Soạn bài văn sự tích hồ gươm

Soạn bài : SỰ TÍCH HỒ GƯƠM
Hướng dẫn soạn văn, soạn bài, học tốt bài
SỰ TÍCH HỒ GƯƠM
(Truyền thuyết)
I. VỀ THỂ LOẠI
(Xem trong bài Con Rồng cháu Tiên).
II. KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần vì
muốn nghĩa quân đánh thắng giặc.
Long Quân là một trong những nhân vật thần kì do nhân
dân sáng tạo ra. Bằng chi tiết Long Quân cho nghĩa quân
Lê Lợi mượn gươm thần, tác giả dân gian đã chứng tỏ rằng
cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân Lam Sơn hợp chính nghĩa,
lòng trời, được nhân dân hết lòng ủng hộ.
2. Lê Lợi không trực tiếp nhận gươm. Người đánh cá Lê
Thận nhận được lưỡi gươm dưới nước, Lê Lợi nhận được
chuôi gươm trên rừng, đem khớp với nhau thì "vừa như in".
Điều đó chứng tỏ sức mạnh của gươm thần thực chất là sức
mạnh đoàn kết nhân dân ở khắp nơi, trên mọi miền Tổ
quốc, từ miền xuôi cho đến miền ngược, từ đồng bằng cho
đến miền rừng núi.
Mỗi bộ phận của thanh gươm ở một nơi nhưng khi khớp
lại thì vừa như in, điều đó thể hiện sự thống nhất nguyện
vọng, ý chí chống giặc ngoại xâm của toàn dân tộc. Hai chữ
"Thuận Thiên" (hợp lòng trời) trên lưỡi gươm thần nhấn
mạnh tính chất chính nghĩa, hợp lòng người, lòng trời của
nghĩa quân Lam Sơn.


3. Sức mạnh của gươm thần:
- Từ khi có gươm, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một

tăng cao. Sức mạnh của gươm thần làm cho quân Minh bạt
vía.
- Từ bị động và nhiều lần thua trận, nghĩa quân chủ động
đi tìm giặc đánh và đã chiến thắng giòn giã, đuổi hẳn quân
Minh về nước.
4. Đất nước đã thanh bình, Long Quân cho Rùa Vàng
lên đòi lại gươm. Khi ấy Lê Lợi đang dạo chơi trên hồ Tả
Vọng, Rùa Vàng nhô lên, lưỡi gươm đeo bên mình Lê Lợi
động đậy. Rùa Vàng nói: "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho
Long Quân". Vua rút gươm nâng về phía Rùa Vàng, Rùa
Vàng ngậm lấy và lặn xuống nước.
5. Ý nghĩa:
- Truyện Sự tích Hồ Gươm trước hết giải thích tên gọi
của Hồ Gươm (Hoàn Kiếm) nhưng điều chủ yếu nhân dân
ta muốn nói đến là tính chất chính nghĩa, hợp lòng trời,
được nhân dân ủng hộ của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
- Truyện đề cao, suy tôn vai trò của Lê Lợi, người lãnh
đạo cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã được nhân dân hết lòng
ủng hộ, có công đánh đuổi giặc, đem lại thái bình cho đất
nước, nhân dân.
- Truyện thể hiện khát vọng của quần chúng nhân dân
muốn được sống trong hoà bình, hạnh phúc.
6* Ngoài truyền thuyết Sự tích Hồ Gươm, hình ảnh Rùa
Vàng còn xuất hiện trong truyền thuyết Truyện An Dương
Vương và Mị Châu – Trọng Thuỷ. Từ hai truyền thuyết này
có thể thấy, trong truyền thuyết Việt Nam, Rùa Vàng
thường tượng trưng cho Long Vương (thần cai trị biển),


tượng trưng cho sự giúp đỡ của các thần dưới biển với con

người.
III. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG
1. Tóm tắt:
Thời giặc Minh đô hộ nước ta, Lê Lợi dựng cờ tụ nghĩa
tại Lam Sơn nhưng ban đầu thế yếu, lực mỏng nên thường
bị thua. Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn
thanh gươm thần để giết giặc.
Một người đánh cá tên là Lê Thận ba lần kéo lưới đều
gặp một thanh sắt, nhìn kĩ hoá ra một lưỡi gươm. Sau đó ít
lâu, Lê Lợi bị giặc đuổi, chạy vào rừng bắt được chuôi
gươm nạm ngọc trên cây đa, đem tra vào lưỡi gươm ở nhà
Lê Thận thì vừa như in, mới biết đó là gươm thần.
Từ khi có gươm thần, nghĩa quân đánh đâu thắng đấy,
cuối cùng đánh tan quân xâm lược.
Sau khi thắng giặc, Lê Lợi đi thuyền dạo quanh hồ Tả
Vọng; Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm thần. Từ
đó, hồ Tả Vọng đổi tên thành hồ Hoàn Kiếm.
2. Lời kể:
Việc xác định lời kể cần dựa trên cơ sở đọc văn bản thể
hiện diễn biến của câu chuyện.
- Đoạn Lê Thận kéo lưới ba lần đều chỉ thấy thanh sắt:
kể cao giọng, thể hiện sự ngạc nhiên, sửng sốt.
- Tiếng reo của Lê Thận khi nhận ra đó là một thanh
gươm ("Ha ha! Một lưỡi gươm") có sắc thái ngạc nhiên,
vui sướng.
- Câu nói của Lê Thận khi dâng gươm cho Lê Lợi ("Đây
là Trời có ý... báo đền Tổ quốc"): cần kể bằng giọng trang
trọng, thiêng liêng.

- Đoạn nói về chiến thắng của nghĩa quân sau khi có
được thanh gươm thần (Từ đó nhuệ khí... không còn bóng
một tên giặc nào trên đất nước"): kể bằng giọng hào hùng,
sảng khoái.
3. Tác giả dân gian đã không để Lê Lợi trực tiếp nhận cả
chuôi gươm và lưỡi gươm cùng lúc là có ý ngợi ca sự thông
minh tài trí của Lê Lợi. Bởi nếu không có sự nhanh trí của
Lê Lợi khi lắp ghép các sự kiện rời rạc với nhau thì chiếc
gươm thần của Long Quân không thể đến với vị chủ tướng
và giúp nghĩa quân thắng lợi được.
4*. Lê Lợi nhận gươm ở Thanh Hoá nhưng lại trả gươm
ở Hồ Gươm - Thăng Long, đó là một chủ ý của tác giả dân
gian. Việc trả gươm ở Hồ Gươm vừa giải thích về tên gọi
Hồ Gươm (hồ Hoàn Kiếm) vừa như là một sự báo công của
Lê Lợi với Long Quân. Nếu Lê Lợi trả gươm ở Thanh hoá
thì chắc chắn một phần ý nghĩa của truyền thuyết (phần giải
thích tên gọi) sẽ không có điều kiện được nêu ra.
5. Nhắc lại định nghĩa truyền thuyết và kể tên những
truyền thuyết đã học.
Gợi ý:
- Về định nghĩa truyền thuyết (xem trong bài Con Rồng,
cháu Tiên).
- Các truyền thuyết đã học: xem lại mục lục và tự thống
kê.