Vận dụng phương pháp dạy học khám phá trong dạy học một số kiến thức chương động lực học chất điểm vật lí 10
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (452.86 KB, 16 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
MAI VĂN TIẾN
VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC KHÁM PHÁ
TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƢƠNG
“ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM” VẬT LÝ 10
LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM VẬT LÝ
Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Vật lý.
Mã số: 60 14 01 11
Hà nội - 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
MAI VĂN TIẾN
VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC KHÁM PHÁ
TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƢƠNG
“ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM” VẬT LÝ 10
LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM VẬT LÝ
Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Vật lý
Mã số: 60 14 01 11
Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS Nguyễn Văn Biên
HÀ NỘI – 2014
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình từ nhiều
phía, tôi xin cảm ơn những người đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình tôi hoàn
thành luận văn.
Trước hết tôi xin cảm ơn TS Nguyễn Văn Biên, người đã tận tình hướng
dẫn tôi hoàn thành luận văn này.
Cảm ơn trường Đại học giáo dục, khoa sau đại học và các thầy cô trong
khoa đã tạo điều kiện để tôi hoàn thành luận văn.
Cảm ơn ban giám hiệu trường THPT Thạch Thành 3, nơi tôi đang công tác
đã tạo điều kiện để tôi thực nghiệm trong quá trình làm luận văn.
Cảm ơn gia đình, các đồng nghiệp và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình
tôi hoàn thành luận văn.
i
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
GV:
Giáo viên
HS:
Học sinh.
PP:
Phương pháp
DHKP: Dạy học khám phá
TN:
Thực nghiệm
ĐC:
Đối chứng
PPDHKP: Phương pháp dạy học khám phá.
THPT: Trung học phổ thông.
NLST: Năng lực sáng tạo.
PPDH: Phương pháp dạy học
NVKP: Nhiệm vụ khám phá
THCS: Trung học cơ sở.
THPT: Trung học phổ thông.
ii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Các mức độ của dạy học khám phá.....................................................10
Bảng 1.2: Bảng thống kê kết quả khảo sát thực trạng dạy học khám phá trong
dạy
học
vật
lý...............................................................................................................28
Bảng
1.3:
Mẫu
giáo
án
tổ
chức
dạy
học
theo
PPDHKP........................................41
Bảng
2.1:
Các
thông
đo
số
tính
tích
lực
sáng
cực................................................................65
Bảng
2.2:
Bảng
thông
đo
số
năng
tạo.....................................................66
Bảng
2.3:
kê
Thống
điểm
kiểm
tra.........................................................................67
Bảng
2.4:
Thống
kê
%
học
sinh
đạt
điểm
xi
trở
xuống..........................................68
Bảng
2.5:
Các
tham
số
thống
kê............................................................................68
Bảng
2.6:
Bảng
nhận
xét
tổng
thể.........................................................................69
3.1:
Bảng
Tiêu
chí
đánh
giá
và
bài
“Định
đối
chứng.............................................................71
Bảng
3.2:
Bảng
thống
kê
điểm
Newton”......................81
iii
kiểm
tra
luật
II
Bảng
3.3:
Bảng
thống
kê
điểm
kiểm
tra
bài
“Lực
đàn
kê
điểm
kiểm
tra
bài
“Lực
ma
hồi”...................................81
Bảng
3.4:
Bảng
thống
sát”....................................82
Bảng 3.5: Bảng đánh giá tính tích cực của học sinh bài “Định luật II Newton”
..............................................................................................................................82
Bảng 3.6: Bảng đánh giá tính tích cực của học sinh bài “Lực đàn
hồi”................83
Bảng 3.7: Bảng đánh giá tính tích cực của học sinh bài “Lực ma
sát”.................84
Bảng 3.8: Bảng đánh giá năng lực sáng tạo của học sinh bài “Định luật II
Newton”...............................................................................................................85
Bảng 3.9: Bảng đánh giá năng lực sáng tạo của học sinh bài “Lực đàn
hồi”.......86
Bảng 3.10: Bảng đánh giá năng lực sáng tạo của học sinh bài “Lực ma
sát”.......88
Bảng 3.11: Bảng tần suất luỹ tích hội tụ lùi bài “Định luật II
Newton”................89
Bảng
3.12:
Bảng
tần
suất
luỹ
tích
hội
tụ
lùi
bài
“Lực
đàn
hồi”.............................90
Bảng 3.13: Bảng tần suất luỹ tích hội tụ lùi bài bài “Lực ma
sát”.........................90
Bảng
3.14:
Bảng
các
tham
số
Newton”.......................91
iv
thống
kê
bài
“Định
luật
II
Bảng
3.15:
Bảng
các
tham
số
thống
kê
bài
“Lực
đàn
tham
số
thống
kê
bài
“Lực
ma
hồi”....................................91
Bảng
3.16:
Bảng
các
sát”.....................................91
Bảng
3.17:
Bảng
đánh
giá
DHKP........................................93
v
chung
phương
pháp
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Sơ
đồ
1.1:
Chu
trình
sáng
tạo
khoa
học
của
học
khám
V.G.Razumopxki...............................23
Sơ
đồ
1.2:
Các
bước
xây
dựng
tiến
trình
dạy
phá...............................…34
Sơ
đồ
2.1:
Sơ
đồ
kiến
thức
điểm”..........................…45
vi
chương
“Động
lực
học
chất
MỤC LỤC
Lời
cảm
ơn………………………………………………………………………..i
Danh mục các kí hiệu, các chữ viết tắt...............................................................ii
Danh
mục
các
bảng……………………………………………………………..iii
Danh
mục
các
biểu
đồ…………………………………………………………...v
Mục lục………………………………………………………………………….vi
MỞ ĐẦU...............................................................................................................1
1.
Lý
do
chọn
đề
tài...............................................................................................1
1.1. Tính cấp thiết..................................................................................................1
1.2.
Ý
nghĩa
lý
luận................................................................................................1
1.3.
Ý
nghĩa
thực
tiễn.............................................................................................2
2. Mục đích nghiên cứu........................................................................................2
3.
Nhiệm
vụ
nghiên
cứu........................................................................................2
4.
Khách
thể
và
đối
tƣợng
nghiên
cứu.................................................................3
5.
Vấn
đề
nghiên
...........................................................................................3
vii
cứu.
6.
Giả
thuyết
khoa
học..........................................................................................3
7.
Giới
hạn
và
phạm
vi
nghiên
cứu.......................................................................3
8.
Ý
nghĩa
khoa
học
và
thực
tiễn
của
đề
tài..........................................................4
8.1.
Ý
nghía
lý
luận
của
đề
của
đề
tài................................................................................4
8.2.
Ý
nghĩa
thực
tiễn
tài.............................................................................4
9.
Phƣơng
pháp
nghiên
cứu
.................................................................................4
9.1.
Nhóm
Phương
pháp
nghiên
cứu
lý
luận........................................................4
9.2.
Phương
pháp
nghiên
cứu
thực
lý
thông
tiễn................................................................4
9.3.
Nhóm
giải
pháp
xử
tin.......................................................................5
10.
Cấu
trúc
luận
văn
...........................................................................................5
CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA PHƢƠNG PHÁP
“DẠY HỌC KHÁM PHÁ”..................................................................................6
1.1.
Cơ
sở
luận...................................................................................................6
viii
lý
1.1.1.
Lịch
sử
nghiên
đề
cứu
tài.............................................................................6
1.1.2.
Các
khái
cơ
niện
bản....................................................................................7
1.1.3. Những ưu điểm của phương pháp dạy học khám phá trong việc phát
huy tính tích cực sáng tạo của học sinh và nâng cao hiệu quả giảng dạy
..............................................................................................................................13
1.1.4. Phương pháp “dạy học khám phá” phát huy tính tích cực, sáng tạo của
học
sinh
và
nâng
cao
hiệu
quả
giảng
dạy...........................................................15
1.2.
Cơ
sở
thực
tiễn..............................................................................................27
1.2.1.
Dạy
học
khám
phá
trong
dạy
học
Vật
lý:
..................................................27
1.2.2.
Dạy
học
khám
phá
chương
“Động
lực
học
chất
điểm”
............................30
Kết luận chƣơng I...............................................................................................41
CHƢƠNG II. XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN
THỨC CHƢƠNG “ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM” THEO PHƢƠNG
PHÁP
DẠY
HỌC
KHÁM
PHÁ....................................................................................42
2.1.
Nội
dung
kiến
thức
kĩ
năng
cần
hình
thành................................................42
2.1.1. Kiến thức về cơ học học sinh đã có ở chương I và ở
THCS.......................42
ix
2.1.2.
Kiến
thức
chương
“Động
lực
học
chất
điểm”
..........................................42
2.2. Mục tiêu kiến thức ,kĩ năng học sinh cần đạt khi học chƣơng “Động lực
học
điểm”
chất
....................................................................................................43
2.2.1.
Kiến
thức
cần
đạt.......................................................................................43
2.2.2.
Kĩ
năng
cần
đạt
được.................................................................................44
2.3.
Sơ
đồ
kiến
thức
chƣơng
“Động
lực
học
chất
điểm”
học
chƣơng
“Động
lực
học
chất
điểm”
...................................45
2.4.
Tổ
chức
dạy
.................................46
2.5. Tổ chức dạy học theo phƣơng pháp “dạy học khám phá”
........................46
2.6.
Công
đánh
cụ
giá
trong
dạy
học
.................................................................65
2.6.1.
Công
đo
cụ
tính
tích
cực:
năng
lực
sáng
..........................................................................65
2.6.2.
Công
đo
cụ
tạo....................................................................66
2.6.3.
Công
cụ
đo
tính
hiệu
quả
trong
giảng
dạy.................................................67
Kết
luận
II..............................................................................................69
x
chƣơng
CHƢƠNG
III:
THỰC
SƢ
NGHIỆM
PHẠM...................................................70
3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm.................................................................70
3.2.
Nội
dung
thực
sƣ
nghiệm
phạm.
.................................................................70
3.3.
Đối
tƣợng
thực
nghiệm
sƣ
nghiệm
sƣ
phạm.................................................................70
3.4.
Phƣơng
pháp
thực
phạm...........................................................70
3.4.1. Phương pháp thăm dò...............................................................................70
3.4.2.
Phương
pháp
đối
chứng............................................................................71
3.5.
Thời
gian
thực
sƣ
nghiệm
phạm:
................................................................71
3.6.
Các
bƣớc
tiến
hành
thực
nghiệm.................................................................72
3.6.1.
Chọn
lớp,
nhóm
thực
nghiệm
và
nhóm,
thập
thông
lớp
đối
chứng.............................72
3.6.2.
Quá
trình
thực
nghiệm
và
thu
số
đánh
giá..............................72
3.7.
Kết
quả
thực
nghiệm....................................................................................75
3.7.1.
Phân
tích
diễn
học........................................................................75
xi
biến
giờ
3.7.2.
Kết
quả
bài
kiểm
tra...................................................................................80
3.8.
Đánh
giá
kết
quả
thực
nghiệm.....................................................................82
3.8.1.
đích
Mục
đánh
giá:
...................................................................................82
3.8.2.
Đánh
giá
kết
quả
thu
được
theo
mục
đích
đề
ra........................................82
3.9. Đánh giá chung về kết quả thực hiện dạy học theo phƣơng pháp khám
phá
.......................................................................................................................93
Kết
chƣơng
luận
3...............................................................................................94
KẾT
LUẬN
VÀ
KIẾN
NGHỊ............................................................................95
1.
Kết
luận............................................................................................................95
2.
Hƣớng
nghiên
cứu
tiếp...................................................................................95
3.
Kiến
nghị..........................................................................................................96
TÀI
LIỆU
THAM
KHẢO..................................................................................97
PHỤ LỤC............................................................................................................98
xii
Phụ lục 1: PHIẾU KHẢO SÁT SỐ 1 (Dành cho cán bộ quản lí và GV
THPT)................................................................................................................. 98
Phụ
lục
2:
PHIẾU
KHẢO
SÁT
SỐ
2
(Dành
cho
HS
THPT)..........................100
Phụ lục 3: BẢNG GHI SỐ LIỆU VÀ XỬ LÍ KẾT QUẢ KHẢO SÁT VỀ
ĐỊNH
LUẬT
II
NEWTON...............................................................................102
Phụ lục 4: BẢNG GHI SỐ LIỆU VÀ XỬ LÍ KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM VỀ
ĐỊNH
LUẬT
HÚC............................................................................................104
Phụ lục 5: BẢNG GHI SỐ LIỆU VÀ XỬ LÍ KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM VỀ
LỰC MA SÁT...................................................................................................105
Phụ
lục
6
:
ĐỀ
KIỂM
TRA...............................................................................106
Phụ
lục
7.
MỘT
NGHIỆM...................................................115
xiii
SỐ
ẢNH
THỰC
TÀI LIỆU THAM KHẢO.
1. Lƣơng Duyên Bình , Nguyễn Xuân Chi,Tô Giang,Trần Chí Minh, Vũ
Quang, Bùi gia Thịnh (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên 10 , Nxb Giáo dục,
Hà Nội.
2. Lƣơng Duyên Bình, Nguyễn Xuân Chi,Tô Giang,Trần Chí Minh, Vũ
Quang, Bùi gia Thịnh (2006), Vật lý 10 , Nxb Giáo dục, Hà Nội.
3. Phạm Thế Dân (2008), Những cơ sở dạy học hiện đại, Bài giảng chuyên đề
sau đại học, Trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.
4. Nguyễn Thanh Hải (2011), Bàn về Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học sinh (Bài viết trên báo điện tử), Trường Đại học Phạm Văn Đồng.
5. Ngô Diệu Nga (2006), Bài giảng chuyên đề phương pháp nghiên cứu khoa
học vật lí, Hà Nội.
6. Ngô Diệu Nga (2010), Bài giảng về chiến lược dạy học vật lí ở trường trung
học phổ thông, Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội
7. Lê Phƣớc Lộc (2004), Phương pháp dạy học khám phá trong Vật lý kỉ yếu,
Hội thảo khoa học đổi mới phương pháp dạy học ở trường ĐHSP.
8. Đặng Thành Hƣng (2012), Dạy học hiện đại: lí luận, biện pháp, kĩ thuật,
Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội
9. Nguyễn Đức Thâm, Nguyễn Ngọc Hƣng (1999), Tổ chức hoạt động nhận
thức cho học sinh trong dạy học vật lí ở trường phổ thông, Nxb Đại học Quốc
gia, Hà Nội.
10. Phạm Hữu Tòng, Nguyễn Đức Thâm, Phạm Xuân Quế (2006), Tài liệu
bồi dưỡng thường xuyên giáo viên chu kì III (2004-2007), Nxb Đại học sư phạm,
Hà Nội.
11. Đỗ Hƣơng Trà (năm 2012), Các kiểu tổ chức dạy học hiện đại trong dạy
học vật lí ở trường phổ thông. Nxb ĐHSP, Hà Nội.
1
