NGUYÊN lý kế TOÁN đh đà NẴNG

AI HOĩC Aè NễNG
TRặèNG AI HOĩC BAẽCH KHOA

W[\X
ThS. BUèI Nặẻ THANH HAè

GIAẽO TRầNH

aỡ Nụng - 2005

1


Lồỡi mồớ õỏửu
óứ õaùp ổùng nhu cỏửu õọứi mồùi phổồng phaùp giaớng daỷy vaỡ nỏng cao chỏỳt lổồỹng õaỡo
taỷo, aỷi hoỹc aỡ Nụng cuỡng caùc trổồỡng õaỷi hoỹc thaỡnh vión õaợ tióỳn haỡnh tọứ chổùc bión
soaỷn giaùo trỗnh theo caùc khung chổồng trỗnh õaỡo taỷo quy õởnh. Nguyón lyù kóỳ toaùn laỡ
mọỹt trong caùc giaùo trỗnh noùi trón nhũm trang bở kióỳn thổùc nóửn taớng cho sinh vión caùc
ngaỡnh Kinh tóỳ noùi chung vaỡ sinh vión chuyón ngaỡnh Kinh tóỳ xỏy dổỷng noùi rióng, taỷo
õióửu kióỷn thuỏỷn lồỹi hồn cho sinh vión trong hoỷc tỏỷp vaỡ nghión cổùu.
Dổỷa theo õóử cổồng mọn hoỹc Nguyón lyù kóỳ toaùn cuớa Họỹi õọửng Ngaỡnh kóỳ toaùn,
giaùo trỗnh õổồỹc kóỳt cỏỳu thaỡnh baớy chổồng, trong õoù coù quaùn trióỷt nhổợng nọỹi dung cồ
baớn cuớa Luỏỷt Kóỳ toaùn õổồỹc Quọỳc họỹi nổồùc Cọỹng hoỡa Xaợ họỹi chuớ nghộa Vióỷt Nam thọng
qua ngaỡy 17/06/2003 vaỡ nhổợng sổớa õọứi cuớa hóỷ thọỳng kóỳ toaùn theo caùc chuỏứn mổỷc kóỳ
toaùn mồùi hióỷn nay.
Trong quaù trỗnh bión soaỷn giaùo trỗnh, taùc giaớ õaợ cọỳ gừng cỏỷp nhỏỷt thọng tin mồùi
õọửng thồỡi tham khaớo nhióửu giaùo trỗnh khaùc, nhổng chừc chừn seợ khọng traùnh khoới
nhổợng haỷn chóỳ nhỏỳt õởnh. Rỏỳt mong nhỏỷn õổồỹc yù kióỳn õoùng goùp cuớa caùc nhaỡ chuyón
mọn, caùc anh chở õọửng nghióỷp vaỡ caùc baỷn õoỹc õóứ giaùo trỗnh õổồỹc hoaỡn thióỷn hồn .
Xin trỏn troỹng caùm ồn.

Bión soaỷn : Ths. Buỡi Nổợ Thanh Haỡ

2


CHỈÅNG 1

GIÅÏI THIÃÛU VÃƯ KÃÚ TOẠN
1.1 SỈÛ HÇNH THNH V PHẠT TRIÃØN CA HẢCH TOẠN KÃÚ TOẠN
1.1.1 Hảch toạn - nghéa v vai tr ca nọ trong nãưn kinh tãú
Ngay tỉì thåìi ngun thu, khi chè måïi biãút hại lỉåüm v sàn bàõn con ngỉåìi â
quan sạt, âo lỉåìng, tênh toạn v biãøu thë sỉû täưn tải hay biãún máút ca cạc ca ci sàn bàõn
hồûc hại lỉåüm âỉåüc dỉåïi nhiãưu hçnh thỉïc khạc nhau. Cng våïi sỉû tiãún bäü dáưn ca x
häüi loi ngỉåìi, sỉû quan sạt, âo lỉåìng, tênh toạn â âỉåüc ghi chẹp khäng nhỉỵng bàòng cạc
cäng củ thä så m cn thỉûc hiãûn bàòng c nhỉỵng phỉång tiãûn mạy mọc hiãûn âải. Song
d l biãøu thë dỉåïi hçnh thỉïc thä så hay hiãûn âải thç cạc âäüng tạc quan sạt, âo lỉåìng,
tênh toạn v ghi chẹp tri qua cạc thåìi k kinh tãú x häüi khạc nhau âãưu cọ cng mäüt
nghéa, âọ l:
Nhàòm thäng bạo thỉåìng xun, chênh xạc v këp thåìi cạc thäng tin vãư tçnh
hçnh kinh tãú x häüi trãn táưm vi mä v vé mä - m chụng ta gi l Hảch toạn
Hảch toạn lục âáưu chè âån thưn l cäng củ âỉåüc con ngỉåìi sỉí dủng âãø qun l
ti sn lm ra trong cạc âiãưu kiãûn thiãn nhiãn khàõc nghiãût v sỉû báúp bãnh ca cüc
säúng. Cng vãư sau, theo â phạt triãøn ca nãưn kinh tãú x häüi cng våïi sỉû tiãún bäü khäng
ngỉìng ca khoa hc k thût, hảch toạn cng ngy cng phạt triãøn âa dảng v phong
phụ c vãư näüi dung láùn hçnh thỉïc.Trong âọ cọ mäüt loải hảch toạn âỉåüc xem l phỉång
tiãûn khäng thãø thiãúu âỉåüc âäúi våïi sỉû täưn tải v phạt triãøn ca táút c cạc ch thãø trong
mäüt nãưn kinh tãú: häü gia âçnh, täø chỉïc ti chênh trung gian, cạc täø chỉïc ti chênh qúc tãú,
ngán sạch Nh nỉåïc v âàûc biãût l cạc doanh nghiãûp. Chênh l Hảch toạn kãú toạn.
1.1.2 Sỉû ra âåìi v phạt triãøn ca hảch toạn kãú toạn
Quạ trçnh phạt triãøn ca hảch toạn nọi chung v hảch toạn kãú toạn nọi riãng

ln gàõn liãưn våïi tiãún trçnh phạt triãøn ca x häüi loi ngỉåìi.
Nhiãưu nh nghiãn cỉïu lëch sỉí kinh tãú âãưu thäúng nháút ràòng: Hảch toạn kãú toạn
thỉûc sỉû xút hiãûn v cọ dáúu hiãûu phạt triãøn tỉì khi cọ sỉû hçnh thnh chỉỵ viãút v säú hc
så cáúp m trỉåïc hãút l sỉû phạt minh ra hãû âãúm tháûp phán v viãûc sỉí dủng räüng ri chỉỵ
säú ráûp â tảo ra nhỉỵng tiãưn âãư cáưn thiãút cho sỉû ra âåìi ca hảch toạn kãú toạn.
Tháût váûy nhiãưu thãú k trỉåïc âáy, Kãú toạn â tråí thnh mäüt män khoa hc âäüc
láûp v theo mäüt säú nh nghiãn cỉïu kho cäø hc thç ngỉåìi ta â tçm ra nhỉỵng di têch
bàòng gäúm hồûc snh trãn âọ cọ ghi khàõc nhiãưu ti liãûu chỉïng t khong 2000 nàm
trỉåïc cäng ngun ngỉåìi dán Babylonienne â biãút nhỉỵng khại niãûm så khåíi vãư kãú

3


toạn nhỉ viãûc ghi chẹp vãư trao âäøi hng hoạ, cho vay v thiãúu nåü...hồûc nhỉ åí Ai cáûp
cäø âải ngỉåìi ta â tçm tháúy cạc loải giáúy dng âãø ghi chẹp sỉû tàng gim ti sn, ta gi
l giáúy papirus, cn åí La m cäø âải thç lải tçm tháúy cạc bng nh bàòng sạp dng âãø ghi
chẹp tênh toạn.
Qua phán têch so sạnh giỉỵa cạc di váût våïi cạc ti liãûu kãú toạn hiãûn nay, ta cọ thãø
dãù dng nháûn tháúy âàûc âiãøm ca cạc váût dng âãø ghi chẹp âọ láưn lỉåüt nh hỉåíng âãún
cạc loải säø sạch chỉïng tỉì ngy nay, chàóng hản nhỉ:
Khi phán têch cạc tåì giáúy papirus ngỉåìi ta nháûn tháúy kãút cáúu v cạch sỉí dủng
ca chụng gàõn liãưn våïi sỉû ra âåìi ca cạc tåì råìi hảch toạn täøng håüp ngy nay, cn âäúi
våïi cạc bng bàòng sạp thç ta lải phạt hiãûn tháúy chụng liãn quan trỉûc tiãúp âãún sỉû xút
hiãûn ca säø sạch kãú toạn v cúi cng l cạc bng ghi chẹp bàòng gäúm lải cọ kãút cáúu
gàõn liãưn våïi cạc tåì chi phiãúu hiãûn nay.
Vo nhỉỵng nàm ca tháûp niãn cúi thãú k XV (1491 - 1495), mäüt nh toạn hc
ngỉåìi cọ tãn l Fra Luca Pacioli â viãút nãn cún sạch trçnh by cạc ngun tàõc càn
bn vãư mäüt phỉång phạp ghi chẹp cạc quan hãû kinh tãú phạt sinh, gi l ghi kẹp. Sau
ny ngỉåìi ta gi l hãû thäúng kãú toạn kẹp. Cho âãún ngy nay chụng ta phi thỉìa nháûn
ràòng viãûc phạt minh ra hãû thäúng kãú toạn kẹp l mäüt trong nhỉỵng khạm phạ läùi lảc cho

sỉû phạt triãøn x häüi loi ngỉåìi.
Ngy nay, cng våïi sỉû tiãún bäü ca khoa hc k thût tuy kãú toạn â phạt triãøn åí
mỉïc âäü cao, con ngỉåìi â biãút ạp dủng mạy vi tênh v cạc cäng củ hiãûn âải khạc vo
cäng tạc kãú toạn song cng chỉa thãø v khäng thãø khäng dỉûa vo ngun l kãú toạn
kẹp âỉåüc viãút trong sạch ca Äng Luca.
Bn vãư viãûc nghiãn cỉïu khoa hc kãú toạn cọ khạ nhiãưu trỉåìng phại l lûn song
cáưn nháún mảnh mäüt âiãưu ràòng:" Hảch toạn kãú toạn khäng phi ra âåìi tỉì khi cọ kãú
toạn kẹp m hảch toạn kãú toạn ra âåìi cng våïi nãưn kinh tãú hng hoạ". Âiãưu ny â
âỉåüc cạc trỉåìng phại nghiãn cỉïu âãưu cäng nháûn. Trãn cå såí kãút håüp cạc trỉåìng phại l
lûn chênh, mäüt säú nh nghiãn cỉïu kinh tãú â âục kãút lải nhỉ sau:
Trong thåìi k Ngun thu, sn xút tỉû cung tỉû cáúp thç hảch toạn â xút hiãûn
nhỉng chỉa phi l hảch toạn kãú toạn, viãûc hảch toạn chè âỉåüc thỉûc hiãûn mäüt cạch âån
gin nhỉ âạnh dáúu lãn thán cáy hay büc nụt dáy...Trong thåìi k ny hảch toạn chè l
hảch toạn bàòng hiãûn váût v âỉåüc sỉí dủng phủc vủ cho låüi êch ca ton x häüi.
Sang thåìi k Chiãúm hỉỵu nä lãû, nghéa ca hảch toạn â thay âäøi, hảch toạn
âỉåüc sỉí dủng trỉåïc hãút âãø theo di nä lãû v âáút âai, ngoi ra hảch toạn cn âỉåüc sỉí
dủng âãø theo di viãûc âäøi chạc tiãưn, lục báúy giåì khäng chè hảch toạn bàòng hiãûn váût m
cn hảch toạn bàòng tiãưn - sau ny gi l hảch toạn kãú toạn. Cng trong thåìi k ny säø
kãú toạn â xút hiãûn

4


Âãún thåìi k Phong kiãún, sỉû phạt triãøn ca näng nghiãûp â lm xút hiãûn âëa tä
phong kiãún v chãú âäü cho vay nàûng li ca âëa ch âäúi våïi näng dán. Chênh nhỉỵng
bỉåïc phạt triãøn ny â lm cho hãû thäúng säø sạch hảch toạn kãú toạn cng phong phụ, chi
tiãút hån v hon thiãûn hån.
Sang thåìi k ch nghéa Tỉ bn, våïi sỉû phạt triãøn nhanh chọng ca khoa hc k
thût, sỉû phán cäng lao âäüng x häüi ngy cng sáu sàõc hån, dáùn âãún quan hãû trao âäøi
mua bạn phạt triãøn mảnh, âäưng thåìi quạ trçnh dëch chuøn tỉ bn ngy cng gia tàng v

cng lm måí räüng hån cạc mäúi quan hãû kinh tãú måïi.
Sỉû xút hiãûn cạc quan hãû kinh tãú ny chênh l tiãưn âãư cho khoa hc hảch toạn kãú
toạn phạt triãøn åí mỉïc âäü cao hån mäüt cạch nhanh chọng vỉåüt báûc. Âàûc trỉng tiãu biãøu
ca thåìi k ny âọ chênh l sỉû ra âåìi ca hãû thäúng kãú toạn kẹp v sỉû xút hiãûn ca hãû
thäúng ti khon kãú toạn.
Näúi tiãúp theo sỉû kiãûn trãn thç mäüt säú cạc phỉång phạp hảch toạn kãú toạn khạc
cng â láưn lỉåüt ra âåìi v tảo thnh mäüt hãû thäúng phỉång phạp riãng ca hảch toạn kãú
toạn.
Trong chãú âäü x häüi X häüi ch nghéa, hảch toạn kãú toạn cng tråí thnh cäng củ
phủc vủ âàõc lỉûc cho cạc thnh viãn trong qun l kinh tãú x häüi.
Cáưn lỉu ràòng hảch toạn kãú toạn l mäüt khoa hc, cho nãn báút k åí chãú âäü no
khoa hc kãú toạn cng s phạt triãøn cng våïi sỉû phạt triãøn ca khoa hc k thût.
Cọ thãø kãút lûn ràòng:
Hảch toạn kãú toạn l mäüt khoa hc kinh tãú ra âåìi v phạt triãøn cng våïi quạ
trçnh phạt triãøn ca nãưn sn xút x häüi v phủc vủ trỉûc tiãúp cho nãưn sn xút x häüi.
Tuy nhiãn gii thêch thût ngỉỵ ny nhỉ thãú no cn ty thüc vo cạch diãùn âảt
ngän ngỉỵ v âiãưu kiãûn củ thãø ca mäùi nỉåïc. Chàóng hản theo âiãưu 4 ca Lût Kãú toạn
Viãût Nam â âỉåüc Qúc häüi thäng qua ngy 17/06/2003, thç thût ngỉỵ Kãú toạn âỉåüc
gii thêch nhỉ sau:
Kãú toạn l viãûc thu tháûp, kiãøm tra, phán têch v xỉí l thäng tin kinh tãú, ti chênh
dỉåïi hçnh thỉïc giạ trë, hiãûn váût v thåìi gian lao âäüng.
Khi sn xút x häüi phạt triãøn våïi quy mä ngy cng cao cng våïi cạc quy lût
kinh tãú måïi phạt sinh s tảo âiãưu kiãûn cho hảch toạn kãú toạn phạt triãøn khäng ngỉìng vãư
mi màût: c näüi dung phỉång phạp láùn hçnh thỉïc täø chỉïc, nhàòm cung cáúp thäng tin vãư
cạc hoảt âäüng kinh tãú xy ra âãún cạc ch thãø mäüt cạch täút nháút, hiãûu qu nháút theo tỉìng
mủc âêch củ thãø ca âäúi tỉåüng sỉí dủng thäng tin.
Âàûc biãût l trong thåìi âải cäng nghãû thäng tin phạt triãøn nhỉ hiãûn nay, hảch toạn
kãú toạn â dáưn chuøn sang hãû thäúng xỉí l tỉû âäüng hoạ v khäng ngỉìng phạt triãøn
cng våïi sỉû phạt triãøn ca khoa hc k thût.

5


1.2 CHỈÏC NÀNG, NHIÃÛM VỦ CA HẢCH TOẠN KÃÚ TOẠN
Trỉåïc khi âi vo chỉïc nàng v nhiãûm vủ ca hảch toạn kãú toạn, cáưn phi khàóng
âënh lải âënh nghéa vãư Kãú toạn.
1.2.1 Âënh nghéa vãư hảch toạn kãú toạn
* ÅÍ giạc âäü l mäüt män khoa hc thç kãú toạn l mäüt hãû thäúng thäng tin thỉûc hiãûn
viãûc phn ạnh v giạm âäúc mi diãùn biãún ca quạ trçnh hoảt âäüng thỉûc tãú liãn quan âãún
lénh vỉûc kinh tãú, ti chênh ca mäüt täø chỉïc củ thãø.
Täø chỉïc củ thãø cọ thãø l cå quan nh nỉåïc; âån vë sỉû nghiãûp, täø chỉïc cọ hồûc
khäng sỉí dủng ngán sạch ca nh nỉåïc; doanh nghiãûp thüc cạc thnh pháưn kinh tãú;
chi nhạnh vàn phng âải diãûn ca nỉåïc ngoi; håüp tạc x v c cạc häü kinh doanh cạ
thãø.
* ÅÍ giạc âäü l mäüt nghãư nghiãûp thç kãú toạn âỉåüc hiãøu l mäüt nghãû thût tênh
toạn v ghi chẹp nhỉỵng hiãûn tỉåüng kinh tãú - ti chênh phạt sinh liãn quan âãún cạc âån
vë thäng qua viãûc quan sạt, âo lỉåìng nhàòm cung cáúp mäüt cạch ton diãûn cạc thäng tin
vãư tçnh hçnh v kãút qu hoảt âäüng, tçnh hçnh sỉí dủng väún ca âån vë.
Tỉì hai cạch âënh nghéa trãn, cho phẹp chụng ta tiãúp tủc nghiãn cỉïu cạc chỉïc
nàng v nhiãûm vủ ca hảch toạn kãú toạn mäüt cạch thûn låüi hån.
1.2.2 Chỉïc nàng ca hảch toạn kãú toạn
Xút phạt tỉì âënh nghéa kãú toạn trãn, cọ thãø tháúy ràòng kãú toạn cọ 2 chỉïc nàng
liãn quan âãún cäng tạc qun l, âọ l: chỉïc nàng phn ạnh v chỉïc nàng giạm âäúc
a. Chỉïc nàng phn ạnh (hay cn gi l chỉïc nàng thäng tin)
Chỉïc nàng phn ạnh âỉåüc biãøu hiãûn åí viãûc kãú toạn theo di ton bäü cạc hiãûn
tỉåüng kinh tãú, ti chênh phạt sinh trong quạ trçnh hoảt âäüng ca âån vë thäng qua viãûc
tênh toạn, ghi chẹp, phán loải, xỉí l v täøng kãút cạc dỉỵ liãûu liãn quan âãún hoảt âäüng sỉí
dủng väún v ti sn ca âån vë.
b. Chỉïc nàng giạm âäúc (Chỉïc nàng kiãøm tra)
Chỉïc nàng giạm âäúc thãø hiãûn åí viãûc thäng qua säú liãûu â âỉåüc phn ạnh, kãú

toạn s nàõm âỉåüc mäüt cạch cọ hãû thäúng ton bäü quạ trçnh v kãút qu hoảt âäüng ca âån
vë lm cå såí cho viãûc âạnh giạ âụng âàõn v kiãøm soạt chàût ch tçnh hçnh cháúp hnh lût
phạp ca cạc âån vë trong cäng tạc qun l kãú toạn - ti chênh. Chỉïc nàng ny nhàòm
giụp cho hoảt âäüng ca âån vë ngy cng âảt hiãûu qu cao hån.
c. Mäúi liãn hãû giỉỵa cạc chỉïc nàng
Chỉïc nàng phn ạnh v chỉïc nàng giạm âäúc cọ mäúi liãn hãû chàût ch våïi nhau,
thãø hiãûn nhỉ sau:
Chỉïc nàng phn ạnh l âäúi tỉåüng ca chỉïc nàng giạm âäúc, chỉïc nàng giạm âäúc
l cäng củ âän âäúc chỉïc nàng phn ạnh âỉåüc chênh xạc, r rng v âáưy â hån.

6


Vồùi caùc chổùc nng trón, kóỳ toaùn õaợ trồớ thaỡnh cọng cuỷ hóỳt sổùc quan troỹng trong
cọng taùc quaớn lyù cuớa baớn thỏn õồn vở tọứ chổùc kóỳ toaùn vaỡ caùc chổùc nng naỡy cuợng rỏỳt
cỏửn thióỳt õọỳi vồùi caùc õọỳi tổồỹng khaùc coù quyóửn lồỹi trổỷc tióỳp hoỷc giaùn tióỳp õọỳi vồùi hoaỷt
õọỹng cuớa õồn vở tọứ chổùc kóỳ toaùn, nhổ : ngổồỡi chuớ sồớ hổợu vọỳn cuớa õồn vở, ngổồỡi cung
cỏỳp tờn duỷng, haỡng hoaù - dởch vuỷ, caùc nhaỡ õỏửu tổ, caùc cồ quan taỡi chờnh hoỷc caùc cồ
quan chổùc nng khaùc.
1.2.3 Nhióỷm vuỷ cuớa haỷch toaùn kóỳ toaùn
Theo õióửu 5 Luỏỷt kóỳ toaùn, nhióỷm vuỷ cuớa Kóỳ toaùn õổồỹc õỷt ra mọỹt caùch tọứng quaùt
nhổ sau:
- Thu thỏỷp, xổớ lyù thọng tin, sọỳ lióỷu kóỳ toaùn theo õọỳi tổồỹng vaỡ nọỹi dung cọng vióỷc
kóỳ toaùn, theo chuỏứn mổỷc vaỡ chóỳ õọỹ kóỳ toaùn.
- Kióứm tra giaùm saùt caùc khoaớn thu chi taỡi chờnh, caùc nghộa vuỷ thu, nọỹp, thanh
toaùn nồỹ ; kióứm tra vióỷc quaớn lyù, sổớ duỷng taỡi saớn; phaùt hióỷn vaỡ ngn ngổỡa caùc haỡnh vi vi
phaỷm phaùp luỏỷt vóử taỡi chờnh, kóỳ toaùn.
- Phỏn tờch thọng tin, sọỳ lióỷu kóỳ toaùn; tham mổu, õóử xuỏỳt caùc giaới phaùp phuỷc vuỷ
yóu cỏửu quaớn trở vaỡ quyóỳt õởnh kinh tóỳ, taỡi chờnh cuớa õồn vở kóỳ toaùn.
- Cung cỏỳp thọng tin, sọỳ lióỷu kóỳ toaùn theo quy õởnh cuớa phaùp luỏỷt.

Trón cồ sồớ vn baớn Luỏỷt quy õởnh coù thóứ phỏn tờch nhióỷm vuỷ cuớa kóỳ toaùn theo
tổỡng loaỷi cọng taùc kóỳ toaùn. Xuỏỳt phaùt tổỡ yóu cỏửu quaớn lyù vaỡ cung cỏỳp thọng tin cho caùc
õọỳi tổồỹng khaùc nhau, kóỳ toaùn õổồỹc chia thaỡnh kóỳ toaùn quaớn trở vaỡ kóỳ toaùn taỡi chờnh.
Mọựi loaỷi õaớm nhỏỷn nhổợng nhióỷm vuỷ cuỷ thóứ khaùc nhau:
* Nhióỷm vuỷ cuớa kóỳ toaùn taỡi chờnh laỡ theo doợi (quan saùt), tờnh toaùn vaỡ phaớn aùnh
tỗnh hỗnh vóử taỡi saớn, nguọửn vọỳn cuợng nhổ tỗnh hỗnh vaỡ kóỳt quaớ hoaỷt õọỹng cuớa õồn vở
nhũm phuỷc vuỷ cho caùc õọỳi tổồỹng sổớ duỷng thọng tin bón trong vaỡ bón ngoaỡi õồn vở,
nhổng chuớ yóỳu laỡ caùc õọỳi tổồỹng bón ngoaỡi.
Kóỳ toaùn taỡi chờnh cung cỏỳp nhổợng thọng tin vóử sổỷ kióỷn õaợ xaớy ra nón phaới coù õọỹ
chờnh xaùc vaỡ tin cỏỷy cao. Mỷt khaùc nhổợng thọng tin naỡy õổồỹc thu thỏỷp trón cồ sồớ chổùng
tổỡ vaỡ caùc bũng chổùng thổỷc tóỳ, do vỏỷy thọng tin do kóỳ toaùn taỡi chờnh cung cỏỳp coù tờnh
phaùp lóỷnh.
* Nhióỷm vuỷ cuớa kóỳ toaùn quaớn trở laỡ qua sọỳ lióỷu cuớa kóỳ toaùn taỡi chờnh, xổớ lyù vaỡ
cung cỏỳp thọng tin vóử quaù trỗnh hỗnh thaỡnh, phaùt sinh chi phờ, tỗnh hỗnh quaớn trở taỡi saớn,
nguọửn vọỳn vaỡ caùc quaù trỗnh hoaỷt õọỹng khaùc nhũm họự trồỹ õừc lổỷc cho nhaỡ quaớn lyù cuớa
õồn vở trong vióỷc hoaỷch õởnh, kióứm soaùt vaỡ ra quyóỳt õởnh.
Kóỳ toaùn quaớn trở coù õỷc õióứm cồ baớn laỡ khọng nhổợng phaớn aùnh nhổợng sổỷ kióỷn õaợ
xaớy ra, maỡ coỡn phaớn aùnh nhổợng sổỷ kióỷn õang vaỡ seợ xaớy ra trong tổồng lai.

7


Thäng tin ca kãú toạn qun trë cung cáúp gàõn liãưn våïi tỉìng bäü pháûn chỉïc nàng
hoảt âäüng trong âån vë. Màût khạc kãú toạn qun trë cọ tênh linh hoảt v thêch ỉïng cao.
Nhiãûm vủ ca kãú toạn ti chênh v kãú toạn qun trë tuy cọ khạc nhau nhỉng âãưu
phủc vủ chung cho mäüt mủc âêch ca ngỉåìi sỉí dủng kãú toạn.Váûy, cọ thãø tọm tàõt nhiãûm
vủ ca hảch toạn kãú toạn nọi chung l cung cáúp thäng tin mang tênh xun sút nhàòm
phn ạnh thäng tin vãư cạc sỉû kiãûn kinh tãú â xy ra, âang xy ra v sàõp xy ra trong
mäüt âån vë âãún cạc âäúi tỉåüng quan tám.
1.3 U CÁƯU ÂÄÚI VÅÏI HẢCH TOẠN KÃÚ TOẠN V MÄÜT SÄÚ NGUN TÀÕC

KÃÚ TOẠN CHUNG ÂỈÅÜC THỈÌA NHÁÛN
1.3.1 u cáưu âäúi våïi hảch toạn kãú toạn
Âãø thỉûc hiãûn âáưy â chỉïc nàng v phạt huy vai tr ca kãú toạn, Chøn mỉûc kãú
toạn chung säú 01 ban hnh km theo Quút âënh ca Bäü trỉåíng Bäü ti chênh säú
165/2002/QÂ-BTC ngy 31/12/2002 v Lût Kãú toạn âỉåüc Qúc häüi nỉåïc Cäüng ha
X häüi ch nghéa Viãût Nam thäng qua ngy 17/06/2003 â âỉa ra mäüt säú u cáưu âäúi
våïi cäng tạc kãú toạn, cọ thãø täøng håüp v khại quạt lải thnh cạc u cáưu nhỉ sau:
* Thäng tin hảch toạn kãú toạn cung cáúp phi phn ạnh chênh xạc, trung thỉûc v
khạch quan thỉûc tãú hoảt âäüng cu âån vë.
Nghéa l cạc thäng tin v säú liãûu kãú toạn phi âỉåüc ghi chẹp, bạo cạo trãn cå såí
cạc bàòng chỉïng âáưy â, khạch quan v âụng våïi thỉûc tãú vãư hiãûn trảng, bn cháút näüi
dung cng nhỉ giạ trë ca nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh. Màût khạc, cạc thäng
tin v säú liãûu kãú toạn phi âỉåüc ghi chẹp v bạo cạo âụng våïi thỉûc tãú, khäng bë xun
tảc, khäng bë bọp mẹo.
Khäng nãn quan niãûm viãûc ghi säø kãú toạn l chè âãø âäúi phọ våïi nhỉỵng u cáưu
ca Nh nỉåïc, m phi xem hảch toạn kãú toạn nhỉ kim chè nam ca ngỉåìi qun l
trong mi hoảt âäüng ca âån vë.
Nhåì váûy âån vë khàõc phủc âỉåüc nhỉỵng täưn tải, phạt huy nhỉỵng thãú mảnh âãø âảt
âỉåüc mủc âiïch våïi hiãûu qu cao.
* Thäng tin hảch toạn kãú toạn phi âỉåüc sàõp xãúp, phán loải v khi cung cáúp phi
âm bo so sạnh âỉåüc.
Cạc thäng tin v säú liãûu kãú toạn giỉỵa cạc k kãú toạn trong mäüt doanh nghiãûp v
giỉỵa cạc doanh nghiãûp phi âỉåüc tênh toạn v trçnh by nháút quạn âãø cọ thãø so sạnh
âỉåüc khi cáưn thiãút. Trỉåìng håüp nãúu tênh toạn v trçnh by khäng âỉåüc nháút quạn thç
phi gii trçnh trong pháưn thuút minh âãø ngỉåìi sỉí dủng bạo cạo cọ thãø nàõm âỉåüc
thäng tin giỉỵa cạc k, giỉỵa cạc doanh nghiãûp hồûc giỉỵa säú liãûu thỉûc hiãûn våïi säú liãûu kãú
hoảch hay dỉû toạn.

8

Củ thãø l:
- Âm bo tênh thäúng nháút vãư näüi dung v phỉång phạp tênh toạn giỉỵa cạc k kãú
toạn. Thäúng nháút giỉỵa ti liãûu k ny våïi ti liãûu ca cạc k trỉåïc, bo âm cho viãûc so
sạnh, phán têch v nháûn biãút xu thãú biãún âäüng ca cạc chè tiãu kinh tãú.
- Âm bo thäúng nháút vãư säú liãûu giỉỵa thỉûc hiãûn våïi kãú hoảch, âm bo cho viãûc
thỉûc hiãûn kiãøm tra, giạm sạt tçnh hçnh thỉûc hiãûn nhiãûm vủ kãú hoảch.
- Thäúng nháút ti liãûu thỉûc tãú ca âån vë våïi ti liãûu ca cạc âån vë trong cng
ngnh, cng lénh vỉûc hoảt âäüng, âm bo cho viãûc täøng håüp säú liãûu theo tỉìng ngnh v
ton bäü nãưn kinh tãú, tảo âiãưu kiãûn thûn låüi cho viãûc so sạnh kãút qu giỉỵa cạc âån vë.
* Thäng tin hảch toạn kãú toạn âỉåüc ghi chẹp v bạo cạo hay phn ạnh këp thåìi
cạc hoảt âäüng kinh tãú ti chênh xy ra, bo âm âụng hồûc trỉåïc thåìi hản khäng âỉåüc
cháûm trãù, giụp cho nh qun l v cạc cå quan Nh nỉåïc nháûn biãút këp thåìi hoảt âäüng
ca âån vë.
u cáưu ny âi hi kãú toạn phi âỉåüc täø chỉïc khoa hc v ỉïng dủng nhỉỵng
tiãún bäü ca khoa hc vo cäng tạc kãú toạn.
* Thäng tin hảch toạn kãú toạn cung cáúp phi phn ạnh âáưy â, ton diãûn vãư mi
hoảt âäüng kinh tãú ti chênh ca âån vë. Trãn cå såí nhỉỵng thäng tin âỉåüc cung cáúp âáưy
â âọ, nh qun l måïi cọ thãø ra cạc quút âënh âụng âàõn, thục âáøy sỉû phạt triãøn ca
âån vë.
* Thäng tin v säú liãûu kãú toạn âỉåüc cung cáúp hồûc trçnh by trong bạo cạo ti
chênh phi r rng, dãù hiãøu, âm bo cho cạc âäúi tỉåüng sỉí dủng thäng tin âãưu nhçn
nháûn âụng vãư thỉûc trảng hoảt âäüng ca âån vë.
Nhỉỵng thäng tin v säú liãûu vãư nhỉỵng váún âãư phỉïc tảp trong bạo cạo ti chênh
phi âỉåüc gii trçnh trong pháưn thuút minh.
1.3.2 Mäüt säú ngun tàõc kãú toạn chung âỉåüc thỉìa nháûn
Ngun tàõc kãú toạn chung âỉåüc thỉìa nhánû l nhỉỵng ngun tàõc âỉåüc U ban
xáy dỉûng cạc chøn mỉûc kãú toạn qúc tãú (IASC - International Accounting Standard
Committee) ban hnh nhàòm âỉa ra nhỉỵng tun bäú chung, tiãúng nọi chung vãư phỉång
phạp, vãư cạc quy âënh, cạc hỉåïng dáùn trong quạ trçnh thỉûc hiãûn nhiãûm vủ hảch toạn kãú

toạn.
Trong cäng tạc kãú toạn cáưn phi cọ cạc ngun tàõc chung âỉåüc thỉìa nháûn trãn l
vç hoảt âäüng ca cạc âån vë khäng chè âọng khung trong phảm vi mäùi nỉåïc m cn
ngy cng cọ xu hỉåïng häüi nháûp trong khu vỉûc cng nhỉ trãn ton thãú giåïi, âiãưu âọ âi
hi phi tçm âỉåüc ngän ngỉỵ chung trong cäng tạc kãú toạn ti chênh, âọ l cạc ngun
tàõc kãú toạn chung âỉåüc thỉìa nháûn.

9


Cạc ngun tàõc kãú toạn ny thỉåìng xun âỉåüc nghiãn cỉïu, sỉía âäøi, bäø sung v
khäng ngỉìng hon thiãûn cng våïi quạ trçnh phạt triãøn ca khoa hc k thût v nhỉỵng
tiãún bäü ca loi ngỉåìi.
Cạc ngun tàõc kãú toạn chung âỉåüc thỉìa nháûn gäưm cọ cạc khại niãûm cå bn v
cạc ngun tàõc cå bn â âỉåüc thỉìa nháûn trong cäng tạc kãú toạn. Sau âáy xin trçnh by
så lỉåüc mäüt säú ngun tàõc cå bn chi phäúi cäng tạc kãú toạn ca âån vë, âàûc biãût l cạc
ngun tàõc âỉåüc âãư cáûp âãún trong chøn mỉûc kãú toạn chung säú 01 ca Viãût Nam âỉåüc
Bäü Ti chênh ban hnh ngy 31/12/2002 .
1.3.2.1- Khại niãûm thỉûc thãø kinh doanh (hay cn gi l âån vë kãú toạn)
Âáy l khại niãûm cå bn nhàòm âãư ra cho kãú toạn phảm vi giåïi hản ca mäüt thỉûc
thãø kinh doanh (hay âån vë kãú toạn) trong viãûc ghi chẹp, phn ạnh v cung cáúp thäng
tin mäüt cạch âáưy â, ton diãûn. Khäng âỉåüc láùn läün thỉûc thãø kinh doanh våïi báút k mäüt
ch thãø no khạc.
Khại niãûm ny cn chè ra ràòng âån vë kãú toạn l mäüt täø chỉïc âäüc láûp våïi cạc
ch thãø, cạ nhán khạc v âäüc láûp ngay c våïi bn thán ngỉåìi ch såí hỉỵu âån vë kinh
doanh.
1.3.2.2 -Khại niãûm hoảt âäüng liãn tủc (gi thiãút hoảt âäüng liãn tủc)
Khại niãûm ny chè l mäüt gi thiãút nhỉng mang tênh bàõt büc, âỉåüc ạp dủng cho
cạc âån vë kãú toạn.
Theo âọ bạo cạo ti chênh phi âỉåüc láûp trãn cå såí gi âënh l cạc âån vë âang

hoảt âäüng liãn tủc v s tiãúp tủc hoảt âäüng bçnh thỉåìng trong tỉång lai gáưn. Nghéa l
âån vë kãú toạn khäng cọ âënh cng nhỉ khäng büc phi ngỉìng hoảt âäüng hồûc phi
thu hẻp âạng kãø quy mä hoảt âäüng ca mçnh.
Ti sn ca âån vë l mạy mọc thiãút bë, cäng củ - dủng củ phi dng âãø phủc vủ
cho hoảt âäüng ca âån vë chỉï khäng phi âãø bạn.
Gi thiãút ny cn nháún mảnh ràòng ti sn ca âån vë khäng cáưn phi âạnh giạ
theo giạ thë trỉåìng trỉì trỉåìng håüp cọ sỉû gim giạ hãû thäúng v liãn tủc, ta s sỉí dủng
ngun tàõc khạc âãø chi phäúi. Nãúu âån vë cọ nguy cå bë phạ sn, chøn bë ngỉng hoảt
âäüng thç giạ thë trỉåìng lải tråí nãn cáưn thiãút khi láûp bạo cạo ti chênh.
1.3.2.3-Khại niãûm thỉåïc âo tiãưn tãû
Thỉåïc âo tiãưn tãû l âàûc trỉng cå bn ca hảch toạn kãú toạn. Táút c cạc âäúi
tỉåüng, cạc quạ trçnh hoảt âäüng cng nhỉ cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh âãưu
phi phn ạnh thäng qua mäüt thỉåïc âo tiãưn tãû thäúng nháút - gi l âån vë tiãưn tãû.
Chè cọ thỉåïc âo tiãưn tãû thäúng nháút måïi l âån vë tênh toạn, täøng håüp cạc chè tiãu
phủc vủ cho cäng viãûc phán têch, so sạnh, âạnh giạ.

10


Khại niãûm ny cn gi thiãút ràòng sỉû thay âäøi sỉïc mua ca âån vë tiãưn tãû xem
nhỉ khäng âạng kãø. Trỉì trỉåìng håüp cọ lảm phạt låïn, âäưng tiãưn máút giạ âäưng loảt thç kãú
toạn s ạp dủng gii phạp riãng âãø gii quút.
1.3.2.4- Khại niãûm k kãú toạn
Khại niãûm ny cho ràòng thåìi gian hoảt âäüng ca cạc âån vë kãú toạn cáưn phi
âỉåüc chia thnh nhiãưu k kãú toạn näúi tiãúp nhau.V k kãú toạn âỉåüc hiãøu l khong thåìi
gian xạc âënh tỉì thåìi âiãøm âån vë bàõt âáưu ghi säø kãú toạn âãún thåìi âiãøm kãút thục viãûc ghi
säø kãú toạn, khọa säø kãú toạn âãø láûp bạo cạo kãú toạn, ti chênh.
Bạo cạo kãú toạn, ti chênh phi phn ạnh âỉåüc tçnh hçnh v kãút qu hoảt âäüng,
tçnh hçnh ti sn, ngưn väún...nhàòm phủc vủ cho u cáưu so sạnh, täøng håüp, kiãøm tra v
âạnh giạ ca cạc âäúi tỉåüng khạc nhau.

K kãú toạn cọ thãø l k kãú toạn thạng, k kãú toạn qu (3 thạng) v k kãú toạn
nàm. K kãú toạn bàõt âáưu tênh tỉì ngy âáưu thạng ( qu, nàm) âãún hãút ngy cúi thạng
( qu, nàm).
Âäúi våïi âån vë måïi thnh láûp k kãú toạn âáưu tiãn tênh tỉì ngy âỉåüc cáúp giáúy
chỉïng nháûn âàng k kinh doanh âãún hãút ngy cúi k.
1.3.2.5- Ngun tàõc giạ väún ( cn gi l giạ phê, giạ gäúc)
Âáy l ngun tàõc cå bn âỉåüc váûn dủng trong cäng tạc hảch toạn kãú toạn, âàûc
biãût l kãú toạn giạ cạc loải ti sn trong âån vë.
Ngun tàõc ny u cáưu khi xạc âënh giạ ca cạc ti sn phi càn cỉï vo säú tiãưn
hồûc tỉång âỉång tiãưn âån vë â chi phê thỉûc tãú âãø hçnh thnh nãn ti sn- gi l giạ
phê, giạ gäúc hay giạ väún ban âáưu.
Giạ gäúc khäng âỉåüc thay âäøi theo thåìi gian trỉì khi cọ quy âënh khạc trong
chøn mỉûc kãú toạn.
Váûy âãø theo di v phn ạnh giạ trë ca ti sn kãú toạn phi dỉûa vo giạ gäúc
hay giạ väún chỉï khäng dỉûa vo giạ thë trỉåìng.
1.3.2.6- Ngun tàõc tháûn trng
Ngun tàõc tháûn trng xút hiãûn khi âån vë cáưn ỉåïc tênh hồûc phạn âoạn nhỉỵng
váún âãư trong âiãưu kiãûn khäng chàõc chàõn. Ngun tàõc ny u cáưu nh qun l l khi
âỉïng trỉåïc nhiãưu gii phạp phi lỉûa chn thç hy lỉûa chn gii phạp êt nh hỉåíng nháút
âãún väún ch såí hỉỵu.
Ngun tàõc cn nhàõc nhåí ngỉåìi lm cäng tạc kãú toạn phi chụ : chè ghi nháûn
thu nháûp khi cọ â chỉïng cỉï chàõc chàõn, ngỉåüc lải cạc khon chi phê phi âỉåüc ghi
ngay khi chè måïi cọ dáúu hiãûu phạt sinh.

11


Vỏỷn duỷng nguyón từc naỡy, cọng taùc kóỳ toaùn phaới: lỏỷp dổỷ phoỡng nhổng khọng
quaù lồùn, khọng õaùnh giaù cao hồn giaù trở cuớa caùc khoaớn taỡi saớn vaỡ thu nhỏỷp, khọng õaùnh
giaù thỏỳp hồn giaù trở cuớa caùc khoaớn nồỹ phaới traớ vaỡ chi phờ.

ổùng trổồùc bióỳn õọỹng tng giaù caớ khọng cỏửn thióỳt phaới õióửu chốnh tng, ngổồỹc
laỷi õổùng trổồùc bióỳn õọỹng giaớm giaù caớ cỏửn phaới lỏỷp ngay caùc khoaớn dổỷ phoỡng giaớm giaù.
1.3.2.7- Nguyón từc phuỡ hồỹp (tổồng xổùng)
Nguyón từc phuỡ hồỹp yóu cỏửu vióỷc ghi nhỏỷn doanh thu vaỡ chi phờ phaới phuỡ hồỹp
vồùi nhau.
Ghi nhỏỷn mọỹt khoaớn doanh thu thỗ phaới ghi nhỏỷn mọỹt khoaớn chi phờ tổồng ổùng
coù lión quan õóỳn vióỷc taỷo ra doanh thu õoù.
Chi phờ tổồng ổùng vồùi doanh thu bao gọửm chi phờ cuớa kyỡ taỷo ra doanh thu vaỡ chi
phờ cuớa caùc kyỡ trổồùc hoỷc chi phờ phaới traớ nhổng lión quan õóỳn doanh thu kyỡ õoù.
Ngoaỡi ra õóứ so saùnh caùc chố tióu cuỡng kyỡ nm trổồùc vồùi nm nay hay sọỳ lióỷu baùo
caùo, ta phaới sổớ duỷng caùc thọng sọỳ vaỡ phổồng phaùp xaùc õởnh phuỡ hồỹp giổợa caùc chố tióu
mồùi õaớm baớo õổồỹc õọỹ chờnh xaùc.
1.3.2.8- Nguyón từc ghi nhỏỷn doanh thu (aùp duỷng cho cọng taùc kóỳ toaùn cuớa caùc
doanh nghióỷp)
Nguyón từc naỡy quy õởnh caùch xaùc õởnh thồỡi õióứm ghi nhỏỷn doanh thu.
Thồỡi õióứm ghi nhỏỷn doanh thu laỡ thồỡi õióứm õồn vở chuyóứn giao cho ngổồỡi mua
quyóửn sồớ hổợu haỡng hoaù, saớn phỏứm, lao vuỷ...vaỡ ngổồỹc laỷi õồn vở õổồỹc sồớ hổợu mọỹt khoaớn
tióửn hay mọỹt khoaớn nồỹ tổồng ổùng.
Tuỡy theo tổỡng trổồỡng hồỹp cuỷ thóứ doanh nghióỷp coù thóứ choỹn mọỹt trong caùc
phổồng phaùp sau: ghi doanh thu theo sọỳ tióửn thổỷc thu; ghi doanh thu theo phổồng phaùp
traớ goùp vaỡ ghi doanh thu theo phỏửn trm hoaỡn thaỡnh.
1.3.2.9- Nguyón từc nhỏỳt quaùn
Nguyón từc naỡy yóu cỏửu trong cọng taùc kóỳ toaùn phaới baớo õaớm caùc khaùi nióỷm, caùc
nguyón từc, caùc chuỏứn mổỷc, caùc chờnh saùch vaỡ caùc phổồng phaùp kóỳ toaùn õồn vở õaợ choỹn
õổồỹc thổỷc hióỷn nhỏỳt quaùn (thọỳng nhỏỳt) tổỡ kyỡ kóỳ toaùn naỡy sang kyỡ kóỳ toaùn khaùc.
Caùc khaùi nióỷm, caùc nguyón từc, caùc chuỏứn mổỷc, caùc chờnh saùch vaỡ caùc phổồng
phaùp kóỳ toaùn õồn vở õaợ choỹn phaới õổồỹc aùp duỷng ờt nhỏỳt trong mọỹt kyỡ kóỳ toaùn nm.
Nguyón từc naỡy khọng coù nghộa laỡ mọỹt õồn vở khọng õổồỹc thay õọứi caùc khaùi
nióỷm, caùc nguyón từc, caùc chuỏứn mổỷc, caùc chờnh saùch vaỡ caùc phổồng phaùp kóỳ toaùn õaợ
choỹn, traùi laỷi khi cỏửn thióỳt õồn vở vỏựn coù thóứ thay õọứi.

Trổồỡng hồỹp nóỳu coù thay õọứi caùc khaùi nióỷm, caùc nguyón từc, caùc chuỏứn mổỷc, caùc
chờnh saùch vaỡ caùc phổồng phaùp kóỳ toaùn doanh nghióỷp õaợ choỹn thỗ phaới giaới trỗnh lyù do
vaỡ aớnh hổồớng cuớa sổỷ thay õọứi õoù trong thuyóỳt minh baùo caùo taỡi chờnh.

12


1.3.2.10- Ngun tàõc khạch quan
Ngun tàõc khạch quan âi hi cạc ti liãûu do kãú toạn cung cáúp, cạc säú liãûu do
kãú toạn phn ạnh cáưn phi mang tênh khạch quan, khäng bë bọp mẹo, xun tảc v cọ
â cå såí âãø tháøm tra khi cáưn thiãút.
Ngun tàõc ny nhàòm âm bo âäü tin cáûy cao trong cäng tạc kãú toạn, âàûc biãût l
vãư ngưn thäng tin cung cáúp cho nh qun l âån vë.
Âãø thỉûc hiãûn u cáưu ca ngun tàõc ny, kãú toạn âån vë phi sỉí dủng cạc thỉåïc
âo hiãûn váût tiãu chøn. Màût khạc phi xem giạ väún l cå såí quan trng âãø phn ạnh vo
säø sạch, cn giạ thë trỉåìng chè sỉí dủng mäüt cạch hản hỉỵu khi cáưn thiãút.
1.3.2.11- Ngun tàõc trng úu
Ngun tàõc trng úu cho ràòng nh qun l chè nãn quan tám nhỉỵng váún âãư
trng úu mang tênh quút âënh âãún bn cháút v näüi dung ca cäng tạc kãú toạn, khäng
nãn quan tám âãún nhỉỵng úu täú khäng trng úu, khäng cå bn, khäng phn ạnh bn
cháút ca váún âãư.
Thäng tin âỉåüc xem l trng úu trong trỉåìng håüp nãúu thiãúu thäng tin hồûc
thäng tin âọ thiãúu chênh xạc cọ thãø lm sai lãûch âạng kãø bạo cạo ti chênh, lm nh
hỉåíng âãún cạc quút âënh kinh tãú ca ngỉåìi sỉí dủng bạo cạo ti chênh.
Tênh trng úu phủ thüc vo âäü låïn v tênh cháút ca thäng tin hồûc cạc sai sọt
âỉåüc âạnh giạ trong hon cnh củ thãø. Tênh trng úu âỉåüc xem xẹt c vãư âënh lỉåüng
v âënh tênh.
Mäüt thäng tin, mäüt váún âãư hay mäüt úu täú âỉåüc xem l trng úu hay khäng
trng úu tu thüc vo âàûc âiãøm kinh tãú k thût ca âån vë, vo trçnh âäü ca nh
qun l v cå chãú qun l vé mä ca Nh nỉåïc.

1.3.2.12- Ngun tàõc cäng khai
Ngun tàõc cäng khai u cáưu cạc bạo cạo ti chênh phi phn ạnh âáưy â cạc
thäng tin quan trng liãn quan âãún hoảt âäüng ca âån vë v phi âỉåüc cäng khai theo
lût âënh.
Nhỉỵng thäng tin trãn bạo cạo phi r rng, dãù hiãøu v phi cọ cạc gii trçnh cáưn
thiãút phủc vủ cho cạc âäúi tỉåüng quan tám.
1.4 ÂÄÚI TỈÅÜNG CA HẢCH TOẠN KÃÚ TOẠN
Âãø thỉûc hiãûn täút cäng tạc kãú toạn thç váún âãư âáưu tiãn âỉåüc âàût ra l phi xạc
âënh âụng âäúi tỉåüng ca hảch toạn kãú toạn.
Khi xem xẹt mäüt âån vë báút k d l mäüt cå quan nh nỉåïc, mäüt doanh nghiãûp,
mäüt âån vë hnh chênh sỉû nghiãûp hay mäüt täø chỉïc x häüi ...ta âãưu bàõt gàûp mäüt säú cạc
âäúi tỉåüng cáưn thiãút cho hoảt âäüng ca âån vë, âọ chênh l cạc loải ti sn.

13


Cạc loải ti sn trãn thüc quưn såí hỉỵu, qun l hồûc sỉí dủng láu di ca âån
vë nhàòm thỉûc hiãûn cạc nhiãûm vủ sn xút kinh doanh cng nhỉ cạc nhiãûm vủ khạc theo
nhỉỵng mủc tiãu â âỉåüc quy âënh hồûc â xạc âënh âäúi våïi âån vë.
Trong quạ trçnh hoảt âäüng ca âån vë, cạc loải ti sn thỉåìng xun biãún âäüng
âäưng thåìi ngưn hçnh thnh ti sn cng biãún âäüng. Sỉû váûn âäüng ca ti sn v ngưn
hçnh thnh ti sn (ngưn väún) l thãø hiãûn sỉû täưn tải v âang hoảt âäüng ca mäüt âån vë.
Bãn cảnh âọ âãø ti sn v ngưn väún thỉûc sỉû váûn âäüng âỉåüc cáưn phi cọ mäi trỉåìng
kinh doanh v mäi trỉåìng phạp l.
Trong khi âiãưu hnh âån vë nh qun l â phi nhåì âãún hảch toạn kãú toạn âãø
theo di v phn ạnh ton bäü cạc âäúi tỉåüng ti sn, ngưn väún, sỉû váûn âäüng ca ti
sn- ngưn väún cng nhỉ cạc quan hãû phạp l. Váûy cọ thãø kãút lûn ràòng:
Âäúi tỉåüng cå bn ca hảch toạn kãú toạn l: ti sn, ngưn väún v sỉû váûn
âäüng ca chụng v cạc quan hãû phạp l trong quạ trçnh hoảt âäüng ca âån vë.
Trong thỉûc tãú âäúi tỉåüng hảch toạn kãú toạn cọ sỉû khạc biãût giỉỵa cạc loải hçnh

hoảt âäüng khạc nhau, nhỉ l: âån vë thüc khäúi hnh chênh sỉû nghiãûp, cạc âån vë cọ sỉí
dủng kinh phê ngán sạch nh nỉåïc; cạc âån vë thüc täø chỉïc hoảt âäüng khäng sỉí dủng
kinh phê ngán sạch nh nỉåïc; cạc âån vë kinh doanh trãn nhiãưu lénh vỉûc khạc
nhau...Song trong phảm vi män Ngun l kãú toạn, sinh viãn chè cáưn nàõm vỉỵng âäúi
tỉåüng ca hảch toạn kãú toạn trong mäüt âån vë kãú toạn mang tênh âiãøn hçnh.
Sau âáy ta âi vo tçm hiãøu củ thãø vãư âäúi tỉåüng ca hảch toạn kãú toạn trong âån
vë kãú toạn âiãøn hçnh l doanh nghiãûp sn xút.
1.4.1 Ti sn
Trong quạ trçnh hçnh thnh, täưn tải v phạt triãøn, cạc âån vë nọi chung v cạc
doanh nghiãûp sn xút kinh doanh nọi riãng ln cáưn nhỉỵng thiãút bë, mạy mọc sn
xút, nh xỉåíng, màût bàòng... gi chung l tỉ liãûu sn xút. Màût khạc, cạc doanh nghiãûp
chè cọ thãø hoảt âäüng âỉåüc khi cọ âáưy â cạc âäúi tỉåüng sn xút nhỉ ngun váût liãûu,
nhiãn liãûu, cäng củ, dủng củ...v mäüt lỉåüng tiãưn màût nháút âënh.
Càn cỉï vo âàûc âiãøm ln chuøn giạ trë, ti sn âỉåüc chia thnh hai nhọm låïn
l ti sn cäú âënh v ti sn lỉu âäüng. Trong âọ:
* Ti sn cäú âënh
Ti sn cäú âënh l nhỉỵng tỉ liãûu lao âäüng tho mn hai âiãưu kiãûn:
- Vãư thåìi gian sỉí dủng: cọ thåìi gian sỉí dủng di thỉåìng l trãn mäüt nàm
- Vãư giạ trë: phi låïn hån mäüt giạ trë quy âënh.
Giạ trë quy âënh ny tu thüc vo tỉìng thåìi k, càn cỉï vo âiãưu kiãûn thỉûc tiãùn,
nhu cáưu sỉí dủng cạc loải ti sn v màût bàòng giạ c m cå quan chỉïc nàng ca Nh
nỉåïc s ban hnh mỉïc giạ củ thãø.Vê dủ, hiãûn nay chãú âäü quy âënh l tỉì 5 triãûu âäưng tråí
lãn.

14


Ti sn cäú âënh âỉåüc chia thnh cạc loải:
- Ti sn cäú âënh hỉỵu hçnh l nhỉỵng ti sn cọ hçnh thại biãøu hiãûn dỉåïi dảng váût
cháút, củ thãø nhỉ nh xỉåíng, mạy mọc thiãút bë.Chàóng hản trong xáy dỉûng cọ mạy âo,

mạy âáưm âáút, mạy träün bã täng...
- Ti sn cäú âënh vä hçnh l nhỉỵng ti sn cọ hçnh thại biãøu hiãûn åí dảng phi váût
cháút , nhỉ: bàòng phạt minh sạng chãú, quưn sỉí dủng âáút, nhn hiãûu thỉång mải...
- Ti sn cäú âënh ti chênh l nhỉỵng loải chỉïng chè cọ giạ våïi thåìi hản di trãn
mäüt nàm v giạ trë cng tho mn theo quy âënh ca Nh nỉåïc.
- Ti sn cäú âënh khạc
* Ti sn lỉu âäüng
Trong doanh nghiãûp sn xút kinh doanh, ti sn lỉu âäüng âỉåüc hiãøu l cạc loải
âäúi tỉåüng lao âäüng v mäüt säú tỉ liãûu lao âäüng khäng tho mn âiãưu kiãûn lm ti sn cäú
âënh, bao gäưm:
- Cạc loải tiãưn: tiãưn màût (gäưm tiãưn màût bàòng âäưng Viãût Nam, bàòng cạc loải
ngoải tãû, hồûc bàòng vng bảc kim âạ qu...); tiãưn gỉíi ngán hng (gäưm tiãưn gỉíi ngán
hng bàòng âäưng Viãût Nam, bàòng cạc loải ngoải tãû, hồûc bàòng vng bảc kim âạ qu...);
tiãưn âang chuøn.
- Cạc khon âáưu tỉ ngàõn hản: tên phiãúu, ngán phiãúu, thỉång phiãúu...
- Cạc khon phi thu: âáy l ti sn ca doanh nghiãûp âang bë cạc âäúi tỉåüng
khạc chiãúm dủng.
- Cạc loải hng dỉû trỉỵ cho sn xút : ngun váût liãûu ( trong xáy dỉûng : xi màng,
cạt, âạ, gảch, thẹp, thiãút bë xáy dỉûng cå bn...), cäng củ lao âäüng (trong xáy dỉûng : â
giạo, dủng củ gạ làõp chun dủng, qưn ạo, giy dẹp chun dng trong thi cäng...),
sn pháøm dåí dang.
- Cạc loải hng dỉû trỉỵ cho lỉu thäng: thnh pháøm (trong xáy dỉûng l nhỉỵng
cäng trçnh xáy làõp chỉa tiãu thủ, nhỉỵng thnh pháøm phủc vủ cho xáy dỉûng cå bn do
doanh nghiãûp sn xút...)
1.4.2 Ngưn hçnh thnh ti sn (ngưn väún)
Cạc ti sn ca doanh nghiãûp âỉåüc hçnh thnh tỉì nhiãưu ngưn väún khạc nhau.
Cạc ngưn väún ny âỉåüc sàõp xãúp vo hai loải låïn: ngưn väún ch såí hỉỵu v nåü phi
tr.
* Ngưn väún ch såí hỉỵu
Âáy l ngưn väún quan trng do ngỉåìi ch såí hỉỵu doanh nghiãûp b ra tỉì khi

thnh láûp doanh nghiãûp v hng nàm thỉåìng âỉåüc bäø sung tỉì låüi nhûn kinh doanh v
sỉû âọng gọp ca cạc ch såí hỉỵu.

15


Tuyỡ thuọỹc vaỡo loaỷi hỗnh doanh nghióỷp maỡ nguọửn vọỳn chuớ sồớ hổợu do mọỹt hay
nhióửu ngổồỡi cuỡng tham gia õoùng goùp.
ỷc trổng cồ baớn cuớa nguọửn vọỳn chuớ sồớ hổợu laỡ nguọửn vọỳn daỡi haỷn vaỡ khọng cam
kóỳt phaới traớ.
Nguọửn vọỳn chuớ sồớ hổợu bao gọửm nguọửn vọỳn kinh doanh vaỡ caùc quyợ chuyón
duỡng, caùc nguọửn vọỳn õỏửu tổ vaỡ lồỹi nhuỏỷn chổa phỏn phọỳi.
* Nồỹ phaới traớ
ỏy laỡ nguọửn vọỳn bọứ sung quan troỹng nhũm õaùp ổùng õuớ cho nhu cỏửu vọỳn saớn
xuỏỳt kinh doanh.
Nồỹ phaới traớ bao gọửm caùc khoaớn nồỹ ngừn haỷn, nồỹ daỡi haỷn cuớa ngỏn haỡng, cuớa caùc
tọứ chổùc kinh tóỳ, cuớa caùc caù nhỏn...
Nguọửn vọỳn naỡy luọn luọn tọửn taỷi song song vồùi nguọửn vọỳn chuớ sồớ hổợu, sổỷ hióỷn
hổợu cuớa noù nhổ mọỹt lồỡi nhừc nhồớ caùc doanh nghióỷp cỏửn phaới thỏỷn troỹng vaỡ coù traùch
nhióỷm trong vióỷc hoaỡn traớ.
Vóử nọỹi dung, caùc nồỹ phaới traớ chia thaỡnh:
+ Nồỹ ngừn haỷn laỡ nhổợng khoaớn nồỹ coù thồỡi haỷn dổồùi mọỹt nm, gọửm:
- Vay ngừn haỷn cuớa ngỏn haỡng vaỡ caùc õọỳi tổồỹng cho vay khaùc
- Nồỹ daỡi haỷn õóỳn haỷn traớ
- Phaới traớ cho ngổồỡi baùn
- Phaới traớ phaới nọỹp cho ngỏn saùch Nhaỡ nổồùc
- Phaới traớ cho cọng nhỏn vión
- Caùc chi phờ phaới traớ
- Phaới traớ nọỹi bọỹ
- Phaới traớ khaùc...

+ Nồỹ daỡi haỷn laỡ nhổợng khoaớn nồỹ coù thồỡi haỷn trón mọỹt nm, gọửm:
- Vay daỡi haỷn cuớa ngỏn haỡng vaỡ caùc õọỳi tổồỹng cho vay khaùc.
- Nồỹ daỡi haỷn
Vóử nguyón từc nồỹ phaới traớ laỡ nguọửn vọỳn sổớ duỷng coù thồỡi haỷn keỡm theo nhióửu
raỡng buọỹc phaới thóỳ chỏỳp, phaới hoaỡn laỷi caớ gọỳc lỏựn laợi khi õaùo haỷn. Tuy nhión trong thổỷc
tóỳ mọỹt sọỳ khoaớn nồỹ phaới traớ khọng phaới traớ laợi nhổ: phaới traớ cọng nhỏn vión, phaới traớ nọỹi
bọỹ, phaới traớ phaới nọỹp ngỏn saùch Nhaỡ nổồùc.
1.4.3 Sổỷ vỏỷn õọỹng cuớa taỡi saớn vaỡ nguọửn vọỳn
Quaù trỗnh kinh doanh laỡ quaù trỗnh sổớ duỷng taỡi saớn cuớa doanh nghióỷp theo kóỳ
hoaỷch õaợ vaỷch ra nhũm muỷc õờch sinh lồỹi.

16


Qua hoảt âäüng ca mçnh, doanh nghiãûp â lm cho cạc ti sn, ngưn hçnh
thnh ti sn váûn âäüng tàng, gim, chuøn âäøi tỉì hçnh thại ny sang hçnh thại khạc.
Sỉû váûn âäüng âọ cọ thãø lm cho täøng ti sn v täøng ngưn väún ca doanh
nghiãûp låïn lãn, thu hẻp lải hồûc khäng âäøi.V sỉû váûn âäüng ny l biãøu hiãûn ca quạ
trçnh kinh doanh.
Nhiãûm vủ ca hảch toạn kãú toạn l phi theo di mi sỉû váûn âäüng ca ti sn v
ngưn väún nọi trãn.
Vç váûy khäng thãø khäng nhàõc âãún mäüt âäúi tỉåüng tiãúp theo hãút sỉïc quan trng
ca hảch toạn kãú toạn l cạc quạ trçnh kinh doanh ca doanh nghiãûp nọi riãng hay quạ
trçnh hoảt âäüng ca cạc âån vë nọi chung.
1.4.4 Mäúi liãn hãû giỉỵa ti sn v ngưn väún
Ti sn v ngưn väún cọ mäúi liãn hãû máût thiãút våïi nhau, biãøu hiãûn åí viãûc ngưn
hçnh thnh nãn ti sn.
Báút k mäüt ti sn no cng âỉåüc hçnh thnh tỉì mäüt hồûc mäüt säú ngưn nháút
âënh hồûc ngỉåüc lải mäüt ngưn väún no âọ bao giåì cng l ngưn âm bo cho mäüt
hồûc mäüt säú cạc ti sn.

Xẹt trãn quan âiãøm nghiãn cỉïu ca triãút hc duy váût biãûn chỉïng, ti sn v
ngưn väún l hai màût ca mäüt âäúi tỉåüng gi chung l " TI SN ".
Thût ngỉỵ " TI SN " khäng hon ton âäưng nháút våïi thût ngỉỵ ti sn â âãư cáûp

trỉåïc âọ. Nọ âỉåüc sỉí dủng åí âáy âãø chè mäüt thỉûc thãø âang thỉûc tãú täưn tải, thỉûc thãø ny
cọ thãø biãøu hiãûn dỉåïi dảng váût cháút hồûc phi váût cháút. Khi âỉïng trỉåïc sỉû täưn tải mäüt "
TI SN " nhỉ thãú ta phi nghé âãún hai màût, âọ l:
- Giạ trë ca " TI SN " bàòng bao nhiãu (?).Tr låìi cáu hi ny chênh l biãøu hiãûn
ca màût ti sn
- " TI SN " ny âỉåüc hçnh thnh tỉì ngưn väún no (?) hồûc do âáu m cọ (?)
phủc vủ cho mủc âêch gç, sỉí dủng cho bäü pháûn no (?). Tr låìi cho cạc cáu hi ny
chênh l biãøu hiãûn ca màût ngưn väún.
* Xút phạt tỉì viãûc phán têch mäúi quan hãû giỉỵa ti sn v ngưn väún nhỉ trãn,
ta cọ cạc phỉång trçnh kãú toạn nhỉ sau:
- Phỉång trçnh kãú toạn täøng quạt:
=>

Täøng giạ trë ti sn = Täøng ngưn väún

(1)

Täøng giạ trë ti sn = Täøng NV ch såí hỉỵu + Täøng Nåü phi tr

(2)

- Phỉång trçnh kãú toạn cå bn:
Täøng NV ch såí hỉỵu = Täøng giạ trë ti sn - Täøng nåü phi tr

(3)

Phỉång trçnh säú (3) âỉåüc gi l phỉång trçnh kãú toạn cå bn båíi vç qua phỉång
trçnh ny ta cọ thãø âạnh giạ âỉåüc kh nàng tỉû ch vãư ti chênh ca mäüt doanh nghiãûp.
17


Vióỷc phaớn aùnh vaỡ giaùm õọỳc caùc loaỷi taỡi saớn, nguọửn vọỳn vaỡ sổỷ bióỳn õọỹng cuớa caùc
õọỳi tổồỹng taỡi saớn, nguọửn vọỳn nhổ trón vổỡa laỡ nọỹi dung cồ baớn vổỡa laỡ yóu cỏửu khaùch
quan cuớa cọng taùc kóỳ toaùn.
Thọng qua õoù kóỳ toaùn seợ cung cỏỳp cho nhaỡ quaớn lyù cuợng nhổ caùc õọỳi tổồỹng khaùc
mọỹt caùch thổồỡng xuyón vaỡ hóỷ thọỳng nhổợng sọỳ lióỷu cỏửn thióỳt vóử tỗnh hỗnh vaỡ kóỳt quaớ
hoaỷt õọỹng cuớa õồn vở.

18


CHỈÅNG 2

PHỈÅNG PHẠP CHỈÏNG TỈÌ KÃÚ TOẠN
2.1 NÄÜI DUNG, NGHÉA CA PHỈÅNG PHẠP CHỈÏNG TỈÌ KÃÚ TOẠN
Âãư cáûp vãư hoảt âäüng kãú toạn ca mäüt âån vë, khäng thãø khäng âãư cáûp âãún
nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh, båíi vç nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh l nhỉỵng hoảt âäüng
phạt sinh củ thãø lm tàng, gim ti sn, ngưn hçnh thnh ti sn ca âån vë kãú toạn.
Nhỉỵng nghiãûp vủ ny cọ thãø diãùn ra mi lục, mi nåi trong quạ trçnh hoảt âäüng
ca âån vë, âi hi phi cọ mäüt phỉång phạp" sao chủp" lải tỉìng nghiãûp vủ kinh tãú, ti
chênh phạt sinh âãø theo di këp thåìi v phn ạnh chênh xạc sỉû biãún âäüng ca tỉìng âäúi
tỉåüng ti sn, ngưn hçnh thnh ti sn- gi chung l thu tháûp thäng tin ban âáưu.
Tuy cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh liãn quan âãún ti sn, ngưn väún
ca doanh nghiãûp ráút âa dảng phong phụ song khäng phi cạc bäü pháûn, cạc cạ nhán
âãưu quan tám vãư táút c cạc nghiãûp vủ â xy ra, m mäùi ch thãø chè quan tám âãún mäüt
säú loải nghiãûp vủ nháút âënh trong phảm vi cäng viãûc ca mçnh.Váûy âãø thäng tin këp

thåìi nhỉỵng nghiãûp vủ kinh tãú phạt sinh v hỉỵu êch cho tỉìng âäúi tỉåüng sỉí dủng thäng tin
kãú toạn ca âån vë thç âäưng thåìi våïi viãûc sao chủp, kãú toạn cn phi thiãút láûp âỉåüc
âỉåìng dáy váûn âäüng ca nhỉỵng thäng tin â sao chủp âỉåüc ph håüp våïi nhu cáưu vãư
thäng tin ban âáưu ca cạc âäúi tỉåüng cọ liãn quan.
Tỉì nhỉỵng l lûn trãn, cọ thãø khàóng âënh ràòng: cáưn thiãút phi xáy dỉûng mäüt
phỉång phạp âàûc trỉng nhàòm thu tháûp v xỉí l thäng tin ban âáưu âäúi våïi mi sỉû váûn
âäüng ca âäúi tỉåüng hảch toạn kãú toạn. Âọ chênh l phỉång phạp chỉïng tỉì.
2.1.1 Näüi dung phỉång phạp chỉïng tỉì
Näüi dung phỉång phạp chỉïng tỉì âỉåüc thãø hiãûn åí hai cäng viãûc sau:
* "Sao chủp" ngun trảng cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh thüc
âäúi tỉåüng hảch toạn kãú toạn ph håüp våïi âàûc âiãøm v sỉû váûn âäüng ca tỉìng loải âäúi
tỉåüng âọ.
Våïi näüi dung ny, phỉång phạp chỉïng tỉì cọ hçnh thỉïc biãøu hiãûn l hãû thäúng bn
chỉïng tỉì âãø chỉïng minh håüp phạp viãûc hçnh thnh cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh v
phn ạnh bàòng cạch ghi chẹp mäüt cạch r rng, âáưy â, chênh xạc, trung thỉûc v khạch
quan cạc nghiãûp vủ âọ theo thåìi gian, âëa âiãøm phạt sinh vo bn chỉïng tỉì. Sau khi
hon thnh viãûc ghi chẹp âọ bn chỉïng tỉì chênh thỉïc âỉåüc sỉí dủng lm càn cỉï âãø ghi
säø kãú toạn.

19


* Thäng tin këp thåìi vãư tçnh trảng v sỉû váûn âäüng ca tỉìng âäúi tỉåüng hảch
toạn kãú toạn theo u cáưu ca cäng tạc qun l nghiãûp vủ.
Våïi näüi dung ny, phỉång phạp chỉïng tỉì cọ hçnh thỉïc biãøu hiãûn l quy trçnh
ln chuøn chỉïng tỉì. Quy trçnh ln chuøn chỉïng tỉì âỉåüc âënh nghéa l mäüt kãú
hoảch ln chuøn chỉïng tỉì, nhàòm ln chuøn chỉïng tỉì giỉỵa cạc bäü pháûn liãn quan
cọ nhu cáưu thäng tin vãư cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh âỉåüc phn ạnh trong
chỉïng tỉì, giụp cho cạc bäü pháûn liãn quan âọ thu nháûn, xỉí l v cung cáúp nhỉỵng thäng
tin ban âáưu cáưn thiãút vãư sỉû váûn âäüng ca cạc âäúi tỉåüng hảch toạn kãú toạn cho nh

qun l.
Quy trçnh ny do kãú toạn thiãút láûp, nọ cọ thãø âỉåüc thay âäøi theo tỉìng thåìi k
tu thüc vo cå cáúu, vo u cáưu cäng tạc qun l åí cạc âån vë.
Váûy:
Phỉång phạp chỉïng tỉì l phỉång phạp sỉí dủng bn chỉïng tỉì kãú toạn âãø phn
ạnh cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh thỉûc sỉû â phạt sinh theo thåìi gian, âëa âiãøm v
näüi dung kinh tãú, sau âọ cung cáúp këp thåìi nhỉỵng thäng tin trãn bn chỉïng tỉì cho cạc
bäü pháûn qun l cọ liãn quan âäưng thåìi cung cáúp thäng tin cho viãûc ghi säø kãú toạn.
2.1.2 nghéa ca phỉång phạp chỉïng tỉì
Phỉång phạp chỉïng tỉì täưn tải trong hãû thäúng cạc phỉång phạp hảch toạn kãú
toạn v cọ nghéa nhỉ sau:
- Våïi tênh âa dảng v váûn âäüng khäng ngỉìng ca âäúi tỉåüng hảch toạn kãú toạn,
chỉïng tỉì l phỉång phạp thêch håüp nháút, nhàòm "sao chủp" ngun hçnh trảng thại ca
âäúi tỉåüng hảch toạn kãú toạn thäng qua viãûc ghi chẹp lải nhỉỵng nghiãûp vủ kinh tãú, ti
chênh phạt sinh vo bn chỉïng tỉì.
- Vãư phạp l, chỉïng tỉì l bàòng chỉïng chỉïng minh sỉû hçnh thnh cạc nghiãûp vủ
kinh tãú, ti chênh thüc âäúi tỉåüng hảch toạn kãú toạn. Qua âọ, lm càn cỉï cho viãûc bo
vãû ti sn ca âån vë, gii quút cạc mäúi quan hãû kinh tãú phạp l thüc âäúi tỉåüng hảch
toạn kãú toạn, phủc vủ cho cäng tạc kiãøm tra, thanh tra hoảt âäüng kinh tãú, ti chênh tải
cạc âån vë.
- Chỉïng tỉì l phỉång tiãûn thäng tin nhanh cho cạc nh qun l v cäng tạc phán
têch hoảt âäüng kinh tãú, ti chênh âäüt xút, thỉåìng xun hồûc âënh k.
- Chỉïng tỉì gàõn sỉû phạt sinh ca cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh våïi trạch nhiãûm
váût cháút ca cạc cạ nhán, âån vë cọ liãn quan âãún nghiãûp vủ. Nhåì váûy, chỉïng tỉì gọp
pháưn vo viãûc tàng cỉåìng hảch toạn näüi bäü gàõn liãưn våïi låüi êch cng nhỉ trạch nhiãûm
váût cháút ca cạc âäúi tỉåüng liãn quan.
- Âäúi våïi hãû thäúng hảch toạn kãú toạn, chỉïng tỉì l cå såí cho viãûc phán loải, täøng
håüp cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh âãø vo säø sạch kãú toạn âäưng thåìi theo di tỉìng âäúi
tỉåüng hảch toạn kãú toạn củ thãø.
20

2.2 CHỈÏNG TỈÌ KÃÚ TOẠN V CẠC ÚU TÄÚ CÅ BN CA CHỈÏNG TỈÌ KÃÚ TOẠN

2.2.1 Chỉïng tỉì kãú toạn l gç (?)
Càn cỉï vo âiãưu 1, chỉång III, pháưn thỉï nháút ca Quút âënh 167/2000/QÂBTC do Bäü Trỉåíng Bäü Ti chênh ban hnh ngy 25 thạng 10 nàm 2000 vãư " Chãú âäü
bạo cạo ti chênh ":
Chỉïng tỉì kãú toạn l chỉïng minh bàòng giáúy tåì vãư nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh
phạt sinh v thỉûc sỉû hon thnh, lm cå såí ghi säø kãú toạn. Mi säú liãûu, thäng tin ghi
trong säø kãú toạn bàõt büc phi âỉåüc chỉïng minh bàòng nhỉỵng chỉïng tỉì kãú toạn håüp
phạp, håüp lãû.
Nhỉ váûy thỉûc cháút ca chỉïng tỉì kãú toạn l nhỉỵng loải giáúy tåì â in sàơn (hồûc
chỉa in sàơn) theo máùu quy âënh, âỉåüc sỉí dủng âãø ghi chẹp nhỉỵng näüi dung väún cọ ca
cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh v â thỉûc sỉû hon thnh trong quạ trçnh hoảt
âäüng ca âån vë, gáy ra sỉû biãún âäüng âäúi våïi cạc loải ti sn, cạc loải ngưn väún cng
nhỉ cạc âäúi tỉåüng kãú toạn khạc.
Chỉïng tỉì kãú toạn phi láûp theo âụng quy âënh trong chãú âäü hiãûn hnh v phi
ghi chẹp r rng, âáưy â, chênh xạc, këp thåìi âụng våïi sỉû thỉûc nghiãûp vủ kinh tãú, ti
chênh phạt sinh.
Láûp chỉïng tỉì l mäüt phỉång phạp kãú toạn cáưn thiãút âỉåüc sỉí dủng âãø phn ạnh
cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh â phạt sinh hồûc â thỉûc sỉû hon thnh trãn giáúy tåì
theo máùu quy âënh, theo thåìi gian v âëa âiãøm phạt sinh củ thãø.
Láûp chỉïng tỉì l kháu âáưu tiãn trong ton bäü cäng tạc kãú toạn ca âån vë, nọ l
nhán täú âáưu tiãn nh hỉåíng âãún cháút lỉåüng cäng tạc hảch toạn kãú toạn.Vç váûy khi láûp
chỉïng tỉì kãú toạn cáưn phi âm bo cạc u cáưu:
- R rng, âáưy â, chênh xạc, këp thåìi
- Håüp lãû v håüp phạp
Âm bo âỉåüc cạc u cáưu trãn sỵ giụp cho cäng tạc kãú toạn phn ạnh âáưy â,
chênh xạc v këp thåìi mi sỉû biãún âäüng vãư ti sn v ngưn väún trong âån vë, cho phẹp
giạm âäúc mäüt cạch liãn tủc v chàût ch mi nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh trong khi v

sau khi phạt sinh cng nhỉ â hon thnh.
Ngoi viãûc âm bo tênh phạp l cho säú liãûu khi ghi vo säø kãú toạn, viãûc láûp
chỉïng tỉì âụng theo cạc u cáưu trãn cn cọ tạc dủng gọp pháưn ngàn ngỉìa cạc hiãûn
tỉåüng vi phảm, thoạt ly cạc chênh sạch, chãú âäü, thãø lãû vãư qun l kinh tãú ti chênh do
Nh nỉåïc ban hnh; phạt hiãûn v ngàn chàûn këp thåìi cạc hnh vi tham ä, lng phê ti
sn ca Nh nỉåïc, ca táûp thãø ..., cung cáúp nhỉỵng säú liãûu phủc vủ cho thäng tin kinh tãú,
truưn âảt v kiãøm tra viãûc thỉûc hiãûn cạc mãûnh lãûnh, chè thë cäng tạc trong âån vë.

21


2.2.2 Phỏn loaỷi chổùng tổỡ kóỳ toaùn
óứ thuỏỷn tióỷn cho vióỷc sổớ duỷng chổùng tổỡ, ta tióỳn haỡnh phỏn loaỷi chổùng tổỡ theo
nhióửu tióu thổùc khaùc nhau.
a. Phỏn loaỷi theo cọng duỷng
Cn cổù vaỡo cọng duỷng, chổùng tổỡ õổồỹc chia thaỡnh chổùng tổỡ móỷnh lóỷnh, chổùng tổỡ
chỏỳp haỡnh, chổùng tổỡ thuớ tuỷc vaỡ chổùng tổỡ lión hồỹp.
Chổùng tổỡ móỷnh lóỷnh laỡ nhổợng chổùng tổỡ chuyóứn taới caùc quyóỳt õởnh cuớa chuớ thóứ
quaớn lyù, noù bióứu hióỷn chố thở cho mọỹt nghióỷp vuỷ kinh tóỳ cỏửn phaới thổỷc hióỷn, nhổng
chổùng tổỡ naỡy chổa chổùng minh õổồỹc nghióỷp vuỷ kinh tóỳ, taỡi chờnh õaợ phaùt sinh hay chổa.
Vờ duỷ: Lóỷnh chi tióửn, Lóỷnh õióửu õọỹng...
Chổùng tổỡ chỏỳp haỡnh (thổỷc hióỷn) laỡ loaỷi chổùng tổỡ bióứu thở mọỹt nghióỷp vuỷ kinh
tóỳ, taỡi chờnh õaợ õổồỹc thổỷc hióỷn vaỡ õaợ hoaỡn thaỡnh. Thọng qua chổùng tổỡ coù thóứ nhỏỷn thỏỳy
õổồỹc mổùc õọỹ thổỷc hióỷn, õọửng thồỡi bióứu thở caớ traùch nhióỷm vỏỷt chỏỳt cuớa caùc chuớ thóứ lión
quan trong vióỷc thổỷc hióỷn nghióỷp vuỷ õoù. Loaỷi chổùng tổỡ naỡy chổùng minh cho caùc nghióỷp
vuỷ kinh tóỳ, taỡi chờnh õaợ phaùt sinh maỡ noù sao chuỷp vaỡ õổồỹc sổớ duỷng laỡm cn cổù õóứ ghi sọứ
kóỳ toaùn. Nhổng õóứ õaớm baớo tờnh phaùp lyù, noù thổồỡng phaới coù chổùng tổỡ móỷnh lóỷnh õờnh
keỡm theo.
Vờ duỷ: Phióỳu xuỏỳt kho, Phióỳu nhỏỷp kho...
Chổùng tổỡ thuớ tuỷc kóỳ toaùn laỡ loaỷi chổùng tổỡ tọứng hồỹp caùc nghióỷp vuỷ kinh tóỳ, taỡi

chờnh phaùt sinh coù lión quan theo tổỡng õọỳi tổồỹng kóỳ toaùn cuỷ thóứ nhũm taỷo sổỷ tióỷn lồỹi
trong vióỷc ghi sọứ vaỡ õọỳi chióỳu vồùi caùc taỡi lióỷu. Loaỷi chổùng tổỡ naỡy chố laỡ chổùng tổỡ trung
gian nón phaới coù chổùng tổỡ ban õỏửu õờnh keỡm theo thỗ mồùi õuớ cồ sồớ phaùp lyù chổùng minh
cho caùc nghióỷp vuỷ kinh tóỳ, taỡi chờnh õaợ phaùt sinh.
Vờ duỷ: Chổùng tổỡ ghi sọứ trong hỗnh thổùc kóỳ toaùn chổùng tổỡ ghi sọứ (seợ õổồỹc trỗnh
baỡy trong chổồng 5)
Chổùng tổỡ lión hồỹp laỡ loaỷi chổùng tổỡ kóỳt hồỹp nhióửu loaỷi cọng duỷng kóứ trón trón
mọỹt chổùng tổỡ.
Vờ duỷ: Hoaù õồn kióm phióỳu xuỏỳt kho, Lóỷnh chi kióm phióỳu chi...
Caùch phỏn loaỷi naỡy nhũm giuùp cho kóỳ toaùn vión lổỷa choỹn vaỡ sổớ duỷng chổùng tổỡ
hồỹp lyù , phuỡ hồỹp vồùi cọng duỷng cuớa tổỡng loaỷi chổùng tổỡ.
b. Phỏn loaỷi theo õởa õióứm lỏỷp chổùng tổỡ
Theo õởa õióứm lỏỷp chổùng tổỡ ngổồỡi ta thổồỡng chia chuùng thaỡnh chổùng tổỡ bón
trong (nọỹi bọỹ) vaỡ chổùng tổỡ bón ngoaỡi. Trong õoù:
Chổùng tổỡ bón trong laỡ loaỷi chổùng tổỡ õổồỹc lỏỷp trong phaỷm vi õồn vở, tọứ chổùc kóỳ
toaùn khọng phuỷ thuọỹc vaỡo õỷc õióứm cuớa nghióỷp vuỷ kinh tóỳ, taỡi chờnh phaùt sinh. Coù mọỹt
sọỳ chổùng tổỡ bón trong chố lión quan õóỳn caùc nghióỷp vuỷ kinh tóỳ, taỡi chờnh giaới quyóỳt
trong nọỹi bọỹ õồn vở. Chúng haỷn : Phióỳu xuỏỳt vỏỷt tổ cho phỏn xổồớng saớn xuỏỳt, Baớng kó

22


thanh toạn lỉång, Biãn bn kiãøm kã näüi bäü...Mäüt bäü pháûn khạc ca chỉïng tỉì bãn trong
âỉåüc láûp tải âån vë kãú toạn, nhỉng gii quút cạc mäúi quan hãû kinh tãú våïi cạc âån vë
bãn ngoi.
Vê dủ: Họa âån bạn hng, Biãn bn bn giao ti sn...
Chỉïng tỉì bãn ngoi l loải chỉïng tỉì ca âån vë kãú toạn, nhỉng âỉåüc láûp tải cạc
âån vë khạc. Thäng thỉåìng l cạc chỉïng tỉì liãn quan âãún viãûc thu mua hng hoạ, dëch
vủ hồûc cạc loải ti sn
Chàóng hản: Họa âån mua hng, Họa âån thanh toạn váûn chuøn th ngoi...

Cạch phán loải ny tảo âiãưu kiãûn thûn låüi cho viãûc kiãøm tra, âäúi chiãúu v xỉí l
cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh, phán biãût mỉïc âäü quan tám khạc nhau trong viãûc kiãøm
tra âäúi chiãúu våïi tỉìng loải chỉïng tỉì.
c. Phán loải theo trçnh âäü khại quạt ca ti liãûu trong bn chỉïng tỉì
Theo trçnh âäü khại quạt ca ti liãûu trong bn chỉïng tỉì, chỉïng tỉì âỉåüc chia
thnh chỉïng tỉì ban âáưu v chỉïng tỉì täøng håüp.
Chỉïng tỉì ban âáưu cn gi l chỉïng tỉì gäúc l nhỉỵng chỉïng tỉì âỉåüc láûp khi
nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh, l "táúm hçnh" chủp lải ton bäü nhỉỵng dỉỵ liãûu mä
t vãư nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh thỉûc tãú xy ra. Chỉïng tỉì ban âáưu cọ âáưy â giạ trë v
hiãûu lỉûc phạp l âäúi våïi cäng tạc kãú toạn v qun l.
Vê dủ: Hoạ âån bạn hng, Phiãúu xút kho, Phiãúu thu...
Chỉïng tỉì täøng håüp âỉåüc xem l phỉång tiãûn täøng håüp cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti
chênh phạt sinh cng loải, nhàòm gim nhẻ khäúi lỉåüng cäng tạc kãú toạn ghi säø.
Chỉïng tỉì täøng håüp khäng cọ nghéa phạp l nãúu nọ âỉïng âäüc láûp mäüt mçnh v
chè âỉåüc xem l cäng củ thäng tin. Nãúu khäng cọ chỉïng tỉì gäúc km theo thç khi cọ
tranh cháúp, chỉïng tỉì täøng håüp khäng cọ nghéa phạp l chỉïng minh cho nghiãûp vủ
kinh tãú, ti chênh â phạt sinh.
Vê dủ: Bng kã chỉïng tỉì, bng täøng håüp chỉïng tỉì..
Cạch phán loải ny giụp cho viãûc lỉûa chn chỉïng tỉì trong cäng tạc kãú toạn cng
nhỉ trong cäng tạc thanh tra, kiãøm tra.
d. Phán loải theo näüi dung kinh tãú ca nghiãûp vủ trãn chỉïng tỉì
Theo näüi dung ca nghiãûp vủ kinh tãú phn ạnh trãn chỉïng tỉì, hãû thäúng chỉïng tỉì
âỉåüc chia thnh nhiãưu loải, chàóng hản:
-

Chỉïng tỉì vãư tiãưn màût;

-

Chỉïng tỉì vãư váût tỉ;

-

Chỉïng tỉì vãư tiãu thủ hng họa;

23


-

Chỉïng tỉì vãư thanh toạn: thanh toạn våïi ngán hng, våïi ngán sạch nh nỉåïc,
våïi cäng nhán viãn ...

-

Chỉïng tỉì vãư ti sn cäú âënh

-

Cạc chỉïng tỉì khạc

Cạch phán loải ny tảo thûn låüi cho viãûc lỉu trỉỵ chỉïng tỉì v xạc âënh thåìi hản
lỉu trỉỵ cho tỉìng loải chỉïng tỉì.
e. Phán loải theo tênh cáúp bạch ca thäng tin trong chỉïng tỉì
Theo cạch phán loải ny chỉïng tỉì âỉåüc chia thnh chỉïng tỉì bçnh thỉåìng v
chỉïng tỉì bạo âäüng.
Chỉïng tỉì bçnh thỉåìng l loải chỉïng tỉì chỉïa âỉûng nhỉỵng thäng tin bçnh thỉåìng
vãư nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh.
Chỉïng tỉì bạo âäüng (cáúp bạch) l loải chỉïng tỉì chỉïa âỉûng nhỉỵng thäng tin vãư
cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh cọ tênh bạo âäüng hồûc cạc nghiãûp vủ diãùn biãún khäng

bçnh thỉåìng cáưn phi cọ cạch xỉí l ngay.
Vê dủ: Váût tỉ sỉí dủng vỉåüt âënh mỉïc, Giáúy bạo thanh toạn tiãưn vay quạ hản...
Cạch phán loải ny giụp cho viãûc theo di këp thåìi tçnh hçnh biãún âäüng ti sn,
ngưn hçnh thnh ti sn ca âån vë. Tỉì âọ nhanh chọng cọ quút âënh xỉí l këp thåìi,
thêch håüp âäúi våïi cạc nghiãûp vủ báút thỉåìng.
2.2.3 Näüi dung v cạc úu täú cå bn ca chỉïng tỉì kãú toạn
Theo quy âënh ca âiãưu 17 Lût Kãú toạn, chỉïng tỉì kãú toạn phi cọ âáưy â cạc
cạc úu täú sau:
- Tãn gi v säú hiãûu chỉïng tỉì
- Ngy thạng nàm láûp chỉïng tỉì
- Tãn gi, âëa chè ca âån vë hồûc cạ nhán láûp chỉïng tỉì
- Tãn gi, âëa chè ca âån vë hồûc cạ nhán nháûn chỉïng tỉì
- Näüi dung nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh
- Säú lỉåüng, âån giạ v säú tiãưn ca nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh ghi bàòng säú; täøng
säú tiãưn ca chỉïng tỉì dng âãø thu, chi tiãưn ghi bàòng säú v bàòng chỉỵ
- Chỉỵ k, h v tãn ca ngỉåìi láûp, ngỉåìi duût v nhỉỵng ngỉåìi cọ liãn quan âãún
chỉïng tỉì
Ngoi nhỉỵng näüi dung ch úu kãø trãn, chỉïng tỉì kãú toạn cọ thãø cọ thãm nhỉỵng
näüi dung khạc ty theo loải chỉïng tỉì.
a. Tãn v säú hiãûu chỉïng tỉì kãú toạn
-Tãn chỉïng tỉì l mäüt củm tỉì thỉåìng thãø hiãûn näüi dung khại quạt ca nghiãûp vủ
kinh tãú, ti chênh phạt sinh.

24


Vê dủ: Nhçn vo "Hoạ âån bạn hng" ta cọ thãø nháûn tháúy näüi dung khại quạt
ca nghiãûp vủ l nhàòm chỉïng minh mäüt nghiãûp vủ bạn hng â phạt sinh, chỉï khäng
phi l mäüt nghiãûp vủ thu chi tiãưn tãû.
- Säú hiãûu chỉïng tỉì thỉûc cháút l säú thỉï tỉû chỉïng tỉì. Viãûc thiãút kãú säú hiãûu chỉïng tỉì

phi tn theo nhỉỵng quy âënh củ thãø âäúi våïi tỉìng ngnh nghãư, tỉìng lénh vỉûc hoảt âäüng
ca âån vë v tỉìng loải nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phn ạnh trãn chỉïng tỉì.
b. Ngy, thạng, nàm láûp chỉïng tỉì kãú toạn
Ngy, thạng, nàm láûp chỉïng tỉì l cạc úu täú xạc âënh vãư thåìi gian, thỉï tỉû nghiãûp
vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh, âáy cng l mäüt úu täú quan trng phủc vủ cho viãûc
qun l chỉïng tỉì v thanh tra ti chênh.
Ngoi ra, ngy thạng nàm trãn chỉïng tỉì cn cọ nghéa hãút sỉïc quan trng trong
cạc vủ tranh cháúp phạp l, cạc vủ ạn âang xẹt xỉí.
c. Tãn, âëa chè ca cạc bãn láûp v nháûn chỉïng tỉì kãú toạn
Cạc bãn láûp v nháûn chỉïng tỉì kãú toạn cọ thãø l mäüt doanh nghiãûp, mäüt cå quan,
mäüt täø chỉïc hồûc mäüt cạ nhán ...
úu täú ny lm cå såí cho viãûc xạc âënh trạch nhiãûm váût cháút âäúi våïi nghiãûp vủ
kinh tãú, ti chênh phạt sinh. Âäưng thåìi l cå såí cho viãûc xạc minh, âäúi chiãúu v kiãøm
tra vãư cạc nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh khi cọ tranh cháúp xy ra.
d. Näüi dung kinh tãú ca chỉïng tỉì kãú toạn
Âáy l mäüt trong nhỉỵng úu täú cå bn nháút ca chỉïng tỉì. Näüi dung kinh tãú ca
chỉïng tỉì chênh l näüi dung ca nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh phạt sinh, nọ cọ tạc dủng
gii thêch r hån vãư nghéa kinh tãú ca nghiãûp vủ, tảo âiãưu kiãûn thûn låüi cho viãûc
kiãøm tra, thanh tra tênh håüp l ca chỉïng tỉì .
Näüi dung nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh trãn chỉïng tỉì phi âỉåüc diãùn âảt ngàõn
gn, r rng bàòng chỉỵ viãút quy âënh thäúng nháút theo Lût kãú toạn v cạc quy âënh liãn
quan.
Näüi dung nghiãûp vủ kinh tãú, ti chênh khäng âỉåüc viãút tàõt, khäng âỉåüc táøy xọa,
sỉía chỉỵa. Cạc thût ngỉỵ âỉåüc sỉí dủng trong näüi dung chỉïng tỉì phi âm bo thäng
dủng v dãù hiãøu.
e. Chè tiãu säú lỉåüng, âån giạ, säú tiãưn v âån vë tênh
úu täú ny trỉåïc tiãn cọ tạc dủng phán biãût ranh giåïi giỉỵa chỉïng tỉì kãú toạn våïi
cạc chỉïng tỉì khạc sỉí dủng trong cạc lénh vỉûc thanh tra, trong hnh chênh hồûc lénh vỉûc
k thût.
Chè tiãu säú lỉåüng v giạ trë l úu täú cå såí âãø hảch toạn kãú toạn v cng l cå såí

hay âäúi tỉåüng ca cäng tạc thanh tra, kiãøm tra.Trong mäüt säú trỉåìng håüp, chè tiãu giạ
trë, säú lỉåüng âỉåüc biãøu hiãûn c bàìng chỉỵ v bàòng säú cọ km theo âån vë tênh.

25