Bài giảng tác gia Nam Cao Văn 11

Ngày soạn: 14/11/2013
Ngày dạy: 21/11/2013
Người soạn: Phạm Thị Thu Thủy
Lớp:
K36D – CN Văn
Tiết: 49

CHÍ PHÈO
( Nam Cao )
PHẦN MỘT: TÁC GIẢ
A. Mục đích yêu cầu
- Giúp HS hiểu được những nét chính về con người, quan điểm nghệ thuật, các đề tài chính,
sự nghiệp sáng tác và phong cách nghệ thuật của Nam Cao; từ đó tạo điều kiện cho HS học
tốt hơn kiệt tác Chí Phèo.
- Rèn kỹ năng hệ thống hóa kiến thức, phân tích, tổng hợp những vấn đề văn học sử.
B. Phương tiện thực hiện.
- SGK Ngữ văn 11, tập 1.
- SGV Ngữ văn 11, tập 1.
- Thiết kế bài học.
- Máy chiếu.
C. Cách thức tiến hành.
- Phương pháp đọc hiểu, đọc diễn cảm, kết hợp phân tích, giảng bình, so sánh, nêu vấn đề
bằng hệ thống câu hỏi gợi mở.
- Trao đổi thảo luận, kích thích sự sáng tạo của học sinh.
D. Tiến trình giờ học.
1. Ổn định tổ chức.
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Bài mới.
Hoạt động của GV và HS
Yêu cầu cần đạt
* Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh I. VÀI NÉT VỀ TIỂU SỬ VÀ CON NGƯỜI.

tìm hiểu những nét chính về cuộc
1. Tiểu sử:
đời và con người Nam Cao.
- Tên thật Trần Hữu Tri: 29/ 10/ 1915. (Bút danh
khác: Thúy Rư, Xuân Du, Nguyệt, Nhiêu Khê...)
- Quê làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam
Sang, phủ Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Quê hương
? Tóm tắt những nét chính về cuộc nghèo đói, đồng nhiều chiêm chũng, người dân
đời của tác gia Nam Cao?
phải tha phương cầu thực khắp nơi.
- Bút danh Nam Cao được ghép từ tên tổng và
huyện quê ông.
- Sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo,
đông con (cha là Trần Hữu Huệ, làm mộc,
làm thuốc; mẹ là Trần Thị Minh làm nghề dệt vải),
ông là người con duy nhất trong gia đình được ăn
HS tóm tắt.
học tử tế.
GV nhấn mạnh lại những ý chính.
- Học hết bậc Thành chung, NC vào Sài Gòn giúp
việc cho một hiệu may với ước mơ xây dựng một
sự nghiệp văn chương có ích, nhưng phải trở về
quê vì sức khỏe yếu.
- Một thời gian sau, ông lên Hà Nội, dạy học ở
trường tư thục. Nhật vào Đông Dương, trường học


phải đóng cửa, ông lại thất nghiệp sống lay lắt
bằng nghề gia sư và viết văn.
- 1943 tham gia Hội văn hoá cứu quốc, sau đó

tham gia kháng chiến từ 1946.
- Năm 1947 lên Việt Bắc làm công tác tuyên
truyền phục vụ kháng chiến.
- 1950 tham gia chiến dịch biên giới. Vừa lăn lộn
GV cho HS xem một số tranh ảnh về trong kháng chiến, vừa viết văn.
quê hương, gia đình, chân dung, - 11/ 1951 trên đường đi công tác ở vùng địch hậu
ngôi mộ, nhà tưởng niệm Nam Cao. Liên khu III, bị giặc phục kích và bắn chết. Nam
Cao hi sinh trong khi còn ấp ủ cuốn tiểu thuyết về
tinh thần làm cách mạng trong kháng chiến ở làng
quê ông.
- Ông được truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh
năm 1996.
- Mộ ông được chuyển về quê nhà năm 1998.
2. Con người:
? Qua phần chuẩn bị bài ở nhà, các - Con người Nam Cao nhìn bề ngoài có vẻ lạnh
em có nhận xét gì về con người nhà lùng, vụng về, ít nói nhưng đời sống nội tâm rất
văn Nam Cao?
phong phú: luôn nghiêm khắc đấu tranh với bản
thân để thoát khỏi lối sống tầm thường, nhỏ hẹp,
vươn tới lẽ sống cao đẹp, xứng đáng danh hiệu
con người.
GV nhấn mạnh: Tâm sự u uất, bất
- Bình sinh, Nam Cao mang nặng tâm sự u uất, bất
đắc chí không chỉ là tâm sự riêng
đắc chí .
của Nam Cao mà còn là nỗi bi phẫn - Tấm lòng đôn hậu, chan chứa yêu thương con
chung của những người trí thức lúc
người, đặc biệt là những người nghèo khổ.
bấy giờ).
=> Đó là cuộc đời của một con người chân chính,

một nhà văn có tinh thần nhân đạo sâu sắc. Điều
này đã dẫn nhà văn đến con đường nghệ thuật vị
nhân sinh và tạo nên những tác phẩm thấm đượm
tư tưởng nhân đạo.
* Hoạt động 2:
II. SỰ NGHIỆP VĂN HỌC:
Hướng dẫn học sinh tìm hiểu sự 1. Quan điểm nghệ thuật.
nghiệp sáng tác của Nam Cao.
Là nhà văn rất tự giác về quan điểm NT, luôn
suy nghĩ nghiêm túc về “sống và viết”:
+ Nghệ thuật phải gắn bó với đời sống, nói lên
nỗi thống khổ, cùng quẫn của nhân dân (Nghệ
thuật vị nhân sinh): văn học phải gắn với đời sống
của nhân dân lao động “nghệ thuật không cần
? Nam Cao đã thể hiện quan niệm phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật chỉ có thể là
nghệ của mình ntn trong các sáng tiếng đau khổ kia thoát ra từ kiếp lầm than”.
tác ?
(Trăng sáng)
+ Một tác phẩm có giá trị phải chứa đựng ND
nhân đạo cao cả… “ Nó ca tụng lòng thương, tình
bác ái, sự công bình…Nó làm cho người gần
người hơn”
+ Nghề viết phải là nghề sáng tạo. Nhà văn phải


có lương tâm nghề nghiệp: “ Văn chương chỉ
dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi,
khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những
gì chưa có”…“ Sự cẩu thả trong văn chương thì
thật là đê tiện” (Đời thừa)

+ Người nghệ sĩ cũng phải là 1 chiến sĩ, phải vì
lợi ích CM, lợi ích dân tộc là trên hết.
2. Các đề tài chính.
a. Trước cách mạng: tập trung hai đề tài chính:
? HS kể tên các sáng tác trước CM
của Nam Cao về đề tài người trí
thức nghèo và nội dung chủ yếu của
mảng đề tài này?

* Người tri thức nghèo.
- Những tác phẩm tiêu biểu: Sống mòn, Đời thừa,
Những chuyện không muốn viết, Giăng sáng,
Quên điều độ, Nước mắt...
- Nội dung:
+ Tấn bi kịch tinh thần của những người tri thức
tài năng, có hoài bão và nhân phẩm, nhưng lại bị
gánh nặng của cơm áo, gạo tiền đè bẹp, phải sống
mòn như một kẻ vô ích, một đời thừa…
+ Cuộc đấu tranh kiên trì của những người tri thức
nghèo trước sự cám dỗ của lối sống ích kỉ, để thực
hiện lí tưởng sống, vươn tới một cuộc sống cao
đẹp.
+ Diễn tả hết sức chân thực tình cảnh nghèo khổ,
dở sống, dở chết của những nhà văn nghèo. Ông
đi sâu vào những bi kịch tâm hồn họ để từ đó tố
cáo xã hội trà đạp lên ước mơ con người:

? HS kể tên các sáng tác trước CM * Người nông dân nghèo.
của Nam Cao về đề tài người nông - Những tác phẩm tiêu biểu:
dân và nội dung chủ yếu của mảng

VD: Chí phèo, Một bữa no, Tư cách mõ,
đề tài này?
Lang rận, Lão Hạc, Dì Hảo, Nửa đêm, Mua danh,
Trẻ con không biết ăn thịt chó…
- Nội dung.
+ Tập trung khắc họa tình cảnh và số phận
những người nông dân nghèo bị đẩy vào đường
cùng, bị chà đạp tàn nhẫn, đặc biệt là bị tha hóa,
lưu manh hóa.
+ Kết án XH tàn bạo đã hủy diệt nhân tính của
những người nông dân hiền lành, đồng thời khẳng
định nhân phẩm và bản chất lương thiện của họ.
Nhận xét:
 Dù ở đề tài nào ông luôn day dứt đớn đau trước
tình trạng con người bị bị xói mòn về nhân phẩm,
bị huỷ diệt về nhân tính.
? Sau cách mạng ngòi bút Nam Cao b. Sau cách mạng:


có gì đáng chú ý?

Nam Cao là cây bút tiêu biểu của văn
học giai đoạn kháng chiến chống Pháp. ( Nhật kí ở
rừng, Đôi mắt, tâp kí sự Chuyện biên giới…). Ông
lao mình vào kháng chiến, tự nguyện làm anh
tuyên truyền vô danh cho cách mạng. Các tác
phẩm của ông luôn luôn là kim chỉ nam cho các
văn nghệ sỹ cùng thời.

* Hoạt động 3:

HS đọc phần 3 SGK.
Tóm tắt nội dung chính.
GV chuẩn xác kiến thức.

3. Phong cách nghệ thuật.
- Là nhà văn có phong cách nghệ thuật độc đáo:
+ Đặc biệt quan tâm đến đời sống tinh thần của
con người.
+ Biệt tài phát hiện, miêu tả, phân tích tâm lí nhân
vật.
+ Rất thành công trong ngôn ngữ đối thoại và độc
thoại nội tâm.
? Vì sao nói Nam Cao là nhà văn có + Kết cấu truyện thường theo mạch tâm lí linh
phong cách nghệ thuật độc đáo?
hoạt, nhất quán và chặt chẽ.
+ Cốt truyện đơn giản, đời thường nhưng lại đặt ra
vấn đề quan trọng sâu xa, có ý nghĩa triết lí về
cuộc sống và con người xã hội.
 Ngòi bút của ông lạnh lùng, tỉnh táo, nặng trĩu
ưu tư và đằm thắm yêu thương. Nam Cao được
đánh giá là nhà văn hàng đầu trong nền Văn học
Việt Nam thế kỷ XX.
GV kết luận: Nam Cao là nhà văn III. TỔNG KẾT:
hiện thực lớn, 1 nhà văn nhân đạo *Ghi nhớ (SGK)
chủ nghĩa lớn. Ông có nhiều đóng
góp quan trọng đối với việc hoàn
thiện truyện ngắn và tiểu thuyết VN
nửa đầu thế kỉ XX
4. Củng cố:
- Nắm những đặc điểm chính về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Nam Cao

- Tìm đọc và tóm tắt một số tác phẩm của nhà văn Nam Cao
- Đọc, soạn bài “Phong cách ngôn ngữ báo chí” (tiếp theo)
5. Dặn dò:
- Học bài cũ.
- Soạn bài theo phân phối chương trình.