Bài giảng dược lý học

Môn học

Dược lý học
Giáo viên giảng dạy
Hứa Thò Ngọc Dung

Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

1


CHƯƠNG 1:

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ
DÖÔÏC LYÙ HOÏC

Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

2


NỘI DUNG TRÌNH BÀY
•
•
•
•
•

I.
MỘT SỐ KHÁI NIỆM
II. NGUỒN GỐC CỦA THUỐC
III. PHÂN LOẠI THUỐC
IV. ĐƯỜNG ĐƯA THUỐC VÀO CƠ THỂ
V. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
TÁC ĐỘNG CỦA THUỐC TRÊN CƠ THỂ
• VI. DƯC LỰC HỌC CỦA THUỐC
• VII. DƯC ĐỘNG HỌC CỦA THUỐC
Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

3


Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

4


Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

5

DƯC LÝ HỌC
(PHARMACOLOGY)
Làø môn khoa học nghiên cứu về nguyên
lý và những quy luật tác động lẫn nhau giữa
thuốc và hệ thống sống của sinh vật

Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

6


Dược lý học
(Pharmacology)

Dược lý cơ bản
(Basic pharmacology)

Dược động học
Pharmacokinetics

Võ Chí Thuần 49bh

Dược lực học
Pharmadynamics

Dược lý áp dụng
(Pharmacotherapeutics)

Dược độc học
Pharmacotoxycology

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

Dược trò liệu
Pharmacotherapeutics

7


DƯC ĐỘNG HỌC
(PHARMACOKINETICS)
là nghiên cứu số phận của thuốc trong cơ
thể, từ khi dùng thuốc đến khi thải trừ, bao gồm:
•- sự hấp thu thuốc
•- sự vận chuyển thuốc trong cơ thể
•- sự khuyếch tán và phân bố thuốc vào các mô
của cơ thể
•- sự chuyển hóa thuốc.
•- sự thải trừ thuốc.

Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

8

DƯC LỰC HỌC
(PHARMACODYNAMICS)
Là nghiên cứu tác dụng của thuốc trong cơ thể
khỏe mạnh hoặc bò bệnh về mặt tính chất, cường độ và
thời gian, bao gồm:
+ Vò trí tác dụng của thuốc
+ Cơ chế tác động của thuốc:
+ Mối liên quan giữa cấu trúc hóa học và tác
dụng của thuốc
+ Tương tác giữa các thuốc.
+ Các yếu tố ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc
Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

9


Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

10


THUỐC
Là những sản phẩm có nguồn gốc từ động vật, thực
vật, khoáng vật hay sinh học được bào chế dùng cho người
nhằm:
* Phòng bệnh, chữa bệnh

* Phục hồi, điều chỉnh chức năng cơ thể
* Làm giảm triệu chứng bệnh
* Phục hồi hoặc nâng cao sức khỏe
* Làm mất cảm giác một bộ phận hay toàn thân
* Làm ảnh hưởng đến quá trình sinh đẻ
* Làm thay đổi hình dáng cơ thể

Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

11


Những thứ được xem như thuốc
Vật liệu nha khoa, bông băng, chỉ khâu y tế,
sản phẩm cần ở lại trong cơ thể tạm thời hay
lâu dài

Dược phẩm
(PHARMACEUTICAL PRODUCTS)

Thuốc thành phẩm chứa một hay nhiều hoạt
chất và chất khác.
Được trình bày dưới dạng bào chế thích hợp
như: viên nén, viên nang, ống tiêm…
Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

12


Dược chất (PHARMACEUTICAL SUBSTANCE)
Chất thuốc có nguồn gốc thiên nhiên (thực vật, động
vật, khoáng vật) hoặc tổng hợp hoá học dùng làm
nguyên liệu bào chế
Dược chất có nguồn gốc thiên nhiên thì ngoài
hoạt chất có tác dụng trò liệu thì còn chứa các chất
khác nhưng những chất này không được gây hại
cho cơ thể
Dược chất là hoá chất tổng hợp thường có độ
tinh khiết cao, có lý hoá tính và tác dụng dược lý
ổn đònh.
Dược chất phải trải qua quá trình bào chế mới trở
thành thuốc được.
Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

13


TÁ DƯC (EXCIPIENTS)
Tá dược là những chất phụ trợ, không có tác dụng
điều trò đáng kể, được dùng để pha loãng hoặc để
đònh hình cho dạng bào chế

BIỆT DƯC
(PHARMACEUTICAL SPECIALTIES)

Là những sản phẩm thuốc mang tên thương mại
riêng của một cơ sở sản xuất đang được bảo hộ
quyền sở hữu công nghiệp.

Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

14


HOÁ CHẤT
Hoá chất là những chất được dùng để xử lý, cải tạo
môi trường, phòng và trò bệnh trong NTTS.
CHẾ PHẨM SINH HỌC
Theo Ewing và Haresigh, 1989. Từ probiotic theo
nghóa đen là những chế phẩm (pro) có lợi cho sự sống
(bio). Vì vậy, thuật ngữ probiotic có thể áp dụng cho
bất kỳ sản phẩm nào có ích cho cơ thể vật chủ bằng
cách kích thích hoạt động của các vi sinh vật có lợi
Tuy nhiên theo tác giả Irianto và Austin, 2002.
Thuật ngữ probiotic chỉ nên sử dụng cho các vi sinh
vật hay các thành phần của chúng mà có ích cho sức
khoẻ
củ
a
cơ
thể
củ
a

vậ
t
chủ
.
Võ Chí Thuần 49bh
Hứa Thị Ngọc Dung - GV
15


Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

16


THỰC
VẬT

ĐỘNG
VẬT

Võ Chí Thuần 49bh

KHOÁNG
VẬT

VI
SINH
VẬT

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

BÁN
TỔNG
HP

TỔNG
HP
TOÀN
PHẦN
17


II.1 THUỐC CÓ NGUỒN GỐC TỰ NHIÊN
Từ thực vật:
+ Chiếm đa số trong nhóm thuốc từ tự nhiên, gắn
liền với sự phát triển của xã hội loài người.
+ Bắt đầu từ những dạng dược liệu thô sơ dưới
dạng nước sắc. . .
+ Ngày nay nhiều hoạt chất từ cây cỏ được chiết
xuất để làm thuốc (morphine từ quả thuốc phiện,
strychnin từ hạt mã tiền, caffein từ hạt cà phê . . .)
+ Đang có xu hướng phát triển mạnh mẽ với phong
trào “trở về với thiên nhiên”.
Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

18

Cây chó đẻ răng cưa – có khả năng diệt khuẩn cao
Có tác dụng với 1 số vk:Aeromonas hydrophyla, Edwasdsiella,
Võ Chí Thuần 49bh
Thị Ngọc Dung - GV
V.parahaemolyticus,
V. Hứa
alginolyticus,
bệnh đầu vàng ở Thái 19
lan


Cây cỏ sữa lá nhỏ
Trò các bệnh do vi khuẩn ở cá
Viêm ruột, thối mang, xuất huyết nhiễm trùng máu
Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

20


Cây tía đỏ
Cây tỏi
Võchữ
ChíaThuần
GV a bệnh đường ruột cho cá
bệnh49bh
đường ruột cho cáHứa Thị Ngọc Dung - chữ

21


Cây xoan
diệt trùng mỏ neo và trùng bánh xe
Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

Cây Thầu dầu tía
Chữa bệnh đốm đỏ,
bệnh loét mang ở cá
22


Cây nghể
Chữa bệnh viêm ruột,
bệnh loét mang ở cá giống
Võ Chí Thuần 49bh

Cây rau sam
Chữa bệnh đường ruột do vi khuẩn
Hứa Thị Ngọc Dung - GV

23


Trái bồ hòn – dùng để diệt cá tạp
Võ Chí Thuần 49bh

Cây thàn mát – diệt tạp trong ao nuôi tôm

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

24


THUỐC CÓ NGUỒN GỐC TỰ NHIÊN (tt)
Từ động vật:
+ Nhiều động vật được sử dụng làm thuốc
+ Các bộ phận động vật cũng được dùng chế thuốc
+ Số lượng ít hơn thực vật nhiều.
Từ khoáng chất
Nhiều khoáng chất, nguyên tố đa (Ca, P …...),
vi lượng (Cu, Zn, Fe, Mg . . .) cũng được sử dụng
làm thuốc

Võ Chí Thuần 49bh

Hứa Thị Ngọc Dung - GV

25