Xây dựng câu hỏi trắc nghiệm nhiều lựa chọn chương các định luật bảo toàn vật lý 10 THPT ban nâng cao nhằm đánh giá mức độ nắm vững kiến thức của học sinh và rút kinh nghiệm cho hoạt động dạy của giáo viên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHẠM HỒNG VÂN

XÂY DỰNG CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM NHIỀU LỰA CHỌN
CHƢƠNG “CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN” VẬT LÝ 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BAN NÂNG CAO NHẰM ĐÁNH GIÁ
MỨC ĐỘ NẮM VỮNG KIẾN THỨC CỦA HỌC SINH VÀ
RÚT KINH NGHIỆM CHO HOẠT ĐỘNG DẠY CỦA GIÁO VIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÝ

HÀ NỘI – 2015
1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

PHẠM HỒNG VÂN

XÂY DỰNG CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM NHIỀU LỰA CHỌN
CHƢƠNG “CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN” VẬT LÝ 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BAN NÂNG CAO NHẰM ĐÁNH GIÁ
MỨC ĐỘ NẮM VỮNG KIẾN THỨC CỦA HỌC SINH VÀ
RÚT KINH NGHIỆM CHO HOẠT ĐỘNG DẠY CỦA GIÁO VIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM VẬT LÝ
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN VẬT LÝ)

MÃ SỐ: 60 14 01 11

Người hướng dẫn khoa học: GS. TS. NGUYỄN HUY SINH

HÀ NỘI – 2015

2


MỤC LỤC
Trang
Lời cảm ơn ...................................................................................................... i
Danh mục viết tắt ............................................................................................ii
Mục lục............................................................................................................iii
Danh mục các bảng .........................................................................................vi
Danh mục các sơ đồ, hình ...............................................................................vii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT
QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC Ở
TRƢỜNG PHỔ THÔNG .............................................................................4
1.1. Cơ sở lí luận về việc kiểm tra đánh giá (KTĐG) kết quả học tập
(KQHT) của học sinh ở trường phổ thông ......................................................4
1.1.1. Khái niệm về kiểm tra đánh giá kết quả học tập ...................................4
1.1.2. Mục đích việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ............7
1.1.3. Chức năng của kiểm tra đánh giá trong giáo dục..................................7
1.1.4. Ý nghĩa của việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập .............................8
1.1.5. Các yêu cầu sư phạm đối với việc KTĐG kết quả học tập của
học sinh ...........................................................................................................9
1.1.6. Nguyên tắc chung cần quán triệt trong kiểm tra đánh giá ....................11
1.1.7. Các hình thức kiểm tra đánh giá ...........................................................11

1.1.8. Nguyên tắc chung cần quán triệt trong kiểm tra đánh giá ....................13
1.2. Cơ sở lí thuyết của kĩ thuật xây dựng câu hỏi trắc nghiệm. ....................13
1.2.1. Xác định mục tiêu dạy học ....................................................................13
1.2.2. Phương pháp xây dựng các loại câu hỏi trắ c nghiê ̣m dùng
trong KTĐG .................................................................................................15
Kết luận Chương 1 ..........................................................................................35

3


Chƣơng 2: XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TRẮC
NGHIỆM KHÁCH QUAN NHIỀU LỰA CHỌN NHẰM KIỂM
TRA ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ NẮM VỮNG KIẾN THỨC CỦA
HỌC SINH VÀ RÚT KINH NGHIỆM CHO HOẠT ĐỘNG DẠY

36

CỦA GIÁO VIÊN ........................................................................................
2.1. Khái quát về vị trívà cấu trúc nội dung chương “Các định luật
bảo toàn” vật lý 10 THPT ban nâng cao .........................................................36
2.2. Phân tić h nội dung kiến thức, kỹ năng học sinh cần có sau khi học
xong chương “Các định luật bảo toàn” vật lý 10 THPT ban nâng cao ...............38
2.2.1. Động lượng. Định luật bảo toàn động lượng ........................................39
2.2.2. Công và Công suất ................................................................................39
2.2.3. Động năng .............................................................................................40
2.2.4. Thế năng ................................................................................................41
2.2.5. Cơ năng .................................................................................................42
2.3. Các kĩ năng cơ bản học sinh cần đa ̣t đươ ̣c sau khi ho ̣c xong
chương “Các đinh
̣ luâ ̣t bảo toàn” ....................................................................43

2.4. Xây dựng hệ thống câu hỏiTNKQ nhiều lựa chọn chương “Các
định luật bảo toàn ”Vật lí 10 THPT ban nâng cao ..........................................44
2.4.1. Mục đí ch và nguyên tắ c xây dựng hê ̣ thố ng câu hỏi TNKQ
nhiề u lựa cho ̣n chương “Các đinh
̣ luâ ̣t bảo toàn” ...........................................44
2.4.2. Xác định các mục tiêu cần kiểm tra đánh giá chương “Các định
luật bảo toàn ” .................................................................................................45
2.5. Bảng phân bố số câu hỏi theo mục tiêu giảng dạy...................................50
2.6. Hê ̣ thố ng câu hỏi trắ c nghiê ̣m khách quan nhiề u lựa cho ̣n chương
“Các đinh
̣ luâ ̣t bảo toàn” Vâ ̣t lí 10 THPT ban nâng cao .................................51
2.6.1. Động lượng và định luật bảo toàn động lượng .....................................51
2.6.2. Câu hỏi về công và công suấ t................................................................52
2.6.3. Động năng .............................................................................................54
2.6.4. Câu hỏi về thế năng...............................................................................56

4


2.6.5. Câu hỏi về cơ năng................................................................................58
2.7. Phân tích mức độ khó , giá trị nội dung , độ phân biệt của một số
câu TNKQ nhiều lựa chọn trong hê ̣ thố ng câu hỏi biên soa ̣n .........................61
2.7.1. Phân tích mức đô ̣ nhâ ̣n biế t của ho ̣c sinh..............................................61
2.7.2. Phân tić h các mức đô ̣ thông hiể u của ho ̣c sinh .....................................62
2.7.3. Chọn câu hỏi số 48 làm ví dụ để phân tích các mức độ vận
dụng kiến thức của học sinh............................................................................63
Kết luận Chương 2 ..........................................................................................65
Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ....................................................66
3.1. Mục đích, đố i tươ ̣ng và thời gian thực nghiệm sư phạm ........................66
3.2. Nội dung và phương pháp thực nghiệm sư phạm ....................................66

3.3. Tiến trình thực nghiệm sư phạm ..............................................................67
3.4. Tiêu chuẩn và thang điểm đánh gi ...........................................................68
3.4.1. Tiêu chí và thang điểm đánh giá bài kiểm tra ......................................68
3.4.2. Phân tích kế t quả thực nghiê ̣m sư pha ̣m ...............................................69
3.4.3. Các bước xử lí số liệu theo phương pháp thống kê ..............................70
3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm .................................................................71
3.6. Điề u chỉnh hoa ̣t đô ̣ng da ̣y của giáo viên ..................................................78
3.6.1. Những ý kiến về cách thức kiểm tra đánh giá.......................................78
3.6.2. Mô ̣t vài đề xuấ tđiều chỉnh hoạt động dạy của giáo viên ......................79
Kết luận Chương 3 ..........................................................................................83
KẾT LUẬN ....................................................................................................84
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................85
PH Ụ L ỤC .....................................................................................................86

5


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập của người học
là một trong những khâu quan trọng trong quá trình dạy học. Thực tiễn giáo
dục cho thấy, dạy học không nên chỉ áp dụng một hình thức thi, kiểm tra cho
một môn học mà cần thiết phải tiến hành kết hợp tối ưu các hình thức thi kiểm
tra khác nhau mới có thể đạt được những yêu cầu của việc đánh giá kết quả
dạy học.
Xuất phát từ nhu cầu đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá và qua
thực tiễn giảng dạy môn Vật lí ở trường THPT chúng tôi lựa chọn đề tài “Xây
dựng câu hỏi trắc nghiệm nhiều lựa chọn chƣơng “Các định luật bảo
toàn” vật lý 10 THPT ban nâng cao nhằm đánh giá mức độ nắm vững
kiến thức của học sinh và rút kinh nghiệm cho hoạt động dạy của giáo

viên” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luâ ̣n và thực tiễn về câu hỏi trắ c nghiê ̣m.
- Nghiên cứu xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận chương “Các định luật
bảo toàn” của Vâ ̣t Lý lớp 10 THPT nhằ m đáp ứng yêu cầu kiểm tra đánh giá
mức độ nắm vững kiến thức của học sinh và rút kinh nghiệm cho hoạt động
dạy của giáo viên.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập
của học sinh ở trường THPT về điều chỉnh hoạt động dạy của giáo viên.
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và nguyên tắc xây dựng hệ thống câu hỏi trắc
nghiệm.
- Nghiên cứu nội dung chương trình vật lí 10 THPT nói chung và chương
“Các đinh luật bảo toàn” nói riêng. Trên cơ sở đó xác định trình độ của mục
tiêu kiến thức mà học sinh cần đạt được.
6


- Vận dụng cơ sở lí luận xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm tự luận và
trắc nghiệm khách quan để xây dựng hệ thống câu hỏi phù hợp kiến thức
chương “Các định luật bảo toàn” vật lý 10 THPT.
- Thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi của hệ thống câu hỏi đã
soạn, đánh giá mức đô ̣ nhâ ̣n thức của học sinh và rút kinh nghiệm cho hoạt
đô ̣ng da ̣y của giáo viên nhằ m nâng cao chấ t lươ ̣ng dạy và học.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được hệ thống câu hỏi trắc nghiệm phù hợp với các mục
tiêu đặt ra và có phương án giảng dạy thích hợp sẽ cho phép đánh giá chính
xác, khách quan mức độ nắm vững kiến thức của học sinh và có thể rút kinh
nghiê ̣m cho hoạt động dạy của giáo viên khi dạy chương “Các định luật bảo
toàn” vật lý 10 THPT, góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học.

5. Đối tƣợng nghiên cứu
Quá trình kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh và điều chỉnh hoạt
động dạy học của giáo viên chương “Các định luật bảo toàn” vật lý 10 THPT.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu lí luận dạy học, lí luận về công việc đánh giá lớp học.
6.2.Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra.
- Phương pháp thực nghiệm khoa học giáo dục.
- Phương pháp thống kê toán học.
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí số liệu thực nghiệm
sư phạm về mặt định lượng trên cơ sở đó đánh giá kết quả thực nghiệm của
học sinh.
7. Phạm vi nghiên cứu
Xây dựng và phối hợp hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan và tự
luận theo mục tiêu dạy học và nội dung chương trình nhằm kiểm tra đánh giá
7


chất lượng kiến thức của học sinh và rút kinh nghiệm cho hoạt động dạy của
giáo viên chương “Các định luật bảo toàn” môn Vật lý 10 tại trường THPT
Trầ n Nguyên Hañ - thành phố Hải Phòng trong năm học 2014 - 2015.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính
luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn về kiểm tra đánh giá kết quả học
tập của học sinh ở trường phổ thông
Chƣơng 2: Xây dựng và phối hợp hệ thống câu hỏi trắc nghiệm tự luận
ngắn và trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn nhằm kiểm tra đánh giá

mức độ nắm vững kiến thức của học sinh và rút kinh nghiệm cho hoạt động
dạy của giáo viên chương “Các định luật bảo toàn” Vật lý 10 Trung học
phổ thông
Chƣơng 3: Thực nghiệm sư phạm

8


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG
1.1. Cơ sở lí luận về việc kiểm tra đánh giá (KTĐG) kết quả học tập
(KQHT) của học sinh ở trƣờng phổ thông
1.1.1. Khái niệm về kiểm tra đánh giá kết quả học tập
a. Kiểm tra
- Kiểm tra là thuật ngữ chỉ cách thức hoạt động giáo viên sử dụng để thu
thập thông tin về biểu hiện kiến thức, kĩ năng và thái độ của học sinh trong
học tập nhằm cung cấp dữ kiện làm cơ sở cho việc đánh giá.
- Theo từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê chủ biên thì: “Kiểm tra là xem
xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét”. [7]
- Theo Từ điển giáo dục học “Kiểm tra là bộ phân hợp thành của quá trình
hoạt động dạy học nhằm nắm được những thông tin về trạng thái và KQHT
của HS về những nguyên nhân cơ bản của thực trạng đó để tìm những biện
pháp khắc phục lỗ hổng đồng thời củng cố và tiếp tục nâng cao hiệu quả của
hoạt động dạy học”.[5]
- Theo Trần Bá Hoành “Việc kiểm tra cung cấp những dữ kiện, những
thông tin làm cơ sở cho đánh giá”.[4]
- Theo Black & Wiliam (1998) “Kiểm tra là các hoạt động bao gồm quá
trình quan sát của giáo viên, trao đổi, thảo luận trong và ngoài giờ lên lớp
giữa thầy và trò, phân tích bài tập, bài kiểm tra… nhằm đánh giá mức độ tiếp

thu bài học và dự báo KQHT của HS. Nếu có được thông tin và những vấn đề
mà học sinh còn vướng mắc trong quá trình học tập, giáo viên có thể hiệu
chỉnh việc dạy học như dạy lại, thử các phương pháp dạy học khác hay cho
học sinh thêm cơ hội để thực hành…và như vậy, thành tích học tập của học
sinh sẽ được dần cải thiện”.[11]
Như vậy, trong quá trình KT nhằm thu thập thông tin để đánh giá KQHT,
hoạt động KT được thực hiện theo hai hướng: định tính và định lượng. Dựa
9


trên kết quả được ghi nhận theo hướng định tính và định lượng, giáo viên đưa
ra những phán đoán, những kết luận, những quyết định về người học hoặc về
việc dạy học.
Kiểm tra theo hướng định tính là phương thức thu thập thông tin về kết
quả học tập và rèn luyện của học sinh bằng cách quan sát và ghi nhận dựa
theo các tiêu chí giáo dục đã định.
Kiểm tra theo hướng định hướng là phương thức thu thập thông tin về
KQHT của HS bằng số như điểm số hoặc số lần thực hiện của những hoạt
động nào đó. Các phương tiện ghi nhận KQHT của HS bằng điểm hay số lần
thực hiện theo những quy tắc trong KT là mang tính chất định lượng. Còn
chính điểm số vẫn chỉ là những kí hiệu gián tiếp phản ánh trình độ học lực
của mỗi HS mang ý nghĩa định tính. Như vậy, bản thân điểm số không có ý
nghĩa về mặt định lượng.
b. Đánh giá
Trong giáo dục đánh giá là một bộ phận hợp thành rất quan trọng, một
khâu không thể tách rời của quá trình giáo dục đào tạo. Nếu giáo dục là một
hệ thống thì đánh giá đóng vai trò phản hồi của hệ thống, là cơ sở cho việc đổi
mới giáo dục và đào tạo. Vì vậy, đánh giá kết quả học tập là vấn đề luôn được
quan tâm.
Có nhiều định nghĩa khác nhau về đánh giá trong giáo dục. Sau đây là một

số định nghĩa tiêu biểu:
- Định nghĩa của Jean Marie De Ketele [12]. Đánh giá có nghĩa là:
+ Thu thập thông tin đủ thích hợp, có giá và đáng tin cậy.
+ Xem xét mức độ phù hợp giữa tập hợp thông tin này với một tập hợp
các tiêu chí phù hợp với các mục tiêu định ra ban đầu, hay đã điều chỉnh trong
quá trình thu thập thông tin.
+ Nhằm ra một quyết định.
- Định nghĩa của Ralph Tyler: “Quá trình đánh giá chủ yếu là quá trình xác
định mức độ thực hiện các mục tiêu trong các chương trình giáo dục”. [2
10


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lƣơng Duyên Bình - Nguyễn Xuân Chi - Tô Giang - Trần Chí Minh -

Vũ Quang - Bùi Gia Thịnh (2006), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực
hiện chương trình, sách giáo khoa lớp 10 THPT môn Vật lý ( Phần
chương trình SGK vật lý 10 ). Nxb Giáo dục, Hà Nội.
2. Ê.E.Eeventzik, X.I.A.Shamash, V.A.Orlov (2005), Phương pháp dạy

học vật lý trong trường phổ thông.
3. Cao Cự Giác (2007), “ Một số điểm yếu của học sinh trong học tập và

việc xây dựng câu nhiễu cho bài tập trắc nghiệm khách quan nhiều lựa
chọn môn hóa học”, Tạp chí giáo dục, số 179.
4. Trầ n Bá Hoành (2010), Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và

sách giáo khoa. Nxb Đại học sư phạm Hà Nội, Hà Nội.
5. Trần Thị Tuyết Oanh (2007), Đánh giá và đo lường kết quả học tập.

Nxb Đại học sư phạm Hà Nội, Hà Nội.
6. PaiObanya – Juma Shabani, Pter Okabukol (2007), Hướng dẫn dạy và

học trong giáo dục Đại học (Guide to Teachinh an Learning in Higher
Education ), Chịu trách nhiệm dịch thuật gồm các giảng viên của trường
Đại Học Nông Nghiệp I, Hà Nội.
7. Hoàng Phê (2004), Từ điể n tiế ng viê ̣t. Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng.
8. Phạm Hữu Tòng (2001), Lí luận dạy học Vật lí ở trường trung học, Nxb

GiáoDục, Hà Nội.
9. Tài liệu bồ dưỡng giáo viên thực hiện chương trình, sách giáo khoa lớp

10 môn Vật lí (2006). Nxb Giáo Dục, Hà Nội.
10. Phạm Hữu Tòng (2004), Dạy học Vật Lí ở trường THPT theo định

hướng phát triển hoạt động học tích cực , tự chủ , sáng tạo và tư duy khoa
học. Nxb Đại học sư phạm Hà Nội, Hà Nội.
11.
12.

11