TRUYỆN CŨ TRONG PHỦ CHÚA TRỊNH

TRUYỆN CŨ TRONG PHỦ
CHÚA TRỊNH
(Trích Vũ Tuỳ Bút)
A.Tác giả
-Tác giả Phạm Đình Hổ (1768-1839) tên chữ là Tùng Niên hoặc Bỉnh
Trực , hiệu là Đông Giã , tục gọi là Chiêu Hổ , người làng Đan Loan ,
huyện Đường An , tỉnh Hải Dương (nay xã Nhân Quyền , huyện Bình
Giang , tỉnh Hải Dương )
-Ông sống vào thời buổi đất nước loạn lạc nên muốn ẩn cư.Đến thời
Minh Mạng nhà Nguyên , vua vời ông ra làm quan , ông đã mấy lần từ
chức , rồi lại bị triệu ra.
-Phạm đình Hổ để lại nhiều công trình biên soạn khảo cứu có giá trị
thuộc đủ các lĩnh vực văn học , triết học , lịch sử , địa lý,...tất cả đều
bằng chữ Hán.
B.Tác phẩm
1,Ý nghĩa nhan đề
-Vũ trung tuỳ bút (tuỳ bút viết trong những ngày mưa)


2,Thể loại
-Tác phẩm gồm 88 mẩu chuyện nhỏ , viết theo thể tuỳ bút ,hiểu theo
nghĩa là ghi chép tuỳ hứng ,tản mạn , không cần hệ thống kết cấu
gì.Ông bàn về các thứ lễ nghi , phong tục , tập quán ,... ghi chép về
những việc xảy ra trong lúc đó , viết về một số nhân vật , di tích lịch
sử ,khảo cứu về địa lý dư , chủ yếu là vùng Hải Dương quê ông.Tất
cả nội dung ấy đều được trình bày giản dị văn chương đặc sắc mà còn
cung cấp những tài liệu quý về sử học, địa lý , xã hội học.
3,Hoàn cảnh
-Tác phẩm được viết đầu thời Nguyễn (đầu thế kỉ 19).
4,Giá trị nội dung và nghệ thuật đoạn trích:
-Giá trị nội dung : “ Truyện cũ tronh phủ chúa Trịnh ’’ phản ánh đời

sống xa hoa của vua chúa và sự nhũng nhiễu của bọn quan lại thời
Lê – Trịnh.
- Giá trị nghệ thuật : Phạm Đình Hổ Thành công ở thể loại tuỳ bút ,
sự ghi chép chân thực , sinh động , giàu trữ tình. Các chi tiết miêu tả
chọn lọc, đắt giá , giàu sức thuyết phục tả cảnh đẹp tỉ mỉ nhưng lại
nhuốm màu sắc u ám , mang tính dự báo. Giọng điệu tác giả gần
như khách quan nhưng cũng đã khéo léo thể hiện thái độ nên án bọn
quan qua thủ pháp liệt kê.
C.Phân tích văn bản


1,Thói quen ăn chơi xa xỉ của chúa Trịnh và các quan hầu cận được
miêu tả như thế nào?
a.Thói ăn chơi xa xỉ , xa hoa của vua chúa và sự nhũng nhiễu của bọn
quan lại thời Lê – Trịnh được Phạm Đình Hổ miêu tả rất cụ thể sinh
động. Cuộc sống của chúa là cuộc sống giàu sang đến tột đỉnh.
- Chúa đã cho xây nhiều cung điện, đền đài ở khắp mọi nơi , để thoả
thích đèn đuốc “ ngắm cảnh đẹp ” , ý thích đó biết bao nhiêu cho
vừa, vì vậy “việc xây dựng đèn đài cứ liên miên”, hao tiền tốn của.
- Chúa bày ra nhiều cuộc dạo chơi tốn kém ở các li cung (cung điện
lâu đài xa kinh thành ).
-Những cuộc dạo chơi của chúa ở Tây Hồ được miêu tả tỉ mỉ :
+) Diễn ra thường xuyên “tháng ba, bốn lần”.
+)Huy động rất nhiều người hầu hạ “ binh lính hầu bốn mặt hồ”-mà
Hồ Tây thì rất rộng.
+Không chỉ là dạo chơi đơn thuần, mà còn nghi lễ đón tiếp tưng
bừng , độc đáo, những trò chơi lố lăng( tổ chức hội chợ, cho quan
nội thần cải trang thành đàn bà bày bán hàng),chùa Chấn Quốc,nơi
linh thiêng của phật giáo cũng trở thành nơi hoà nhạc của bọn nhạc
công cung đình.

-Dùng quyền lực để tìm và cướp những của của quí trong
thiên hạ như trân châu cầm dị thứ, cổ mộc quái thạch ...( chim
quí, thú lạ, cây cổ thụ, những hòn đá có hình dáng kì lạ, chậu
hoa, cây cảnh ) về tô điểm cho nơi ở của chúa ở.


*Tác giả chọn một cảnh điển hình của cuộc cướp đoạt ấy là
cảnh lính tráng trở một cây đa cổ thụ về phủ chúa(đây là một chi
tiết tiêu biểu làm rõ chủ đề). Tác giả miêu tả kĩ lưỡng , công phu
bằng những từ ngữ sống động một giọng văn thật nặng nề “ Cây
đa to , cành lá rườm rà , được rước qua sông ’’ ... như một cây
cổ thụ mọc trên đầu nọn hốc đá , rễ dài đến vạn trượng , phải
một cơ binh khiêng mới nổi , lại có bốn người đi kèm , đều cầm
gươm đánh thanh la đốc thúc quân lính khiêng đi cho đều tay”.
Người viết tuỳ bút, danh nho Phạm Đình Hổ đã đưa ra những sự
việc cụ thể, chân thực và khách quan, không bình luận mà các
hình ảnh chi tiết hiện lên đầy ấn tượng.
Những chi tiết kể, tả chân thực cho thấy phủ chúa là nơi bày
ra những trò tốn kém và hết sức lố bịch. Để phục vụ cho sự ăn
chơi thì tiền của , công sức , mồ hôi nước mắt và thậm chí cả
đến mạng sống của nhân dân nghèo khổ phải hao tốn biết bao
nhiêu mà kể.
b.Ấn tượng nhất là cảnh đêm nơi nhà vườn chúa qua đoạn văn “Mỗi
đêm thanh cảnh vắng , tiếng chim kêu , vượn hót ran khắp bốn bể ,
hoặc nửa đêm ồn ào như sa trận mưa sa gió táp , vỡ tổ tan dàn , kẻ
thức giả biết đó là triệu bất thường ’’.
Cảnh được miêu tả là cảnh thực nhưng âm thanh lại gợi cảm giác
ghê rợn trước một cái gì tan tác , đau thương như không phải trước
cảnh đẹp yên tĩnh , phồn phực “chiêu bất tường” tức là điềm gở , điềm

chẳng lành. Hình ảnh ẩn dụ tả cảnh bất thường của đêm thanh cảnh
vắng như báo trước sự suy vong tất yếu của một triều đại chỉ biết
chăm lo đến chuyện ăn chơi hương lạc trên mồ hôi , nước mắt và cả
xương máu của dân lành. Cảm xúc của tác giả đến đây mới được bộc
lộ.
2,Sự tham lam nhũng nhiễu của bọn quan lai hầu cận trong phủ chúa
-Thời chúa Trịnh Sâm, bọn quan lại hầu cận trong phủ chúa rất
được sủng ái, bởi chúng có thể giúp chúa đắc lực trong việc
bày các trò ăn chơi, hưởng lạc. Do thế, chúng cũng ỷ thế nhà
chúa mà hoành hành, tác oai, tác quái trong nhân dân.
-Để phục vụ cho sự hưởng lạc ấy, chúa cũng như các quan
đã trở thành những kẻ cướp ngày. Chúng ra sức hoành hành
chấn lột khắp nơi trong thành tìm đồ vật, cây cối đẹp, con thú
về để trang trí cho phủ chúa lộng lẫy, xa hoa: “bao nhiêu loài
chân cầm dị thú, cổ mộc quái thạch, chậu hoa cây cảnh ở
chốn nhân gian , chúa đều gắng sức thu lấy”, “trong phủ,
tuỳ chỗ điểm xuyết bày vẽ ra hình núi non bộ trông như bến
bể đầu non”. Chúa có những vật quí ấy thì bao nhiêu ngùi
dân bị ăn cướp trắng trợn. Bọn quan lại thường “mượn gió bẻ
măng, ngoài dựa dẫm, dò xem nhà nào có vật quí thì biên lai
vào hai chữ “phụng phủ”,đem cho người đến lấy phăng đi.
Rồi vừa ăn cướp vừa la làng, chúng còn doạ dấu vật của
phụng để doạ lấy tiền của dân. Người dân vừa bị cướp vật


quí,vừa bị đòi tiền, có khi lại còn phải tự ra tay phá huỷ
những thứ mình đã chăm sóc, nuôi trông để tránh khỏi tai vạ.
Còn bọn hoạn quan đối với chúa thì được hưởng, được khen,
được thăng quan tiến chức, bổng lộc ních đầy túi, một công

mà lợi cả đôi đường.
-Đoạn văn cuối là chi tiết rất thật về gia đình của tác giả:
bà mẹ của tác giả đã phải sai chặt đi một cây lê và hai cây
lựu quí, rất đẹp trong vườn nhà mình đẻ tránh tai vạ .Đây
không chỉ là điều tác giả mắt thấy, tai nghe mà còn điều
ông đã trải qua ,nên rất có sức thuyết phục.
- Cảm xúc của tác giả (thái độ bất bình, phê phán) cũng
được gửi gắm một cách kín đáo qua đó .
D.Bài tập
3.Theo em thể văn tuỳ bút trong bài có gì khác so với thể
truyện mà em đã học từ tiết trước (truyện người con gái nam
xương )
+)Giống nhau :Đều thuộc thể loại văn xuôi trung đại .
+)Khác nhau :


THỂ LOẠI TRUYỆN

THỂ LOẠI TUỲ BÚT

-Hiện thực của cuộc sống
được thông qua số phận con
người cụ thể, cho nên thương
có cốt truyện và nhân vật.

-Nhằm ghi chép về những con
người, những sự việc cụ thể,
có thực, qua đó tác giả bộc lộ
cảm xúc, nhận thức, đánh giá
của mình về con người và

cuộc sống.

-Cốt truyện được triển khai,
nhân vật được khắc hoạ nhờ
một hệ thống chi tiết nghệ
thuật phong phú, đa dạng bao
gồm chi tiết sự kiện, sung
đột,chi tiết nội tâm, ngoại hình
nhân vật, tính cách...thâm chí
cả những chi tiết tưởng tượng,
hoang đường.

-Sự ghi chép ở đây là tuỳ theo
cảm hứng chủ quan, có thể tản
mạn không cần gò bó theo hệ
thống, kết cấu gì, nhưng vẫn
tuân thủ theo một tư ngrchur
đạo

-Lối ghi chép của tuỳ bút giàu
chất trữ tình hơn ở các loại chi
tiết khác như ở bút kí, kí sự


4. Trình bày cảm nhận của em về đất nước ta thời vua Lê-Chúa
Trịnh

-Cảnh vật trong phủ chúa là cảnh xa hoa, lộng
lẫy ,bóng bẩy, điểm xuyết bày đủ thứ .
-Đi kèm với cảnh xa hoa như thế thì cuộc sống

trong phủ cũng rất bóng bẩy, chúa chơi đủ các
loài “chân cầm, dị thú, cổ mộc quái thạch, chau
hoa cây cảnh ở chốn nhân gian”.Đúng là cá trời
Nam sang nhất là đây (Lê Hữu Trác).Cuộc
sống ấy vương giả, thâm nghiêm, đầy quyền uy
nhưng “kẻ thức giả biết đó là chuyện bất
thường”,báo trước sự suy vong sụp đổ tât yếu
của một triều đại chỉ biết ăn chơi, không lo
nghĩ cho nhân dân.
-Con người trong phủ chúa đa dạng nhưng
phần lớn là những kẻ ăn chơi, xa đoạ ,xa xỉ , vô


trách nghiệm thậm chí là vô lương tâm, không
có nhân tính, Chúng chỉ biết ăn cướp của dân ,
để nick cho đầy túi, để thoả cái thú vui chơi đèn
đuốc hay chơi chậu hoa cây cảnh của mình
Từ đây có thể thấy rằng thời đại phong kiến
Lê-Trịnh là thời đại thối nát , mục rỗng .Vua và
quan lại chỉ lo vui chơi , bày nhiều trò –những
trò lố lăng kịch cỡ và vô cùng tốn kém , quan
thì nịnh hót , cươp của cải đồ vật của dân về
dâng vua ; chúa thì mải hưởng thụ cuộc sống xa
hoa , phú quý.Còn “nhân dân”họ không chỉ chị
đói chịu khổ mà còn phải chịu ấm ức bởi bị bóc
lột, bị ăn cướp trắng trợn tiền bạc và những đồ
mà họ yêu quý, nâng niu. Triều đại ấy sụp đổ là
một lẽ tự nhiên không thể tránh khỏi.
GHI NHỚ: Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh
phản ánh đời sống xa hoa của vua và sự nhiễu

nhũng của bọn quan lại thời Lê – Trịnh bằng
một lối văn ghi chép sự việc cụ thể.

Luyện tập:
Căn cứ vào bài Chuyện
cũ trong phủ chúa
Trịnh và cả bài đọc
thêm hãy viết 1 đoạn
văn ngắn trình bày
nhận thức của em về


tình trạng nước ta thời
Lê- Trịnh cuối tk 23