Nghiên cứu một số hình thức thanh toán trong thương mại điện tử

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

LÝ THU TRANG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ HÌNH THỨC THANH TOÁN
TRONG THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

LÝ THU TRANG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ HÌNH THỨC THANH TOÁN
TRONG THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

Ngành: Công nghệ thông tin
Chuyên ngành: Quản lý hệ thống thông tin
Mã số: Chuyên ngành đào tạo thí điểm

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. Đỗ Năng Toàn

HÀ NỘI - 2015

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan nội dung Luận văn không sao chép từ các luận văn khác và
sản phẩm của luận văn là của chính bản thân tôi nghiên cứu xây dựng. Đƣợc thực hiện
trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, khảo sát tình hình thực tiễn, dƣới sự hƣớng dẫn của
các thầy cô giáo, cùng những đóng góp của các anh chị khóa trên.
Tôi đã tham khảo một số tài liệu đƣợc nêu trong phần “Tài liệu tham khảo”, và một
số trang web thanh toán trực tuyến uy tín trên internet.
Tôi xin cam đoan những lời trên là đúng, nếu có thông tin sai lệch tôi xin hoàn
toàn chịu trách nhiệm trƣớc Hội đồng.
Tác giả luận văn

Lý Thu Trang


ii

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành tốt Luận văn với đề tài “Nghiên cứu một số hình thức thanh
toán trong thương mại điện tử” ngoài sự nỗ lực, cố gắng của bản thân không thể thiếu
sự hỗ trợ của các thầy cô cùng với gia đình. Qua đây tôi xin gửi lời cảm ơn đến:
Các thầy cô giáo trong, ngƣời đã cung cấp cho tôi rất nhiều kiến thức cũng nhƣ
kỹ năng cần thiết trong quá trình học vừa qua.
Thầy giáo PGS.TS. Đỗ Năng Toàn, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn và giúp tôi có
định hƣớng đúng trong việc lựa chọn cũng nhƣ thực hiện đề tài.
Tôi cũng xin cảm ơn tới gia đình và bạn bè đã luôn quan tâm, động viên, giúp
đỡ và tạo điều kiện cho tôi để tôi có điều kiện tốt nhất để hoàn thành bài Luận văn tốt

nghiệp này.
Trong quá trình thực hiện đề tài, mặc dù đã cố gắng nhƣng do hạn chế về thời
gian cũng nhƣ kiến thức nên đề tài còn nhiều thiếu sót, rất mong nhận đƣợc sự quan tâm
đóng góp ý kiến của các thầy cô và các bạn để đề tài có thể ứng dụng vào thực tế hiệu
quả nhất.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Tác giả luận văn

Lý Thu Trang


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. ii
MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..........................................................................................v
DANH MỤC HÌNH, BẢNG BIỂU ................................................................................vi
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................3
CHƢƠNG 1. TÔNG QUAN VỀ THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ VÀ VẤN ĐỀ THANH
TOÁN ĐIỆN TỬ ........................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1. Thƣơng mại điện tử ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Khái niệm thƣơng mại điện tử ...................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Đặc trƣng thƣơng mại điện tử ....................... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Các loại hình thƣơng mại điện tử ................. Error! Bookmark not defined.
1.2. Thanh toán trong thƣơng mại điện tử.................. Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm thanh toán điện tử ........................ Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Đặc điểm của thanh toán điện tử .................. Error! Bookmark not defined.

1.2.3. Các mô hình thanh toán điện tử .................... Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Một số hệ thống thanh toán điện tử .............. Error! Bookmark not defined.
1.2.5. Thực trạng thanh toán điện tử ở Việt Nam ... Error! Bookmark not defined.
1.3. Một số kỹ thuật sử dụng trong thanh toán điện tử ............ Error! Bookmark not
defined.
1.3.1. Kỹ thuật mã hóa ............................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Kỹ thuật chữ ký số ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Các giao thức bảo mật .................................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2. MỘT SỐ HÌNH THỨC THANH TOÁN TRONG THƢƠNG MẠI
ĐIỆN TỬ ....................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Thanh toán qua thẻ .............................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Giới thiệu thẻ thanh toán .............................. Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Giao dịch với thẻ thanh toán ......................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Thanh toán qua tiền điện tử ................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Khái niệm tiền điện tử .................................. Error! Bookmark not defined.


iv
2.2.2. Phân loại tiền điện tử .................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Giao dịch với tiền điện tử ............................. Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Một số hệ thống tiền điện tử ......................... Error! Bookmark not defined.
2.3. Ví điện tử ............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Khái niệm ví điện tử ..................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Lợi ích của ví điện tử .................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Quy trình nghiệp vụ thanh toán bằng ví điện tử.Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3. ỨNG DỤNG THANH TOÁN CHO HỆ THỐNG ĐĂNG KÝ HỌC
TRỰC TUYẾN .............................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1. Trƣờng Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông .... Error! Bookmark not
defined.
3.1.1. Giới thiệu ...................................................... Error! Bookmark not defined.

3.1.2. Hệ thống đăng ký học trực tuyến tại nhà trƣờngError! Bookmark not defined.
3.1.3. Vấn đề thanh toán các khoản phí tại nhà trƣờngError! Bookmark not defined.
3.2. Bài toán thanh toán trực tuyến ............................ Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Phân tích bài toán.......................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Giải quyết bài toán ........................................ Error! Bookmark not defined.
3.3. Phân tích thiết kế ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Tác nhân của hệ thống .................................. Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Biểu đồ phân rã chức năng ........................... Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Biểu đồ luồng dữ liệu.................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.4. Phân tích quy trình sử dụng ví điện tử ICT .. Error! Bookmark not defined.
3.4. Giao diện chức năng............................................ Error! Bookmark not defined.
3.4.2. Giao diện chức năng đăng ký học trực tuyếnError! Bookmark not defined.
3.4.3. Giao diện chức năng nạp tiền vào tài khoàn . Error! Bookmark not defined.
3.4.4. Giao diện chức năng kiểm tra lịch sử giao dịchError! Bookmark not defined.
3.4.5. Giao diện chức năng chuyển tiền trong ví .... Error! Bookmark not defined.
3.5. Đánh giá hệ thống ............................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ................................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................................4


v
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT Từ viết tắt

Viết đầy đủ

1

ATM

Automatic Teller Machine

2

C

Ciphetext

3

CA

Certificate authority

4

D

Decrytion

5

E

Encrytion

6

K

Key

7

P

Plaint text

8

POS

Point of Sale / Point of service

9

SSL

Secure Socket Layer

10

DES

Data Encryption Standard

11

HTTP

Hyper Text Transport Protocol

12

HTTPS

Hyper Text Transport Protocol Secure

13

OTP

One time password

14

PIN

Personal Identification Number

15

NSA

National Security Agency

16

OTP

One time password

17

SSL

Secure Sockets Layer

18

SET

Secure Electronic Transaction

19

TCP

Transmission Control Protocol

20

TMĐT

Thƣơng mại điện tử


vi
DANH MỤC HÌNH, BẢNG BIỂU

Hình 1.1. Mô hình trả sau .............................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 1.2. Mô hình trả trƣớc ........................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 1.3. Quy trình thanh toán chuyển tiền điện tử [15] ............ Error! Bookmark not
defined.
Hình 1.4. Chuyển tiền điện tử tại điểm bán hàng [15] .. Error! Bookmark not defined.
Hình 1.5. Thống kê tỷ lệ sử dụng tiền mặt trong thanh toán ....... Error! Bookmark not
defined.
Hình 1.6. Thống kê số tài khoản ngân hàng .................. Error! Bookmark not defined.
Hình 1.7. Tỷ lệ thanh toán sử dụng tiền mặt ................. Error! Bookmark not defined.
Hình 1.8. Cơ cấu giao dịch qua các phƣơng tiện thanh toán không dùng tiền mặt trong
quý 3 năm 2012 ............................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 1.9. Tỷ lệ website cung cấp dịch vụ TMĐT có chứng năng thanh toán trực tuyến
....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 1.10. Giải pháp thanh toán trực tuyến đƣợc nhiều doanh nghiệp lựa chọn .. Error!
Bookmark not defined.
Hình 1.11. Những hình thức thanh toán trực tuyến đƣợc sử dụng ..... Error! Bookmark
not defined.
Hình 1.12. Mô hình mã hóa khóa bí mật ....................... Error! Bookmark not defined.
Hình 1.13. Mô hình mật mã khóa công khai ................. Error! Bookmark not defined.
Hình 2.1. Thẻ khắc chữ nổi ........................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.2. Thẻ băng từ .................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.3. Thẻ thông minh.............................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 2.4. Mô hình quy trình giao dịch thanh toán tiền điện tử cùng ngân hàng ... Error!
Bookmark not defined.
Hình 2.5. Mô hình quy trình giao dịch thanh toán tiền điện tử liên ngân hàng .... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.1. Giao diện đăng nhập hệ thống đăng ký học trực tuyến Error! Bookmark not
defined.
Hình 3.2. Giao diện đăng ký học trực tuyến.................. Error! Bookmark not defined.

vii
Hình 3.3. Sơ đồ phân rã chức năng hệ thống đăng ký học trực tuyến Error! Bookmark
not defined.
Hình 3.4. Biểu đồ luồng dữ liệu mức khung cảnh......... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.5. Biểu đồ luồng dữ liệu mức đỉnh .................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.6. Quy trình nạp tiền vào ví từ tài khoản ngân hàng ....... Error! Bookmark not
defined.
Hình 3.7. Quy trình thanh toán học phí qua ví điện tử .. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.8. Quy trình chuyển tiền giữa các tài khoản ví .. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.9. Giao diện đăng nhập hệ thống ....................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.10. Giao diện chức năng đăng ký học trực tuyến ............ Error! Bookmark not
defined.
Hình 3.11. Giao diện chức năng nạp tiền ví điện tử ...... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.12. Giao diện kiểm tra lịch sử giao dịch ví........ Error! Bookmark not defined.
Hình 3.13. Giao diện chuyển tiền trong ví .................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.14. Giao diện nhập thông tin chuyển tiền .......... Error! Bookmark not defined.


3
MỞ ĐẦU
1. Cơ sở khoa học và tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin con ngƣời có thể
mua bán hàng hóa và dịch vụ thông qua mạng máy tính toàn cầu một cách dễ dàng
trong mọi lĩnh vực thƣơng mại rộng lớn.
Sự phát triển mạnh mẽ của thƣơng mại điện tử trên thế giới đã góp phần thay
đổi cách thức kinh doanh, giao dịch truyền thống và đem lại những lợi ích to lớn cho
xã hội. Sự ra đời của thƣơng mại điện tử đã đánh dấu sự bắt đầu của một hệ thống tạo
ra của cải vật chất mới, là cơ hội thƣơng mại tuyệt vời để phát triển kinh tế. Nhƣ chúng
ta đã biết, một trong những điều kiện cơ bản và có ý nghĩa quyết định trong việc phát

triển thƣơng mại điện tử là việc hoàn thiện các dịch vụ thanh toán điện tử. Thực tế đã
chứng minh thanh toán điện tử là một trong những điều kiện cốt lõi để phát triển
thƣơng mại điện tử, với vai trò là một khâu không thể tách rời của quy trình giao dịch
và trong nhiều trƣờng hợp còn là biện pháp xác thực việc ký kết hợp đồng giữa ngƣời
bán và ngƣời mua trong một giao dịch thƣơng mại điện tử trên môi trƣờng Internet,
Việc hoàn thiện hệ thống thanh toán điện tử có ý nghĩa to lớn và có tác động tới nhiều
đối tƣợng: góp phần giảm chi phí, nâng cao hiệu quả kinh doanh của các doanh
nghiệp, tiết kiệm thời gian, chi phí cho khách hàng… từ đó hoàn thiện thƣơng mại
điện tử.
Để tiếp cận và góp phần đẩy mạnh sự phổ biến của thƣơng mại điện tử ở Việt
Nam tác giả đề xuất luận văn “Nghiên cứu một số hình thức thanh toán trong
thƣơng mại điện tử” nhằm nghiên cứu và ứng dụng một số hình thức thanh toán trong
thƣơng mại điện tử hiện nay, và tác giả ứng dụng vào thanh toán học phí cho sinh viên
trƣờng Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông - Thái Nguyên.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
- Đề tài nghiên cứu một số hình thức và kỹ thuật thanh toán trong thƣơng mại
điện tử phổ biến hiện nay.
- Áp dụng kết quả nghiên cứu để triển khai hệ thống thanh toán qua ví điện tử
cho hệ thống đăng ký học trực tuyến của trƣờng đại học.
3. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Nghiên cứu một số hình thức thanh toán trong thƣơng mại điện tử, giúp các
doanh nghiệp có tài liệu có định hƣớng khi muốn xây dựng một hệ thống thanh toán
trực tuyến nhằm phục vụ cho hoạt động kinh doanh trực tuyến của doanh nghiệp.
Áp dụng các kết quả đã nghiên cứu để xây dựng, cài đặt thử nghiệm hệ thống
thanh toán qua ví điện tử gồm những chức năng: Chuyển tiền, thanh toán, và nạp tiền


4
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt

1. Cục Thƣơng mại điện tử và Công nghệ thông tin (2008), Báo cáo thương mại
điện tử Việt Nam.
2. Cục Thƣơng mại điện tử và Công nghệ thông tin (2009), Báo cáo thương mại
điện tử Việt Nam.
3. Cục Thƣơng mại điện tử và Công nghệ thông tin (2010), Báo cáo thương mại
điện tử Việt Nam.
4. Cục Thƣơng mại điện tử và Công nghệ thông tin (2011), Báo cáo thương mại
điện tử Việt Nam.
5. Cục Thƣơng mại điện tử và Công nghệ thông tin (2012), Báo cáo thương mại
điện tử Việt Nam.
6. Cục Thƣơng mại điện tử và Công nghệ thông tin (2013), Báo cáo thương mại
điện tử Việt Nam.
7. Cục Thƣơng mại điện tử và Công nghệ thông tin (2014), Báo cáo thương mại
điện tử Việt Nam.
8. Hoàng Phƣơng Bắc, Một số công cụ công nghệ thông tin dùng trong thanh toán
điện tử, Luận văn Thạc sĩ, Trƣờng Đại học Công nghê, Đại học quốc gia Hà Nội.
9. Nguyễn Thiên Bằng (2005), Giáo Trình Nhập Môn PHP & MySQL - Xây Dựng
Ứng Dụng Web, Nhà Xuất Bản Lao động - Xã hội.
10. Nguyễn Thị Tuyết Mai (2004), Thương mại điện tử, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ
thuật.
11. Phan Đình Diệu (2006), Lý thuyết mật mã và an toàn thông tin, Nhà xuất bản Đại
học Quốc Gia Hà Nội.
12. Nguyễn Văn Khanh, Trần Đức Khanh (2012), Mật mã và an toàn thông tin, Đại học
Bách khoa Hà Nội.
13. Phạm hữu khang (2007), Xây Dựng Ứng Dụng Web Bằng PHP Và MySQL,
Nhà Xuất Bản Phƣơng Đông.
14. Trần Văn Hòe (2007), Giáo trình thương mại điện tử căn bản, Đại học Kinh tế Quốc
dân.
15. TS. Nguyễn Văn Minh- Trần Hoài Nam (2002), Giao dịch thương mại điện tử Một số văn đề cơ bản, NXB Chính trị quốc gia.

5
16. Vũ Thị Hồng Minh (2012), Hoàn thiện quy trình thanh toán bằng các loại thẻ
tín dụng quốc tế của cổng thanh toán trực tuyến Bảo Kim, Luận văn Thạc sĩ,
Khoa Thƣơng mại điện tử, Trƣờng Đại học Thƣơng Mại.
Tiếng Anh
17. Chaum,

David,

van

Heijst,

Eugene

and

Pgitzmann,

Brigit

(1992),

“Cryptographically strong undeniable signatures, unconditionally secure for the
signer”, in CRYPTO 91.
18. Dennis Abrazhevich (2004), Electronic Payment Systems: a User-centered
Perspective and Interaction Deign, Technische Universiteit Eindhoven.
19. D.O’Mahony, M. Peire, H. Tewari (2001), Electronic payments Systems, Artech
House.

20. Henry R. Cheeseman (2012), Legal Enuiroment of Business and Online
commerce, University of Southern California.
21. Markus Jakobssonm David Mraihi, Yiannis Tsiounis, Moti Yung (1999),
Electronic Payments: Where do we go from here?.
22. H.M. Deitel, P.J. Deitel, T.R Nieto (2001), E-Business & E-commerce, How to
Program, Prentice Hall, New Jersey.
23. J. Orlin Grabbe (1997), “Cryptography and Number Theory for Digital Cash”.
24. Phillip Rogawayn (2010), “An empirical study of customers’ perceptions of
security and trust in e-payment systems”, Electronic Commerce Research and
Applications, Volume 9, Issue 1, pp 84–95.
25. Kenneth E. Kendall, Julie E. Kendal (2013), System and Analysis Design (9th)