Quy hoạch môi trường phương pháp delphi

VIỆN MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN
CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CAO HỌC

Quy hoạch môi trường
(Bài 10: Phương pháp chuyên gia và phân
tích lợi ích chi phí)
Cán bộ giảng dạy :
PGS.TS. Phùng Chí Sỹ


Các phương pháp quy hoạch mơi trường
Thống kê và xử lý số liệu
Phương pháp lập bảng liệt kê (Checklist)
Phương pháp ma trận (Matrix)
Phương pháp mạng lưới (Network)
Đánh giá nhanh (Rapid Assessment)
Mô hình hoá (Environmental Modelling)
Phương pháp chuyên gia (Delphi)
Phương pháp phân tích lợi ích chi phí (Cost Benefit
Analysis)
- Phương pháp chồng ghép bản đồ (Overmapping) (GIS)
-


Phöông phaùp chuyeân gia
(Delphi)


Phương pháp chuyên gia
- Hiện nay, trong các dự án nghiên cứu nói chung, nhất
là các dự án có quy mô lớn, phương pháp chuyên gia

được coi là một phương pháp quan trọng và hiệu quả.
- Phương pháp này huy động được kinh nghiệm và hiểu
biết của nhóm chuyên gia liên ngành về lĩnh vực nghiên
cứu, từ đó sẽ cho các kết quả có tính thực tiễn và khoa
học cao, tránh được những trùng lặp với những nghiên
cứu đã có, đồng thời kế thừa các thành quả nghiên cứu
đã đạt được.
- Phương pháp này được thực hiện thông qua các buổi
hội thảo, tham vấn ý kiến của các chuyên gia trong các
lĩnh vực liên quan.


Phương pháp chuyên gia (tt)
- Phương pháp dự báo tác động bằng trưng cầu
ý kiến điển hình do hai nhà khoa học Mỹ là
O.Helmer và D.Gordon đề xướng và lấy tên một
thành phố cổ Hy Lạp là TP.Delphi.
- Là phương pháp dự báo định tính theo đó ý
kiến của các chuyên gia được kết hợp trong
một loạt số lần lặp lại. Kết quả của mỗi lần lặp
lại được sử dụng cho lần lặp tiếp theo để thu
thập được ý kiến chung của các chuyên gia.


Đặc điểm chủ yếu của phương pháp Delphi
3 đặc điểm chủ yếu của Phương pháp này là :
- Đánh giá tập thể vắng mặt : Dự báo tác động dựa trên
nhận định của các chuyên gia song không để họ gặp gỡ,
thảo luận. Các chuyên gia dự báo được mời riêng lẻ.
Kết quả dự báo được tổng hợp và thông báo lại cho

nhóm.
- Có tính khuyết danh: Điều này loại trừ hoàn toàn hình
thức thảo luận trực tiếp và công khai, loại trừ được yếu
tố tâm lý. Cuộc trưng cầu được tiến hành thông qua bản
tự khai khuyết danh và có ý kiến thông báo cho các
chuyên gia, không nêu rõ của ai.


Đặc điểm chủ yếu của phương pháp Delphi (tt)
- Sử dụng tích cực các mối quan hệ ngược để
điều chỉnh các câu trả lời, điều đó được thể hiện
ở chỗ cuộc trưng cầu được tiến hành qua nhiều
giai đoạn, kết quả trưng cầu ở giai đoạn trước
được thông báo cho giai đoạn sau. Dựa vào các
thông tin đã được thông báo này mà các chuyên
gia đánh giá điều chỉnh câu trả lời của mình.
Liên hệ ngược cho phép loại bỏ những thông tin
không có ích và giảm độ tản mạn trong các câu
trả lời, hạn chế những tác động từ bên ngoài tập
thể.


Yêu cầu của phương pháp Delphi
- Câu hỏi đặt ra phải cho phép trình bày
phương án trả lời dưới dạng số lượng
- Phải cung cấp đầy đủ thông tin cho các
chuyên gia dự báo
- Câu trả lời từng vấn đề phải được
chuyên gia đánh giá có luận chứng

4 giai đoạn của phương pháp
Delphi
- Giai đoạn 1: Các chuyên gia phải đánh giá dự báo các
sự kiện theo danh mục đã được các nhà phân tích chuẩn
bị sẵn. Các chuyên gia dự báo cũng có thể bổ sung hoặc
gạch bớt các sự kiện trong danh mục đó. Sau khi trưng
cầu, các nhà phân tích xử lý đánh giá dự báo bằng trung
vị và khoảng tứ phân vị
- Giai đoạn 2: Các nhà phân tích phải xây dựng lại phiếu
câu hỏi nếu cách nêu câu hỏi chưa được rõ ràng làm
ảnh hưởng tới sự thống nhất ý kiến đánh giá. Trong
phiếu câu hỏi gửi tới các chuyên gia, các nhà phân tích
thông báo cho họ giá trị của trung vị và khoảng tứ phân vị
đồng thời đề nghị các chuyên gia có ý kiến khác phải có
lập luận rõ ràng.


4 giai đoạn của phương pháp Delphi
(tt)
- Giai đoạn 3: Giai đoạn ba này cũng được tiến hành
theo như quy trình của giai đoạn hai và các nhà phân
tích, xử lý, tính toán đưa ra một thông tin mới hơn cho
các chuyên gia dự báo.
- Giai đoạn 4: Các chuyên gia đánh giá lại được thông
báo các thông tin từ giai đoạn ba mang lại và tiếp tục
đánh giá dự báo trên cơ sở các thông tin cập nhật đó.
Những ý kiến khác xa với đa số lại được thuyết minh
quan điểm, luận chứng và các ý kiến này lại được tiến
hành sửa đổi bổ sung. Trung vị tính toán được ở giai

đoạn cuối này được coi là ý kiến của tập thể chuyên gia.
Trong trường hợp mà đạt được sự thống nhất ý kiến
sớm thì không nhất thiết phải tiến hành lập lại các bước
cung cấp thông tin bổ sung như các bước hai và bước
ba.


Phöông phaùp phaân tích lôïi ích chi phí
(Cost Benefit Analysis)


CBA là gì ?
- Phân tích lợi ích chi phí là một kỹ thuật phân tích để đi
đến quyết định xem có nên tiến hành các dự án hay
không hay có nên cho triển khai các dự án được đề xuất
hay không.
- Phân tích lợi ích chi phí cũng được dùng để đưa ra
quyết định lựa chọn giữa hai hay nhiều các đề xuất dự
án loại trừ lẫn nhau.
- Người ta tiến hành CBA thông qua việc gắn giá trị tiền
tệ cho mỗi một đầu vào cũng như đầu ra của dự án. Sau
đó so sánh các giá trị của các đầu vào và các đầu ra.
- Nếu lợi ích dự án đem lại có giá trị lớn hơn chi phí mà
nó tiêu tốn, dự án đó sẽ được coi là đáng giá và nên
được triển khai.


CBA là gì ? (tt)
- Trong trường hợp phải chọn một dự án trong số nhiều
dự án được đề xuất, CBA sẽ giúp chọn được dự án đem

lại lợi ích ròng lớn nhất. Cũng có thể dùng CBA để đánh
giá mức độ nhạy cảm của các đầu ra trong dự án đối với
rủi ro và bất chắc.
- Có nhiều khó khăn để có thể tiến hành được một CBA
có chất lượng, bao gồm :
+ Xác định rõ đâu là chi phí, đâu là lợi ích.
+ Trong khi một số đầu vào, đầu ra có thể có các mức
giá phổ biến và ổn định thì một số khác lại có mức giá
biến đổi trong quá trình triển khai dự án.
+ Có thể có một số đầu vào, đầu ra không được đưa ra
buôn bán trên thị trường. Điều này khiến cho chúng ta
cần phải đưa ra những phương pháp định giá khác
nhau.


CBA là gì ? (tt)
- CBA mặc định rằng tất cả các mặt hàng đều có một giá
trị tiền tệ nhất định. Điều này là cần thiết trong việc so
sánh giữa đầu vào và đầu ra để quyết định xem liệu một
dự án có khả thi về mặt kinh tế hay không.
- Trong khi chúng ta có những kỹ năng thích hợp để quy
ra tiền với phần lớn các mặt hàng thì chúng ta khó có
thể làm như vậy với một số mặt hàng nhất định. Ví dụ
như không khí trong lành và sức khỏe tốt đều rất đáng
quý song sẽ là một thách thức lớn để có thể xác định
chính xác lợi ích ròng của một chương trình mang lại
không khí trong lành và sức khỏe tốt cho mọi người.
- Tuy nhiên, ta có thể xác định được một khoảng chi phí
nào đó mà nếu chi phí của chương trình nằm trong
khoảng đó thì chương trình là có giá trị và ngược lại.

CBA là gì ? (tt)
- Cần phải nhận thấy một điều rằng người ta đưa các
quyết định liên quan đến các dự án không chỉ đơn thuần
dựa trên cơ sở CBA.
- Các tính toán chính trị và xã hội nằm ngoài CBA có thể
có tầm quan trọng ít nhất là ngang bằng với các lợi ích
kinh tế trong việc quyết định có nên triển khai dự án hay
không.
- Điều này đúng nhất là trong trường hợp đưa ra các
quyết định công. Lúc đó, các tài nguyên thường được
phân bổ dựa trên các lý do khác chứ không phải là hiệu
quả kinh tế. Những vấn đề công bằng, bình đẳng trong
các trường hợp này có thể sẽ thế chỗ cho thậm chí là
những nguồn lợi ròng lớn về kinh tế.
- Nhưng ít nhất cũng có thể hy vọng rằng một CBA có thể
tác động tới quyết định của một người còn đang do dự
hay có thể đưa chúng ta đến với lựa chọn tối ưu giữa các
dự án có tác động chính trị, xã hội tương tự như nhau.


Các bước tiến hành CBA
1. Làm rõ vấn đề chỗ đứng/vị thế
Khi bắt đầu một phân tích, cần phải chỉ rõ nghiên cứu
này là do ai làm, chi phí ai phải chi, lợi ích ai được
hưởng. Chúng ta luôn phải rõ ràng và nhất quán trong
việc giải quyết những vấn đề này cũng như trong việc
tính toán lợi ích và chi phí cho những người/nhóm người
khác nhau.

2. Xác định những phương án thay thế
Một phân tích cần phải nêu rõ được dự án hay các dự
án là đối tượng xem xét. Chúng có loại trừ lẫn nhau hay
không. Cần phải đưa được các lựa chọn thay thế tương
ứng vào phân tích. Mốc chuẩn để so sánh là lựa chọn
không tiến hành dự án. Song đó có thể chỉ là một cơ sở
để so sánh.


Các bước tiến hành CBA (tt)
3. Đưa ra các Giả định
Giả định là một phần thiết yếu của một phân tích. Có thể giả định
này tốt hơn giả định kia. Cũng có thể dùng giả định cho hàng loạt
các yếu tố số lượng hàng, chi phí, điều kiện thị trường, thời hạn
hay các mức lãi sất. Trong một phân tích được tiến hành một
cách có trách nhiệm, những giả định này được nêu một cách rõ
ràng.
4. Lập danh sách các Tác động của mỗi Dự án Thay thế
- Nên liệt kê các tác động tiềm tàng của mỗi dự án một cách đầy
đủ nhất có thể. Có thể liệt kê tác động của một hay nhiều dự án
cụ thể được xem xét cũng như tác động của các lựa chọn thay
thế: giữ nguyên hiện trạng hay không triển khai bất kỳ dự án nào.
- Điều quan trọng là tiến hành số lượng hóa các tác động nếu có
thể. Để đánh giá chuẩn xác một dự án đòi hỏi phải biết được
lượng đầu vào và đầu ra cần có. Khi không thể số lượng hóa
được một tác động thì ít nhất ta cũng phải đề cập đến tác động
đó.


Các bước tiến hành CBA (tt)

5. Quy các Giá trị Cụ thể cho những Tác động này
Có thể quy mỗi tác động này ra một giá trị tiền tệ nhất định
nếu có thể.
6. Xử lý các Tác động Không được Số lượng hóa
- Cần phải kiệt kê rõ ràng bất kỳ tác động nào chưa được
quy ra giá trị vật chất cụ thể . Chỉ bằng cách này, chúng ta
mới có thể cân nhắc giữa chúng với những chi phí và lợi ích
đã được định giá cụ thể.
- Một cách tiếp cận với các lợi ích phi số lượng hóa là tính
toán xem các lợi ích này lớn đến mức độ nào thì đủ để đảo
ngược các kết quả của CBA.
- Thông thường người ta có thể đưa ra một đánh giá chung
chung về việc những lợi ích này có khả năng đảo ngược
quyết định hay không.
- Bằng cách xem xét rõ ràng những tác động như vậy theo
cách này, chúng ta sẽ tránh được tình trạng lâm vào phân
tích bị chi phối bởi các dữ liệu cứng.


Các bước tiến hành CBA (tt)
7. Chiết khấu giá trị tương lai để có được giá trị hiện tại
Đối với phần lớn các dự án, cần phải tính chi phí và lợi ích
được chiết khấu tại những thời điểm khác nhau. Người ta
thường thực hiện điều này bằng cách sử dụng biện pháp chiết
khấu lũy thừa (exponential discounting) để tính giá trị hiện tại
của chi phí lợi ích. Rất khó để có thể lựa chọn được một mức
lãi suất chiết khấu đúng. Tuy nhiên, nhiều tổ chức nghiên cứu
đưa ra những mức lãi suất chuẩn dùng cho các phân tích.
8. Xác định và lý giải độ bất chắc
Có lẽ khiếm khuyết hay gặp nhất trong phân tích CBA là thất

bại trong việc xử lý rủi ro và bất chắc. Bất chắc có thể tiềm ẩn
trong nhiều khía cạnh của dự án. Phải xác định được đầy đủ
nguyên nhân gây ra các bất chắc này một cách đầy đủ nhất có
thể. Chẳng hạn như kinh phí dự toán cho một công trình xây
dựng, điều kiện thời tiết bất ổn khiến cho các hoạt động ngoài
trời trở nên khó khăn hơn.


Các bước tiến hành CBA (tt)
9. So sánh Lợi ích và Chi phí
Sau khi đã tính toán được (hay ít nhất là đã liệt kê ra
được) các chi phí và lợi ích, chúng ta phải so sánh
chúng với nhau để xác định xem giá trị hiện tại (Net
Present Value ~ NPV) của dự án có thể mang giá trị
dương không. Nếu đang xem xét lựa chọn giữa nhiều
dự án thì dự án có mức NPV cao nhất là dự án sẽ được
chọn.
10. Tiến hành phân tích sau khi dự án kết thúc
Khi có thể, nên tiến hành phân tích sau khi hoàn thành
dự án nhằm đưa ra định hướng cho các giám đốc dự
án.


XIN CHÂN THÀNH CÁM ƠN !