Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thư viện tại trung tâm thông tin thư viện, đại học quốc gia hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
-----------------------------

NGUYỄN HỒNG VỸ

QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
TRONG HOẠT ĐỘNG THƢ VIỆN
TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN THƢ VIỆN
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI – 2014
1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
-----------------------------

NGUYỄN HỒNG VỸ

QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
TRONG HOẠT ĐỘNG THƢ VIỆN
TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN THƢ VIỆN
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 01 14

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Thị Tuyết Oanh

HÀ NỘI - 2014
2


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt
nghiệp cao học ngành Quản lý Giáo dục, tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình
của rất nhiều người.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần Thị Tuyết Oanh
- Người trực tiếp hướng dẫn em hoàn thành luận văn này.
Phòng đào tạo sau đại học trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia
Hà Nội đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt khóa học của mình.
Lãnh đạo Trung tâm Thông tin - Thư viện, ĐQHGHN đã tạo điều kiện
cho tôi theo học chương trình đảm bảo thời gian. Cảm ơn bạn bè, đồng
nghiệp, đã hỗ trợ công việc cũng như chia sẻ kinh nghiệm, cung cấp tài liệu,
hỗ trợ thực hiện phiếu điều tra khảo sát giúp tôi giúp tôi hoàn thiện luận văn.
Sau cùng tôi xin chân thành cảm ơn gia đình tôi đã luôn ủng hộ, động
viên và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành chương trình học và thực hiện đề tài.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những
khiếm khuyết nhất định. Em rất mong nhận được sự xem xét, đánh giá, đóng
góp những ý kiến quý báu của các thầy, cô giáo trong hội đồng và các bạn
đồng nghiệp.

Hà Nội, ngày 25 tháng 11 năm 2014
Tác giả luận văn

Nguyễn Hồng Vỹ

3


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CMMI

: Capability Maturity Model Integration - Mô hình
trưởng thành năng lực tích hợp

CNTT

: Cộng nghệ thông tin

CSDL

: Cơ sở dữ liệu

ĐH

: Đại học

ĐH KHTN

: Đại học Khoa học tự nhiên

ĐH KHXH&NV

: Đại học Khoa học xã hội và nhân văn

ĐHQGHN

: Đại học Quốc gia Hà Nội

GD&ĐT

: Giáo dục và Đào tạo

HS

: Học sinh

HTML

: Hypertext Markup Language (Ngôn ngữ đánh dấu
siêu văn bản bằng thẻ)

IDS

: Intrusion Detect System (Hệ thống phát hiện xâm
nhập )

IPS

: Intrusion Prevent System (Hệ thống ngăn chặn xâm
nhập )

KTX

: Ký túc xá

OPAC

: Online Public Access Catalog (mục lục trực tuyến)

PVBĐ

: Phòng Phục vụ bạn đọc

SQL

: Structured Query Language - ngôn ngữ truy vấn
mang tính cấu trúc

4


SV

: Sinh viên

TCP/IP

: Internet protocol suite (bộ giao thức liên mạng)

TCVN

: Tiêu chuẩn Việt Nam

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

TT

: Trung tâm

TTTV

: Thông tin thư viện

TV

: Thư viện

UNESCO

: Tổ chức Văn hóa, giáo dục thế giới

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

XML

: Xtensible Markup Language (Ngôn ngữ Đánh dấu

Mở rộng)

5


MỤC LỤC
Lời cảm ơn ......................................................................................................... i
Danh mục chữ viết tắt ....................................................................................... ii
Mục lục ............................................................................................................. iv
Danh mục bảng................................................................................................ vii
Danh mục hình ............................................................................................... viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CNTT
TRONG HOẠT ĐỘNG THƢ VIỆN Ở CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC…...…6
1.1 ...........................................................................................................
Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 6
1.2 ...........................................................................................................
Một số khái niệm cơ bản của đề tài............................................................ 9
1.2.1. Khái niệm ứng dụng công nghệ thông tin ............................................... 9
1.2.2. Khái niệm quản lý, quản lý ứng dụng công nghệ thông tin .................. 13
1.2.3. Khái niệm thư viện ................................................................................ 19
1.2.4. Khái niệm hoạt động thư viện ............................................................... 20
1.3. Ứng dụng CNTT trong hoạt động Thư viện ở trường đại học ............... 21
1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của thư viện trường đại học ............................... 21
1.3.2. Các yếu tố của việc ứng dụng CNTT trong hoạt động thư viện ........... 22
1.4. Quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động thư viện ở trường đại học ..... 29
1.4.1. Nội dung quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động thư viện .............. 29

6

1.4.2. Vai trò của các chủ thể quản lý trong ứng dụng CNTT …………..…….37
1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ứng dụng CNTT ......................................38
Tiểu kết chương 1............................................................................................ 40
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CNTT TRONG
HOẠT ĐỘNG THƢ VIỆN TẠI TRUNG TÂM THÔNG TIN THƢ
VIỆN, ĐHQGHN…………………………………………..……………….41
2.1 . Khái quát về Trung tâm Thông tin Thư viện, ĐHQGHN. ..................... 41
2.1.1. Chức năng, nhiệm vụ của Trung tâm .................................................... 41
2.1.2. Cơ cấu tổ chức....................................................................................... 43
2.1.3. Đặc điểm vốn tài liệu ............................................................................ 44
2.1.4. Đội ngũ cán bộ và cơ sở vật chất .......................................................... 47
2.2. Thực trạng ứng dụng CNTT trong hoạt động thư viện tại Trung tâm
Thông tin Thư viện, ĐHQGHN. ..................................................................... 49
2.2.1. Thực trạng cơ sở hạ tầng thông tin ....................................................... 49
2.2.2. Thực trạng phần mềm ứng dụng ........................................................... 51
2.2.3. Thực trạng nguồn lực thông tin ............................................................. 55
2.2.4. Thực trạng đội ngũ cán bộ chuyên môn................................................ 57
2.3. Thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động thư viện tại Trung
tâm Thông tin Thư v iện, ĐHQGHN .............................................................. 58
2.3.1. Thực trạng nhận thức về quản lý ứng CNTT trong hoạt động thư viện ..
......................................................................................................................... 58
2.3.2. Thực trạng quản lý sở hạ tầng thông tin ............................................... 60

7


2.3.3. Thực trạng quản lý nguồn lực thông tin ................................................ 61
2.3.4. Thực trạng quản lý phần mềm ứng dụng ............................................. 65
2.3.5. Thực trạng quản lý đội ngũ cán bộ chuyên môn ................................... 68

2.4. Đánh giá chung thực trạng ...................................................................... 70
2.4.1. Mặt mạnh............................................................................................... 70
2.4.2. Mặt yếu .................................................................................................. 71
2.4.3. Phân tích nguyên nhân của thực trạng .................................................. 72
Tiểu kết chương 2............................................................................................ 73
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG
TIN TRONG HOẠT ĐỘNG THƢ VIỆN TẠI TRUNG TÂM THÔNG
TIN THƢ VIỆN, ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI………………………74
3.1. Phương hướng và nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................... 74
3.1.1. Phương hướng ....................................................................................... 74
3.1.2. Các nguyên tắc đề xuất các biện pháp ................................................ 78
3.2. Các biện pháp .......................................................................................... 80
3.2.1. Biện pháp 1: Bồi dưỡng , nâng cao nhận thức và tinh thần trách nhiệm cho
cán bộ và nhân viên thư viện về ứng dụng CNTT trong hoạt động thư viện. ... 80
3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng và phát triển nguồn lực thông tin .................... 82
3.2.3. Biện pháp 3: Bồi dưỡng để nâng cao trình độ và năng lực của đội ngũ
cán bộ ............................................................................................................. 84
3.2.4. Biện pháp 4: Hướng dẫn người sử dụng tin ......................................... 85
3.2.5. Biện pháp 5: Phát triển hạ tầng thông tin và cơ sở vật chất kỹ thuật.... 87

8


3.2.6. Biện pháp 6: Tổ chức hợp tác, trao đổi với các Trung tâm Thông tin
Thư viện khác về ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thư viện ... 88
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................. 90
3.4. Khảo sát mức độ cấp thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất ........ 91
3.4.1. Mục đích khảo sát ................................................................................. 91
3.4.2. Phương pháp và hình thức khảo sát ...................................................... 91
3.4.3. Kết quả khảo sát .................................................................................... 91

Tiểu kết chương 3............................................................................................ 94
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 95
1. Kết luận ....................................................................................................... 95
2. Khuyến nghị ................................................................................................ 96
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 97
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 100

9


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Trình độ học vấn của cán bộ Trung tâm ......................................... 47
Bảng 2.2. Loại hình tài liệu của Trung tâm .................................................... 55
Bảng 2.3. Bảng thống kê về nghiệp vụ thư viện của TT TTTV ..................... 58
Bảng 2.4. Đánh giá nhận thức về ứng dụng CNTT trong hoạt động thư viện
......................................................................................................................... 59
Bảng 2.5. Kết quả khảo sát về quản lý cơ sở hạ tầng thông tin của TT ......... 61
Bảng 2.6. Thống kê số lượng độc giả và lượt tài liệu qua các năm ................ 63
Bảng 2.7. Đánh giá về quản lý nguồn lực thông tin tại TT............................. 64
Bảng 2.8. Số liệu khảo sát về sử dụng các phân mềm ứng dụng .................... 68
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cấp thiết........................................................ 92
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi .......................................................... 92

10


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bách khoa toàn thư mở Wikipedia.
2. Bách khoa tri thức phổ thông (2007), Hội nhà văn, Hà Nội, Tr 648.
3. Đặng Quốc Bảo - Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2007), Bài giảng quản lý giáo

dục, quản lý nhà trường dành cho lớp cao học Quản lý giáo dục.
4. Đặng Quốc Bảo (2010), Những vấn đề về lãnh đạo – quản lý và sự
vận dụng vào điều hành nhà trường, Bài giảng cho học viên cao học
quản lý giáo dục
5. Phạm Đức Bình (2008), Ứng dụng CNTT trong thư viên Đại học Y Hà
Nội.
6. Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2010), Đại cương khoa học
quản lý, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội
7. Chỉ thị 58-CT/TW ngày 17/10/2000 của Bộ Chính trị.
8. Nguyễn Huy Chƣơng (2006). Đề xuất đổi mới thư viện đại học Việt
Nam đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế/Kỷ yếu hội thảo quốc tế: Thư
viện Việt Nam – Hội nhập và phát triển, tr 6.
9. Nguyễn Huy Chƣơng (2008), Bài giảng TVĐT, Trường ĐH Khoa học
Xã hội và Nhân văn, Hà Nội.
10. Công nghệ thông tin (2000), Từ điển Bách khoa Việt Nam, Tập 1, Từ
điển Bách khoa, Hà Nội, Tr 586.
11. Vũ Cao Đàm (2003), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học. NXB
Khoa học và kĩ thuật.
12. Nguyễn Thị Hồng Hạnh (2007), Thực trạng và giải pháp nhằm đa
dạng hoá sản phẩm và dịch vụ thông tin tại thư viện Viện nghiên cứu
Châu Âu, Tạp chí Nghiên cứu Châu Âu, Số 2, tr. 78-83.
13. Hiện đại hóa thư viện và hoạt động thư viện ở Việt Nam (2010), Bản
tin điện tử, Số1, tr. 2-3.
14. Kiều Văn Hốt (2005), Tổ chức tài liệu Thư viện, Nxb ĐHVH, Hà Nội.

11


15. Hướng dẫn sử dụng phần mềm thư viện điện tử tích hợp ilib 4.0, CMC,
Hà Nội.

16. Đặng Bá Lãm –Phạm Thành Nghị (1999), Chính sách và kế hoạch
trong quản lý giáo dục,NXB Giáo dục, Hà Nội.
17. Hoàng Đức Liên, Nguyễn Hữu Ty (2010), Trung tâm Thông tin –
Thư viện với công tác phục vụ đào tạo tín chỉ. Tạp chí Thư viện Việt
Nam, Số 3, Tr 50-52.
18. Luật Công nghệ thông tin số 67/2006/QH XI ngày 29/6/2006 truy cập
ngày 09/9/2011.
19. Đặng Thị Mai (2008), Quá trình 20 năm tin học hóa và xây dựng thư
viện điện tử, Tạp chí Thông tin và Tư liệu, Số1, tr. 19-24.
20. Đặng Thị Mai (2008), Xây dựng Thư viện điện tử tại Thư viện Quốc
gia Việt Nam nguồn lực thông tin điện tử và các dịch vụ bạn đọc, Tạp
chí Thư viện Việt Nam, Số 2, tr. 48-53.
21. Phạm Thị Mai (2009), Nghiên cứu phát triển thư viện điện tử trong
các trường đại học trên địa bàn Hà Nội hiện nay, Luận văn thạc sĩ
khoa học thư viện.
22. Nghị định số: 72/2002/NĐ-CP ngày 06/8/2002 của Chính phủ quy
định chi tiết thi hành Pháp lệnh Thư viện.
23. Nghị quyết Chính phủ số 49/CP (04/8/1993) về phát triển công nghệ
thông tin.
24. Trần Thị Minh Nguyệt (2009), Vấn đề nâng cao chất lượng nguồn
nhân lực trong hoạt động thư viện ở nước ta hiện nay, Kỷ yêu Hội thảo
khoa học nguồn nhân lực thông tin thư viện, Trường ĐHKHXH&NV.
25. Đào Thị Ninh (2009), Một số biện pháp quản lý ứng dụng CNTT
trong giảng dạy tại các trường THPT quận Cầu Giấy.
26. Pháp lệnh Thư viện Số: 31/2000/PL-UBTVQH10.

12


27. Quyết định 81/2001/QĐ-TTg triển khai Chỉ thị 58-CT/TW về đẩy mạnh

ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin trong sự nghiệp công
nghiệp hoá và hiện đại hoá truy cập ngày 09 tháng 9 năm 2011.
28. Quyết định số 10/2007/QĐ-BVHTT ngày 04 tháng 5 năm 2007 phê
duyệt Quy hoạch phát triển ngành TV Việt Nam đến năm 2010 và định
hướng đến năm 2020.
29. Trần Thị Quý, Đỗ Văn Hùng (2006), Tự động hóa trong hoạt động
thông tin thư viện, Nxb ĐHQG, Hà Nội.
30. Phạm Văn Rính, Nguyễn Viết Nghĩa (2007), Phát triển vốn tài liệu
trong thư viện và cơ quan thông tin: giáo trình dùng cho sinh viên đại
học và cao đẳng Ngành Thư viện - Thông tin, Nhà xuất bản ĐHQG, Hà
Nội, 191 tr.
31. Đoàn Phan Tân (2001), Tin học hoá trong hoạt động thông tin thư
viện, Nxb ĐHQG, Hà Nội.
32. Nguyễn Thị Lan Thanh (2002), Quản lý thư viện và trung tâm thông
tin, Nxb ĐHVH, Hà Nội.
33. Nguyễn Thị Lan Thanh (2004), Hướng dẫn sử dụng thư viện thông
tin, Nxb ĐHVH, Hà Nội.
34. Nguyễn Thế Tuấn (2000), Nghiệp vụ thư viện trường học, Nxb
ĐHQG, Hà Nội.
35. Phạm Viết Vƣợng (2008), Quản lý hành chính nhà nước và quản lý
ngành giáo dục đào tạo, NXB Đại học Sư phạm.

13