trục quay khi ghép với khung xe.
Bước 4:
Gắn bong bóng vào phần thân của đầu bút
lông (chọn bóng có kích thước mở vừa khít
với phần thân này). Nối hệ này vào khung xe,
lưu ý, phần còn lại của đầu bút được đặt sao
cho xe chuyển động theo đúng chiều được
chọn, nghĩa là đặt ngược chiều với phần trước
16


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

của xe. Do xe chuyển động theo nguyên tắc
của phản lực, chiều chuyển động của xe sẽ

ngược với chiểu khí phụt ra từ bong bóng.

Sản phẩm
Sản phẩm sau khi hoàn tất đang ở giai đoạn
chuẩn bị xuất phát.

Link dẫn đoạn phim minh họa cho cách thức />hoạt động của sản phẩm.
Nguyên tắc hoạt động

0dptka4qu3cyd52
Ngay khi khí trong bong bóng phụt ra
phía sau sẽ gây ra phản lực làm xe

Ưu điểm

chuyển động về phía trước.
Đánh giá
− Vật liệu đơn giản, dễ tìm.
− Thời gian tạo sản phẩm là 30 phút.
− Thể hiện tốt nội dung của bài học,
tạo hứng thú cho học sinh do sản
phẩm được làm từ các vật liệu sinh
hoạt thường ngày.
− Tạo hình phức tạp hơn.
− Tính đối xứng của hệ bánh xe ảnh

Nhược điểm

hưởng đến chuyển động của xe,
trong một số trường hợp có thể làm

xe chuyển động ngoằn nghoèo
không như mong muốn là chuyển
động thẳng.

17


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI
Những trò chơi Vật lí vui nhằm mục đích tạo hứng thú cho học sinh trong việc nêu
và giải quyết vấn đề liên quan đến nội dung kiến thức khoa học để phát triển kỹ năng tư
duy. Đồng thời với kết cấu đơn giản có thể kích thích tính chủ động của học sinh trong
việc tự mày mò, tự nghiên cứu sản phẩm để tự sáng tạo một sản phẩm theo ý tưởng của
riêng mình. Những sản phẩm nhỏ nhắn, ngộ nghĩnh này đã tạo được niềm vui nhỏ cho
các em, cụ thể là các em đã rất hào hứng trong việc tập trung tranh luận để phân tích
nguyên tắc hoạt động của sản phẩm và đưa ra những kết luận quan trọng, góp phần tạo
nên một sản phẩm mới và tính hiệu quả đó được đánh giá dựa trên một cuộc thi nhỏ trong
buổi sinh hoạt của câu lạc bộ ngay sau đó.
IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ, KHẢ NĂNG ÁP DỤNG
Những sản phẩm trên đây xuất phát từ những ý tưởng liên quan đến chủ đề của
buổi sinh hoạt câu lạc bộ hay một kiến thức nào đó trong nội dung bài học Vật lí phồ
thông và được tạo hình dựa trên những website gợi ý trên mạng thông tin internet có thể
được tìm kiếm thông qua các từ khóa có liên quan đến “Toys physics”. Xuất phát từ
những vật liệu sẵn có và tính hiệu quả của sản phẩm, tác giả cùng với sự đóng góp của
các thành viên trong ban chủ nhiệm của Câu lạc bộ đã tự tạo nên những sản phẩm theo
cách riêng của mình. Tuy nhiên để tạo ra được một sản phẩm như ý cần mất thời gian
mày mò, thử sai. Để tăng mục đích vả tính hiệu quả của sản phầm, cần nhiều hơn nữa

việc nghiên cứu về ảnh hưởng của những kết cấu đến khả năng hoạt động của sản phẩm.
Đây là hạn chế mà đề tài vẫn chưa chú trọng tới.
V.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

WEBSITE:
/>doctype=3&filename=RotaryMotion_CenterMass.xml
/> />
18


Sáng kiến kinh nghiệm 2012

Vui học Vật lí 10 từ sản phẩm làm tay đơn giản

NGƯỜI THỰC HIỆN

Nguyễn Thị Thúy Hằng

19