Cảm nhận về hình ảnh trang nam nhi thời Trần trong bài Thuật Hoài Phạm Ngũ Lão

Hình ảnh trang nam nhi thời Trần trong bài
Thuật Hoài( Tỏ lòng )- Phạm Ngũ Lão

Đề bài : Cảm nhận của em về Hình ảnh trang nam nhi thời Trần trong bài Thuật Hoài- Phạm Ngũ
Lão

Bài làm :

Sách Đại Việt Sử kí toàn thư ghi: Phạm Ngũ Lão là t ướng đời Trần, tham gia cả hai cuộc kháng chiến
chống Nguyên “đánh đâu thắng đấy”. Ông lo việc binh, đồng thời “lại thích đọc sách, ngâm th ơ”. Cũng
như nhiều danh tướ ng đời Trần, Phạm Ngủ Lão v ừa cầm quân đánh giặc. vừa viết nh ững áng văn th ơ
để lại muôn đời Trong đó nổi tiếng hơn cả là bài Thuật hoài. Đọc bài th ơ này, chúng ta cảm nhận được vẻ
đẹp hùng dũng cao cả của ngườ i trai đời Trần.
Cũng như Cảm hoài, Ngôn hoài; Thuật hoài là một loại th ơ trữ tình “ngôn chí” khá phổ biến trong th ơ ca
thời trung đại, để bày tỏ những ý nghĩ, những tình cảm l ớn của tác giả (Thuật hoài có ngh ĩa là Tỏ lòng).
Đến nay, chúng ta chưa nắm được đích xác hoàn cảnh sáng tác của bài th ơ. Tuy nhiên, d ựa vào nội
dung của tác phẩm có thể khẳng định bài thơ này ra đời trong không khí quyết chiến, quyết thắng của
quân và dân đời Trần, khi lực lượ ng của nướ c Đạị Việt đã lớn mạnh nhưng trong chiến đấu chống giặc
Nguyên – Mông chưa đi đến thắng lợi cuốí cùng.
Bài thơ viết theo thể tứ tuyệt luật Đường, 4 câu, mỗi câu 7 âm tiết. Hai câu đầu được dịch là:
Múa giáo non sông trải mấy thu
Ba quân hùng khí át sa0 Ngưu.


Trong nguyên bản, hai câu này là:
Hoành sóc giang san cáp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu.
“Hoành sóc” được
sóc” tức là cầm

dịch thành “múa giáo” dễ làm cho ngườ i đọc hiểu không

hoàn toàn đúng. “Hoành

ngang ngọn giáo, cả câu có nghĩa là *cầm ngang ngọn giáo (bảo vệ) non sông đã mấy

mùa thu. Chỉ cần 7 chữ nhưng câu th ơ trên đây tả g ợi được hình ảnh của ng ười trai đời Trần và cũng
chính là của Phạm Ngũ Lão với tư thế hùng düng, luôn kiên c ường,sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc,
lập nên những chiến công huy hoàng. Dẫu họ đã ngoan cườ ng chiến đấu bao năm tháng trải mấy thâu” –
mấy mùa thu rồi) nh ưng vẫn bừng bừng một khí thế, một sức mạnh hiên ngang bất khuất. Hình ảnh
ngườ i tráng sĩ càng trở nên chói lọi bởi hùng khí của ba quân Ba quân chính là hình ảnh của cả thế hệ
Phạm Ngũ Lão, của cả dân tộc đang sống trong hào khí Đông A. Sức mạnh của “ba quân’ được ví nh ư
sức mạnh ghê gớm của hổ báo làm át sao Ngưu. Còn một cách hiểu khác không kém phần ý nghĩa :Sức
mạnh của ba quân như hổ báo có thể nuốt trôi được cả trâu. Nh ư vậy, câu th ứ nhất nói về cá nhân ngườ i
trai đời Trần câu thứ hai nói về dân tộc, về cộng đồng. Cá nhân có vẻ đẹp hiên ngang của đất trời, sông
núị, vượ t qua mọi thử thách của thời gian, cộng đồng, dân tộc có tầm vóc , sức mạnh của vũ trụ. Cá
nhân với cộng đồng, với dân tộc có quan hệ mật thiết hài hòa. Hình ảnh người tráng sĩ oai hùng tạo nên
khi thế ngất trời của ba quân; đồng thời khí thế của ba quân lại Làm cho hình ảnh ng ười tráng s ĩ thêm
lộng lẫy Mỗi con ngườ i đều tìm thấy bóng dáng mình trong hào khí chung của dân tộc. Đây là một thời
đại cao đẹp của những con người cao đẹp!
Như vậy, chỉ bằng hai câu thơ, Phạm Ngũ Lão đã phác họa thành công tư thế của nhân vật tr ữ tình –
chàng trai đờỉ Trần và tư thế của dân tộc ta trong một th ời điểm lịch s ử v ới một tầm vóc lớn và quyết tâm
lớn. Nhân vật trữ tình ở đây mang vẻ đẹp sử thi, tầm vóc sử thi .Phạm Ngũ Lão không chỉ phát
ngôn nhân danh cá nhân mình mà ông còn nhân danh cả dân tộc, cả thời đại
Hình ảnh ngườ i tráng sĩ cắp giáo tung hoành n ơi trận mạc, hình ảnh ba quân khí thế ngất trời ta đã gặp
nhiều trong văn học trung đại của Việt Nam cũng như của Trung Quốc,(Chàng chinh phu trong Chinh phụ
ngâm của Đặng Trần Côn cũng từng “Múa gươm r ượu tiễn chưa tàn – ngang l ưng ngọn giáo vào ngàn
hang beo”. Nói về tướ ng sĩ trong bài Thập gi ới cô hồn quốc ngữ văn, Lê Thánh Tông cũng có câu “Miệng
thòm thèm giươ ng dạ nuốt trâu – Chí hăm h ở dang tay bắt v ượn”). Song, nếu ở nh ững câu v ừa dẫn là
những hình ảnh ướ c lệ nặng tính chất ngao du khoa tr ương, thì trong Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão là
những hình ảnh tuy cũng thật kì vĩ nhưng là nh ững hình ảnh chân th ực, hiện th ực, b ởi ng ười đọc biết

rằng chúng ra đời trong không khí quyết chiến, quyết thắng vĩ đại của quân dân ta đời Trần. Tại Hội nghị
Bình Than, các bô lão Đại Việt đã nhất tể thể hiện tinh thần ấy. Và mỗi binh sĩ th ời ấy đều thích hai ch ữ
“sát thát” (giết giặc Nguyên) vào cánh tay.
Tiếp nối một cách tự nhiên mạch cảm xúc ở hai câu đầu, hai câu sau thể hiện khát vọng lập được nhiều
chiến công to lớn vì đất nướ c của vị t ướng – thi sĩ :
Công danh nam tử còn vươ ng n ợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu.


Ngườ i trai đời Trần không chỉ cao đẹp ở tư thế sẵn sàng chiến đấu, mà còn cao đẹp b ởi có một. quan
niệm nhân sinh tích cực. Lập công chính là làm nên s ự nghiệp l ớn trong công cuộc bảo vệ và d ựng xây
đất nước. Có công thì mới được ghi danh (têii). Mỗi con ng ười chân chính, đặc biệt đối v ới nh ững ng ười
làm trai, niềm khao khát làm nên sự nghiệp, lưu lại tên tuổi mình cho hậu thế là niềm khao khát chính
đáng. Đây chính là động lực to lớn để không ít ng ười có sức mạnh v ượt, qua nh ững th ử thách cam go
lập nên những kì tích vang dội, thúc đẩy sự tiến bộ của toàn xã hội. Chính vì the mà sau Phạm Ngũ Lão
6 thế kỉ, Nguyễn Công Trứ cũng khẳng định:
Làm trai sống ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông.
Và không hiểu tự thuở nào ông cha ta vẫn th ường khích lệ cháu con: “Làm trai cho đáng nên trai –
Xuống đông, đông tĩnh; lên đoài, đoài tan”. Đây chắc chắn không phải là thói hátn danh phàm tục, trái lại
là một quan niệm nhân sinh tiến bộ trong truyền thống dân tộc.
Ở đây, cái hay không chỉ ở nội dung toát ra từ câu th ơ của Phạm Ngũ Lão mà còn ở chính con ng ười tác
giả. Ta đều biết, viên tướ ng làng Phù ủng này là người “công danh” l ừng lẫy đánh đông dẹp bắc, tham
gia cả hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên, cho đến khi tuổi đã cao ông vẫn còn hăng hái cầm
quân đánh tan bọn xâm lượ c quấy rối biên gi ới phía Tây Tổ quốc, và được phong ch ức Điện suý th ượng
tướ ng quân (1302), được ban tướ c Quan nội hầu (1318). Thế nh ưng, Phạm Ngũ Lão vẫn cảm thấy mình
còn “vươ ng nợ” với đời, còn phải “thẹn” khi nghe chuyện Khổng Minh Gia Cát L ượng 1 một nhân vật siêu
việt, có công lớn giúp Lưu Bị th ời Tam quốc chia ba thiên hạ. Điều này đủ biết khát vọng và nhân cách
của tác giả cao cả biết nhườ ng nào? Phải chăng, chính vì ý th ức được món n ợ ch ưa trả xong đối v ới dân
tộc, đối với đất nướ c, chính vì biết “thẹn” trướ c những nhân vật lẫy lừng trong s ử sách đã tạo nên tầm

vóc tuyệt vời của nhà thơ – chàng trai đời Trần, ng ười anh hùng Phạm Ngũ Lão v ới nh ững chiến tích
vang dội và với bài Thuật hoài bất hủ này.
Ra đời cách chúng ta đã 7 thế kỉ, song bài Thuật hoài luôn luôn m ới mẻ và hấp dẫn, lay động con tim của
bao thế hệ ngườ i đọc. Bởi vì, qua bài thơ, độc giả bắt gặp hình ảnh v ừa chân th ực v ừa hoành tráng của
ngườ i trai thời Trẩn với vẻ đẹp thật là hùng vĩ cao cả.