Chuong 2 Sự vận hành của thị trường

1.
2.
3.
4.

1

Cầu thị trường
Cung thị trường
Trạng thái cân bằng thị trường
Dự báo định tính xu hướng giá cả


CẦU THỊ TRƯỜNG (D)
Mô tả quan hệ tỷ lệ nghịch giữa lượng hàng hóa được mua và các
mức giá tương ứng.
Cầu chịu tác động bởi mức thu nhập, giá hàng hóa liên quan, dân
số, thị hiếu, kỳ vọng giá…
Đường cầu gắn với một thời kỳ nhất định, độ dốc và vị trí thay đổi
theo thời gian.
P

P

(D)

(D)
0
2

P

Q

0

(D)
Q 0

Q


Tình huống 1: Hiệu ứng Marketing với cầu hàng hóa
Đoàn xiếc luôn có xe ban nhạc trang trí rất sặc sỡ, huyên náo làm đám bị
cuốn hút, phấn khích trước các chương trình biểu diễn.
Ngày nay, những chiếc xe chở ban nhạc đã biến mất, nhưng vẫn còn tồn
tại thông điệp mạnh mẽ rằng: Cầu tăng không phải do nhu cầu nội tại
mà đơn giản do ngày càng nhiều người đang mua hàng, đây chính
là thị hiếu. Giống như những đám đông đến xem gánh xiếc, đám đông
càng lớn, những người không tham gia bị hấp dẫn gia nhập càng nhiều.
Joe Nakash, chủ tịch của Jordache
Enterprises cung cấp thương hiệu quần jean
Polo nổi tiếng tại Mỹ, là một người ủng hộ
nhiệt thành hiệu ứng này.
“Chúng tôi hò hét ngày càng lớn”, ông
quan sát được vào năm 1982. “Nếu hò hét
ngày càng lớn, bạn làm càng tốt hơn”.
Công ty của ông được thành lập vào năm
1978, và trong vòng 4 năm đã đạt được doanh
thu 370 triệu USD, Jordache đã bán được 1,2
triệu chiếc quần jean mỗi tháng…

3

Nguồn: Vneconomy, 2014


Tại TpHCM, nhu cầu chơi bóng đá của thanh
niên, đặc biệt là sinh viên là rất lớn do đó cầu thuê
sân bóng tăng mạnh tại khu vực nào có nhiều
trường đại học.
Anh Thạo chủ một sân bóng cán đất nện (loại
11 người/đội) tại quận 7 cho biết “cách đây 5-6 năm
sân bóng của tôi kín lịch từ đầu đến cuối tuần, đặc
biệt thứ bảy, chủ nhật thì phải đặt trước cả tháng
mới có. Tuy nhiên từ khi có các sân bóng mini cỏ
nhân tạo (loại 5-6 người/đội) mọc lên xung quanh
khu vực này thì sân bóng của tôi vắng khách dần…”.
Các sân bóng đá mini cỏ nhân tạo có diện tích nhỏ nên được xây dựng nhanh
chóng, thiết kế gọn, cầu gôn cơ động, sạch sẽ và đa phần có dàn đèn để phục vụ nhu
cầu buổi tối… Giá thuê sân thường chỉ 150-250 ngàn đồng/trận so với 1-1,5 triệu/trận
của sân đất nện.
Sân bóng cỏ nhân tạo là sản phẩm thay thế của sân đất nện trên thị trường dịch vụ
cho thuê sân đá bóng tại TpHCM….
Nguồn: Bongda.net 2012
4


Số liệu của Bộ Công Thương cho biết, năm 2014
sản lượng xe máy ước đạt 3,327 triệu chiếc, giảm
8,64% so với năm 2013; sản lượng ô tô đạt 128,3
nghìn chiếc, tăng 29% so với năm trước.

Bộ này nhận định: Năm 2014 là một năm thị
trường xe máy tiếp tục ảm đạm, nhu cầu mua sắm xe
máy yếu nhất trong thời gian qua khiến cho sản lượng
của các doanh nghiệp tham gia công nghiệp hỗ trợ xe
máy như sản xuất phụ tùng xe máy bị sụt giảm mạnh.

Năm 2015 sản xuất ô tô được dự báo sẽ tăng trưởng khá do tình
hình kinh tế có sự phục hồi và do các chính sách khuyến khích tiêu
dùng của Chính phủ được áp dụng nên tiêu thụ ô tô sẽ cải thiện hơn.
Tuy nhiên, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sản xuất xe máy tăng
trưởng thấp hơn do nhu cầu tiêu dùng xe máy giảm, nhiều người dân
có điều kiện kinh tế hơn đã sử dụng các phương tiện khác.
5

Nguồn:Tuoitre.com,2015


 Co giãn của cầu theo giá: đo lường mức độ thay đổi của
lượng cầu khi giá thay đổi.
ED=

Sản phẩm
Cà chua tươi
Bữa ăn ở nhà hàng
Bộ đồ ăn bằng thủy tinh
Dịch vụ taxi
Tivi
Đồ đạc trong nhà (bàn,
ghế, tủ…)
Nhà ở

∂Q P
x
∂P Q

Co giãn của
Sản phẩm
cầu theo giá
4,60
Rượu
1,63
Xem phim ở rạp
1,34
Du lịch nước ngoài bằng
máy bay
1,24
Giày
1,19
Sửa chữa xe hơi
1,01
Bảo hiểm y tế
1,00

Xăng dùng cho xe hơi

Co giãn của
cầu theo giá
0,92
0,87
0,77

0,70
0,36
0,31
0,14

Nguồn: Houthakker and Taylor (1970)
6


7


Tình huống 4: Các hãng hàng không đã ứng dụng độ co giãn để đưa
chiến lược giá cho các nhóm khách tuyến Châu Âu-Mỹ:
Hạng nhất: co giãn ít với giá bởi vì các thương gia ít thay đổi hành vi
khi có sự thay đổi nhẹ về giá.
Hạng thường: co giãn nhiều với giá vì các khách phổ thông thay đổi
hành vi nếu giá thay đổi.
Vé khuyến mãi: co giãn nhiều nhất với giá vì nhóm khách này
thường thay đổi hành vi khi có biến động nhẹ về giá.

Loại vé
Hạng nhất
Hạng thường
Vé khuyến mãi
8

Co giãn theo giá
0,45
1,30

1,83
Nguồn: Cigliano (1980)


Ứng dụng 1: Tại TpHCM, trà C2 là một loại đồ uống được ưa thích.
Hàm cầu về trà C2 được xác định là: Q = 80 – 10P + 2I
Đơn vị của Q là ngàn chai; P là ngàn đồng, I là thu nhập (triệu
đồng/người).
a.Nếu thu nhập là 10 triệu đồng/người, P là 6 ngàn đồng/chai, hãy
tính độ co giãn của cầu theo giá?
b.Do TpHCM tổ chức ASIAD Châu Á nên xuất hiện thêm cầu trà C2
của các cổ động viên nước ngoài: Q = 10 – 0,5P. Hãy tính độ co giãn
của cầu theo giá tại mức thu nhập 12 triệu đồng/người, P là 7 ngàn
đồng/chai.
c.Ở câu b, nếu giá trà C2 tăng thì tiền chi tiêu cho trà C2 tăng hay
giảm ? Tại sao?
9


P

Tình huống 4: Tiệm bánh mỳ thịt

ED = ∞

PhướcThành Quận 5 TpHCM đã

Co giãn nhiều

tồn tại 40 năm. Bánh mỳ Phước

Thành ngoài nguyên liệu được lựa

Co giãn đơn vị

chọn kỹ lưỡng thì cửa hàng tự
Co giãn ít

D

nướng bánh với công thức riêng

ED = 0

Q

nên lúc nào cũng nóng, giòn và
thơm.

Trong vòng 8 năm trở lại đây cửa hàng liên tục tăng giá bán từ
10000đ/ổ lên 14000đ/ổ và 17000đ/ổ. Tuy nhiên, giá hiện tại là 17000 đ/ổ đã
được duy trì trong 4 năm trở lại đây. Chủ cửa hàng cho rằng giá 17000 đ/ổ
dường như đã khá cao, tại điểm này trên đường cầu thì cầu co giãn nhiều
theo giá, do đó nếu tăng giá bán sẽ làm doanh thu giảm mạnh.
Nếu tiếp tục tăng giá thì có lẽ một lượng lớn khách hàng không ăn bánh
mỳ mà chuyển sang các loại khác như phở, hủ tíu…
10


CUNG THỊ TRƯỜNG (S)
Mô tả quan hệ tỷ lệ thuận giữa lượng hàng hóa được mua và các

mức giá tương ứng.
Cung chịu tác động bởi chi phí đầu vào, chính sách Nhà nước, số
lượng nhà sản xuất, kỳ vọng giá…
Đường cung cũng gắn với một thời kỳ nhất định, độ dốc và vị trí
thay đổi theo thời gian.
P

P

P

(S)
(S)
(S)
0
11

Q

0

Q 0

Q


TRẠNG THÁI CÂN BẰNG THỊ TRƯỜNG
Giá cân bằng là mức giá có lượng cung bằng lượng
cầu hàng hóa. Cân bằng chỉ là các trạng thái mang
tính tạm thời.

Giá hiện hành là giá gần mức giá cân bằng, tạo
thành áp lực hướng về giá cân bằng.
P

P

(S)

(D)
12

P2
P1

P1

0

(S)

Q1

Q

P3
0

(D)
Q1

Q


BIẾN ĐỘNG CUNG CẦU
Trạng thái cân bằng thay đổi do cung cầu biến động tạo ra.
Các nhà quản trị cần dự báo chính xác diễn biến cung cầu để ra
quyết định kinh doanh, đầu tư.

P

S

↑P

2

P1

D D’
0
13

Q1 Q2

→

Q

Tình huống 5a: Giá gas tăng trong 2
tháng qua khiến các bà nội trợ đua nhau

sắm bếp hồng ngoại để thay thế bếp gas.
Cầu bếp hồng ngoại tăng mạnh. Chị
Quỳnh (TpHCM) cho biết nếu dùng bếp
hồng ngoại cho nấu ăn thì tiền điện là
200000 đ/tháng trong khi sử dụng gas thì
mất 1 bình 12 kg (khoảng 480000 đ/bình)
từ đó tiết kiệm khoảng gần 300000
đ/tháng…


P

S’

S

↓P

1

P2
0

D
Q1 Q 2

→

Q

Tình huống 6: Đang vụ thu hoạch,
cà phê liên tiếp rớt giá. Giá cà phê
robusta giao tại cảng TP.HCM
ngày 12/12/2014 giảm từ 1.937
USD/tấn
xuống
còn
1.905
USD/tấn.
Nguyên nhân do nguồn cung
của Việt Nam, nước sản xuất cà
phê robusta lớn nhất thế giới tăng
khi đang vào vụ thu hoạch cao
điểm. Cùng với đó, nguồn cung từ
Indonesia cũng tăng mạnh do
nước này bắt đầu thu hoạch sớm
hơn thường lệ…


P

↑

P2
P1

0

15

Tình huống 7: Rau củ tí hon giá
cao vẫn không đủ bán. Cung có
tăng nhưng cầu lại tăng mạnh.
S S’ Hình dáng nhỏ nhắn, nhiều màu
sắc, hàm lượng dinh dưỡng cao,
rau củ tí hon đang được các nhà
hàng, khách sạn, siêu thị... ưa
chuộng.
D’
Tổng giám đốc một doanh
D
nghiệp thực phẩm tại Đà Lạt, cho
Q1 →Q2 Q
hay hiện nay sản phẩm rau củ quả
tí hon trên thị trường đang “cháy
hàng”. Cà rốt 40.000 đ/kg, cà chua
bi 35.000 đ/kg, cà tím 35.000
đ/kg…


Ứng dụng 2:
Cầu cà phê tại Việt Nam được tạo bởi cầu cà phê tại thị trường trong
nước (D1) và cầu cà phê cho xuất khẩu (D2). Các hàm số cung cầu được
biểu diễn như sau (Đơn vị tính là USD/tấn):
Q = 200P – 200000 (S)
Q= -400P + 500000 (D1)
Q= -200P + 900000 (D2)
a.Xác định giá và lượng cân bằng trên thị trường
b.Giá cà phê trên thị trường thế giới tăng lên làm cầu cà phê xuất khẩu
tăng lên 100000 tấn tại các mức giá, cùng lúc đó do giá trà giảm nên cầu cà

phê trong nước lại giảm đi 50000 tấn tại các mức giá. Xác định giá và sản
lượng cân bằng mới.
c.Từ ý b, giá tăng làm người dân đẩy mạnh diện tích trồng, do đó cung
cà phê tăng 120000 tấn tại các mức giá, trong khi đó Indonesia bán mạnh
cà phê làm cầu cà phê xuất khẩu của Việt Nam giảm 60000 tấn tại các mức
giá. Xác định giá và sản lượng cân bằng mới.
d.Vẽ hình minh họa ý b
16


Ứng dụng 3:
Thị trường bất động sản Việt Nam không có rào cản nên các doanh nghiệp
tự do gia nhập và rút lui. Cầu nhà chung cư được tạo bởi cầu tiêu dùng (D 1) và
cầu đầu cơ (D2). Cơ quan thống kê xác định được các hàm số tương ứng:
Q= 400P – 10000 (S)
Q= -300P + 40000 (D1); Q=-500P + 90000 – 2000r (D2)

Đơn vị tính: Q:căn hộ và P là 1000 USD, r là %
a.Tại mức lãi suất (r) bằng 10%. Xác định giá và lượng căn hộ cân bằng
trên thị trường.
b.Nếu r giảm xuống mức 5%. Chính sách cho người nước ngoài mua
nhà tại Việt Nam đã làm cầu tiêu dùng tăng 20000 căn hộ tại các mức giá.
Xác định giá và sản lượng cân bằng mới là bao nhiêu?
c.Từ câu b, do lạm phát cao nên Chính phủ thực hiện chính sách tiền tệ
thắt chặt đưa mức lãi suất lên 20%. Cùng với đó là hàng loạt doanh nghiệp
ồ ạt xây dự án khiến cung tăng 36000 căn tại các mức giá. Xác định giá và
sản lượng cân bằng mới?
d.Vẽ hình minh họa ý c
17

DỰ BÁO ĐỊNH TÍNH XU THẾ GIÁ CẢ
Các nhà quản trị phải dự báo được xu thế biến động của giá cả hàng
hóa trên thị trường trong ngắn hạn và dài hạn để làm căn cứ ra quyết định
kinh doanh, đầu tư.
Tình huống 8: trong ngắn hạn khi cầu hồ tiêu tăng làm giá tăng lên.
Giá tăng sẽ làm diện tích trồng hồ tiêu tăng mạnh nhưng sản lượng hồ
tiêu chưa tăng ngay được. Tuy nhiên trong dài hạn cung sẽ tăng mạnh
và giá hồ tiêu lại giảm xuống.
P

P

S

S

↑ P2

↓

P1

P3

D D’
0
18

Q1 Q2

→

S’

P2

D’
D

Q

0

Q2

Q3

→

Q


Ứng dụng 4: Bí đỏ rớt giá thê thảm, chỉ còn 900 - 2.000 đồng/kg khiến
hàng trăm hộ gia đình ở thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa rơi vào cảnh
nợ nần. Theo ông Phạm Minh Long, Chủ tịch UBND xã Ninh Sơn,
năm 2012, người dân trong xã từng điêu đứng vì bí đỏ rớt giá chỉ còn
500 đồng/kg. Vì thế, năm 2013, diện tích trồng bí ở đây giảm còn
khoảng 50 ha, giá bán tăng mạnh lên 6.000-7.500 đồng/kg nên người
trồng thu lãi rất cao. Qua năm 2014, diện tích trồng loại cây này đã

tăng kỷ lục - trên 400 ha. Lãnh đạo xã cho biết đã khuyến cáo người
dân không nên tăng diện tích, tuy nhiên hễ thấy năm trước có lãi là
năm sau tự phát trồng nhiều hơn, vì thế rủi ro là điều khó tránh khỏi…
a. Hãy mô tả diễn biến cung cầu trong tình huống trên và dự báo giá
bí đỏ trong thời gian tới?
b. Vẽ hình minh họa bằng đồ thị?
19


Ứng dụng 5: Cá tra, cá basa file là một trong những mặt hàng thủy
sản xuất khẩu hàng đầu của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Giai
đoạn 2006-2007 giá cá nguyên liệu tăng cao do xuất khẩu tăng mạnh.
Tuy nhiên khủng hoảng kinh tế thế giới 2008-2009 đã làm sụt giảm
nhu cầu từ một số quốc gia dẫn đến giá cá nguyên liệu giảm xuống,
gây thua lỗ…
a. Hãy mô tả diễn biến cung cầu trong tình huống trên và dự báo giá
cá nguyên liệu giai đoạn sau năm 2009?
b. Vẽ hình minh họa bằng đồ thị?

20


Ứng dụng 6: Kể từ sau tháng 03/2014 khi Nga sát nhập Crưm (một
phần lãnh thổ Ukraine) thì giá dầu mỏ có xu hướng liên tục giảm dần.
Nguồn cung liên tục tăng lên, đặc biệt là sản lượng khối OPEC. Giá
dầu mỏ giảm đã dẫn đến sự thất thu ngân sách của Nga và một số
quốc gia có nguồn thu từ dầu mỏ chiếm tỷ trọng lớn trong thu nhập
quốc gia.
a. Hãy mô tả diễn biến cung cầu trong tình huống trên và dự báo giá
dầu mỏ trong thời gian tới?

b. Vẽ hình minh họa bằng đồ thị?

21