Bài 47 Sinh học 11 Điều khiên sinh sản ở động vật và

BÀI 47

ĐIỀU KHIỂN SINH SẢN Ở ĐỘNG VẬT VÀ
SINH ĐẺ CÓ KẾ HOẠCH Ở NGƯỜI
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
Sau khi học xong bài này, học sinh cần:
- Trình bày được một số biện pháp điều khiển sinh sản ở động vật.
- Nêu được sinh để có kế hoạch là gì và giải thích được tại sao phải sinh đẻ
có kế hoạch.
- Kể tên được một số biện pháp tránh thai chủ yếu và trình bày được các cơ
chế tác dụng của chúng.
2. Kĩ năng
- Phân tích, khái quát kiến thức.
- Vận dụng kiến thức vào thực tế.
3. Thái độ
- Hưởng ứng tích cực, hăng say phát biểu xây dựng bài.
- Phải có thái độ đúng về kế hoạch hoá gia đình và các biện pháp tránh thai.
II. Phương tiện, phương pháp dạy học
1. Phương tiện
- Các tranh vẽ minh họa về thụ tinh nhân tạo và nuôi cấy phôi.
2. Phương pháp
- Vấn đáp tích cực, tìm tòi.
- Thảo luận, trao đổi nhóm.
III. Tiến trình dạy học
1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số
2. Kiểm tra bài cũ:
- Trình bày cơ chế điều hòa sinh trứng? Cơ sở của biện pháp tránh thai?
3. Nội dung trọng tâm
- Giải thích được vì sao phải điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế
hoạch ở người.

- Các biện pháp điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở
người
4. Bài mới
1


Đặt vấn đề: Bùng nổ dân số đang là một vấn nạn trên toàn thế giới. Sự gia
tăng dân số quá nhanh trong một thời gian ngắn gây ảnh hưởng đến mọi mặt của
đời sống xã hội. Hiện nay, Việt Nam là một trong những nước có qui mô dân số lớn.
Năm 2007, dân số Việt Nam đã đạt trên 84 triệu người, đứng thứ 13 trên toàn thế
giới. Dân số tăng nhanh đã và đang gây nên những áp lực đến mọi mặt của đời sống
như cung cấp lương thực, giáo dục, y tế, việc làm, nhà ở, tài nguyên – môi trường…
Vì vậy, cần nâng cao năng suất chăn nuôi, mặt khác cần phải chủ động điều chỉnh
dân số, giảm tỉ lệ tăng dân số. Vậy làm thế nào để nâng cao hiệu quả chăn nuôi,
điều chỉnh dân số? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay. => Bài
47
Nội dung

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

- Có những động vật đẻ
nhiều con/lứa (thỏ, chó đẻ
4-5 con/lứa) nhưng cũng có
những động vật chỉ đẻ
1con/lứa (trâu, bò, ngựa,
khỉ) do chỉ có 1 trứng chín
và rụng được thu tinh. Mà
nhu cầu về thức ăn tăng lên.

1, Vậy ta phải làm cách nào 1, Điều khiển sinh sản dể
để đáp ứng nhu cầu?
làm tăng số con/lứa.
2, Mục đích của việc làm
2, Tăng nhanh số lượng
thay đổi số con là gì?
đàn gia súc.
Thu nhiều sản phẩm
protein.
muốn có nhiều con
3, Kích thích trứng chín
thì phải làm cách nào?
và rụng.
- 1 trứng(n) x 1 TT(n)
1hợp tử(2n) 1 con.
- Muốn có nhiều con thì ta
phải cho nhiều trứng x
nhiều tinh trùng nhiều hợp
tử nhiều con.
4, Để gây chín và rụng
4, Tiêm hoocmôn hoặc
nhiều trứng 1 lúc thì làm
chất kích thích.
cách nào?
- Tiêm dịch chiết từ tuyến
dưới của não của các loài cá
khác cho cá mè, cá trắm cỏ,
tiêm huyết thanh ngựa chửa

Nội dung

I. Điều khiển sinh sản ở
động vật.
* Mục đích
- Tăng nhanh số lượng
đàn gia súc
- Thu nhiều sản phẩm
protein.
1. Điều khiển số con.

3, Vậy

2

a. Sử dụng hoomon hoặc
các chất kích thích: LH,
FSH…


cho trâu, bò làm cho trứng
chín và rụng nhiều cùng nột
lúc, sau đó cho thụ tinh
nhân tạo với tinh trùng đã
chuẩn bị sẵn.
5, Các yếu tố môi trường có
ảnh hưởng đến sự sinh sản
như thế nào?
- Căng thẳng thần kinh kéo
dài, thiếu ăn, suy dinh
dưỡng… ảnh hưởng tới quá

trình sinh tinh và sinh trứng.
6, Phải làm gì để nâng cao
năng suất sinh sản ở động
vật?
- Điều khiển chế độ chiếu
sáng để gà đẻ 2 trứng/ ngày.
- Kĩ thuật nuôi cấy phôi mới
ra đời và phát triển trong
những năm gần đây và ngày
càng được hoàn thiện.
7, Vậy nuôi cấy phôi giải
quyết những vấn đề gì trong
sinh sản ở động vật và sinh
đẻ ở người?
- Tùy theo mục đích người
ta có thể làm theo nhiều
cách khác nhau.
+ Tiêm hoocmôn kích thích
trứng chín và rụng nhiều
trứng cùng một lúc, lấy ra
ngoài đem thụ tinh trong
ống nghiệm và nuôi dưỡng
đến một giai đọan nhất định
sau đó đem cấy vào tử cung
của con cái.
+ Để tăng nhanh số lượng
một số loài động vật quí
hiếm vốn chỉ đẻ một con,
người ta tiến hành gây đa
thai nhân tạo. Trước tiên,

tiêm hoocmôn kích thích sự
chín và rụng của trứng, lấy
các trứng đó ra ngoài đem
thụ tinh nhân tạo tạo thành
hợp tử, khi hợp tử ở giai
đoạn phân chia (khoảng vài
tế bào) tách những tế bào đó

5, HS

vận dụng bài trước
để trả lời.

b. Thay đổi các yếu tố
môi trường: nhiệt độ, ánh
sáng…

6, Tạo

điều kiện thích hợp
cho sự sinh sản của mỗi
loài để thu được năng
xuất cao nhất.

7, Giúp

tăng nhanh số
lượng đàn gia súc bằng
cách tăng sinh, nhân
nhanh giống tốt.

3

c. Nuôi cấy phôi.


ra, nuôi dưỡng tiếp tục để
cho mỗi tế bào phát triển
thành hợp tử sau đó cấy vào
tử cung của con cái.
Ví dụ: Nuôi cấy phôi bò,
thụ tinh trong ống nghiệm ở
người.
8, Ở lợn, trâu bò nếu để thụ
tinh theo cách tự nhiên thì
lượng tinh trùng phóng ra
mỗi lần chỉ thụ tinh được
cho một con cái. Vậy phải
làm cách nào để tăng hiệu
quả thụ tinh?
9, Kể tên các biện pháp thụ
tinh nhân tạo? cách tiến
hành của chúng.

8, Phải

xử lý giao tử (pha
loãng tinh trùng, bảo
quản...), thụ tinh nhân
tạo.

9, Thụ

tinh ngoài cơ thể.
Thụ tinh trong cơ thể.

d. Thụ tinh nhân tạo
- Tác dụng tăng hiệu suất
thụ tinh.
+ Thụ tinh trong cơ thể.
+ Thụ tinh ngoài cơ thể.

- Trong chăn nuôi lúc cần
có nhiều con đực, lúc cần
có nhiều con cái, tùy vào
mục đích chăn nuôi. Muốn
có nhiều trứng nhiều sữa,
hay muốn tăng nhanh số
lượng đàn... thì cần nhiều
con cái. Muốn có nhiều thịt,
len của cừu, tơ tằm cần tăng
số lượng con đực.
em thì mục đích
của điều khiển giới tính là
gì?
- Theo lí thuyết thì tỉ lệ đực
và cái là 1:1, nhưng trên
thực tế thì tỉ lệ này có sự
chênh lệch tùy loài.
11, Theo em trong chăn nuôi

có những hướng nào để
điều khiển giới tính của
đàn con?

2. Một số biện pháp điều
khiển giới tính.
- Mục đích: tăng năng
suất sản phẩm.

10, Theo

11, Sử

dụng biện pháp kỹ
thuật như lọc, li tâm, điện
đi để tách tinh trùng
thành 2 loại, đó là NST X
và NST Y.
Nuôi cá rô phi bột bằng
17-metyltestosteron kèm
theo vitamin C sẽ tạo ra
90% cá rô phi đực.
4

- Biện pháp:
+ Tách riêng tinh trùng X
và Y bằng điện di hoặc
lọc li tâm tinh trùng.
+ Thụ tinh nhân tạo: nhờ
việc phân loại phôi.

- Người ta tách tinh trùng
thành 2 nhóm, đó là NST X
và NST Y. Sau đó đem thụ
tinh nhân tạo trong ống
nghiệm, rồi nuôi trong dung
dịch nuôi dưỡng ở nhiệt độ
thích hợp cho đến lúc thành
phôi. Tế bào của phôi cái có
chứa một khối NST đậm
màu gọi là thể Bar, còn tế
bào của phôi đực thì không.
Tùy theo nhu cầu mà có thể
hủy phôi không thích hợp
và cấy phôi thích hợp vào
dạ con của con cái.
12, Điều khiển giới tính ở
đàn con có ý nghĩa gì trong
chăn nuôi?
13, Ở người, người ta có
13, Rất ít. Vì dễ dẫn đến
điều khiển giới tính không? mất cân bằng về giới do
Tại sao phải cấm xác định
quan niệm trọng nam
giới tính của thai nhi
khinh nữ vẫn còn.
người ?
- Hiện nay vẫn còn tồn tại
những quan niệm không

đúng về sinh con trai, con
gái nên nhiều cặp vợ chồng
tìm mọi cách để xác định
giới tính của thai nhi. Nếu
là con gái thì có thể bị từ
bỏ. Điều này gây mất cân
bằng giới tính trong xã hội,
hậu quả xấu của mất cân
bằng giới tính khó có thể
lường hết được.

14, Sinh

đẻ có kế hoạch là

gì?

15, Em

hiểu gì về cuộc vận
động sinh đẻ có kế hoạch ở

II. Sinh đẻ có kế hoạch
ở người.
1. Sinh đẻ có kế hoạch
là gì?
14, Là điều chỉnh về số
- KN: là điều chỉnh về số
con, thời điểm sinh con
con, thời điểm sinh con

và khoảng cách sinh con và khoảng cách sinh con
sao cho phù hợp với việc sao cho phù hợp với việc
nâng cao chất lượng cuộc nâng cao chất lượng cuộc
sống của mỗi cá nhân,
sống của mỗi cá nhân, gia
gia đình và xã hội.
đình và xã hội.
15, Vận động mỗi cặp vợ
chồng chỉ nên sinh tối đa
5


người? Giới hạn tuổi sinh
con? Khoảng cách giữa hai
lần sinh là bao nhiêu năm?

16, Nếu

sinh đẻ không có kế
hoạch thì sao?

là hai con.
Quá 35 tuổi thì không
nên sinh con.
Khoảng cách giữa 2 lần
sinh không dưới 3 năm,
tốt nhất là 5 năm.
16, Dân số tăng nhanh,
điều kiện sống và sinh
hoạt thiếu thốn, không

được chăm sóc tốt về sức
khỏe và tinh thần, người
mẹ suy yếu sức khỏe Xã
hội bị áp lực về nền kinh
tế và môi trường.

- Sinh đẻ có kế hoạch mang
lại nhiều lợi ích cho mọi
thành viên trong gia đình và
cho đất nước, giúp nâng cao
chất lượng cuộc sống cả vật
chất và tinh thần, dễ cải
thiện điều kiện kinh tế, có
điều kiện chăm lo sức khỏe,
học hành, giải trí… Đối với
xã hội sinh đẻ có kế hoạch
làm giảm áp lực đối với
phát triển kinh tế, xã hội và
tài nguyên môi trường.
- Để có thể sinh đẻ có kế
hoạch cần phải có hiểu biết
về các biện pháp tránh thai
và cách sử dụng chúng. Vậy
có các biện pháp tránh thai
nào? => mục 2.

- YN:
+ Bảo vệ sức khỏe bản
thân
+ Gia đình: đảm bảo nuôi

dạy con tốt, kinh tế ổn
định
+ Xã hội: không gây sức
ép về chỗ ở, việc làm, tạo
đà phát triển cho đất
nước...

2. Các biện pháp tránh
thai.

- Các biện pháp tránh thai
hiện nay đang được sử dụng
rộng rãi và mang lại hiệu
quả tránh thai cao. Tuy
nhiên, cần phải lựa chọn
những biện pháp tránh thai
phù hợp đối với mỗi người.
VD: ở phụ nữ chưa có
chồng thì không nên sử
dụng biện pháp đình sản mà
nên sử dụng các biện pháp
tránh thai khác.
- Các em hãy điền tên và cơ
chế tác dụng của các biện
6


pháp tránh thai vào bảng
các biện pháp tránh thai
trang 184.

17, Em hãy cho biết hậu quả
của việc phá thai?
+ Về tâm lí
+ Về sức khỏe

18, Tại

sao biện pháp phá
thai không được xem là
biện pháp sinh đẻ có kế
hoạch, mà chỉ là biện pháp
tránh đẻ bất đắc dĩ?

17, -

Tâm lý: dễ bị căng
thẳng, khủng hoảng tâm
lý, tổn thương tình cảm
và thiếu điều kiện tốt
trong cuộc sống.
- Sức khỏe: dễ bị choáng,
chảy máu nhiều, sót rau
hoặc nhau thai, thủng tử
cung....có thể gây tử
vong.
18, Vì phá thai giúp phụ
nữ có thể tránh sinh con
ngoài ý muốn trong
những trường hợp người
phụ nữ còn quá trẻ, cơ

thể không đủ sức mang
thai, hoặc khi người phụ
nữ đang bị bệnh tim
mạch, nhiễm HIV hoặc
khi người phụ nữ đã sinh
nhiều con,... tuy nhiên
phá thai có thể gây ra
những hậu quả nghiêm
trọng đối với người phụ
nữ như mất nhiều máu,
viêm nhiễm cơ quan sinh
dục, có thể gây vô sinh,
thậm chí gây tử vong.

- Theo khảo sát mới đây, có
khoảng từ 20%-30% ca nạo
phá thai là những trường
hợp nằm trong tuổi vị thành
niên.
- Không nên nạo phá thai,
đặc biệt ở tuổi vị thành niên
vì nó có thể gây nên những
hậu quả xấu đối với sức
khoẻ: như thủng tử cung,
băng huyết (nếu phá thai
muộn),nhiễm trùng vùng
chậu, sa dạ con, vô sinh, tử
vong,ảnh hưởng lớn đến
tâm lí, sức khoẻ, nòi giống.

7


5. Củng cố
- Điều khiển giới tính của đàn con có ý nghĩa như thế nào trong chăn nuôi?
6. Dặn dò
- Học bài theo câu hỏi cuối SGK ,Ôn tập chương II,III,IV.

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
…………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………

Ngày ....., tháng ....., 2012

8