ĐỀ CƯƠNG ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP

1

1

ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP
Đạo đức có thể định nghĩa theo các khía cạnh sau:
- Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, là tổng hợp các qui
tắc, nguyên tắc, chuẩn mực xã hội nhờ nó con người tự giác
điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp với lợi ích và
hạnh phúc của con người, với tiến bộ xã hội trong quan hệ cá
nhân - cá nhân và quan hệ cá nhân - xã hội.
- Đạo đức là toàn bộ những qui tắc, chuẩn mực nhằm điều
chỉnh và đánh giá cách ứng xử của con người với nhau trong
quan hệ xã hội và quan hệ với tự nhiên.
- Đạo đức là hệ thống các qui tắc, chuẩn mực biểu hiện sự tự
giác trong quan hệ con người với con người, con người với
cộng đồng xã hội, với tự nhiên và với cả bản thân mình.
Khi nghiên cứu đạo đức chúng ta cần quan tâm đến một số
phạm trù cơ bản của đạo đức như: lẽ sống, hạnh phúc, danh
dự, thiện và ác, lương tâm, nghĩa vụ.
1. Lẽ sống – đội cam
a) Khái niệm: Lẽ sống là những quan niệm sống của con
người, là sự thống nhất giữa nghĩa vụ và hạnh phúc thông qua
hoạt động thực tiễn, hoạt động xã hội của con người.
b) Bản chất:
- Do lẽ sống là vấn đề mang bản chất tinh thần sâu xa nhất
gắn liền với xã hội và con người, nên nhiều nhà triết học, đạo
đức học đã xem lẽ sống là vấn đề vừa có ý nghĩa triết học, vừa
có ý nghĩa đạo đức học và là trung tâm khi nghiên cứu con
người của mọi thời đại.Lẽ sống là sự sống tinh thần dưới hình
thức như lý tưởng, đạo lý, triết lý...Sức sống đo bằng năng

lượng vật chất cấp cho sự sống trần thế để tồn tại và phát
triển.
- Lẽ sống có hai loại:

1

1


2





2

Lẽ sống tầm thường: được nảy sinh và giới hạn bởi những
ham muốn cụ thể và ít liên quan đến trách nhiệm của mình đối
với người khác và xã hội.
Ví dụ: bệnh thành tích trong giáo dục => muốn trở thành học
sinh giỏi có thể đi cửa sau để được cố giáo cho điểm cao hơn
=> không công bằng trong giáo dục, đầu óc học sinh trống
rỗng
Lẽ sống đạo đức: là một quan niệm sống của con người mà
nội dung chính là mối quan hệ giữa hạnh phúc và nghĩa vụ.
Nói cách khác, lẽ sống đạo đức lẽ sống đạo đức chính là ý
nghĩa cuộc sống mà con người tự nhận thức được, tự giác
hành động vì một lý tưởng đạo đức cao đẹp dựa trên một quan
niệm nhân sinh tiến bộ.

Ví dụ: học tập tốt để sau này có công việc ổn định, có thu
nhập cho cá nhân, ổn định cuộc sống của bản thân, đồng thời
góp phần phát triển xã hội
=> Lẽ sống đạo đức khác lẽ sống tầm thường ở chỗ con người
nhận ra ý nghĩa cuộc sống của mình hướng tới những giá trị
đích thực, tự nguyện, tự giác làm điều lợi vì hạnh phúc của xã
hội, tự giác sống vì người khác dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào
đều có ý thức giữ gìn nhân cách, phẩm giá của mình. “giàu
sang không quyến rũ, nghèo khó không chuyển lay, uy vũ
không khuất phục”.
c) Kinh nghiệm: Câu chuyện Chiến thắng bằng nghị lực
Ðã có rất nhiều vận động viên khuyết tật gây dấu ấn trong
làng thể thao và trong lòng người hâm mộ Việt Nam. Thành
tích của họ không những mang lại vinh quang cho quê hương,
đất nước, mà cao hơn chính là chiến thắng của nghị lực, vượt
lên hoàn cảnh và số phận.Cây vợt Nguyễn Văn Thương, thành
viên Câu lạc bộ cầu lông khuyết tật Hà Nội là một người như
vậy. Sinh sống tại miền quê quan họ Bắc Ninh, hằng tuần đều
đặn bốn buổi, không quản nắng mưa, anh vẫn vượt hơn 30 km
để sang Hà Nội tham gia các buổi tập luyện, thi đấu của câu
2

2


3

3

lạcbộ tại các giải đấu. Mặc dù đôi chân bị khuyết tật, không

như những người bình thường khác, nhưng anh lại lựa 1chọn
môn thể thao đòi hỏi sự vận động và di chuyển liên tục là cầu
lông.Ðiều này chỉ có thể được lý giải từniềm đam mê mãnh
liệt. Anh Thương cho biết: - Không may bị bại liệt từ hồi hai
tuổi, việc đi lại với tôi vốn đã rất khó khăn bởi cái chân tập
tễnh. Tôi bắt đầu ham thích cầu lông từ năm 12 tuổi, khi thấy
các bạn chơi ở sân trường.Thời gian đầu mới tập thật vô cùng
vất vả và đau nhức. Song tôi tự nhủ mình cần phải cố gắng
hơn nữa, lấy sự dẻo dai, khéo léo để bù lại đôi chân tật
nguyền. Dần dần, sự kiên trì đã được báo đáp bằng những giải
thưởng cho lứa tuổi thiếu niên ở địa phương. Ðược sự ủng hộ
của gia đình, bè bạn, tôi có thêm động lực để theo đuổi môn
thể thao này.Sau nhiều năm bền bỉ, anh Thương đã sở hữu
bảng thành tích mà nhiều vận động viên phải ngưỡng mộ: 42
huy chương các loại với 14 Huy chương vàng (HCV), chín
Huy chương bạc (HCB), 18 Huy chương đồng (HCÐ), trong
đó có một HCB và một HCÐ tại Giải ASEAN Para Games 2.
Khi được hỏi về mơ ước của mình, anh Thương chỉ mong
muốn quê hương Bắc Ninh thành lập được một câu lạc bộ cầu
lông dành cho người khuyết tật như ở Hà Nội, để biết bao
người kém may mắn song có cùng sở thích và đam mê cầu
lông như anh cũng có cơ hội được tập luyện và phát triển
2. Hạnh phúc – đội xám
a) Khái niệm : Hạnh phúc là một trạng thái cảm xúc của con
người khi được thỏa mãn một nhu cầu nào đó mang tính trừu
tượng. Hạnh phúc là một cảm xúc bậc cao, được cho rằng chỉ
có ở loài người, nó mang tính nhân bản sâu sắc và thường
chịu tác động của lý trí
b) Bản chất: Hạnh phúc là cảm giác, thứ phải được cảm bằng
tâm chứ không phải một dữ liệu để ta có thể đánh giá. Hạnh

phúc có tính tương đối, cũng có tính lịch sử xã hội.
3

3


4

4

- Tính tương đối: Trong xã hội, nhu cầu của con người luôn
phát triển cho nên sự thỏa mãn nhu cầu không có tính tuyệt
đối. ở mỗi người, sự cảm nhận về hạnh phúc cũng mang tính
riêng tư. Đối với cùng 1 giá trị, nhưng với người này thì hạnh
phúc trở nên tuyệt vời nhưng ở người khác có khi bình thường
hoặc thậm chí đau khổ
Ví dụ: nhặt được tiền : người nhặt thấy sung sướng, nhưng
người mất thì thấy đau khổ
-Tính lịch sử - xã hội: ở mỗi thời đại lịch sử, nhu cầu xã hội
khác nhau và sự tạo điều kiện để thỏa mãn những nhu cầu ấy
cũng khác nhau. Nên hạnh phúc của con người cũng khác
nhau ở những thời đại, giai đoạn lịch sử khác nhau
Ví dụ: Ngày xưa: cơm no - áo ấm. Ngày nay: ăn ngon - mặc
đẹp
Hạnh phúc không phải là thứ có thể đạt được một mình.Luôn
có sự kết nối, bằng cách này hay cách khác, giữa hạnh phúc
và các mối quan hệ người với người.
c) Kinh nghiệm:
- Hạnh phúc cá nhân như: hạnh phúc khi có 1 gia đình hòa
thuận êm ấm, những người bạn thân thiết để chia sẻ vui buồn

cuộc sống, kinh tế ổn định vững chắc để có 1 cuộc sống đầy
đủ, 1 tình yêu đích thực, hạnh phúc khi những người thân yêu
bên cạnh ta đang hạnh phúc.…
- Hạnh phúc xã hội là: chia sẻ với những hoàn cảnh khó khăn
hơn mình về vật chất và tinh thần, giúp đỡ mọi người khi gặp
khó khăn ( như giúp người già yếu, trẻ em), giúp mọi người
trong xã hội có 1 cuộc sống ấm êm hơn…
3. Danh dự - đội tím
a) Khái niệm: Danh dự là sự coi trọng đánh giá của dư luận xã
hội đối với một người dựa trên các giá trị tinh thần đạo đức
của người đó, khi con người tạo ra được cho mình những giá
trị tinh thần đạo đức được xã hội công nhân thì người đó có
danh dự.
4

4


5

5

b) Bản chất:
Danh dự chính sự cống hiến sự công nhận của người khác dựa
trên những điều tốt đẹp
Danh dự là do chính mình tạo ra, là kết quả của sự giữ gìn
Danh dự được tạo ra từ những gì mình làm tuy nhiên nó có
thể bị vu khống do người khác cố tình.
Danh dự không thể xây dựng được ngày một ngày hai mà đó
là cả một quá trình

c) Ví dụ:
Nếu ta muốn kí hợp đồng làm ăn với một đối tác nào đó thì ta
sẽ tìm hiểu về họ và nếu nhận được những lời khen hay những
ý kiến tích cực thì ta sẽ kí hợp đồng với họ. nói cách khác
những ý kiến là danh dự của đối tác với mọi người và danh dụ
có được coi trọng hay không là do chính bản thân mình.
Nếu có người bảo bạn ăn cắp 1 tài sản nào đó mà bạn không
làm thì đó là họ đang làm mất danh dự của bạn.
Trong lớp có bạn mất đồ cả lớp nghi ngờ lẫn nhau nhưng nếu
một người nào đó mà khiến không ai nghi ngờ thì là họ đã tạo
được danh dự cho chính bản thân mình.
Nếu một người luôn giúp đỡ người khác nhưng chỉ vì lòng
tham nhất thời mà lấy 1 đồ gì đó không phải của mình thì
cũng làm cho danh dự bị mất đi
d) Kinh nghiệm sống:
Hãy đối xử tốt với người khác theo cách mình muốn được
người khác đối xử, cho dù họ có không tốt lại với chính bản
thân mình.
Ghen tị là rất tốt nó giúp mình có động lực hơn để cố gắng
những không nên quá suy nghĩ về những gì người khác có
5

5


6

6

như vậy rất dễ dẫn đến những hành động xấu ảnh hưởng đến

danh dự bản thân, danh dự đã mất đi khó có lấy lại được vì
lấy được lòng tin của một người với mình không phải chuyện
dễ dàng.
Không ham muốn những thứ không phải của mình, muốn có
hãy tự mình cố gắng đạt lấy.
Đối với những người muốn bôi nhọ danh dự của mình không
nên đôi co với họ bởi chỉ mình hiểu mình đã làm những gì và
điều tất nhiên giấy không bọc được lửa mọi người sẽ đánh giá
chính con người của mình qua cách mình sống và hành đông.
4. Thiện và ác – đội nâu
a) Khái niệm: Thiện và Ác là cặp phạm trù đối lập nhau trong
mọi thời đại, là thước đo đời sống đạo đức của mọi cá nhân.
Thiện và Ác cũng là phạm trù cơ bản làm thước đo đời sống
đạo đức của con người.
Thiện: Thiện là cái tích cực, cái tiến bộ, cái có ích, phù hợp
với lịch sử, cái thiện là cái đạo đức. Thiện là lợi ích của con
người phù hợp với sự tiến bộ xã hội. Thiện cũng là những
hoạt động phấn đấu hy sinh vì con người làm cho con người
ngày càng sung sướng hơn, tự do, hạnh phúc hơn. xã hội càng
văn minh càng yêu cầu con người sống thiện.
Ác: Là cái tiêu cực, cái lạc hậu, cái có hại, không phù hợp với
lịch sử, cái ác là cái phi đạo đức.
b) Bản chất: Cái thiện cái ác là sự thống nhất giữa mục
đích và kết quả, giữa động cơ và phương tiện. Giữa mục
đích và kết quả không bao giờ cùng đồng nhất. Vì vậy
trong đánh giá, cần coi trọng động cơ. Một hành động có mục
đích tốt, nhưng kết quả không tốt, chúng ta không coi là ác,
nhưng nếu xuất phát từ mục đích xấu xa, thì dù kết quả có tốt
cũng vẫn coi là ác, bởi lẽ cái tốt đó không phụ thuộc vào chủ
6

6


7

7

thể hành động mà do những ngẫu nhiên bên ngoài khác chi
phối. Giữa động cơ và phương tiện cũng vậy. Nếu phương
tiện đã bao hàm động cơ thì mục đích thiện không thể dùng
các phương tiện tàn ác. Tuy nhiên điều đó không hoàn toàn
loại bỏ việc thực hiện những mục tiêu thiện, những đòi hỏi
phải vượt qua khó khăn vất vả kể cả nỗi đau khổ để đến với
cái thiện.
c) Ví dụ:
Thiện là chân lý ví dụ như con cháu phải kinh trọng ông bà
cha mẹ nếu đi ngược với đạo lý đó là cái ác
Thiện và ác chỉ có thể được định nghĩa một cách tương đối.
Ví dụ hành vi giết người để tế thần linh nơi các bộ lạc bán
khai, đối với họ việc làm này là thiện, nhưng đối với chúng ta
việc làm này là ác.
Một hành vi được gọi là thiện vẫn mang theo một vài khía
cạnh ác của nó. Ví dụ, đắp đường là một việc thiện rất lớn.
Nhưng trong khi đắp đường, người này cũng phải đào xới, đổ
đất đá, chất dụng cụ làm cản trở giao thông một thời gian
ngắn.. Như vậy cũng là ác, nhưng cái ác nhỏ so với giá trị
thiện lớn lao lâu dài về sau.
Việc xịt thuốc trừ sâu rầy bảo vệ cây trồng. Việc này có khía
cạnh thiện là làm ra lương thực cho con người sử dụng, và ác

là sát sinh một số sâu rầy.
Gây chiến tranh là một tội ác lớn, nhưng đối với kinh tế gia
Malthus (1766-1834) thì chiến tranh, chết đói, bệnh tật là
những điều cần thiết để làm giảm bớt sự gia tăng dân số của
loài người. Theo ông, lương thực tăng rất chậm trong khi dân
số tăng rất nhanh. Con người càng đông thì càng phải phá
rừng nhiều hơn để lấy chất đốt. Rừng bị tàn phá thì sinh thái
xáo trộn, mùa mưa có nhiều bão lụt và mùa nắng thì mạch
nước tắt khô. Thủy điện bị ảnh hưởng nghiêm trọng, không
khí không được lọc sạch... Tất cả chuyên gia về kinh tế đều lo
ngại về dân số đến nỗi một số quốc gia khuyến khích việc phá
7

7


8





8

thai bất chấp sự chống đối của tôn giáo, có thể một mặt nào đó
chiến tranh cũng có mặt thiện.
d) Kinh nghiệm:
Hằng ngày đi học bằng xe bus,trên xe bus nhiều hành khách
bị mói túi. Có những người nhìn thấy kẻ trộm móc túi người
khác trên xe bus nhưng vì sợ bị trả thù nên im lặng không nói

gì. Có một hôm trên chuyến xe bus tôi đi, có một bạn nam
thay vì im lặng đã hô hoán lên cho mọi người biết khi thấy kẻ
gian móc túi một cô gái. Hành động của chàng trai ấy rất dũng
cảm, mọi người ai cũng ủng hộ, hết lời khen ngợi, còn cô gái
thì rối rít cảm ơn. Còn kẻ móc túi thì bị dẫn đến đồn công an
để xử lý theo pháp luật
Hành động hô hoán mọi người biết là thiện, hành động móc
túi là ác
5. Lương tâm – đội xanh
a) Khái niệm: Lương tâm là năng lực tự đánh giá và điều
chỉnh hành vi đạo đức của bản thân trong mối quan hệ với
người khác và với xãhội
b) Bản chất:
- Lương tâm được xem như một loại cảm xúc đặc biệt thể
hiện ra như thước đo mức độ trưởng thành đạo đức cá nhân và
đạo đức xã hội.
- Lương tâm vừa là ý thức vừa là tình cảm con người, càng có
thiện tâm, thiện ý và càng hành động tốt bao nhiêu thì lương
tâm càng yên ổn bấy nhiêu và ngược lại. do đó, lương tâm là
ngọn nguồn của hạnh phúc.
- Lương tâm được biểu hiện ở hai trạng thái khẳng định và
phủ định.
Trạng thái khẳng định là sự thư thái của lương tâm là cảm
giác trong sạch của lương tâm. Trạng thái khẳng định của
lương tâm có vai trò nâng cao tính tích cực của con người,
giúp con người tin tưởng vào bản thân trong quá trình hoạt
động. Đó là niềm tin bên trong có ý nghĩa thôi thúc con người
8

8

9



9

vươn tới cái thiện, cái tốt đẹp, đóng gó`p tích cực vào sự phát
triển xã hội.
Trạng thái phủ định, con người cảm thấy sự cắn rứt, sự không
trong sạch của lương tâm. Trạng thái phủ định của lương tâm
gây cho con người cảm giác đau khổ, làm suy giảm hoạt động
tích cực của con người, nhưng trạng thái này cũng có vị trí
quan trọng trong hoạt động của con người. Bằng sự cắn rứt,
đau khổ, trạng thái phủ định của lương tâm nhắc nhở, giúp các
chủ thể hành động suy nghĩ lại và uốn nắn những hành vi sai
trái của mình trở lại con đường đúng đắn.
-Lương tâm là đặc trưng của cá nhân nên nó có tính chủ quan
nghĩa là lương tâm phụ thuộc bởi năng lực, khả năng, tình
cảm và trí tuệ của mỗi con người. Nhưng lương tâm còn có
tính chất giai cấp tức là do lập trường quan điểm giai cấp chi
phối ý thức đạo đức và tình cảm đạo đức đồng thời lương tâm
còn có tính nhân loại phổ biến đó là sự công bằng và các giá
trị phổ quát... Do đó, có những kẻ thuộc giai cấp thống trị vẫn
tỏ ra có lương tâm.
c) Ví dụ: Khi thấy có người bị hại mà giúp đỡ họ sẽ thấy
lương tâm thanh thản. Nhưng khi đi trộm cắp, sẽ thấy bứt rứt,
lo sợ sẽ có ngày bị công an bắt được.
d) Kinh nghiệm:

Khi đang trên đường tham gia giao thông, một chàng trai vô
tình quẹt xe vào một bà cụ đang đi bộ ven đường, bà cụ bị ngã
ngay sau đó, chàng trai hoảng sợ, mặc kệ bà cụ mà phóng xe
đi luôn. Ngay lúc đó, một cậu học sinh cấp 3 đang đi xe đạp
qua thấy bà cụ ngã quỵ xuống đường, liền dừng lại và đỡ bà
cụ lên, khi biết bà cụ không sao, cậu học trò còn hỏi nhà bà ở
đâu mà muốn đưa bà về.
=>Trong ví dụ này cho thấy, lương tâm xuất hiện rất rõ rệt
trong cùng 1 hoàn cảnh, với hai con người khác nhau một
người thuộc trạng thái phủ định, đó là hành động vô ý đâm
vào bà cụ và thờ ơ trước cảnh bà cụ bị ngã của chàng thanh
9

9


10

10

niên, còn một người thuộc trạng thái khẳng định, đó là hành
động giúp đỡ bà cụ của e học sinh. Qua đây chúng ta có thể
rút ra một điều rất cơ bản, lương tâm phụ thuộc rất nhiều vào
khả năng, trí tuệ, đạo đức và nhất là tình cảm của mỗi con
người. Chúng ta hoàn toàn làm chủ được lương tâm của bản
thân mình, nhưng trong nhiều hoàn cảnh có thể là bị chi phối
bởi quá nhiều áp lực, sự hận thù, bản năng,..làm cho con
người ta luôn biểu hiện lương tâm của mình theo trạng thái
phủ định.
CH: ????

Lương tâm có ý nghĩa ntn đối với đời sống đạo đức? – những
cái tốt đẹp trong cuộc sống được duy trì và phát triển
Phải làm ntn để trở thành 1 ng có lương tâm? – thường xuyên
rèn luyện tư tưởng đạo đức theo quan điểm cách mạng và tự
nguyện thực hiện hành vi đạo đức – thực hiện đầy đủ nghĩa vụ
của bản thân 1 cách tự nguyện để trở thành ng công dân có ích
cho xh – bồi dưỡng tình cảm trong sáng trong quan hệ giữa ng
với ng : bao dung, nhân ái
6. Nghĩa vụ - đội vàng
a) Khái niệm
Nghĩa vụ là việc, hành vi bắt buộc phải làm để phục vụ xã
hội,người khác kể cả bản thân mà đạo đức hay pháp luật quy
định.
Nghĩa vụ là sự phản ánh những mối quan hẹ đạo đức đặc biệt
giữa cá nhân với cá nhân và giữa cá nhân với xã hội. nghĩa vụ
là một trong những nét đặc trưng của đời sống con người khác
với con vật chỉ quan hệ với nhau trên bản năng
Nghĩa vụ là trách nhiệm của cá nhân đối với yêu cầu , lợi
ích chung của cộng đồng , của xã hội .
Nghĩa vụ là ý thức và tình cảm của mỗi cá nhân biết đem nhu
10

10


11

11

cầu và lợi ích của mình kết hợp hài hoà với NC và lợi ích của

người khác , của toàn xã hội
b) Bản chất:
- Nghĩa vụ đạo đức không thể là sự ép buộc từ bên ngoài, mà
gắn bó chặt chẽ với ý thức của con người về lẽ sống, lý tưởng
về hạnh phúc và về những quan niệm mang tính triết lý của
cuộc sống. Những quan niệm đúng đắn giúp con người trước
hết là nhận thức được sự thống nhất giữa lợi ích cá nhân và lợi
ích xã hội, thống nhất hạnh phúc cá nhân và hạnh phúc xã hội
và người khác.
- Ý thức nghĩa vụ đạo đức thường được nuôi dưỡng, củng cố
phát triển trong môi trường của một nền giáo dục tốt, môi
trường gia đình đầm ấm, xã hội lành mạnh.
- nguồn gốc của ý thức nghĩa vụ là long biết ơn đối với xã hội,
là ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ những lợi ích xã hội
,là tình cảm yêu thương đoàn kết giữa con ng và con người
c) Ví dụ:
Con người muốn phát triển và đáp ứng được những yêu cầu
cần
phải thực hiện các nghĩa vụ của mình .
Thực hiện nghĩa vụ bằng hai cách : Tình cảm và ý thức .
- ý thức nghĩa vụ : Là ý thức của mỗi cá nhân hiểu biết được
sự tất
yếu phải kết hợp hài hoà những nhu cầu và lợi ích của mình
với nhu cầu và lợi ích của
người khác , của toàn xã hội .
VD : - Con không cãi lời cha mẹ .
- Học sinh thực hiện nội quy nhà trường ...
- Tình cảm nghĩa vụ : Khi ý thức nghĩa vụ trở thành nhu cầu
tình cảm bên
trong của tâm hồn con người , thôi thúc con người thực hiện

nghĩa vụ của
mình đối với xã hội thì ý thức nghĩa vụ trở thành tình cảm
11

11


12








12

nghĩa vụ.
VD : - Giúp đỡ bạn trong học tập .
- ủng hộ đồng bào vùng lũ lụt
d) Trải nghiệm :
Nghĩa vụ của người thanh nien Việt Nam hiện nay .
- Chăm lo rèn luyện đạo đức của bản thân .
- Không ngừng học tập để nâng cao trình độ văn hoá , tiếp
thu
KHKT và công nghệ hiện đại .
- Tích cực tham gia lao động sản xuất tạo ra của cải vật chất
và của
cải tinh thần cho bản thân , gia đình và cho xã hội .

- Sẵn sàng tham gia vào sự nghiệp bảo vệ vững chắc tổ quốc
Việt
Nam XHCN .
Khái niệm: Nghĩa vụ được hiểu như là mặt tất yếu của nhiệm
vụ mà cá nhân ấy được thực hiện trước xã hội, là sự phục tùng
lợi ích xã hội, là mệnh lệnh từ bên ngoài.
Nghĩa vụ là sự phản ánh những mối quan hệ đạo đức đặc biệt
giữa con người với con người và con người và xã hội. Nghĩa
vụ là 1 nét đặc trưng trong đời sống con người, khác với con
vật chỉ mang tính bản năng
Bản chất:
Thực hiện hoàn toàn tự giác.
Hành động phải phù hợp với tiêu chuẩn tiến bộ xã hội, có
sáng tạo ra giá trị cao đẹp.
Hành động hoàn toàn tự do, không bị ràng buộc bởi lợi ích vật
chất và lợi ích cá nhân nào
Nguồn gốc của ý thức nghĩa vụ là lòng biết ơn đối với xã hội,
là ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ những lợi ích xã hội,
là tình cảm yêu thương đoàn kết giữa con người và con người.
Ví dụ:
12

12


13





-

13

Sói mẹ nuôi sói con đến khi trưởng thành, sau đó chúng sẽ có
mối quan hệ bình thường với nhau. Đó là bản năng của động
vật
Nghĩa vụ của bố mẹ là nuôi dưỡng con cái tới khi bố mẹ mất
đi mới thôi. Đó mới là nghĩa vụ cao cả của bố mẹ. Ngược lại,
nghĩa vụ của con cái là chăm sóc, phụng dưỡng bố mẹ khi ốm
đau, khi về già.
Kinh nghiệm: nghĩa vụ của học sinh : ngoan ngoãn, đi học
chuyên cần, nghe lời thầy cô bố mẹ,rèn luyện phẩm chất cá
nhân và đạo đức,....
1 số dạng câu hỏi phản biện:
Tại sao bạn lại cho là như thế?
Bạn lấy thông tin này ở đâu?
Bạn có chắc là như thế này/ như thế kia k?
*Khái niệm:
“Lẽ sống” là gì?Một câu hỏi mà có lẽ ai cũng có thể trả lời
nhưng cũng có thể sẽ rất nhiều người trầm ngâm và im lặng.
Đơn giản bởi vì “lẽ sống” là một mảnh đất rất rộng, là mọi thứ
mà ta chiêm nghiệm, định hướng nhưng lại rất ít người nhận
thức rõ ràng về điều này. Có rất nhiều quan điểm khác nhau
về lẽ sống ở trong từng thời kì, giai đoaanj khác nhau trong
cuộc đời. Những có thể hiểu theo 1 cách dơn giản :Lẽ sống
chính là hoài bão và sứ mệnh của cuộc đời, là giá trị nền
tảng, chuẩn hành xửcủa chính mình. Xác định lẽ sống
chính là trả lời câu hỏi: “Mình là ai, mình sống để làm gì,

mình sẽ dùng cuộc đời của mình vào việc gì và việc đó có
đáng để dùng hay không?”Ý nghĩa cuộc sống hay lẽ sống
của con người là sự thống nhất nghĩa vụ và hạnh phúc
thông qua hoạt động thực tiễn, hoạt động xã hội của con
người, cho nên lẽ sống đạo đức đó là sống đúng đắn biết
kết hợp hài hòa lợi ích cá nhân và xã hội..Xác định lẽ sống
cũng chính là việc chọn cho mình lý do để sống (rốt cuộc ý
nghĩa của cuộc đời mình nằm ở đâu) – được coi là “đích đến”,
13

13


14

14

“bánh lái trong cuộc đời chúng ta. Đây là lựa chọn quan trọng
bậc nhất, ảnh hưởng tới tất cả những lựa chọn còn lại. Con
người sinh ra vốn dĩ là lương thiện, nhưng chọn lẽ sống khác
nhau thì sẽ có những con người khác nhau, cuộc đời khác
nhau và số phận khác nhau.
*Bản chất:
-Do lẽ sống là vấn đề mang bản chất tinh thần sâu xa nhất
gắn liền với xã hội và con người, nên nhiều nhà triết học, đạo
đức học đã xem lẽ sống là vấn đề vừa có ý nghĩa triết học, vừa
có ý nghĩa đạo đức học và là trung tâm khi nghiên cứu con
người của mọi thời đại.Lẽ sống là sự sống tinh thần dưới hình
thức
như

lý
tưởng,
đạo
lý,
triết
lý...
Sức sống đo bằng năng lượng vật chất cấp cho sự sống trần
thế để tồn tại và phát triển.
-Lẽ sống có hai loại:
+ Lẽ sống tầm thường: được nảy sinh và giới hạn bởi những
ham muốn cụ thể và ít liên quan đến trách nhiệm của mình đối
với người khác và xã hội.
+ Lẽ sống đạo đức: là một quan niệm sống của con người mà
nội dung chính là mối quan hệ giữa hạnh phúc và nghĩa vụ.
Nói cách khác, lẽ sống đạo đức lẽ sống đạo đức chính là ý
nghĩa cuộc sống mà con người tự nhận thức được, tự giác
hành động vì một lý tưởng đạo đức cao đẹp dựa trên một quan
niệm nhân sinh tiến bộ.
=> Lẽ sống đạo đức khác lẽ sống tầm thường ở chỗ con người
nhận ra ý nghĩa cuộc sống của mình hướng tới những giá trị
đích thực, tự nguyện, tự giác làm điều lợi vì hạnh phúc của xã
hội, tự giác sống vì người khác dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào
đều có ý thức giữ gìn nhân cách, phẩm giá của mình. “giàu
sang không quyến rũ, nghèo khó không chuyển lay, uy vũ
không khuất phục”.
14

14

15

15

*Vai trò:
- Là cơ sở nền tảng để xây dưngh lý tưởng sống và hướng con
người xác định đúng mục đích cuộc sống để tạo ra hạnh phúc
- Giúp con người giữ gìn phẩm giá, danh dự, sống cao cả, gắn
bó với tập thể, biết hi sinh lợi ích cá nhân vì mục đích tập thể
đem lại cho con người niềm lạc quan yêu đời.
- Xác định lẽ sống đúng đắn: tạo thành một lối sống, một quan
niệm đúng đắn. Sống để cống hiến cho xã hội, sống vì hạnh
phúc người khác “đời yêu ta ta phải hiến cho đời”, nó sẽ thúc
đẩy con người hành động tiến lên.Nhân phẩm được đánh giá
cao, giữ gìn phẩm chất, danh dự.“Ngọc nát còn hơn giữ ngói
lành”, “làm trai sống trong trời đất phải xứng danh gì với núi
sông”.
- Lẽ sống đạo đức sẽ mang lại hạnh phúc chân chính cho xã
hội, cá nhân. lẽ sống đúng đắn tạo nên tinh thần lạc quan, yêu
đời “thà làm quỷ nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc”
(Trần Bình Trọng). Các vị lãnh tụ đã chọn lẽ sống để cống
hiến, mang lại hạnh phúc nhiều nhất cho nhân dân nên trong
khó khăn vẫn luôn lạc quan yêu đời.
* Hiểu biết thực tế:
Câu chuyện Chiến thắng bằng nghị lực
Ðã có rất nhiều vận động viên khuyết tật gây dấu ấn trong
làng thể thao và trong lòng người hâm mộ Việt Nam. Thành
tích của họ không những mang lại vinh quang cho quê hương,
đất nước, mà cao hơn chính là chiến thắng của nghị lực, vượt
lên hoàn cảnh và số phận.Cây vợt Nguyễn Văn Thương, thành

viên Câu lạc bộ cầu lông khuyết tật Hà Nội là một người như
vậy. Sinh sống tại miền quê quan họ Bắc Ninh, hằng tuần đều
đặn bốn buổi, không quản nắng mưa, anh vẫn vượt hơn 30 km
15

15


16

16

để sang Hà Nội tham gia các buổi tập luyện, thi đấu của câu
lạcbộ tại các giải đấu. Mặc dù đôi chân bị khuyết tật, không
như những người bình thường khác, nhưng anh lại lựa 1chọn
môn thể thao đòi hỏi sự vận động và di chuyển liên tục là cầu
lông.Ðiều này chỉ có thể được lý giải từniềm đam mê mãnh
liệt. Anh Thương cho biết: - Không may bị bại liệt từ hồi hai
tuổi, việc đi lại với tôi vốn đã rất khó khăn bởi cái chân tập
tễnh. Tôi bắt đầu ham thích cầu lông từ năm 12 tuổi, khi thấy
các bạn chơi ở sân trường.Thời gian đầu mới tập thật vô cùng
vất vả và đau nhức. Song tôi tự nhủ mình cần phải cố gắng
hơn nữa, lấy sự dẻo dai, khéo léo để bù lại đôi chân tật
nguyền. Dần dần, sự kiên trì đã được báo đáp bằng những
giải thưởng cho lứa tuổi thiếu niên ở địa phương. Ðược sự ủng
hộ của gia đình, bè bạn, tôi có thêm động lực để theo đuổi
môn thể thao này.Sau nhiều năm bền bỉ, anh Thương đã sở
hữu bảng thành tích mà nhiều vận động viên phải ngưỡng mộ:
42 huy chương các loại với 14 Huy chương vàng (HCV), chín
Huy chương bạc (HCB), 18 Huy chương đồng (HCÐ), trong

đó có một HCB và một HCÐ tại Giải ASEAN Para Games 2.
Khi được hỏi về mơ ước của mình, anh Thương chỉ mong
muốn quê hương Bắc Ninh thành lập được một câu lạc bộ cầu
lông dành cho người khuyết tật như ở Hà Nội, để biết bao
người kém may mắn song có cùng sở thích và đam mê cầu
lông như anh cũng có cơ hội được tập luyện và phát triển
Hạnh phúc là một trạng thái cảm xúc của con người khi được
thỏa mãn một nhu cầu nào đó mang tính trừu tượng. Hạnh
phúc là một cảm xúc bậc cao, được cho rằng chỉ có ở loài
người, nó mang tính nhân bản sâu sắc và thường chịu tác động
của lý trí.
Bản chất của hạnh phúc:
Hạnh phúc không chỉ là nụ cười, niềm vui… mà hạnh phúc có
trong cả nước mắt, giọt nước mắt của niềm vui sướng… Hạnh
phúc là khi bạn khóc có người đặt bàn tay lên vai bạn, hạnh
16

16


17

17

phúc là khi bạn có người lắng nghe… Hạnh phúc đến bất ngờ
và đi cũng rất nhanh, nhưng đó là cảm giác gì đó khó quên.
Con người cũng hay nhìn vào những hình mẫu mà mọi người
cho rằng là hạnh phúc. Sự thật là không phải bất cứ điều gì
cũng có thể đem lại hạnh phúc giống nhau cho những cá thể
khác nhau. Tiền bạc có thể đem lại hạnh phúc cho người này

nhưng đối với người kia nó lại là gánh nặng và đau khổ.
Những gì từng được xem như hạnh phúc lại trờ nên vô giá trị
khi chúng ta đạt được. Và trong quá trình mù quáng theo đuổi
nó, chúng ta lại đánh mất hạnh phúc đích thực dành riêng cho
mình.
Hạnh phúc thật sự không cần phải lớn lao. Những hạnh phúc
nhỏ bé bình thường nếu được duy trì vẫn sẽ tốt hơn một hạnh
phúc to lớn được tạo dựng nhất thời. Không có gì gọi là đại
viên mãn. Đôi khi, trong lúc trượt dài vì mải mê theo đuổi một
hạnh phúc to lớn mờ ảo và xa vời, chúng ta cho phép mình
“tạm” trượt dài trong con dốc bất hạnh sâu hun hút. Và cái
“tạm” đó đã nghiến hết cả cuộc đời vốn dĩ đã có thể hạnh
phúc với những điều giản đơn của mình.
Hạnh phúc là cảm giác, thứ phải được cảm bằng tâm chứ
không phải một dữ liệu để ta có thể đánh giá. Ta không thể tự
hỏi việc này liệu có thể làm ta hạnh phúc hơn việc khác dựa
trên những thông tin cơ bản của chúng hay hỏi một ai đó nhờ
tư vấn rằng mình cưới người này sẽ hạnh phúc hơn người kia.
Và đôi khi, thật tức cười là, chúng ta lại không thể từ bỏ một
mục tiêu vì đã đầu tư quá nhiều cho nó rồi.Những suy nghĩ
không chủ ý này có thể khiến ta mờ mắt mà đâm đầu vào một
kết quả biết trước là không phải thứ “hạnh phúc” mà mình
mong muốn.
Hạnh phúc không phải là thứ có thể đạt được một mình.Luôn
có sự kết nối, bằng cách này hay cách khác, giữa hạnh phúc
và các mối quan hệ người với người.Bạn không thể có hạnh
phúc từ tình yêu khi không có đối tượng.Bạn cũng không thể
17

17

18

18

hạnh phúc với công việc yêu thích nếu đang ở một thế giới
không có bất kỳ ai để bạn ngưỡng mộ, học hỏi hay một ai đó
có thể thưởng thức kết quả từ công việc của bạn.Nói đúng
hơn, bạn làm những điều đó chẳng để làm gì. Càng quan trọng
hóa hạnh phúc, chúng ta càng cô đơn. Và một người luôn luôn
cô đơn chẳng bao giờ có thể tìm thấy hạnh phúc thật sự.
Ví dụ:
Hạnh phúc cá nhân như: hạnh phúc khi có 1 gia đình hòa
thuận êm ấm, những người bạn thân thiết để chia sẻ vui buồn
cuộc sống, kinh tế ổn định vững chắc để có 1 cuộc sống đầy
đủ, 1 tình yêu đích thực, hạnh phúc khi những người thân yêu
bên cạnh ta đang hạnh phúc.…
Hạnh phúc xã hội là: chia sẻ với những hoàn cảnh khó khăn
hơn mình về vật chất và tinh thần, giúp đỡ mọi người khi gặp
khó khăn ( như giúp người già yếu, trẻ em), giúp mọi người
trong xã hội có 1 cuộc sống ấm êm hơn…
Kinh nghiệm sống:
Gia đình, bạn bè, người yêu là những người luôn yêu thương,
quan tâm và chăm sóc, ở bên chúng ta mỗi lúc buồn vui. Do
vậy hãy dành thời gian nuôi dưỡng các mối quan hệ đó bởi
mỗi khi ở bên cạnh họ bạn luôn được là chính mình. Họ sẽ là
chỗ dựa tinh thần vững chắc, là chìa khóa để có được hạnh
phúc trong cuộc sống.Theo chuyên gia Daniel Gilbert thuộc
ĐH Harvard (Mỹ), “Con người hạnh phúc vì có gia đình, bạn

bè và cách tốt nhất để hạnh phúc là có thật nhiều bạn bè”.
Trong cuộc sống vợ chồng,sự quan tâm đến gia đình không
chỉ là nhiều hay ít mà quan trọng hơn là cách thức thể hiện sự
quan tâm đó như thế nào. Biết quan tâm tới nhau tức là biết
cảm thông và chia sẻ khó khăn, vui buồn. Có như vậy hạnh
phúc mới được xây dựng bền lâu…..
.Khái niệm:
18

18


19

19

Danh dự là sự coi trọng đánh giá của dư luận xã hội đối với
một người dựa trên các giá trị tinh thần đạo đức của người
đó, khi con người tạo ra được cho mình những giá trị tinh
thần đạo đức được xã hội công nhân thì người đó có danh dự.
Bản chất:
Danh dự chính sự cống hiến sự công nhận của người khác dựa
trên những điều tốt đẹp
Danh dự là do chính mình tạo ra, là kết quả của sự giữ gìn
Danh dự được tạo ra từ những gì mình làm tuy nhiên nó có
thể bị vu khống do người khác cố tình.
Danh dự không thể xây dựng được ngày một ngày hai mà đó
là cả một quá trình
Ví dụ:
- Nếu ta muốn kí hợp đồng làm ăn với một đối tác nào đó thì

ta sẽ tìm hiểu về họ và nếu nhận được những lời khen hay
những ý kiến tích cực thì ta sẽ kí hợp đồng với họ. nói cách
khác những ý kiến là danh dự của đối tác với mọi người và
danh dụ có được coi trọng hay không là do chính bản thân
mình.
- Nếu có người bảo bạn ăn cắp 1 tài sản nào đó mà bạn không
làm thì đó là họ đang làm mất danh dự của bạn.
- Trong lớp có bạn mất đồ cả lớp nghi ngờ lẫn nhau nhưng
nếu một người nào đó mà khiến không ai nghi ngờ thì là họ đã
tạo được danh dự cho chính bản thân mình.
- Nếu một người luôn giúp đỡ người khác nhưng chỉ vì lòng
tham nhất thời mà lấy 1 đồ gì đó không phải của mình thì
cũng làm cho danh dự bị mất đi
Kinh nghiệm sống:
- Hãy đối xử tốt với người khác theo cách mình muốn được
người khác đối xử, cho dù họ có không tốt lại với chính bản
thân mình.
- Ghen tị là rất tốt nó giúp mình có động lực hơn để cố gắng
những không nên quá suy nghĩ về những gì người khác có
19

19


20

20

như vậy rất dễ dẫn đến những hành động xấu ảnh hưởng đến
danh dự bản thân, danh dự đã mất đi khó có lấy lại được vì

lấy được lòng tin của một người với mình không phải chuyện
dễ dàng.
- Không ham muốn những thứ không phải của mình, muốn có
hãy tự mình cố gắng đạt lấy.
- Đối với những người muốn bôi nhọ danh dự của mình không
nên đôi co với họ bởi chỉ mình hiểu mình đã làm những gì và
điều tất nhiên giấy không bọc được lửa mọi người sẽ đánh giá
chính con người của mình qua cách mình sống và hành đông.
THIỆN VÀ ÁC
 Khái niệm thiện và ác :
- Thiện: Thiện là cái tích cực, cái tiến bộ, cái có ích, phù hợp
với lịch sử, cái thiện là cái đạo đức. Thiện là lợi ích của con
người phù hợp với sự tiến bộ xã hội. Thiện cũng là những
hoạt động phấn đấu hy sinh vì con người làm cho con người
ngày càng sung sướng hơn, tự do, hạnh phúc hơn. xã hội càng
văn minh càng yêu cầu con người sống thiện.
- Ác: Là cái tiêu cực, cái lạc hậu, cái có hại, không phù hợp
với lịch sử, cái ác là
cái phi đạo đức.
 Nội dung thiện và ác
*Một số quan niệm thiện ác trong lịch sử
Quan niệm trước Mác: Những quan niệm trước Mác có
khuynh hướng quy cái
thiện và cái ác vào bản chất vốn có của con người mà không
hiểu bản chất xã hội
và tính lịch sử của cái thiện và ác.
+ Bản chất con người là thiện (Mạnh Tử)
+ Bản chất con người là ác
(Tuân Tử)
+ Con người hướng tới cái thiện

(Platon)
20

20


21

21

Quan niệm của đạo đức học Mác-Lênin: Mác quan niệm
thiện và ác có tính lịch sử xã hội và quan hệ chặt chẽ với tính
giai cấp.
Ý thức của con người về cái thiện và cái ác là kết quả phản
ánh những điều kiện
kinh tế xã hội của thời đại và phụ thuộc vào vị trí của giai cấp
*Quan niệm về thiện:
+Cái thiện bao giờ cũng phải là sự sáng tạo tích cực của
con người theo những lý tưởng cao đẹp, đúng đắn.
+ Cái thiện trước hết phải là cái chân lý, cái đúng đắn
+ Thiện là cái tốt đẹp, là lợi ích của con người phù hợp với
tiến bộ xã hội. Theo đó, thiện trước hết là sự giải phóng con
người khỏi áp bức bóc lột, khỏi mọi nỗi khổ đau do sự bóc lột
đem lại.
+ Là cái thiện hiện thực chứ không phải chỉ là ước muốn
như những quan niệm trước đó, cái thiện gắn với sự đấu tranh
cho hạnh phúc con người
+ Cái thiện bản thân có sự sáng tạo vì chứa đựng chân
lý, cái thiện không chỉ trong ý thức tư tưởng mà phải được thể
hiện trong hành động.

* Quan niệm về cái ác:
+ Cái ác là cái gây nên nỗi đau khổ bất hạnh cho con người.
Cùng với những biến
đổi lịch sử, theo chiều hướng tiến bộ, thì cái bình thường của
thời đại này có thể
trở thành cái ác của thời đại sau (còn cái thiện có thể trở thành
bình thường).
+ Con người phấn đấu để gạt bỏ nỗi đau khổ cũng xem đó là
sự chiến đấu chống
cái ác.
Cái thiện cái ác là sự thống nhất giữa mục đích và
kết quả, giữa động cơ và phương tiện. Giữa mục đích và
kết quả không bao giờ cùng đồng nhất. Vì vậy trong đánh
21

21


22

22

giá, cần coi trọng động cơ. Một hành động có mục đích tốt,
nhưng kết quả không tốt, chúng ta không coi là ác, nhưng nếu
xuất phát từ mục đích xấu xa, thì dù kết quả có tốt cũng vẫn
coi là ác, bởi lẽ cái tốt đó không phụ thuộc vào chủ thể hành
động mà do những ngẫu nhiên bên ngoài khác chi phối. Giữa
động cơ và phương tiện cũng vậy. Nếu phương tiện đã bao
hàm động cơ thì mục đích thiện không thể dùng các phương
tiện tàn ác. Tuy nhiên điều đó không hoàn toàn loại bỏ việc

thực hiện những mục tiêu thiện, những đòi hỏi phải vượt qua
khó khăn vất vả kể cả nỗi đau khổ để đến với cái thiện.
“Chỗ hoàn thiện của con người không phải là quyền lực, chỗ
hoàn thiện của con
người chính là lòng phục thiện của mình” (Tago)
Ví dụ :
+ thiện là chân lý ví dụ như con cháu phải kinh trọng ông bà
cha mẹ nếu đi ngược với đạo lý đó là cái ác
+ Thiện và ác chỉ có thể được định nghĩa một cách tương đối.
Ví dụ hành vi giết người để tế thần linh nơi các bộ lạc bán
khai, đối với họ việc làm này là thiện, nhưng đối với chúng ta
việc làm này là ác.
+ Một hành vi được gọi là thiện vẫn mang theo một vài khía
cạnh ác của nó. Ví dụ, đắp đường là một việc thiện rất lớn.
Nhưng trong khi đắp đường, người này cũng phải đào xới, đổ
đất đá, chất dụng cụ làm cản trở giao thông một thời gian
ngắn.. Như vậy cũng là ác, nhưng cái ác nhỏ so với giá trị
thiện lớn lao lâu dài về sau.
+ Việc xịt thuốc trừ sâu rầy bảo vệ cây trồng. Việc này có
khía cạnh thiện là làm ra lương thực cho con người sử dụng,
và ác là sát sinh một số sâu rầy.
+ Gây chiến tranh là một tội ác lớn, nhưng đối với kinh tế gia
Malthus (1766-1834) thì chiến tranh, chết đói, bệnh tật là
những điều cần thiết để làm giảm bớt sự gia tăng dân số của
loài người. Theo ông, lương thực tăng rất chậm trong khi dân
22

22

23

23

số tăng rất nhanh. Con người càng đông thì càng phải phá
rừng nhiều hơn để lấy chất đốt. Rừng bị tàn phá thì sinh thái
xáo trộn, mùa mưa có nhiều bão lụt và mùa nắng thì mạch
nước tắt khô. Thủy điện bị ảnh hưởng nghiêm trọng, không
khí không được lọc sạch... Tất cả chuyên gia về kinh tế đều lo
ngại về dân số đến nỗi một số quốc gia khuyến khích việc phá
thai bất chấp sự chống đối của tôn giáo, có thể một mặt nào đó
chiến tranh cũng có mặt thiện.
* Kinh nghiệm sống :
Hằng ngày đi học bằng xe bus,trên xe bus nhiều hàng khách
bị mói túi. Có những người nhìn thấy kẻ trộm móc túi người
khác trên xe bus nhưng vì sợ bị trả thù nên im lặng không nói
gì. Có một hôm trên chuyến xe bus tôi đi, có một bạn nam
thay vì im lặng đã hô hoán lên cho mọi người biết khi thấy kẻ
gian móc túi một cô gái. Hành động của chàng trai ấy rất dũng
cảm, mọi người ai cũng ủng hộ, hết lời khen ngợi, còn cô gái
thì rối rít cảm ơn. Còn kẻ móc túi thì bị dẫn đến đồn công an
để xử lý theo pháp luật
Khái niệm: lương tâm là ý thức trách nhiệm và tình cảm đạo
đức cá nhân về sự tự đánh giá hành vi và cách cư xử của mình
trong đời sống xã hội, hoặc lương tâm là năng lực tự đánh giá
hành vi đạo đức của tình cảm đạo đức.
Lương tâm được xem như một loại cảm xúc đặc biệt thể hiện
ra như thước đo mức độ trưởng thành đạo đức cá nhân và đạo
đức xã hội.
Lương tâm vừa là ý thức vừa là tình cảm con người, càng có

thiện tâm, thiện ý và càng hành động tốt bao nhiêu thì lương
tâm càng yên ổn bấy nhiêu và ngược lại. do đó, lương tâm là
ngọn nguồn của hạnh phúc.
Lương tâm được biểu hiện ở hai trạng thái khẳng định và phủ
định.
+ Trạng thái khẳng định là sự thư thái của lương tâm là cảm
giác trong sạch của lương tâm.
23

23


24

24

+ Trạng thái phủ định, con người cảm thấy sự cắn rứt, sự
không trong sạch của lương tâm.
- Trạng thái khẳng định của lương tâm có vai trò nâng cao
tính tích cực của con người, giúp con người tin tưởng vào bản
thân trong quá trình hoạt động. Đó là niềm tin bên trong có ý
nghĩa thôi thúc con người vươn tới cái thiện, cái tốt đẹp, đóng
gó`p tích cực vào sự phát triển xã hội.
- Đạo đức học Mác xít không đồng nhất sự thư thái của lương
tâm với sự yên tĩnh của tinh thần mang tính thụ động đến mức
thờ ơ với mọi giá trị đạo đức, không quan tâm gì đến cái thiện
và ác. Sự thư thái của lương tâm gắn liền với hoạt động tích
cực của con người vì hạnh phúc của xã hội và người khác.
- Trạng thái phủ định của lương tâm gây cho con người cảm
giác đau khổ, làm suy giảm hoạt động tích cực của con người,

nhưng trạng thái này cũng có vị trí quan trọng trong hoạt động
của con người. Bằng sự cắn rứt, đau khổ, trạng thái phủ định
của lương tâm nhắc nhở, giúp các chủ thể hành động suy nghĩ
lại và uốn nắn những hành vi sai trái của mình trở lại con
đường đúng đắn.
Lương tâm là đặc trưng của cá nhân nên nó có tính chủ quan
nghĩa là lương tâm phụ thuộc bởi năng lực, khả năng, tình
cảm và trí tuệ của mỗi con người. Nhưng lương tâm còn có
tính chất giai cấp tức là do lập trường quan điểm giai cấp chi
phối ý thức đạo đức và tình cảm đạo đức đồng thời lương tâm
còn có tính nhân loại phổ biến đó là sự công bằng và các giá
trị phổ quát... Do đó, có những kẻ thuộc giai cấp thống trị vẫn
tỏ ra có lương tâm.
Ví dụ của lương tâm:
Khi đang trên đường tham gia giao thông, một chàng
trai vô tình quẹt xe vào một bà cụ đang đi bộ ven đường, bà cụ
bị ngã ngay sau đó, chàng trai hoảng sợ, mặc kệ bà cụ mà
phóng xe đi luôn. Ngay lúc đó, một cậu học sinh cấp 3 đang đi
xe đạp qua thấy bà cụ ngã quỵ xuống đường, liền dừng lại và
24

24


25

25

đỡ bà cụ lên, khi biết bà cụ không sao, cậu học trò còn hỏi nhà
bà ở đâu mà muốn đưa bà về.

Trong ví dụ này cho thấy, lương tâm xuất hiện rất rõ rệt trong
cùng 1 hoàn cảnh, với hai con người khác nhau một người
thuộc trạng thái phủ định, đó là hành động vô ý đâm vào bà cụ
và thờ ơ trước cảnh bà cụ bị ngã của chàng thanh niên, còn
một người thuộc trạng thái khẳng định, đó là hành động giúp
đỡ bà cụ của e học sinh. Qua đây chúng ta có thể rút ra một
điều rất cơ bản, lương tâm phụ thuộc rất nhiều vào khả năng,
trí tuệ, đạo đức và nhất là tình cảm của mỗi con người. Chúng
ta hoàn toàn làm chủ được lương tâm của bản thân mình,
nhưng trong nhiều hoàn cảnh có thể là bị chi phối bởi quá
nhiều áp lực, sự hận thù, bản năng,..làm cho con người ta luôn
biểu hiện lương tâm của mình theo trạng thái phủ định.
•
Khái niệm:
Nghĩa vụ đạo đức chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng trong
đời sống đạo đức xã hội. Việc thực hiện nghĩa vụ đạo đức tốt
hay xấu là thước đo đặc thù nói lên tình trạng tiến bộ hay
thoái hóa của đời sống đạo đức trong một xã hội nhất định. Do
đó, phạm trù nghĩa vụ đạo đức đã được nhiều nhà tư tưởng,
nhà hiền triết của các thời đại bàn luận, quan tâm sâu sắc.
Quan niệm khác nhau về nghĩa vụ đạo đức trước Mác.
- Đê-mô-crít là người đầu tiên đưa phạm trù nghĩa vụ vào đạo
đức. Ông cho rằng ý thức nghĩa vụ là động cơ sâ kín bên trong
của con người, là động lực thúc đẩy con người hành động.
- Các tôn giáo: nghĩa vụ là ý thức trách nhiệm trước thượng
đế. con người có nghĩa vụ hy sinh quyền lợi trước thực tại để
hưởng hạnh phúc ở thế giới bên kia.
- Kant: nghĩa vụ là mệnh lệnh tuyệt đối, là chân lý tất yếu con
người cần phải làm dù muốn hay không nghĩa vụ như một
mệnh lệnh bắt buộc.

25

25