Bai 6 khai quat ve luat DS luat TTDS

Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

Bài 6: KHÁI QUÁT V LU T DÂN S , LU T T

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

T NG DÂN S

A. LU T DÂN S
I/ Khái ni m lu t dân s , i t ng và ph ng pháp i u ch nh.
1Khái ni m: Lu t dân s là t ng h p các quy ph m pháp lu t, i u ch nh các
quan h tài s n mang tính ch t hàng hóa ti n t và m t s quan h nhân thân trên
c s bình ng, c l p, quy n t
nh o t c a các ch th khi tham gia vào các
quan h ó.
2i t ng i u ch nh: Lu t dân s i u ch nh nh ng nhóm quan h sau
ây:
+Quan h tài s n: Là quan h gi a ng i v i ng i thông qua m t tài s n d i
d ng m t t li u s n xu t, m t t li u tiêu dùng ho c d ch v t o ra m t tài s n nh t
nh. Tài s n trong lu t dân s VN
c hi u theo ngh a r ng, bao g m: Tài s n,
quy n v tài s n và ngh a v v tài s n. Do v y, quan h tài s n do lu t dân s VN
i u ch nh r t phong phú và a d ng.
+Quan h nhân thân: là quan h gi a ng i v i ng i không mang tính kinh
t , không tính
c thành ti n, nó phát sinh do m t giá tr tinh th n g n li n v i
m t ng i ho c m t t ch c và không chuy n d ch
c.
Ví d : Quy n

c ng tên trên các tác ph m v!n h"c ngh thu t, công trình mà
ng i ó là tác gi ; Quy n v nhãn hi u hàng hóa c a m t doanh nghi p.
Quan h nhân thân
c chia thành 2 lo i:
Quan h nhân thân không liên quan n tài s n là nh ng quan h
g n li n v i tên g"i, danh d , nhân ph m, uy tín c a công dân ho c
c a m t t ch c nh t nh (các giá tr này không làm phát sinh ch
th l i ích v t ch t).
Quan h nhân thân có liên quan n tài s n là nh ng quan h là c
s làm phát sinh quan h tài s n.
Ví d : Quy n tác gi , quy n phát minh sáng ch . # ây quan h nhân thân là
c s kh ng nh ng i sáng t o ra tác ph m, phát minh sáng ch … là tác
gi c a tác ph m. $ây là quy n nhân thân không th tách r i, chuy n d ch
c a ng i sáng t o. Nh ng ng th i v i vi c
c th%a nh n là tác gi c a
tác ph m, ng i ó
c tr ti n tác gi . Nh v y l i ích v t ch t
ây xu t
phát t% m t quan h nhân thân có tr c.
3Ph ng pháp i u ch nh c a lu t dân s : Là nh ng bi n pháp, cách th c
mà nhà n c tác ng lên các quan h tài s n, các quan h nhân thân làm cho các
quan h này phát sinh, thay i hay ch m d t.
Ph ng pháp i u ch nh c a l ât dân s có c i m:
B o m s bình ng v m t pháp lý gi a các ch th tham gia
quan h pháp lu t dân s .
B o m quy n t
nh o t c a các ch th trong vi c tham gia
vào các quan h tài s n do các ch th t quy t nh.
Xu t phát t% s bình ng c a các ch th , quy n t
nh o t

c a các ch th trong vi c tham gia vào các quan h ó nên c
tr ng c a các tranh ch p dân s là hòa gi i ho c t th&a thu n c a

Trang 1 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

các bên. N u không th&a thu n
c h"!c không hòa gi i
c thì
xét x' theo th t c t t ng dân s thu c th m quy n c a tòa án.
4Ch th c a lu t dân s : là cá nhân ( công dân, ng i n c ngoài, ng i
không qu c t ch), pháp nhân, Nhà n c, h gia ình, t h p tác theo quy nh c a
lu t dân s .
4.1 $ i v i cá nhân, tr thành ch th quan h pháp lu t dân s , cá nhân ph i
có n!ng l c ch th (n!ng l c pháp lu t, n!ng l c hành vi)
Theo lu t dân s , n!ng l c hành vi dân s c a cá nhân
c qui nh nh sau:
N!ng l c hành vi dân s c a ng i thành niên (ng i t%
18
tu i tr lên và có s phát tri n bình th ng v trí tu ) có n!ng l c

hành vi dân s
y .
N!ng l c hành vi dân s c a ng i ch a thành niên:
Ng i ch a
6 tu i thì không có n!ng l c hành vi dân s . M"i
giao d ch dân s c a ng i ch a
6 tu i u ph i do ng i i di n
theo pháp lu t xác l p, th c hi n.
Ng i t%
6 tu i n ch a
18 tu i khi xác l p, th c hi n các
giao d ch dân s ph i
c ng i i di n theo pháp lu t ng ý.
Ng i t%
15 tu i n ch a
18 tu i có tài s n riêng
b o
m vi c th c hi n ngh a v thì có th t mình xác l p và th c hi n
giao d ch dân s .
M t n!ng l c hành vi dân s : Ng i b b nh tâm th n ho c m c
các b nh khác mà không th nh n th c, làm ch hành vi c a
mình, thì theo yêu c u c a ng i có quy n và l i ích liên quan,
Tòa án ra quy t nh tuyên b m t n!ng l c hành vi dân s trên
c s k t lu n c a c quan nhà n c có th m quy n. M"i giao
d ch dân s c a ng i m t n!ng l c hành vi dân s
u do ng i
i di n theo pháp lu t xác l p, th c hi n.
H n ch n!ng l c hành vi dân s : Ng i nghi n ma túy ho c
nghi n các ch t kích thích khác d(n n phá tán tài s n c a gia
ình, thì theo yêu c u c a ng i có quy n, l i ích liên quan, c

quan t chúc h u quan, Tòa án ra quy t nh tuyên b là ng i b
h n ch n!ng l c hành vi dân s . M"i giao d ch dân s liên quan
n tài s n c a ng i b h n ch n!ng l c hành vi dân s ph i có
s
ng ý c a ng i i di n theo pháp lu t.
5.
Quy n nhân thân:
Quy n nhân thân
c quy nh trong B lu t dân s là quy n dân s g n
li n v i m)i cá nhân, không th chuy n giao cho ng i khác, tr% nh ng
tr ng h p
c pháp lu t qui nh: Bao g m:
Quy n i v i h" tên;
Quy n thay i h" tên;
Quy n xác nh dân t c;
Quy n
c khai sinh;
Quy n
c khai t';
Quy n c a cá nhân i v i hình nh;
Quy n
c b o m an toàn v *
tính m ng, s c kho+, thân th ;
Quy n hi n b ph n c th ;
Quy n hi n xác, b ph n c th sau khi ch t;

Trang 2 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

Quy n nh n b ph n c th ng i;
Quy n xác nh l i gi i tính;
Quy n
c b o v danh d , nhân ph m, uy tín;
Quy n bí m t i t ;
Quy n k t hôn;
Quy n bình ng c a v ch ng;
Quy n
c h ng s ch!m sóc gi a các thành viên trong gia ình;
Quy n ly hôn;
Quy n
c nuôi con nuôi và quy n
c nh n làm con nuôi;
Quy n i v i qu c t ch;
Quy n b t kh xâm ph m v ch) ;
Quy n t do tín ng ,ng, tôn giáo;
Quy n t do i l i,t do c trú;
Quy n lao ng;
Quy n t do kinh doanh;
Quy n t do nghiên c u, sáng t o.
6.

Tài s n: Bao g m v t, ti n, gi y t có giá và các quy n tài s n
Các lo i tài s n:
B t ng s n;
$ ng s n;
Hoa l i;
L i t c;
V t chính và v t ph ;
V t chia
c và v t không chia
c;
V t tiêu hao và v t không tiêu hao;
V t cùng lo i và v t c nh;
V t ng b .
Quy n tài s n:Là quy n tr giá
c b-ng ti n và có th chuy n giao
trong giao d ch dân s , k c quy n s h u trí tu .

II/ M t s ch
nh quan tr ng c a lu t dân s .
1-Ch nh quy n s h u.
1.1 Khái ni m:
S h u là m t ph m trù kinh t hình thành và t n t i khách quan, ph n ánh
nh ng quan h gi a các cá nhân, các giai c p, t p oàn v vi c chi m gi nh ng
c a c i v t ch t trong xã h i mà tr c h t là các t li u s n xu t. Nh v y, S
h u là m t quan h xã h i
c bi u hi n vi c n m gi c a c i v t ch t thông
qua quan h c a s h u ch m t v t i v i ng i khác.
Quy n s h u là m t ph m trù pháp lý g m t ng h p các quy ph m pháp lu t
i u ch nh nh ng quan h v s h u trong xã h i

Theo ngh a khách quan, quy n s h u
c hi u là h th ng các quy ph m
pháp lu t do Nhà n c t ra nh-m i u ch nh các quan h xã h i trong l nh v c
chi m h u, s' d ng và nh o t tài s n.
Theo ngh a ch quan thì quy n s h u là cách x' s c a ch s h u trong vi c
chi m h u, s' d ng,và nh o t tài s n trong ph m vi lu t nh. Nh ng quy n

Trang 3 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

ch quan này xu t hi n d a trên c s do s qui nh c a các quy ph m pháp
lu t khách quan.
1.2N i dung quy n s h u: Bao g m 3 quy n n!ng:
Quy n chi m h u: Là quy n ki m soát và chi m gi v t trên th c t .
Quy n n!ng này
c th hi n ch): V t th c t do ai ki m soát,
chi m gi , làm ch và chi ph i v t. Quy n chi m h u này có th là
h p pháp hay b t h p pháp.
Chi m h u h p pháp: là chi m h u d a trên c s pháp lu t.(vd:
c ch s

h u giao v t trên c s c a m t h p ng h p pháp; có
c tài s n do thuê;
c giao tài s n th c hi n công vi c chuyên môn…)
Chi m h u b t h p pháp: là chi m h u không d a trên c s c a pháp lu t.
$ c chia thành 2 lo i: Chi m h u b t h p pháp ngay tình, Chi m h u b t h p
pháp không ngay tình.
Quy n s d ng: Là quy n khai thác nh ng l i ích v t ch t c a tài
s n trong ph m vi pháp lu t cho phép.
Quy n nh o t: Là quy n n!ng c a ch s h u
quy t nh s
ph n c a v t.
1.3 Các hình th c s h u:
S h u nhà n c: Là s h u i v i nh ng tài s n mà Nhà n c là
i di n ch s h u.( i u 17 hi n pháp, i u 200 BLDS n!m 2005)
S h u t p th .( i u 208 BLDS - 2005 )
S h u t nhân. ( i u 211 BLDS - 2005)
S h u chung.( i u 214 BLDS - 2005)
S h u c a t ch c chính tr , t ch c chính tr - xã h i.(227 BLDS 2005)
S h u c a t ch c chính tr xã h i – ngh nghi p, t ch c xã h i, t
ch c xã h i ngh nghi p.( i u 230 BLDS - 2005)
2- Ch nh H p ng dân s :
2.1 Khái ni m: Trong nh ng giao l u dân s th ng nh t trong cu c s ng c a
con ng i, vi c chuy n giao quy n tài s n gi a ng i này v i ng i khác óng
m t vai trò quan tr"ng. Nh ng vi c chuy n giao quy n tài s n ó không ph i t
nhiên hình thành mà ph i thông qua nh ng th&a thu n gi a các bên. S th hi n
và th ng nh t ý chí ó
c g"i là “H p ng”.
H p ng dân s là s th a thu n gi a các bên v vi c xác l p, thay i ho c
ch m d t quy n và ngh a v dân s .
2.2 i u ki n có hi u l c c a H p ng dân s

* H p ng dân s có hi u l c khi có
các i u ki n sau ây:
- Ng i tham gia H p ng dân s có n!ng l c hành vi dân s ;
- M c ích và n i dung c a H p ng dân s không vi ph m i u c m c a
pháp lu t, không trái o c xã h i;
- Ng i tham gia H p ng dân s hoàn toàn t nguy n.
- H p ng dân s ph i phù h p v i hình th c theo quy nh c a pháp lu t:
* Giao d ch dân s
c th hi n b-ng l i nói, b-ng v!n b n ho c b-ng hành
vi c th .
* Giao d ch dân s thông qua ph ng ti n i n t' d i hình th c thông i p
d li u
c coi là giao d ch b-ng v!n b n.

Trang 4 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

* Trong tr ng h p pháp lu t quy nh giao d ch dân s ph i
c th hi n
b-ng v!n b n, ph i có công ch ng ho c ch ng th c, ph i !ng ký ho c xin phép thì

ph i tuân theo các quy nh ó.
2.3 H p ng dân s vô hi u
2.3.1 Khái ni m: H p ng dân s không có m t trong các i u ki n
c
nêu trên thì vô hi u.
2.3.2 Các tr ng h p vô hi u ph bi n:
- H p ng dân s vô hi u do vi ph m i u c m c a pháp lu t, trái o c
xã h i: H p ng dân s có m c ích và n i dung vi ph m i u c m c a pháp lu t,
trái o c xã h i; i u c m c a pháp lu t là nh ng quy nh c a pháp lu t không
cho phép ch th th c hi n nh ng hành vi nh t nh. $ o c xã h i là nh ng
chu n m c ng x' chung gi a ng i v i ng i trong i s ng xã h i,
c c ng
ng th%a nh n và tôn tr"ng.
- H p ng dân s vô hi u do gi t o: khi các bên xác l p giao d ch dân s
m t cách gi t o nh-m che gi u m t giao d ch khác thì giao d ch gi t o vô hi u,
còn giao d ch b che gi u v(n có hi u l c n u th&a mãn các i u ki n c a h p ng
dân s .
- H p ng dân s vô hi u do ng i ch a thành niên, ng i m t n!ng l c
hành vi dân s , ng i b h n ch n!ng l c hành vi dân s xác l p, th c hi n.
- H p ng dân s vô hi u do b nh m l(n: Khi m t bên có l)i vô ý làm cho
bên kia nh m l(n v n i dung c a giao d ch dân s mà xác l p giao d ch thì bên b
nh m l(n có quy n yêu c u bên kia thay i n i dung c a giao d ch ó, n u bên kia
không ch p nh n thì bên b nh m l(n có quy n yêu c u Toà án tuyên b giao d ch
vô hi u.
- H p ng dân s vô hi u do b l%a d i, e d"a: khi m t bên tham gia h p
ng dân s do b l%a d i ho c b e d"a thì có quy n yêu c u Toà án tuyên b h p
ng dân s ó là vô hi u. L%a d i trong h p ng là hành vi c ý c a m t bên
ho c c a ng i th ba nh-m làm cho bên kia hi u sai l ch v ch th , tính ch t c a
i t ng ho c n i dung c a h p ng dân s nên ã xác l p h p ng ó. $e d"a
trong h p ng là hành vi c ý c a m t bên ho c ng i th ba làm cho bên kia

bu c ph i th c hi n h p ng nh-m tránh thi t h i v tính m ng, s c kho+, danh
d , uy tín, nhân ph m, tài s n c a mình ho c c a cha, m., v , ch ng, con c a mình.
- H p ng dân s vô hi u do không tuân th quy nh v hình th c: Trong
tr ng h p pháp lu t quy nh hình th c giao d ch dân s là i u ki n có hi u l c
c a giao d ch mà các bên không tuân theo thì theo yêu c u c a m t ho c các bên,
Toà án, c quan nhà n c có th m quy n khác quy t nh bu c các bên th c hi n
quy nh v hình th c c a giao d ch trong m t th i h n; quá th i h n ó mà không
th c hi n thì giao d ch vô hi u.
2.3.3 H u qu pháp lý c a giao d ch dân s vô hi u
- Giao d ch dân s vô hi u không làm phát sinh, thay i, ch m d t quy n,
ngh a v dân s c a các bên k t% th i i m xác l p.
- Khi giao d ch dân s vô hi u thì các bên khôi ph c l i tình tr ng ban u,
hoàn tr cho nhau nh ng gì ã nh n; n u không hoàn tr
c b-ng hi n v t thì
ph i hoàn tr b-ng ti n, tr% tr ng h p tài s n giao d ch, hoa l i, l i t c thu
cb
t ch thu theo quy nh c a pháp lu t. Bên có l)i gây thi t h i ph i b i th ng.

Trang 5 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

2.4 Các lo i h p ng dân s : D a vào c i m và n i dung c a h p ng
dân s , có th chia ra các lo i h p ng sau:
H p ng song v : là h p ng mà trong ó các bên u có quy n
và ngh a v .Quy n c a bên này t ng ng v i ngh a v c a bên kia.
VD: H$ mua, bán, thuê tài s n.
H p ng n v : Là H$ mà trong dó m t bên mang quy n và m t
bên mang ngh a v . VD:H$ vay, m n.
H p ng có n bù: Các bên trong h p ng u nh n
c l i ích
v t ch t t% bên kia. VD: H$ cho thuê tài s n.
H p ng không có n bù: Là H$ mà trong ó m t bên nh n
c t% bên kia m t s l i ích v t ch t nh t nh. Ng c l i m t bên
không nh n
c m t l i ích v t ch t nào.VD: cho m n, g'i, gi
không có thù lao.
H p ng h n h p: Là h p ng mà trong ó các bên tham gia ký
k t h p ng mà trong n i dung c a h p ng ó có nhi u quan h
c a h p ng khác. VD: H p ng th u khoán xây d ng. Trong h p
ng này có 2 quan h h p ng: mua bán nguyên v t li u, bên t
hàng ph i tr cho bên nh n t hàng giá tr c a v t li u. Ngoài ra còn
ph i tr cho bên kia m t kho n thù lao nh t nh (H$ khoán vi c).
2.3 Các h p ng dân s thông d ng:
H p ng mua bán tài s n;
H p ng mua bán nhà;
H p ng trao i tài s n;
H p ng t ng cho tài s n;
H p ng vay tài s n;
H p ng thuê tài s n;
H p ng m n tài s n;

H p ng d ch v ;
H p ng v n chuy n;
H p ng gia công;
H p ng g'i gi tài s n;
H p ng b o hi m;
H p ng u/ quy n
2.4 Hình th c ký k t h p ng dân s .
Hình th c b-ng l i nói: Các i u kho n c a H$
c giao k t b-ng l i
nói. Sau khi các bên ã th ng nh t v i nhau v n i dung c a h p ng,
các bên s0 b t u th c hi n H$.
Hình th c vi t; Khi ký k t h p ng, các bên th&a thu n và th ng nh t v
n i dung chi ti t c a h p ng, sau ó l p v!n b n vi t tay ho c ánh
máy. Các bên c n ph i ký tên mình ho c i di n h p pháp ký tên vào
v!n b n ã l p.
Hình th c v!n b n có ch ng th c; i v i nh ng H$ mà pháp lu t quy
nh ph i có ch ng th c c a c quan công ch ng Nhà n c nh h p
ng mua bán nhà , bu c các bên ph i n c quan công ch ng
ch ng th c, ho c ph i có xác nh n c a UBND a ph ng.
3. Ch ! nh Quy n s !
h u "#$
!
tu .
3.1 Khái ni m - c i m:

Trang 6 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng

Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

Khái ni m: Quy n s h u trí tu là quy n c a t ch c, cá nhân i
v i tài s n trí tu , bao g m quy n tác gi và quy n liên quan n quy n
tác gi , quy n s h u công nghi p và quy n i v i gi ng cây tr ng
$ c i m:
Tài s n thu c QSHTT th% hi n d &i d ng vô hình, g m:
G m các thông tin, thông s k t h p ch t ch0 v i nhau th hi n d i
nh ng v t th h u hình (t c các b n sao)
B n thân các b n sao hay các hình th c ch a ng thông tin là tài s n h u
hình nên có th thu c v ch th khác
QSHTT là quy n s h u k t qu lao ng mang tính sáng
t o, có óng góp nh t nh cho s phát tri%n kinh t - xã h i:
Nhi u s n ph m trí tu nh ng ng i t o ra không h ng quy n s h u s n
ph m ó nên không t ra v n SHTT.
Không ph i m"i i t ng c a quy n SHTT u là s n ph m c a trí tu .
QSHTT không nh t thi t bao g m quy n hi m h u:
Vì SHTT là s h u các thông tin nên ngoài CSH, ch th khác c1ng có th
chi m gi
c (nh t là nh ng thông tin ã
c công b );
Ð b o v quy n l i c a ch SHTT, pháp lu t c m nh ng hành vi s'
d ng, nh o t trái phép;
CSH c n gi bí m t nh ng thông tin liên quan n tài s n mà pháp lu t

không b t bu c công b
B o v QSHTT là b o v thành qu lao ng có “tính m i”:
S n ph m ch a
c công b hay b o h tr c ó cho n khi
c công
b hay b o h (L u ý: ph m vi công b hay b o h là trong và ngoài
n c).
S n ph m tái t o hay phái sinh (phù h p v i lu t nh) v(n có th có tính
m i (nh tác ph m phái sinh: c i biên, chuy n th ,…)
S n ph m
c “sáng t o l i trên s sáng t o c a ng i khác trái pháp
lu t” là không có tính m i nên không
c b o h (Ví d : hành vi sao
chép, nhái, làm gi , o v!n,...)
3.2 Phân lo i quy n SHTT
3.2.1 Quy n tác gi là quy n i v i tác ph m do mình sáng t o ra
ho c s h u , g m:
- Tác ph m v!n h"c, khoa h"c, sách giáo khoa, giáo trình, ngh thu t dân gian
và tác ph m khác
c th hi n d i d ng ch vi t ho c ký t khác;
- Bài gi ng, bài phát bi u và bài nói khác;
- Tác ph m báo chí; âm nh c; sân kh u; i n nh; t o hình, m2 thu t ng
d ng; nhi p nh; ki n trúc;
- B n h"a , s
, b n , b n v0 liên quan n a hình, công trình khoa
h"c;
- Ch ng trình máy tính, s u t p d li u.
3.2.2 Quy n liên quan n quy n tác gi (sau ây g"i là quy n liên
quan) là quy n i v i cu c bi u di3n, b n ghi âm, ghi hình,
ch ng trình phát sóng, tín hi u v tinh mang ch ng trình

c
mã hóa.
3.2.3 Quy n s h u công nghi p là quy n i v i sáng ch , ki u dáng
công nghi p, thi t k b trí m ch tích h p bán d(n, nhãn hi u, tên

Trang 7 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

th ng m i, ch d(n a lý, bí m t kinh doanh do mình sáng t o ra
ho c s h u,...
3.2.4.Quy n i v i gi ng cây tr ng là quy n c a t ch c, cá nhân i
v i gi ng cây tr ng m i do mình ch"n t o ho c phát tri n .
* M t s l u ý v vi c b o h QSHTT
- Tác gi hay ch s h u mu n
c b o h s n ph m thì ph i làm th t c
!ng ký “b o h quy n SHTT” t i S ho c B “khoa h"c và công ngh ”
c c p v!n b-ng b o h ;
- Trong th i h n b o h , ch th khác không
c có hành vi xâm ph m
QSHTT (làm nhái, gi , s' d ng không xin phép, sao chép trái pháp lu t,...).

- Vi c chuy n nh ng QSHTT ph i
c l p thành v!n b n d i d ng h p
ng.
4. Ch
nh th'a k :
4.1 Khái ni m th'a k : Th%a k là vi c chuy n d ch tài s n c a ng i ch t cho
nh ng ng i còn s ng.
4.2 Khái ni m quy n th'a k :
KN1: Là m t lo i quan h pháp lu t dân s , trong ó các ch th tham gia là
nh ng ng i
c h ng di s n c a ng i ch t theo m t trình t nh t nh,
xác nh n i dung quy n nh n, kh c t% h ng di s n th%a k c a nh ng
ng i th%a k .
KN2: Quy n th%a k là m t ch
nh pháp lu t dân s , t ng h p các quy
ph m pháp lu t v th%a k , quy nh vi c b o v và i u ch nh trình t
chuy n tài s n và quy n tài s n c a ng i ch t cho nh ng ng i khác còn
s ng.
KN3:Quy n th%a k là quy n c a ch th th%a k .
4.3. Ng i % l i di s n th'a k : Vi c th%a k ch
c th c hi n khi ng i có tài
s n ch t.
- Ng i
l i di s n th%a k là ng i mà sau khi ch t có tài s n
l i cho ng i
khác theo trình t th%a k theo di chúc ho c theo pháp lu t.
- Ng i
l i di s n th%a k ch có th là cá nhân, là ng i thành niên ho c ch a
thành niên có tài s n riêng..
- Di s n th%a k theo i u 634 BLDS – 2005 g m Tài s n riêng c a ng i ch t,

ph n tài s n c a ng i ch t trong tài s n chung v i ng i khác.
4.4. Ng i th'a k : Là ng i
c ng i ch t
l i cho di s n theo di chúc ho c
theo qui nh c a pháp lu t.
- Ng i th%a k là cá nhân ph i là n i còn s ng vào th i i m m th%a k ho c
c sinh ra và còn s ng sau th i i m m th%a k nh ng ã thành thai tr c khi
ng i l i di s n th%a k ch t. ( i u 635 BLDS – 2005). Ng i th%a k là cá nhân
có th nh n di s n th%a k theo di chúc ho c theo pháp lu t.
- Ng i th%a k là c quan, t ch c, pháp nhân ch
c nh n di s n th%a k theo
di chúc và ph i còn t n t i vào th i i m m th%a k .
- Ng i th%a k có quy n t% ch i nh n di s n th%a k , tr% tr ng h p vi c t% ch i
nh-m tr n tránh ngh a v tài s n c a mình i v i ng i khác; Vi c t% ch i ph i
c l p thành v!n b n có công ch ng ho c ch ng th c c a UBND xã, ph ng, th
tr n n i có a i m m th%a k và trong th i h n 6 tháng k t% ngày m th%a k .

Trang 8 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

4.5 Ng

i không
c quy n h ng di s n:
a. Ng i b k t án v hành vi c ý xâm ph m tính m ng s c kho+ ho c v
hành vi ng c ãi nghiêm tr"ng, hành h ng i
l i di s n, xâm ph m nghiêm
tr"ng danh d , nhân ph m c a ng i ó;
b. Ng i vi ph m nghiêm tr"ng ngh a v nuôi d ,ng ng i l i di s n;
c. Ng i b k t án v hành vi c ý xâm ph m tính m ng ng i th%a k khác
nh-m h ng m t ph n ho c toàn b ph n di s n mà ng i ó có quy n
c
h ng;
d. Ng i có hành vi l%a d i, c ,ng ép ho c ng!n c n ng i
l i di s n
trong vi c l p di chúc; gi m o di chúc, s'a ch a di chúc, hu/ di chúc nh-m h ng
m t ph n ho c tòan b di s n trái v i ý chí c a ng i l i di s n.
L u ý: Nh ng ng i nêu trên v(n
c h ng di s n n u ng i l i di s n ã bi t
hành vi c a ng i ó, nh ng v(n cho h" h ng di s n theo di chúc.
4.6 Th i i%m, a i%m m !
th'a k :
• Th i i m m th%a k là th i i m ng i có tài s n ch t. Trong tr ng h p
Toà án tuyên b m t ng i là ã ch t thì th i i m m th%a k là ngày
c
xác nh t i kho n 2 $i u 81 c a B lu t DS.
• $ a i m m th%a k là n i c trú cu i cùng c a ng i
l i di s n; n u
không xác nh
c n i c trú cu i cùng thì a i m m th%a k là n i có

toàn b ho c ph n l n di s n.
4.7 Th i hi u kh i ki n v !
th'a k :
• Th i hi u kh i ki n
ng i th%a k yêu c u chia di s n, xác nh n quy n
th%a k c a mình ho c bác b& quy n th%a k c a ng i khác là m i n!m,
k t% th i i m m th%a k .
• Th i hi u kh i ki n
yêu c u ng i th%a k th c hi n ngh a v v tài s n
c a ng i ch t l i là ba n!m, k t% th i i m m th%a k .
4.8. Các lo i th'a k :
4.8.1 Th'a k theo di chúc: là vi c chuy n di s n th%a k c a ng i ch t cho
nh ng ng i còn s ng theo s
nh o t c a ng i ó khi còn s ng.
Ng i l p di chúc: Ng i ã thành niên (tr% tr ng h p ng i ó b b nh
tâm th n ho c m c b nh khác mà không th nh n th c và làm ch
c
hành vi c a mình); Ng i t'
15 tu(i n ch a
18 tu(i có th l p di
chúc n u
c cha, m. ho c ng i giám h
ng ý.
Quy n c a ng i l p di chúc:
- Ch nh ng i th%a k ; tru t quy n h ng di s n c a ng i th%a k ;
- Phân nh ph n di s n cho ng i th%a k ;
- Dành m t ph n tài s n trong kh i di s n di t ng, th cúng;
- Giao ngh a v cho ng i th%a k ;
- Ch nh ng i gi di chúc, ng i qu n lý di s n, ng i phân chia di s n.
- Thay th , s'a i, b sung, hu/ b& di chúc.

Các hình th c c a di chúc: Di chúc b-ng v!n b n; di chúc mi ng
Di chúc b)ng v*n b n:
- Di chúc b-ng v!n b n không có ng i làm ch ng: Ng i l p di chúc ph i t
tay vi t và ký vào b n di chúc. n u di chúc nhi u trang thì m)i trang ph i

Trang 9 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

c ánh s th t và có ch ký ho c i m ch và theo qui nh t i i u
653 BLDS – 2005.
- Di chúc b-ng v!n b n có ng i làm ch ng: Có th nh ng i khác vi t
nh ng ph i có ít nh t 2 ng i làm ch ng; ng i l p di chúc ph i ký ho c
i m ch vào di chúc tr c m t nh ng ng i làm ch ng; Nh ng ng i làm
ch ng xác nh n ch ký, i m ch c a ng i l p di chúc và ký vào b n di
chúc.
- Di chúc b-ng v!n b n có công ch ng:
- Di chúc b-ng v!n b n có ch ng th c:
Di chúc mi ng. Trong tr ng h p tính m ng m t ng i b cái ch t e do
do b nh t t ho c các nguyên nhân khác mà không th l p di chúc b-ng v!n b n
thì có th di chúc mi ng; Ng i di chúc mi ng th hi n ý chí c a mình tr c

m t ít nh t hai ng i làm ch ng và ngay sau ó nh ng ng i làm ch ng ghi
chép l i, cùng ký tên ho c i m ch ; trong th i h n 5 ngày, k t% ngày ng i di
chúc mi ng th hi n ý chí cu i cùng thì di chúc ph i
c công ch ng, ch ng
th c; sau 3 tháng, k t% th i i m di chúc mi ng mà ng i di chúc còn s ng,
minh m(n, sáng su t thì di chúc mi ng m c nhiên b hu/ b&.
Nh ng ng i không
c làm ch ng cho vi c l p di chúc:
- Ng i th%a k theo di chúc ho c theo pháp lu t c a ng i l p di chúc;
- Ng i có quy n, ngh a v tài s n liên quan t i n i dung di chúc;
- Ng i ch a 18 tu i, ng i không có n!ng l c hành vi dân s .
Ng i th'a k không ph thu c vào n i dung c a di chúc:
Trong tr ng h p không
c ng i l p di chúc cho h ng di s n ho c ch cho
h ng di s n ít h n 2/3 su t c a ng i th%a k theo lu t, thì nh ng ng i d i
ây
c h ng ít nh t b-ng 2/3 su t th%a k theo lu t tr% khi h" t% ch i nh n
di s n th%a k ho c h" không có quy n h ng di s n th%a k :
- Con ch a thành niên, cha, m., v , ch ng;
- Con ã thành niên mà không có kh n!ng lao ng.
4.8.2 Th'a k theo pháp lu t: Là vi c
l i tài s n c a ng i ch t cho nh ng
ng i th%a k không ph i theo di chúc, mà theo các qui nh c a pháp lu t v th%a
k .
Th'a k theo pháp lu t
c áp d ng trong nh ng tr ng h p sau ây:
- Không có di chúc;
- Di chúc không h p pháp;
- Nh ng ng i th%a k theo di chúc u ch t tr c ho c ch t cùng th i i m
v i ng i l p di chúc; c quan, t ch c

c h ng th%a k theo di chúc
không còn vào th i i m m th%a k ;
- Nh ng ng i
c ch nh làm ng i th%a k theo di chúc mà không có
quy n h ng di s n ho c t% ch i quy n nh n di s n;
- Ph n di s n không
c nh o t trong di chúc;
- Ph n di s n có liên quan n ph n c a di chúc không có hi u l c pháp lu t;
- Ph n di s n có liên quan n ng th%a k theo di chúc nh ng h" không có
quy n h ng di s n, t% ch i quy n nh n di s n, ch t tr c ho c ch t cùng
th i i m v i ng i l p di chúc; liên quan n c quan, t ch c
c h ng
di s n theo di chúc, nh ng không còn vào th i i m m th%a k .
Ng i th%a k theo pháp lu t: $ c qui nh theo th t và nguyên t c sau:
- Ng i th%a k cùng hàng
c h ng ph n di s n b-ng nhau;

Trang 10 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

-

Nh ng ng i hàng th%a k sau ch
c th%a k n u không còn ai hàng
th%a k tr c do ã ch t, không có quy n h ng di s n, b tru t quy n
h ng di s n ho c t% ch i nh n di s n.
- Th t hàng th%a k nh sau:
Hàng th%a k th nh t g m: V , ch ng, cha +, m. +, cha nuôi, m.
nuôi, con +, con nuôi c a ng i ch t.
Hàng th%a k th hai: Ông n i, bà n i, ông ngo i, bà ngo i, anh ru t, ch
ru t, em ru t c a ng i ch t; cháu ru t c a ng i ch t mà ng i ch t
ông n i, bà n i, ông ngo i, bà ngo i.
Hàng th%a k th ba: c n i, c ngo i c a ng i ch t; bác ru t, chú ru t,
c u ru t, cô ru t, dì ru t c a ng i ch t; cháu ru t c a ng i ch t mà
ng i ch t là bác ru t, chú ru t, c u ru t, cô ru t, dì ru t; ch t ru t c a
ng i ch t mà ng i ch t là c n i, c ngo i.
Th'a k th v : Trong tr ng h p con c a ng i
l i di s n th%a k ch t
tr c ho c ch t cùng m t th i i m v i ng i l i di s n thì cháu
c h ng
ph n di s n mà cha ho c m. cháu
c h ng n u còn s ng; n u cháu c1ng
ch t tr c ho c ch t cùng m t th i i m v i ng i l i di s n th%a k thì ch t
c h ng ph n di s n mà cha ho c m. ch t
c h ng n u còn s ng.
Vi c th%a k trong tr ng h p v , ch ng ã chia tài s n chung khi hôn nhân
còn t n t i mà sau ó m t ng i ch t thì ng i còn s ng v(n
c th%a k di
s n.
Trong tr ng h p v , ch ng xin ly hôn mà ch a

c ho c ã
c Toà án
cho ly hôn b-ng b n án ho c quy t nh ch a có hi u l c pháp lu t, n u m t
ng i ch t thì ng i còn s ng v(n
c th%a k di s n.
Ng i ang là v ho c ch ng c a m t ng i t i th i i m ng i ó ch t thì
dù sau ó ã k t hôn v i ng i khác v(n
c th%a k di s n.
Con riêng và b d ng, m. k n u có quan h ch!m sóc, nuôi d ,ng nhau
nh cha con, m. con thì
c th%a k di s n c a nhau.

B. LU T T

T NG DÂN S

1. Khái ni m ngành lu t T t ng dân s : Lu t T t
th c, quy nh cách th c, trình t , th t c
Tòa án
hành vi t t ng nh-m gi i quy t các tranh ch p dân s
quy n và l i ích h p pháp cho nhà n c, cá nhân, c
c a pháp lu t.
1.1

it

ng và ph

ng dân s là ngành lu t hình
và các ch th th c hi n các

, các yêu c u dân s , b o v
quan, t ch c theo quy nh

ng pháp i u ch nh

1.1.1
i t ng i u ch nh: Các m i quan h thu c ph m vi i u ch nh c a
ngành lu t T t ng dân s
c chia làm ba nhóm:
Nhóm quan h t t ng phát sinh gi a Tòa án nhân dân v i các c quan
ti n hành t t ng khác
Nhóm quan h t t ng phát sinh gi a Tòa án nhân dân v i các bên
ng s

Trang 11 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

Nhóm quan h phát sinh gi a Tòa án nhân dân,
ng s , c quan
ti n hành t t ng khác v i các ch th khác tham gia vào quá trình gi i

quy t các v vi c dân s .
Lu t T t ng dân s tùy thu c vào m c ích tham gia c a các ch th vào quá
trình gi i quy t các v vi c dân s
quy nh quy n và ngh a v c th cho t%ng
ch th c a quan h pháp lu t t t ng dân s .
1.1.2 Ph ng pháp i u ch nh: Lu t T t ng dân s s' d ng hai ph ng
pháp i u ch nh: Ph ng pháp m nh l nh và ph ng pháp bình ng nh o t.
Trong ó ph ng pháp m nh l nh ch áp d ng i u ch nh các m i quan h t
t ng mà m t bên ch th là Tòa án nhân dân và trong m i quan h ó Tòa án nhân
dân nhân danh quy n l c nhà n c có quy n a ra các yêu c u mang tính ch t
m nh l nh i v i các ch th tham gia t t ng nh-m b o m cho vi c gi i quy t
các v vi c dân s theo úng quy nh c a pháp lu t.
Ph ng pháp bình ng nh o t ch áp d ng trong quan h t t ng mà ch
th
u là các bên
ng s , b o m cho h" hoàn toàn bình ng trong vi c th c
hi n các quy n và ngh a v t t ng c a mình
Tòa án có c s gi i quy t v vi c
dân s m t cách khách quan và úng pháp lu t. Tòa án nhân dân có trách nhi m
b o m cho các
ng s
c bình ng trong quá trình t t ng gi i quy t các v
vi c dân s .

dân

1.2 Khái ni m trình t t t ng gi i quy t v vi c dân s t i Tòa án nhân

Trình t t t ng là quá trình Tòa án ti n hành gi i quy t các v vi c dân s ,
c xác nh b t u t% th i i m th lý v vi c dân s cho n khi k t thúc b-ng

vi c tuyên các b n án ho c quy t nh có hi u l c thi hành.
Trình t t t ng gi i quy t v vi c dân s
c phân bi t khác nhau gi a v
án dân s và vi c dân s .
- Trình t gi i quy t v án dân s bao g m:
Kh i ki n
Th lý;
Chu n b xét x' s th m;
Xét x' s th m;
Xét x' phúc th m;
Thi hành án;
Th t c giám c th m; tái th m.
-

Trình t gi i quy t vi c dân s bao g m:
G'i n,
Th lý;
Chu n b phiên h"p s th m;
Phiên h"p phúc th m;
Thi hành án;
Th t c giám c th m.

Trang 12 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

2. Khái quát v các quan h T t ng dân s
Quan h pháp lu t t t ng dân s là nh ng quan h xã h i do Lu t T t ng
dân s i u ch nh. $ó là nh ng quan h xã h i gi a Tòa án v i các ch th trong
quá trình gi i quy t v vi c dân s .
c i m c a quan h pháp lu t t t ng dân s
- Tòa án là ch th b t bu c trong quan h pháp lu t t t ng dân s
Tòa án là c quan do Nhà n c thành l p có ch c n!ng gi i quy t các v vi c
dân s , do ó trong các quan h t t ng Tòa án là ch th b t bu c ph i có
gi i
quy t các yêu c u c a
ng s , ng i yêu c u.
- Trong quan h pháp lu t t t ng dân s không có s bình
v i các ch th khác

ng gi a Tòa án

Tòa án nhân dân là c quan xét x', gi i quy t các v vi c dân s có các
quy n, ngh a v mang tính quy n l c nhà n c trong vi c áp d ng pháp lu t. Các
quy t nh c a Tòa án nhân dân ã có giá tr thi hành, các ch th liên quan ph i
tuân th , n u không s0 b c ,ng ch .
$ ng s và ng i yêu c u, theo quy nh c a lu t, h" có quy n yêu c u Tòa
án gi i quy t nh ng quy n l i c a h" b xâm ph m ho c
ngh Tòa án công nh n
hay không công nh n m t s ki n pháp lý nh t nh. Gi a Tòa án và
ng s ,

ng i yêu c u có các quy n, ngh a v khác nhau, không bình ng xu t phát t% a
v pháp lý và t cách ch th .
- Quan h pháp lu t t t ng dân s ch xu t hi n trong quá trình t t ng th
hi n d i nh ng hình th c t t ng nh t nh
Quan h pháp lu t t t ng phát sinh khi có các ch th có quy n ti n hành
kh i ki n, kháng cáo, kháng ngh và các ch th khác yêu c u. T ng ng v i t%ng
th t c, t%ng giai o n khác nhau, các ho t ng t t ng là khác nhau v trình t ,
ph ng pháp ti n hành, ch th tham gia và pháp lu t i u ch nh.
3. Th+m quy n xét x c a Toà án nhân dân
3.1 Th+m quy n chung: Th m quy n chung là gi i h n (kh n!ng) do pháp
lu t quy nh
Tòa án nhân dân th c hi n nhi m v , quy n h n c a mình trong
vi c th lý và gi i quy t các v vi c dân s .
N i dung th!m quy n chung bao g m:
- Th!m quy n c a Tòa án nhân dân i v i các tranh ch p v dân s .
Theo $i u 25 B lu t t t ng dân s Vi t Nam 2004, Tòa án nhân dân có
quy n th lý, gi i quy t nh ng lo i vi c sau:
• Tranh ch p gi a cá nhân v i cá nhân v qu c t ch Vi t Nam.
• Tranh ch p v quy n s h u tài s n.
• Tranh ch p v h p ng dân s .
• Tranh ch p v quy n s h u trí tu , chuy n giao công ngh , tr% tr ng
h p quy nh t i kho n 2 $i u 29 c a B lu t T t ng dân s .
• Tranh ch p v th%a k tài s n.
• Tranh ch p v b i th ng thi t h i ngoài h p ng.
Trang 13 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng

Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

• Tranh ch p v quy n s' d ng t và tài s n g n li n v i t theo quy
nh c a pháp lu t v
t ai.
• Tranh ch p liên quan n ho t ng nghi p v báo chí theo quy nh
c a pháp lu t.
• Các tranh ch p khác v dân s mà pháp lu t có quy nh.
3.2 Th+m quy n theo c p Tòa án: Th m quy n theo c p Tòa án là b ph n
c a th m quy n xét x', xác nh c p Tòa án
c ti n hành th lý gi i quy t các v
vi c dân s theo th t c s th m. Th m quy n theo c p Tòa án là gi i h n do pháp
lu t quy nh Tòa án các c p th c hi n ch c n!ng gi i quy t các v vi c dân s .
Th m quy n theo c p Tòa án có th
c phân chia theo các tiêu chí: Giá tr
tranh ch p, tính ch t c a v vi c ho c b n ch t c a tài s n. Theo quy nh c a B
lu t t t ng dân s 2004, th m quy n theo c p Tòa án
c phân chia c!n c vào
tính ch t c a v vi c. Th m quy n theo c p Tòa án quy nh i v i Tòa án nhân
dân c p huy n và c p t nh.
N i dung th!m quy n theo c p Tòa án
3.2.1 Th!m quy n c a Tòa án nhân dân c p huy n
Th m quy n c a Tòa án nhân dân c p huy n i v i các tranh ch p dân s .
Theo $i u 33 B lu t t t ng dân s , Tòa án nhân dân c p huy n có quy n
gi i quy t các tranh ch p sau:

- Các tranh ch p dân s theo $i u 25 B lu t t t ng dân s
- Các tranh ch p hôn nhân và gia ình theo $i u 27 B lu t t t ng dân s
g m:
Ly hôn, tranh ch p v nuôi con, chia tài s n khi ly hôn.
Tranh ch p v chia tài s n chung c a v ch ng trong th i k4 hôn nhân.
Tranh ch p v thay i ng i tr c ti p nuôi con sau khi ly hôn.
Tranh ch p v xác nh cha, m. cho con ho c xác nh con cho cha,
m..
Tranh ch p v c p d ,ng.
Các tranh ch p khác v hôn nhân và gia ình mà pháp lu t có quy
nh.
- Các tranh ch p v kinh doanh, th ng m i quy nh t i các i m a, b, c, d, ,
e, g, h và i kho n 1 $i u 29 c a B lu t t t ng dân s :
“1. Tranh ch p phát sinh trong ho t ng kinh doanh, th ng m i gi a cá nhân, t
ch c có !ng ký kinh doanh v i nhau và u có m c ích l i nhu n bao g m:
a) Mua bán hàng hoá;
b) Cung ng d ch v ;
c) Phân ph i;
d) $ i di n, i lý;
) Ký g'i;
e) Thuê, cho thuê, thuê mua;
g) Xây d ng;
h) T v n, k2 thu t;
i) V n chuy n hàng hoá, hành khách b-ng
ng s t,
ng b ,
ng thu/ n i
a;
Trang 14 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

- Các tranh ch p v lao ng quy nh t i kho n 1 $i u 31 c a B lu t t t ng
dân s .
1. Tranh ch p lao ng cá nhân gi a ng i lao ng v i ng i s' d ng lao ng
mà H i ng hoà gi i lao ng c s , hoà gi i viên lao ng c a c quan qu n lý
nhà n c v lao ng qu n, huy n, th xã, thành ph thu c t nh hoà gi i không
thành ho c không gi i quy t trong th i h n do pháp lu t quy nh, tr% các tranh
ch p sau ây không nh t thi t ph i qua hoà gi i t i c s :
a) V x' lý k/ lu t lao ng theo hình th c sa th i ho c v tr ng h p b
n
ph ng ch m d t h p ng lao ng;
b) V b i th ng thi t h i gi a ng i lao ng và ng i s' d ng lao ng; v tr
c p khi ch m d t h p ng lao ng;
c) Gi a ng i giúp vi c gia ình v i ng i s' d ng lao ng;
d) V b o hi m xã h i theo quy nh c a pháp lu t v lao ng;
) V b i th ng thi t h i gi a ng i lao ng v i doanh nghi p xu t kh u lao
ng.
3.2.2. Th!m quy n c a Tòa án nhân dân c p t nh
Th!m quy n c a Tòa án nhân dân c p t nh i v i các tranh ch p dân s
Theo kho n 3 $i u 33 và $i u 34 B lu t t t ng dân s , Tòa án nhân dân

c p t nh có quy n th lý, gi i quy t theo th t c s th m nh ng tranh ch p sau:
- Nh ng tranh ch p, yêu c u v dân s , hôn nhân và gia ình, kinh doanh,
th ng m i, lao ng mà có
ng s ho c tài s n n c ngoài ho c c n ph i u/
thác t pháp cho c quan Lãnh s c a Vi t Nam n c ngoài, cho Toà án n c
ngoài.
- Nh ng tranh ch p v dân s , hôn nhân và gia ình, kinh doanh, th ng m i,
lao ng không thu c th m quy n gi i quy t c a Toà án nhân dân c p huy n.
- Nh ng v vi c dân s thu c th m quy n gi i quy t c a Toà án nhân dân
c p huy n nh ng Toà án nhân dân c p t nh l y lên gi i quy t.
3.4. Th+m quy n theo lãnh th(: Th m quy n theo lãnh th là gi i h n (kh
n!ng) do pháp lu t quy nh xác nh ch c n!ng gi i quy t các v vi c dân s c a
Tòa án theo n v hành chính c th . Th m quy n theo lãnh th
c quy nh
d a vào các y u t : n i c trú c a
ng s , ng i yêu c u; n i có tài s n tranh
ch p; theo th&a thu n c a các ch th ho c n i x y ra s ki n pháp lý.
N i dung th!m quy n theo lãnh th
Th m quy n theo lãnh th
c quy nh t i $i u 35 B lu t t t ng dân s
2004.
Th m quy n gi i quy t v án dân s c a Toà án theo lãnh th
c xác nh:
- Toà án n i b
n c trú, làm vi c (n u b
n là cá nhân), n i b
n có tr
s (n u b
n là c quan, t ch c).
- Tòa án n i c trú, làm vi c c a nguyên n (n u nguyên n là cá nhân),

n ib
n có tr s (n u b
n là c quan, t ch c) khi các
ng s t tho thu n
v i nhau b-ng v!n b n v v n trên.
- Toà án n i có b t ng s n có th m quy n gi i quy t nh ng tranh ch p v
b t ng s n.
Th m quy n gi i quy t vi c dân s c a Toà án theo lãnh th
c xác nh:

Trang 15 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

- Toà án n i ng i b yêu c u tuyên b m t n!ng l c hành vi dân s ho c b
h n ch n!ng l c hành vi dân s c trú, làm vi c có th m quy n gi i quy t yêu c u
tuyên b m t ng i m t n!ng l c hành vi dân s ho c b h n ch n!ng l c hành vi
dân s ;
- Toà án n i ng i b yêu c u thông báo tìm ki m v ng m t t i n i c trú, b
yêu c u tuyên b m t tích ho c là ã ch t có n i c trú cu i cùng có th m quy n
gi i quy t yêu c u thông báo tìm ki m ng i v ng m t t i n i c trú và qu n lý tài

s n c a ng i ó, yêu c u tuyên b m t ng i m t tích ho c là ã ch t;
- Toà án ã ra quy t nh tuyên b m t ng i m t tích ho c là ã ch t có th m
quy n gi i quy t yêu c u hu/ b& quy t nh tuyên b m t tích ho c là ã ch t;
- Toà án n i ng i ph i thi hành b n án, quy t nh dân s , hôn nhân và gia
ình, kinh doanh, th ng m i, lao ng c a Toà án n c ngoài c trú, làm vi c,
n u ng i ph i thi hành án là cá nhân ho c n i ng i ph i thi hành án có tr s ,
n u ng i ph i thi hành án là c quan, t ch c ho c n i có tài s n liên quan n
vi c thi hành b n án, quy t nh c a Toà án n c ngoài có th m quy n gi i quy t
yêu c u công nh n và cho thi hành t i Vi t Nam b n án, quy t nh dân s , hôn
nhân và gia ình, kinh doanh, th ng m i, lao ng c a Toà án n c ngoài;
- Toà án n i ng i g'i n c trú, làm vi c, n u ng i g'i n là cá nhân
ho c n i ng i g'i n có tr s , n u ng i g'i n là c quan, t ch c có th m
quy n gi i quy t yêu c u không công nh n b n án, quy t nh dân s , hôn nhân và
gia ình, kinh doanh, th ng m i, lao ng c a Toà án n c ngoài không có yêu
c u thi hành t i Vi t Nam;
- Toà án n i ng i ph i thi hành quy t nh c a Tr"ng tài n c ngoài c trú,
làm vi c, n u ng i ph i thi hành là cá nhân ho c n i ng i ph i thi hành có tr s ,
n u ng i ph i thi hành là c quan, t ch c ho c n i có tài s n liên quan n vi c
thi hành quy t nh c a Tr"ng tài n c ngoài có th m quy n gi i quy t yêu c u
công nh n và cho thi hành t i Vi t Nam quy t nh c a Tr"ng tài n c ngoài;
- Toà án n i vi c !ng ký k t hôn trái pháp lu t
c th c hi n có th m quy n
gi i quy t yêu c u hu/ vi c k t hôn trái pháp lu t;
- Toà án n i m t trong các bên thu n tình ly hôn, nuôi con, chia tài s n khi ly hôn
c trú, làm vi c có th m quy n gi i quy t yêu c u công nh n thu n tình ly hôn, nuôi
con, chia tài s n khi ly hôn;
- Toà án n i m t trong các bên tho thu n v thay i ng i tr c ti p nuôi con
sau khi ly hôn c trú, làm vi c có th m quy n gi i quy t yêu c u công nh n s tho
thu n v thay i ng i tr c ti p nuôi con sau khi ly hôn;
- Toà án n i cha ho c m. c a con ch a thành niên c trú, làm vi c có th m

quy n gi i quy t yêu c u h n ch quy n c a cha, m. i v i con ch a thành niên
ho c quy n th!m nom con sau khi ly hôn;
- Toà án n i cha, m. nuôi ho c con nuôi c trú, làm vi c có th m quy n gi i
quy t yêu c u ch m d t vi c nuôi con nuôi;
- Th m quy n c a Toà án theo lãnh th gi i quy t các yêu c u liên quan n
vi c Tr"ng tài th ng m i Vi t Nam gi i quy t các v tranh ch p
c th c hi n
theo quy nh c a pháp lu t v Tr"ng tài th ng m i
3.5. Th+m quy n theo s l a ch n: Th m quy n theo s l a ch"n là gi i h n
do lu t nh cho các ch th trong vi c l a ch"n Tòa án gi i quy t các v vi c dân s
N i dung th!m quy n theo s l a ch n
Th+m quy n theo s l a ch n c a nguyên n i v&i các v án dân s

Trang 16 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ki n:

Nguyên

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

n trong m t s v án có quy n l a ch"n các Tòa án sau

kh i

- N u không bi t n i c trú, làm vi c, tr s c a b
n thì nguyên n có th
yêu c u Toà án n i b
n c trú, làm vi c, có tr s cu i cùng ho c n i b
n có
tài s n gi i quy t;
- N u tranh ch p phát sinh t% ho t ng c a chi nhánh t ch c thì nguyên n
có th yêu c u Toà án n i t ch c có tr s ho c n i t ch c có chi nhánh gi i
quy t;
-N ub
n không có n i c trú, làm vi c, tr s
Vi t Nam ho c v án v
tranh ch p vi c c p d ,ng thì nguyên n có th yêu c u Toà án n i mình c trú,
làm vi c gi i quy t;
- N u tranh ch p v b i th ng thi t h i ngoài h p ng thì nguyên n có
th yêu c u Toà án n i mình c trú, làm vi c, có tr s ho c n i x y ra vi c gây
thi t h i gi i quy t;
- N u tranh ch p v b i th ng thi t h i, tr c p khi ch m d t h p ng lao
ng, b o hi m xã h i, quy n và l i ích liên quan n vi c làm, ti n l ng, thu
nh p và các i u ki n lao ng khác i v i ng i lao ng thì nguyên n là
ng i lao ng có th yêu c u Toà án n i mình c trú, làm vi c gi i quy t;
- N u tranh ch p phát sinh t% vi c s' d ng lao ng c a ng i cai th u ho c
ng i có vai trò trung gian thì nguyên n có th yêu c u Toà án n i ng i s' d ng
lao ng là ch chính c trú, làm vi c, có tr s ho c n i ng i cai th u, ng i có
vai trò trung gian c trú, làm vi c gi i quy t;
- N u tranh ch p phát sinh t% quan h h p ng thì nguyên n có th yêu c u

Toà án n i h p ng
c th c hi n gi i quy t;
- N u các b
n c trú, làm vi c, có tr s
nhi u n i khác nhau thì nguyên
n có th yêu c u Toà án n i m t trong các b
n c trú, làm vi c, có tr s gi i
quy t;
- N u tranh ch p b t ng s n mà b t ng s n có nhi u a ph ng khác
nhau thì nguyên n có th yêu c u Toà án n i có m t trong các b t ng s n gi i
quy t.
Th+m quy n theo s l a ch n c a ng i yêu c,u i v&i các vi c dân s .
Ng i yêu c u trong m t s vi c dân s có quy n l a ch"n các Tòa án sau
yêu c u gi i quy t:
- $ i v i các yêu c u tuyên b m t ng i m t n!ng l c hành vi dân s ho c
b h n ch n!ng l c hành vi dân s , hu/ b& quy t nh tuyên b m t ng i m t
n!ng l c hành vi dân s ho c quy t nh tuyên b h n ch n!ng l c hành vi dân s ;
yêu c u thông báo tìm ki m ng i v ng m t t i n i c trú và qu n lý tài s n c a
ng i ó; yêu c u tuyên b m t ng i m t tích, hu/ b& quy t nh tuyên b m t
ng i m t tích; yêu c u tuyên b m t ng i là ã ch t, hu/ b& quy t nh tuyên b
m t ng i là ã ch t thì ng i yêu c u có th yêu c u Toà án n i mình c trú, làm
vi c ho c có tr s gi i quy t;
- $ i v i yêu c u hu/ vi c k t hôn trái pháp lu t thì ng i yêu c u có th yêu
c u Toà án n i m t trong các bên !ng ký k t hôn trái pháp lu t gi i quy t;
- $ i v i yêu c u h n ch quy n c a cha, m. i v i con ch a thành niên ho c
quy n th!m nom con sau khi ly hôn thì ng i yêu c u có th yêu c u Toà án n i ng i
con c trú gi i quy t.

Trang 17 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng


Th c s – Gi ng viên chính V Th Bích H

ng –

i h c Lu t Tp.HCM

V th m quy n theo s l a ch"n, t i i m 5 Ngh quy t ngày 31.03.2005 c a
H i ng Th m phán Tòa án t i cao h ng d(n thi hành ph n quy nh chung c a
B lu t t t ng dân s quy nh nguyên t c l a ch"n Tòa án gi i quy t v vi c dân
s theo h ng: l a ch"n có i u ki n và l a ch"n theo ý chí c a nguyên n, ng i
yêu c u. $ i v i các v vi c dân s pháp lu t t t ng dân s có a ra i u ki n l a
ch"n thì nguyên n, ng i yêu c u ch
c kh i ki n ho c yêu c u Tòa án gi i
quy t khi h" ã tuân th i u ki n do lu t quy nh. Tòa án s- không ch p nh n
vi c th lý và gi i quy t v vi c dân s khi nguyên
n, ng i yêu c,u ã
không tuân th úng i u ki n theo yêu c,u c a lu t. $ i v i nh ng tr ng h p
pháp lu t t t ng không a ra i u ki n thì nguyên n, ng i yêu c u có quy n
l a ch"n m t s các Tòa án th c hi n quy n kh i ki n, yêu c u c a mình.
Tuy nhiên, khi nguyên n, ng i yêu c u
c quy n l a ch"n nhi u Toà án
có th m quy n gi i quy t v vi c dân s thì khi nh n n kh i ki n, n yêu c u,
Toà án ph i gi i thích cho h" bi t là h" ch
c ch"n m t trong s các Toà án gi i
quy t và h" ph i cam k t trong n kh i ki n, n yêu c u là không kh i ki n ho c

yêu c u Toà án khác gi i quy t n a. Tr ng h p ng i kh i ki n, ng i yêu c u
n p n kh i ki n, n yêu c u t i nhi u Toà án khác nhau thì Toà án ã th lý u
tiên theo th i gian có th m quy n gi i quy t.
H5T

Trang 18 – Môn Pháp lu t Vi t nam

ic

ng