Từ trường

TỪ TRƯỜNG
I. NAM CHÂM
Loại quặng sắt có khả năng hút được sắt vụn gọi là nam châm ( hoặc chất sắt, niken,
coban, mangan…)
Mỗi nam châm có hai cực phân biệt: cực Nam (S), cực bắc (N).
Các cực cùng tên của nam châm đẩy nhau, các cực khác tên hút nhau.

II. TỪ TÍNH CỦA DÂY DẪN CÓ DÒNG ĐIỆN
1. Dòng điện có từ tính như nam châm
Các thí nghiệm chứng tỏ:
Dòng điện có thể tác dụng lên nam châm: Khi có dòng điện chạy qua dây dẫn, kim nam
châm bị lệch ra khỏi vị trí ban đầu.
Nam châm có thể tác dụng lực từ lên dòng điện.
Hai dòng điện tương tác với nhau: Hai dòng điện cùng chiều thì hút nhau, hai dòng điện
ngược chiều thì đẩy nhau.

2. Kết luận
Giữa nam châm với nam châm, giữa nam châm với dòng điện, giữa dòng điện với dòng
điện đều có lực tương tác.
Những lực tương tác ấy gọi là lực từ. Ta nói dòng điện và nam châm có từ tính.


III. TỪ TRƯỜNG
Xung quanh một dòng điện hay một nam châm tồn tại một từ trường, chính từ trường này
gây ra lực từ tác dụng lên một dòng điện khác hay một nam châm khác đặt trong nó.
Định nghĩa:
Từ trường là một dạng vật chất tồn tại trong không gian mà biểu hiện cụ thể là sự
xuất hiện của của lực từ tác dụng lên một dòng điện hay một nam châm đặt trong
nó.
Quy ước
Hướng của từ trường tại một điểm là hướng Nam – Bắc của kim nam châm nhỏ nằm

cân bằng tại điểm đó.

IV. ĐƯỜNG SỨC TỪ
1. Định nghĩa
Đường sức từ là những đường vẽ ở trong không gian có từ trường, sao cho tiếp tuyến
tại mỗi điểm có hướng trùng với hướng của từ trường tại điểm đó.
Quy ước: chiều của đường sức từ tại mỗi điểm là chiều của từ trường tại điểm đó.


2. Các ví dụ về đường sức từ
Từ trường của dòng điện thẳng:
Có đường sức từ là những đường tròn nằm trong những mặt phẳng vuông góc với
dòng điện và có tâm nằm trên dòng điện.
Chiều đường sức từ được xác định theo quy tắc nắm tay phải.

Quy tắc nắm tay phải:
Để bàn tay phải sao cho ngón cái nằm dọc theo dây dẫn và chỉ theo chiều dòng điện,
khi đó các ngón tay kia khum lại chỉ chiều của đường sức từ.

Từ trường của dòng điện tròn:
Quy ước: Mặt nam của dòng điện tròn là mặt khi nhìn vào đó ta thấy dòng điện chạy
theo chiều kim đồng hồ, còn mặt bắc thì ngược lại.
Các đường sức từ của dòng điện tròn có chiều đi vào mặt Nam và đi ra mặt Bắc của
dòng điện tròn ấy.


Ví dụ 1
Vận dụng quy tắc đã học em hãy xác định chiều của dòng điện hoặc chiều của
đường sức từ trong các hình vẽ sau đây?

3. Các tính chất của đường sức từ
Qua mỗi điểm trong không gian chỉ vẽ được một đường sức.
Các đường sức từ là những đường cong khép kín hoặc vô hạn ở hai đầu.
Chiều của đường sức từ tuân theo những qui tắc xác định ( quy tắc nắm tay phải,
quy tắc vào Nam ra Bắc).
Chỗ nào từ trường mạnh thì các đường sức từ mau (dày) và chỗ nào từ trường yếu thì
các đường sức từ thưa.


V. TỪ TRƯỜNG TRÁI ĐẤT
Thay đổi vị trí khác nhau không xa vị trí cũ ta thấy hướng Nam-Bắc của kim nam châm
vẫn không đổi. Do kim nam châm luôn luôn chịu tác dụng của từ trường Trái Đất .
Trái Đất có từ trường (Địa từ trường).
Góc tạo bởi trục quay của Trái Đất và đường thẳng đi qua hai địa cực từ là 110.