Soạn bài lớp 12: Ai đã đặt tên cho dòng sông

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường
I. Tác giả – tác phẩm
1. Tác giả
– Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên viết bút kí.
– Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa trí tuệ và tính
trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú
về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí…Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc
tích, mê đắm và tài hoa.
– Năm 2007, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
2. Tác phẩm.
Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là bài bút kí xuất sắc, viết tại Huế, ngày 4-1-1981, in
trong tập sách cùng tên. Bài bút kí có ba phần, văn bản là phần trích thứ nhất.
II. Tìm hiểu văn bản
Câu 1:
– Sông Hương vùng thượng lưu được tác giả diễn tả mang một vẻ đẹp không chỉ với
sức sống mãnh liệt, bí ẩn, sâu thẳm, hoang dại mà còn dịu dàng, say đắm. Tác giả đã sử
dụng biện pháp so sánh dòng sông như “bản trường ca của rừng già”, “rầm rộ giữa bóng
cây đại ngàn” thể hiện được sự hoang dại của nó, những ghềnh thác, cuộn sóng sự hùng vĩ
của dòng sông khiến người đọc không thể không liên tưởng. Một dòng sông mang trong
nó những vẻ huyền bí vẫn còn hoang sơ, vẻ đẹp của thiên nhiên không thể cưỡng nổi.
Những cây cỏ xung quanh, những sinh vật bên dòng sông như có linh hồn hóa cho dòng
sông thêm vẻ kì vĩ hơn.
– Vẻ dịu dàng, đắm say của dòng sông với những sắc màu rực rỡ “những dặm dài
chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.
– Dòng sông Hương được ví như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại. Một
tâm hồn như cô gái đẹp rất tự do, trong sáng và tràn đầy sức sống. Lấy từ một truyện cổ
xưa gắn liền với hình ảnh cô gái Di-gan tác giả đã hóa dòng sông với hình tượng tuyệt
đẹp.
– Ngay từ đầu tác phẩm ta đã thấy được vẻ kì thú của dòng sông qua ánh mắt quan sát

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

tinh tế của Hoàng Phủ Ngọc Tường, tác giả sử dụng những từ ngữ gợi cảm tạo sự lôi cuốn,
cuốn hút dẫn người đọc vào sâu hơn và thưởng ngoạn con sông Hương tuyệt đẹp này. Có
thể không cần biết đến sông Hương ngoài đời thế nào, nhưng đi vào văn thơ của ông
người đọc như được chiêm ngưỡng tận mắt, cảm thụ thực sự khi đứng trước sông Hương.
Câu 2:
Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố bằng ngòi bút sắc
sảo tác giả lại tái hiện thêm lần nữa con sông với vẻ đẹp lãng mạn. Sông Hương được ví
như: “người đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoang dại” được
“người tình mong đợi đến đánh thức”. Quả là một liên tưởng đặc biệt. Qua đó ta nhận biết
được ngòi bút của nhà văn lột tả được năng lực qua sát tinh tế và sự phong phú về ngôn
ngữ hình tượng tạo nên những câu văn mang đậm màu sắc và gây ấn tượng mạnh cho
người đọc. Sông Hương đến đây uốn mình theo đường cong thật mềm, như một cuộc tìm
kiếm ý thức để đi tới nơi gặp thành phố tương lai của nó. Dòng sông đã được gán cho có
linh hồn, biết ý thức và đi tìm một thứ gì đó với nó. Dòng sông mềm mại như “tấm lụa”,
sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, nó vẫn “trôi đi giữa hai dãy đồi sừng
sững như thành quách”. Bằng cách vận dụng kiến thức văn hóa, văn học tác giả đã khiến
người đọc ấn tượng về vẻ đẹp trầm mặc, như triết lí, như cổ thi gắn với những thành
quách, lăng tẩm của vua chúa thời trước.
Câu 3:
Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế có nét đẹp rất riêng. Nếu như ở trên chúng
ta thấy được vẻ đẹp hoang sơ hay mềm mại dịu dàng thì đến đây ta lại thấy một nét đẹp
đặc biệt của dòng sông, nét đẹp như nói lên thay cho nét đẹp của những người con nơi đây.
Con sông được khám phá, phát hiện ở sắc thái tâm trạng, sông Hương gặp thành phố như
điểm hẹn tình yêu, trở nên vui tươi, chậm rãi, êm dịu…Đến hình ảnh khi dòng sông gặp
“chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng
non”. Tác giả thể hiện được hình dáng đặc biệt của chiếc cầu và thêm tính cách dịu dàng,

kín đáo của người Huế. Ngòi bút của Hoàng Phủ Ngọc Tường thực sự thăng hoa khi vẽ
nên những hình ảnh đầy ấn tượng ấy.
Theo quan sát của tác giả về mặt địa lý “những chi lưu ấy, cùng hai hòn đảo nhỏ trên


VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí

sông đã làm giảm hẳn lưu tốc của dòng nước, khiến cho sông Hương khi qua thành phố
đã trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh”. Con sông dường như
tìm được sự yên bình, tĩnh lặng nơi giữa lòng thành phố, để trầm tư suy nghĩ. Tác giả
cũng lặng người đưa tâm hồn mình nhớ về những “điệu slow tình cảm dành riêng cho
Huế”. Rồi con sông ngập ngừng như có “những vấn vương của một nỗi lòng, không nỡ
rời xa thành phố…”.
Câu 4:
– Tác giả đã tô đậm cho con sông Hương ấy bao nét thơ thật dịu dang, thơ mộng mà
hoang dã, đa tình, lịch lãm và cổ kính. Từ góc độ văn hóa truyền thống lịch sử tác giả
cũng đã khắc họa sông Hương với nét tính cách đăc biệt qua đó cũng tái hiện lại cho bạn
đọc những hình ảnh trong lịch sử và gắn liền với những phẩm chất rất riêng của người
Huế. Mà đặc biệt hơn là vẻ đẹp của người con gái Huế luôn nhẹ nhàng, bay bổng mà rất
đằm thắm.
Câu 5: Nét đặc sắc rất riêng trong văn phong của tác giả được thể hiện trong đoạn
trích:
– Cảm xúc sâu lắng được tổng hợp từ nhiều vốn hiểu biết khác nhau: văn hóa, địa lý,
lịch sử, văn chương cùng với văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và tài hoa.
– Đem tâm hồn với tình yêu say đắm với quê hương, một nỗi thiết tha giống như con
sông Hương không nỡ rời thành phố vẫn luyến lưu, tâm hồn thêm lung linh, huyền ảo.
– Ngôn ngữ trong sáng, phong phú, uyển chuyển, giàu hình ảnh, chất thơ, sử dụng
nhiều phép tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ…
– Sự kết hợp hài hòa giữa trí tuệ và cảm xúc, giữa chủ quan và khách quan.