Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại xã tòng bạt, huyện ba vì, thành phố hà nội

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
========o0o========

Sinh viên : Lê Minh Tuấn

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TẠI XÃ TÒNG
BẠT, HUYỆN BA VÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Chuyên ngành: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
Mã số:

Sinh viên : Lê Minh Tuấn

Giáo viên hướng dẫn: Ths. Lưu Thùy Dương

HÀ NỘI - 2015


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài, bản thân em luôn nhận được sự quan
tâm giúp đỡ chỉ bảo tận tình của các thầy, cô giáo trong khoa Quản lý đất đai Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, cùng các phòng, ban tại
địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi nhất để em hoàn thành báo cáo khóa
luận tốt nghiệp này.
Lời đầu tiên, em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Trường Đại
học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội nói chung, các thầy, cô giáo trong
khoa Quản lý đất đai nói riêng đã tận tình dạy dỗ, chỉ bảo ân cần trong suốt
thời gian em học tập tại trường; trong đó đặc biệt Ths. Lưu Thùy Dương
người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo em trong suốt thời gian em thực hiện
đồ án này.
Em xin chân thành cảm ơn UBND xã Tòng Bạt đã tạo mọi điều kiện
thuận lợi giúp đỡ em trong thời gian nghiên cứu làm đề tài tại xã. Cuối cùng

từ đáy lòng mình, em xin kính chúc các thầy, cô giáo và các cô, chú mạnh
khỏe, hạnh phúc, thành đạt trong cuộc sống.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 11 tháng 06 năm 2015
Sinh viên

Lê Minh Tuấn

i


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .........................................................................................................i
MỤC LỤC............................................................................................................. ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................... v
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................. 4

1.1.

Đất đai và vai trò của đất trong sản xuất nông nghiệp .......................... 4

1.1.1. Khái niệm về đất ................................................................................... 4
1.1.2. Vai trò và ý nghĩa của đất đai trong sản xuất nông nghiệp.................... 5
1.2.

Sử dụng đất và những nhân tố ảnh hưởng tới việc sử dụng đất .................6

1.2.1. Sử dụng đất là gì?................................................................................. 6
1.2.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng nông nghiệp ..................... 7

1.2.3. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp trên Thế giới và Việt Nam. ........... 14
1.3.

Loại hình sử dụng đất, phương pháp đánh giá hiệu quả loại hình sử

dụng đất. .............................................................................................................. 18

1.3.1. Khái niệm về loại hình sử dụng đất. .................................................... 18
1.3.2. Sự cần thiết phải đánh giá hiệu quả sử dụng đất. ................................ 19
1.3.3. Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất .......................................... 27
CHƯƠNG 2 .......................................................................................................... 29
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................... 29

2.1.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 29

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 29

ii


2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 29
2.2.

Nội dung nghiên cứu........................................................................... 29

2.2.1. Điều tra, đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội ........................ 29
2.2.2. Đánh giá hiện trạng và biến động đất sản xuất nông nghiệp giai đoạn
2010 - 2014 của xã Tòng Bạt ........................................................................ 29

2.3.

Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 30

2.3.1. Phương pháp chọn hộ sản xuất nông nghiệp. ...................................... 30
2.3.2. Phương pháp điều tra thu thập và xử lý số liệu ................................... 30
2.3.3 Đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường................................. 30
2.3.4 Phương pháp so sánh ......................................................................... 33
2.3.5. Phương pháp kế thừa .......................................................................... 33
2.3.6. Phương pháp xử lý số liệu .................................................................. 33
CHƯƠNG 3 .......................................................................................................... 34
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................................. 34

3.1.

Đánh giá điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội...................................... 34

3.1.1. Điều kiện tự nhiên............................................................................... 34
3.1.2.2. Thực trạng cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. .............. 40

3.2.1. Hiện trạng sử dụng đất năm 2014 trên địa bàn xã Tòng Bạt .............. 42
3.2.2. Biến động diện tích đất nông nghiệp giai đoạn 2010 – 2014 ............... 44
3.3.

Thực trạng sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Tòng Bạt .................... 46

3.3.1. Hệ thống cây trồng chủ yếu năm 2014 ................................................ 46
3.4.1. Đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất nông nghiệp............................ 54
3.4.2. Hiệu quả xã hội trong sử dụng đất nông nghiệp .................................. 56

iii


3.4.5. Hiệu quả môi trường trong sử dụng đất nông nghiệp ......................... 58
3.5. Lựa chọn loại hình sử dụng đất nông nghiệp .............................................. 64
3.5.1. Nguyên tắc lựa chọn ................................................................................... 65
3.5.2. Tiêu chuẩn lựa chọn ................................................................................... 65

3.5.3. Đánh giá hiệu quả tổng hợp ............................................................... 66
3.5.4. Hướng dẫn sử dụng loại hình sử dụng đất ............................................... 67
3.6. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp cho xã Tòng Bạt.............................. 69
3.6.1. Quan điểm khai thác sử dụng đất ............................................................. 69
3.6.2. Định hướng sử dụng đất nông nghiêp ....................................................... 70
3.6.3. Đề xuất các loại hình sử dụng đất trên địa bàn ........................................ 71
3.7. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp cho xã ....... 76
3.7.1. Nhóm giải pháp chung ............................................................................... 76
3.7.2. Giải pháp cụ thể ......................................................................................... 80
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................. 82
1.Kết luận ............................................................................................................. 82
2.Kiến nghị ........................................................................................................... 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 84
BẢNG PHỤ LỤC................................................................................................. 85

iv


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BVTV

Bảo vệ thực vật

DT

Diện tích

GTSX

Giá trị sản xuất

GTGT

Giá trị gia tăng

CPTG

Chi phí trung gian

LĐ

Lao động

LUT

Loại hình sử dụng đất

DVT

Đơn vị tính

STT

Số thứ tự

NTTS

Nuôi trồng thủy sản

VSATTP

Vệ sinh an toàn thực phẩm

ATLP

An toàn lương thực

v


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Chương 1
Bảng 1. 1. Biến động đất nông nghiệp của cả nước ..................................... 17

Chương 2
Bảng 2. 1: Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất ............. 32
Bảng 2. 2: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả xã hội ........................... 32

Bảng 2. 3: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả môi trường ..................... 32
Chương 3
Bảng 3. 1. Bảng cơ cấu kinh tế xã Tòng Bạt năm 2014 ............................... 38
Bảng 3. 2: Hiện trạng sử dụng đất của xã Tòng Bạt năm 2014..................... 43
Bảng 3. 3: Biến động sử dụng đất nông nghiệp giai đoạn 2010 – 2014 ............. 45
Bảng 3. 4: Hệ thống cây trồng chủ yếu xã Tòng Bạt năm 2014.................... 47
Bảng 3. 5: Loại hình sử dụng đất cơ bản tại xã Tòng Bạt năm 2014 .................. 48
Bảng 3. 6: Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất năm 2014. .......... 54
Bảng 3. 7: Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất của các
loại hình sử dụng đất.............................................................................................. 56
Bảng 3. 8: Đánh giá hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất .............. 57
Bảng 3. 9. So sánh mức đầu tư phân bón với tiêu chuẩn bón phân hợp lý và
cân đối của một số loại cây trồng trên địa bàn........................................................ 59
Bảng 3. 10. Lượng thuốc bảo vệ thực vật so với khuyến cáo trên cây trồng ... 62
Bảng 3. 11: Đánh giá hiệu quả môi trường của các loại hình sử dụng đất. .... 64
Bảng 3. 12. Bảng tổng hợp hiệu quảkinh tế, xã hội của các mô hình sử dụng
đất ......................................................................................................................... 66

vi


DANH MỤC HÌNH ẢNH
Ảnh 3. 1: Ruộng lúa........................................................................... 49
Ảnh 3. 2 :Ruộng đậu đũa .................................................................... 50
Ảnh 3. 3: Ruộng cà chua .................................................................... 51
Ảnh 3. 4: Ruộng dưa chuột ................................................................. 52
Ảnh 3. 5: Vườn trồng Xoài ................................................................. 52
Ảnh 3. 6: Ao nuôi cá........................................................................... 53

vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3. 1. Biểu đồ cơ cấu kinh tế xã Tòng Bạt năm 2014 .............. 39
Biểu đồ 3. 2. Cơ cấu sử dụng đất xã Tòng Bạt năm 2014 ..................... 44
Biểu đồ 3. 3. Biểu đồ biến động đất đai từ năm 2010 đến năm 2014. .... 46
Biểu đồ 3.4. Biểu đồ thể hiện diện tích hiện trạng và đề xuất trong
tương lai. ...................................................................................................... 76

viii


MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Đất đai là tài nguyên quốc gia, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là nguồn nội
lực, nguồn vốn to lớn của đất nước, là thành phần quan trọng của môi trường
sống, là địa bàn phân bố của các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn
hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng. Chúng ta biết rằng không có đất thì không
thể sản xuất, cũng không có sự tồn tại của con người và đất là vị trí đặc biệt
quan trọng với sản xuất nông nghiệp.
Nông nghiệp là một hoạt động có từ xa xưa của loài người và hầu hết
các nước trên thế giới đều phải xây dựng một nền kinh tế trên cơ sở phát triển
nông nghiệp dựa vào khai thác tiềm năng của đất, lấy đó làm bàn đạp cho việc
phát triển của các ngành khác. Vì vậy, việc tổ chức khai thác sử dụng nguồn
tài nguyên đất đai hợp lý, có hiệu quả là nhiệm vụ quan trọng đảm bảo cho
nông nghiệp phát triển bền vững.
Trong những năm gần đây cùng với sự phát triển của đất nước, tốc độ
đô thị hóa và công nghiệp hóa của nước ta diễn ra rất nhanh. Diện tích đất
canh tác để sản xuất nông nghiệp bị thu hẹp, trong khi lực lượng lao động lại
tăng rất nhanh do nhu cầu về việc làm của các khu công nghiệp, khu chế xuất.

Cơ cấu kinh tế nông nghiệp bước đầu đã gắn phương thức truyền thống với
phương thức công nghiệp hoá và đang từng bước giảm bớt tính tự cấp, tự túc,
chuyển dần sang sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng nông sản hàng hóa.
Tập trung vào sản xuất nông sản hàng hoá theo nhóm ngành hàng,
nhóm sản phẩm, xuất phát từ cơ sở dự báo cung cầu của thị trường nông sản
trong nước, thế giới và dựa trên cơ sở khai thác tốt lợi thế so sánh của các
vùng.

1


Xác định cơ cấu sản phẩm trên cơ sở các tiềm năng tự nhiên, kinh tế, xã
hội của từng vùng, lấy hiệu quả kinh tế tổng hợp làm thước đo để xác định cơ
cấu, tỷ lệ sản phẩm hợp lý về các chỉ tiêu, kế hoạch đối với từng nông sản
hàng hoá.
Tòng Bạt là một xã của huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. Trong
những năm gần đây do quá trình xây dựng nông thôn mới quỹ đất nông
nghiệp ngày càng bị thu hẹp do chuyển sang mục đích khác ngoài nông
nghiệp để phục vụ cho phát triển kinh tế xã hội của xã.
Hiện nay, sản xuất nông nghiệp của xã không còn là độc canh cây lúa
mà từng bước cải thiện theo hướng sản xuất sản phẩm cung cấp cho thị trường
trong và ngoài xã trên địa bàn huyện thể hiện qua các loại hình sử dụng đất
với nhiều kiểu sử dụng đất khác nhau. Vì vậy, việc định hướng phát triển
nông nghiệp trên cơ sở đánh giá hiệu quả sử dụng đất là mục tiêu để chọn đề
tài nghiên cứu: "Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại xã Tòng
Bạt, huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp và xác định
các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại xã Tòng Bạt.
- So sánh và đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất chính tại xã

Tòng Bạt
- Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại xã
Tòng Bạt
3. Yêu cầu của đề tài
- Nghiên cứu các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đầy đủ và chính xác,
các chỉ tiêu phải đảm bảo tính thống nhất và tính hệ thống.

2


- Các giải pháp đề xuất phải hợp lý về mặt khoa học và phải có tính thực
thi.

3