Soạn bài con rồng cháu tiên

Hướng dẫn soạn văn, soạn bài, học tốt bài
CON RỒNG CHÁU TIÊN
(Truyền thuyết)

I. V Ề TH Ể LO ẠI
1.

Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ.
Truyền thuyết là tác phẩm nghệ thuật truyền miệng nên nó thường có yếu tố tưởng tượng, kì ảo.

Truyền thuyết thể hiện quan điểm, thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật
lịch sử được kể.

2.

Truyền thuyết có mối quan h ệ chặt ch ẽ v ới th ần tho ại. Các chi ti ết hoang đường, kì ảo v ốn là đặc
trưng của thần thoại cũng th ường xuyên đượ c s ử d ụng trong truy ền thuy ết làm ch ức n ăng “huy ền ảo
hoá” các nhân vật, s ự ki ện; th ể hi ện s ự tôn sùng, ng ưỡng m ộ c ủa nhân dân đối v ới các nhân v ật đã đi
vào truyền thuyết. Có nhi ều câu chuy ện th ần tho ại đượ c “l ịch s ử hoá” để tr ở thành truy ền thuy ết (ví d ụ
như truyền thuyết th ời các vua Hùng), đi ều đó ch ứng t ỏ s ự phát tri ển ti ếp n ối c ủa truy ền thuy ết sau th ần
thoại trong lịch sử văn học dân gian(1).
3.
Các truy ền thuyết về th ời đại Hùng V ương – th ời đại m ở đầu l ịch s ử Vi ệt Nam (cách ngày nay
khoảng bốn nghìn năm và kéo dài ch ừng hai nghìn n ăm) nh ư: Con Rồng cháu Tiên; Bánh chưng, bánh giầy; Sơn
Tinh, Thủy Tinh; Thánh Gióng… đều gắn với vi ệc nh ận th ức v ề ngu ồn g ốc dân t ộc và công cu ộc d ựng n ước,
giữ nước dưới thời các vua Hùng.
4.
KIẾN TH ỨC C Ơ BẢN
5.
Truyền thuyết Con Rồng cháu Tiên có nhi ều chi tiết th ể hiện tính ch ất kì l ạ, l ớn lao, đẹp đẽ v ề ngu ồn
gốc và hình dạng của L ạc Long Quân và Âu C ơ. Tr ước h ết, c ả hai đều thu ộc dòng dõi các th ần. L ạc

Long Quân là con trai thần Long N ữ (th ường ở d ưới n ước), Âu C ơ thu ộc dòng h ọ Th ần Nông ( ở trên
núi). Th ứ hai, Lạc Long Quân có s ức kho ẻ vô địch, có nhi ều phép l ạ, th ường giúp dân di ệt tr ừ yêu quái,
dạy dân cách tr ồng tr ọt, chăn nuôi; Âu C ơ xinh đẹp tuy ệt tr ần.


6.

Về việc kết duyên của L ạc Long Quân cùng Âu C ơ và chuy ện Âu C ơ sinh n ở có nhi ều đi ều kì l ạ:
Một vị thần s ống d ưới n ước k ết duyên cùng m ột ng ười thu ộc dòng h ọ Th ần Nông ở trên núi cao; Âu C ơ
không sinh nở theo cách bình thường. Nàng sinh ra một cái bọc một tr ăm tr ứng, tr ăm tr ứng l ại n ở ra m ột
trăm người con đẹp đẽ l ạ th ường. Đàn con không c ần bú m ớm mà t ự l ớn lên nh ư th ổi, m ặt m ũi khôi ngô,
khoẻ mạnh như thần. Lạc Long Quân và Âu C ơ chia con ra làm hai: n ăm m ươi ng ười theo cha xu ống
biển, năm m ươi ng ười theo m ẹ lên núi. Chia nh ư v ậy là để khi có vi ệc gì thì giúp đỡ l ẫn nhau.
7.
Chi tiết tưởng tượng, kì ảo là những chi tiết không có thật. Đó là nh ững chi ti ết có tính ch ất hoang
đường, kì lạ. Trong truyện truy ền thuy ết, nhân dân sáng t ạo ra nh ững chi ti ết t ưởng t ượng, kì ảo nh ằm
dựng lên nh ững câu chuy ện th ần kì, gi ải thích nh ững s ự ki ện, s ự vi ệc ch ưa th ể gi ải thích theo cách thông
thường hoặc là để th ần thánh hoá các nhân v ật mà nhân dân ng ưỡng m ộ, tôn sùng.
Trong truyện Con Rồng cháu Tiên, những chi tiết này có vai trò tô đậm tính chất kì lạ, đẹp đẽ của các
nhân vật (Lạc Long Quân và Âu Cơ), đồng thời chứng tỏ người Việt có nguồn gốc khác thường, rất cao
quý và đẹp đẽ. Qua việc thần kì hoá, linh thiêng hoá nguồn gốc dân tộc, nhân dân ta muốn nhắn nhủ
người đời sau hãy luôn luôn tự hào, tôn kính tổ tiên mình. Các chi tiết tưởng tượng, kì ảo trong truyện
vừa phản ánh một trình độ hiểu biết nhất định ở giai đoạn lịch sử sơ khai, vừa là kết quả của óc tưởng
tượng phi thường của người Lạc Việt.

4.

Truyện Con Rồng cháu Tiên tuy có những yếu t ố t ưởng t ượng, kì ảo nh ưng v ề c ơ b ản đã gi ải thích,
suy tôn nguồn g ốc của đất n ước ta. Đồng th ời truy ện c ũng th ể hi ện ni ềm t ự hào dân t ộc, ý nguy ện đoàn
kết, thống nhất từ xa xưa c ủa c ộng đồng ng ười Vi ệt: dù ở b ất c ứ đâu, đồng b ằng hay mi ền núi, trong

Nam hay ngoài B ắc, ng ười Vi ệt Nam đều là con cháu các vua Hùng, có chung dòng dõi “con R ồng cháu
Tiên”, vì thế phải biết th ương yêu, đùm b ọc l ẫn nhau.

(1) Về vấn đề này, nhà nghiên cứu Kiều Thu Hoạch trong tiểu luận Truyền thuyết
anh hùng trong thời kì phong kiến cho rằng: “Truyền thuyết là một thể tài truyện
kể truyền miệng, nằm trong loại hình tự sự dân gian; nội dung cốt truyện của nó
là kể lại truyện tích các nhân vật lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc các phong vật
địa phương theo quan điểm của nhân dân; biện pháp nghệ thuật phổ biến của
nó là khoa trương, phóng đại, đồng thời nó cũng sử dụng những yếu tố hư ảo,
thần kì như cổ tích và thần thoại; nó khác cổ tích ở chỗ không nhằm phản ánh
xung đột gia đình, sinh hoạt xã hội và số phận cá nhân mà thường phản ánh
những vấn đề thuộc phạm vi quốc gia, dân tộc rộng lớn; nó khác thần thoại ở
chỗ nhào nặn tự nhiên và xã hội trên cơ sở sự thật lịch sử cụ thể chứ không phải
hoàn toàn trong trí tưởng tượng và bằng trí tưởng tượng” (Nhiều tác giả. Truyền
thống anh hùng dân tộc trong loại hình tự sự dân gian Việt Nam, NXB Khoa học
xã hội, H., 1971).
III. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG
1*. Ở Việt Nam, còn có một số dân tộc khác cũng có một số truyện giải thích nguồn gốc dân tộc tương tự
như truyện Con Rồng cháu Tiên, đó là truyện Quả trứng thiêng (trứng Điếng do đôi chim Ây cái Uá sinh
ra trong sử thi thần thoại Đẻ đất đẻ nước của người Mường, là chiếc trứng thiêng do chim Ông Tôn sinh


ra trong sử thi Ẳm ệt luông của người Thái), là hàng trăm dị bản về truyện Quả bầu mẹ từ vùng Tây Bắc
xuống đến vùng Trung bộ.
Sự giống nhau này chứng tỏ, tuy có sự khác nhau về trình độ kinh tế nhưng quá trình nhận thức về cộng
đồng huyết thống và sự phát triển tư duy của các dân tộc là một quá trình tự nhiên và tất yếu. Trong tâm
thức cộng đồng, con người ra đời gắn bó chặt chẽ với tự nhiên, là sản phẩm của thiên nhiên.

2.

Tóm tắt:
Xưa, ở miền đất Lạc Việt có một vị thần thuộc nòi Rồng, tên là Lạc Long Quân. Trong một lần lên cạn
giúp dân diệt trừ yêu quái, Lạc Long Quân đã gặp và kết duyên cùng nàng Âu Cơ vốn thuộc dòng họ
Thần Nông, sống ở vùng núi cao phương Bắc. Sau đó Âu Cơ có mang và đẻ ra cái bọc một trăm trứng;
nở ra một trăm người con. Vì Lạc Long Quân không quen sống trên cạn nên hai người đã chia nhau mỗi
người mang năm mươi người con, người lên rừng, kẻ xuống biển.
Người con trưởng theo Âu Cơ được tôn lên làm vua, xưng là Hùng Vương, đóng đô ở đất Phong Châu,
đặt tên nước là Văn Lang. Khi vua cha chết thì truyền ngôi cho con trưởng, từ đó về sau cứ cha truyền
con nối đến mười tám đời, đều lấy hiệu là Hùng Vương.

3.

Lời k ể: Muốn kể di ễn cảm truy ện Con R ồng cháu Tiên, c ần bám sát các chi ti ết c ơ b ản để xác
định giọng kể.
– Từ “Ngày xưa” đến “hiện lên” kể bằng giọng trầm.
– Từ “Bấy giờ” đến “điện Long Trang” kể bằng giọng hồi tưởng, đến “như thần” thì ngừng lâu hơn khi kết
thúc đoạn trước và khi kể “Thế rồi…” chuyển sang giọng cao hơn.