Nghiên cứu xác định hàm lượng các chất hữu cơ trong nước vùng trồng lúa bị ngập và sự dịch chuyển của DDT, endosulfan và fenobucarb từ đất vào nước

Ụ

H C VI N KHOA H C VÀ CÔNG NGH
-----------------------------

Ơ

Ứ
ƯỢNG CÁC CHẤT HỮU
ƯỚC VÙNG TRỒNG LÚA B NGẬP VÀ SỰ D CH
Ừ Ấ

CHUYỂ
ƯỚ

Ậ

HÀ N I - 2016


Ụ

Ụ

MỤC LỤC.....................................................................................................................I
DANH SÁCH BẢNG.................................................................................................IV
DANH SÁCH HÌNH...................................................................................................VI
DANH SÁCH PHỤ LỤC ........................................................................................VIII
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................................IX
MỞ ẦU.......................................................................................................................1
H

NG 1: T NG QU N.......................................................................................5

1.1.

ư ng nghiên c u.............................................................................................5
1.1.1. H
1.1.2. T

ả

ệ

r

r
rườ

1.1.3. Ô nhiễ
1.2. Chiế

.............................................................................5

p

1.2.1. P ươ

p p

1.2.2. P ươ

p pp

ê

u..........................................................7

ư

d ng HCBVTV ở Việt Nam...................9

H

VTV r

ư c.....................................................13

ế

H

VTV r

H

VTV.............................................................17

ư c.........................................13

1.2.2.1. P ươ

p p LIS ..........................................................................17

1.2.2.2. P ươ

p p

1.2.2.3. P ươ

p p

c ký l ng hiệ

ă

(HPL )..............................18

(G )............................................................19

1.3. Ph n mềm AIQS - DB tích h p rê G /MS p

ồng thời g n 950 ch t

ơ .........................................................................................................................22

h

1.4. Mô hình hóa th c nghiệm b
1.5. Tình hình nghiên c

r

.......................................................26
ư

ê

ến lu n án.......................32

1.5.1. Ứng d ng ph n mềm AIQS - DB trên thiết bị GC/MS.............................32
1.5.2. Các nhân t ả
H

ưở

NG 2. IỀU KIỆN V PH

ến nhả h p ph TTS r
NG PH P TH

t bị ng p..............33

NGHIỆM..........................38

2.1. Thiết bị và hóa ch t..............................................................................................38
2.1.1. Thiết bị.......................................................................................................38
2.1.2. H

t.....................................................................................................38

2.2. Th c nghiệm.........................................................................................................39
2.2.1. Chuẩn bị m u dùng cho thí nghiệm...........................................................39
I


2.2.1.1. L y

ư

2.2.1.2.

ẩ

ị

2.2.1.3.

ẩ

ị

2.2.2.

t................................................................................40
..................................................................................41
ê

ế

ệ ............43

ơ r

ư

p

rê G /MS ết h p

IQS - DB.....................................................................................................43
2.2.3.

ế

2.2.4. T

p

r ,

ệ

ả

T r

pp

r

ế

ồ

2.3. P ươ

ả
p p

pp
ê

ị

ả

2.2.5. Mô hình hóa th c nghiệ

ư .............44

ưở
r

ồ

p...............................45
ờ

O ,S S

O

........................................................46

u......................................................................................48

2.3.1. P ươ

p p ị

2.3.2. P ươ

p pp

ư ng m u trên GC/MS...............................................48
ồng thời g n 950 ch

r

ư c l t trên GC/MS

kết h p AIQS - DB..............................................................................................49
2.3.3. P ươ
H

p p

lý s liệu.........................................................................51

NG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN..............................................................53

3.1. P ươ

p p

ế

ị

ồng thời fenobucarb, endosulfan và DDT trong

ư c.............................................................................................................................53
3.1.1. P ươ

p p ị

ư

ồ

ờ

r ,

T rê

GC/MS.................................................................................................................53
3.1.1.1. K ả

ề

3.1.1.2. X y

ườ

ệ

...................................................................53

ẩ

r ,
p ươ

3.1.1.3. Xác nh n giá trị s d ng c
3.1.2. Q y r

ế

ơ r

p p........................................60

r ,

ịnh thành ph ,

3.2. Nghiên c
h

ồng thời fenob

T...........57
,

T r

ư .......61

ư ng và nguồn phân tán các ch t ô nhiễm

ư c l t..................................................................................................65

3.2.1. Ki m soát ph n mềm AIQS - DB bằng th c nghiệm và sai s .................65
3.2.2.
3.2.3. T

ễ
r

3.2.4. S lan truyề

ơ r

ư

...................................................70

ơ

th
ễ

r

3.3. Nghiên c u nhả h p ph thu c tr sâu t c
II

ặ r
ư

ư c l t..................76

..........................................78
t bị ng p....................................79


3.3.1. Ả

ưở

ồ

3.3.2. Ả

ưở

ồ

r

O

3.4. Mô hình hóa th c nghiệm, ả

ế

ưở

ả

...................................81

pp

r

ồng thời c

O ,S S

..................83
O

ến nhả

h p ph c a thu c tr sâu............................................................................................85
3.4.1. P ươ
3.4.2. Ả

r

ưở

ồ

..................................................................................85

ồ

O ,S S

O

ế

ả

pp

r

sâu........................................................................................................................90
3.4.3. T

ư

ả

pp

r

.................................................93

KẾT LUẬN HUNG..................................................................................................95
NHỮNG ÓNG GHÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN.........................................................98
DANH MỤ

ÔNG TRÌNH Ã ÔNG Ố...................................................99

T I LIỆU TH M KHẢO.........................................................................................100
PHỤ LỤC

III


Ụ
ả

1.1. T

ả

1.2.

ả

1.3. T

ọ
r

r

ư

ở ồ

ằ

r

ởTề G
ả

T, endosulfan, fenobucarb........ ............9
Hồ

rê r

ú

...........................11
r

ú -

T ơ............................................................................................12

1.4. M

p ươ

p pp

,

ế

T,

r

ư ....................................................................................................................23

Bảng 1.5. M c thí nghiệm c a các yếu t ả
ả

1.6. ả

r

rị ,

y
ả

2.1.

ả

2.2. Vị r

ả

2.3. M

ả

2.4.

ả

2.5. M r

ả

3.1.

ưởng.................................................28
rư

ế

ạ

r

2......................................................................................................30
ạ

ư
y

r

ê

.................................39

..............................................................................................41
ọ

ế

r
ế

ề

ê

ệ

ế

ệ

ả

ị

.........................42

ế

ế

ệ ..........................47

ế

ả

ệ .........................48

ư

r ,

T rê

ế

ị G /MS.....................................................................................................................55
ả

3.2. Mả

ả

3.3. Nồ

ả

3.4. LO

p

ẩ
ệ

p p
ả
p p
ả

3.8. Nồ

p ươ

p p

p

r
p ép

lặp lại c
ồ

...........................56
ị

ẩ ....................58

ại các nồ

khác nhau.......................61

r , α, β-

p,p‟-

T

p ươ

ế SP .............................................................................62

-

3.7. H ệ
ế

p

r , α, β-endosulfan và DDT............................60

3.6. H ệ
ế

ư

LOQ

Bảng 3.5. Sai s
ả

ờ

ồ

p

r ,

T

p ươ

..................................................................................................63

-

r
ế

,

ệ

ế,

ệ

ẩ

chí

.....................................................................................63

-

ả

3.9. S

p ươ

ả

3.10.

ả

3.11 . T

ư

ơ(

/L) r

ư

.........................72

ả

3.11 . T

ư

ơ(

/L) r

ư

.........................73

ồ

p p

ế

ã

ả

RS

ẩ

IV

................................................63
ồ

r

ư ........69


ả

3.12 . T

ư

ơ(

/L) r

ả

3.12 . T

ư

ơ(

/L) r

ả

3.13. Kế

ả

ả

pp

ư

rư

ư

...............74

rư

..............75

r ,

T

ị

p.............................................................................................................................80
ả

3.14. M r

ả

3.15. G

ả

rị

ế

ế
ệ

pp

ả

3.16. P

ả

3.17. S

ệ
ồ
r

(

ế

ế

ả

ệ .......................85

ã

)

p ươ

r

ồ

...............................................................................87

p ươ

ế

ệ

ồ
ở p ươ

V

...................................88
r

ồ

.............94


Ụ

Ì

H

1.1.

ạ

T......................................................................... 7

H

1.2.

ạ

...............................................................7

H

1.3.

ạ

r ...............................................................8

H

1.4. Sơ ồ

H

1.5. Sơ ồ
ề

ạ

ế
r

ị

...........................................................20

p

ồ

ờ

950

ơ

p

IQS-DB trên GC/MS.......................................................................................26

H

2.1. Sơ ồ ị r

H

2.2. Sơ ồ

ế

H

3.1. S

ồ

y

.....................................................................................40

ị G /MS..................................................................................49
ẩ

r ,

p,p‟-

T ạ

ề

ệ

ọ .......................................................................................................................56
H

3.2. P

r .............................................................................56

H

3.3. P

α-endosulfan .......................................................................56

H

3.4. P

β-endosulfan .......................................................................57

H

3.5. P

p,p‟-DDT...............................................................................57

H

3.6. S

H

3.7.

H

3.8. S

H

3.9. ườ

H

3.10. S

H

3.11. ườ

H

3.12. S

H

3.13. ườ

H

3.14. Sơ ồ

ồ

r ở ồ

ườ

ẩ
ồ

r .....................................................................59
α–

ẩ

ở ồ

ẩn............................................59

α –endosulfan.................................................................59

ồ

β-endosu
ẩ

ồ

ở ồ

ẩn .........................................59

β –endosulfan .............................................................59
p,p‟-

ẩ

Tở ồ

ẩn...............................................59

p,p‟- DDT.....................................................................59

y r

ế
ờ

Hình 3.15. Kết quả
Hình 3.16. Thờ

ẩn................................................59

ư

- l ng m
ư ,

ư c..............................................65

c ph c a các n-alkanes.................................66

a các n-alkanes................................................................67
ư

Hình 3.17. C p nh t thờ

a các n-alkanes..................................................67

Hình 3.18. S c ph phân tích các h p ch t h

ơ r

ư c l t phân tích bằng

GC/MS kết h p AIQS - DB.........................................................................................70
H

3.19.

p

ơ

ặ r

ư

rư

( )

r

( )...........................................................................................................................71
VI


H

3.20. S p

H

3.21. Tr

3

3.22.

H

3.23. Nồ

72

ờ ươ

ị r

r

...............76

ả

pp

ả

y

..............................79

r ,

( ).

T

ệ

ỉ

pp

ệ

( ), ( )

Hình 3.25. Ả

ị r

24, 48

ị ồ

.................................................................................................82

3.24. Nồ
ề

ạ

................................................................................79

p rê

( ), ( )

ươ

rư

ệp,

y

ồp

r
H

ư

ồ

ệp ạ
H

r

ế

r ,
p

T ư

ồ

O

ề

r

ệ

ư

( )..........................................................................................84

ưởng c a hệ s các biến (DOC, SDS, Oxa) lên hàm hồi quy nồ

nhả h p ph c a fenobucarb........................................................................................89
Hình 3.26. Ả

ưởng c a hệ s các biến (DOC, SDS, Oxa) lên hàm hồi quy nồ

nhả h p ph c a endosulfan.........................................................................................89

Hình 3.27. Ả

ưởng c a hệ s các biến (DOC, SDS, Oxa) lên hàm hồi quy nồ

nhả h p ph c a DDT..................................................................................................89
H
ị

3.28. Nồ
ư

ả
ả

pp

r ,

ưở

O , S S

O

T r
ươ

( ), ( )

(c).................................................................................................................................91

H

3.29.

ồ

ị

O ,S S
H

3.30.

ồ

3.31.

ồ

O

ị

O ,S S
H

ặ
ê

ồ

ặ
O

ị

O ,S S

ê

ồ

ặ
O

ả
ê

ê

ồ

ườ
ả

ê
ê

ườ

ườ
ả

VII

ồ
pp
ồ

ỉr
a fenobucarb
ỉr

pp
ồ
pp

ả

ưở

ươ

....................92
ả

ưở

ươ

.........................92
ỉr

ả

ưở

ươ

T...................................93


DANH SÁCH PHỤ LỤC
Phụ lụ 1

hi

ụ g

Phụ lục 2: Hình nh lấy mẫ

g ghi

ứ

hự

ước lụt tại Thanh Hóa

Phụ lục 3: Các chất dùng trong phần mềm AIQS-DB

VIII

ghi m


Ụ
AIQS - DB
ANOVA
CV
DCM
DDT
DOC
EPA
GC
GC/ECD
GC/EI-MS
GLC
GC/MS
HCBVTV
HPLC
LC
LOQ
LOD
MS
Oxa
ppm
ppb
ReT
RSD

Rev
SD
SDS
SPE
TCVN
TTS
UV/VIS
WHO

Ừ

Ắ

Hệ
ị
ạ
ị
ư
P
p ươ
Hệ biế
ng c p ép
Dichloromethane
Dichlorodiphenyltrichloroethane
r
ơ
ơ
ảo vệ M rường Mỹ
S
S

r
ế ệ
S
r
S
S
p
H
ả ệ
S
ệ ă
S
G
ạ ị
ư
G
ạ p
ệ
P
ư
Sodium oxalate
Nồ
p
rệ
Nồ
ph n tỷ
T ờ
ư
ệ
ẩ ươ

ồ
ệ
ẩ
Sodium dodecyl sulfate
ế p r
Tê
ẩ Vệ
Thu c tr sâu
Quang ph h p th phân t
T
Y ế ế
IX

r

p


MỞ ẦU
Việt Nam nằm trong vùng khí h u nhiệ
khu v c Châu Á - T
ê

.

ươ ,

ường xuyên phả

ặc biệt trong m y ă

y,

r

i gió mùa, m
ê

ă

bão c a

i mặt v i các loại hình

ảy ra trên kh p các khu v c

trong cả ư c gây t n th t r t l n về

ười và tài sản, gây nên các dịch bệnh ở

v t s ng, cây trồ ,

ế

Tr

,

ư

ng x

ă

rườ

[11].

ặc biệt là khu v c miền

ng tr n bão bi

n và tình trạng ng p l t ở nhiề
Tại Việ N

, ơ 80%

bao gồm trồng trọ ,

ã

y ê nh ng tr n

ĩ

c nông nghiệp,

ơ.
ê

làm việ

ă

ú

ế

rồng th y sản. Cùng v i nó là việc s

d ng các loại phân bón hóa học, hóa ch t bảo vệ th c v t, thu
ảm bả
ă

r

ặc l , ư
ư

làm cải thiện ch

ng

ê ,

t nông

ư c.

ến các ch

ưỡng và tr m tích

y ê

khuếch tán các ch t

t, các hóa ch t bảo vệ th c v t trên cây trồng và t

ư c.v.v. Tình trạng càng tr m trọ
ư c s d ng quá liề

ư ng d

ơ

ến tồ

ú [16, 80],

trên ru

ê .T y

.N ư , ư

ô nhiễm tồn tạ r

ư

ởi vì các hóa ch t nông nghiệp
ư

ề

r

ư

ường

d ng fenobucarb
y

t và tr m tích v

t vào

t ô nhiễm

ư ichlorodiphenyltrichloroethane (DDT), endosulfan, v.v. [60]. Bên

bền v ng
,

cạ

ă

n tiếp t

ường là th phạm chính gây ô nhiễm nguồ

K

bảo vệ

t. S d ng các hóa ch t nông nghiệp ã

20 ă

y

nghiệp

ă

ười,

ư ng vết các ch

t s loạ

ư r

r

i

ười [101].

v
N

r

p

ệp
ườ

rồ
ư

ú . Nư

, ồ,
ư

[84]. Tă

ệp,
ư

ươ

ệ
ồ

y

ả ở

,
ườ

ưở

ư

ả

ả

pp

ư

ư

ị

p

ườ

ả

ê r r
y ê

ú . Khi
rạ

t bảo vệ th c v t sẽ
1

ảy r
ễ
ă


ườ

y

ưở

ế

ế

ả

,

ư

pp

ặ [33, 132]

rê

.N

ư

ê

yế

y

ạ

ề

r

p
ư ư
ư ú ,

yế

ư

sâu t

rư

m

ả

,

ê

ư

ư
r

ê

ú

ạ,
,

.V
ả

pp

ả

ơ

ơ r

nhiễm h

ơ

y

ế

ê
r

ư .
ê

ờ

ọ

ế

ề

p ế

ươ
r
ọ

p ươ

p p

ồ

.

ú

rã r

ĩ

ệp [83]

.V

y

c nghiệm b c

ờ

ế

t s yếu t

ồ

ư c.

ề thành ph ,

ư cl

ư ,

p

rườ

ồ

ệ
ưở

c tr sâu t
hi u biế

p

p

y ã ư

d

ê
ả

ờ

[88, 125],

y

p r

ư

ả

yr

ưở

ồ
ê

p ẩ

ư

ỹ
ả

ê . Kỹ

pp

yế

ơ

y ê
ô nhiễ

ư
ê ,

ic a

ả

r

Mô hình hóa th c nghiệm b
ệ

ơ

ạ

y

ồ

ư

ư c thả

ờ

ả

ệp ị

p ư
ồ

ế

ư

ồ

yế
p

ưở
ư

ề

ặ

ưở

ư

ề

thoát ra t rễ c
ả

ả

rườ

ệp[110],
ư

ề
ơ [135],

, r

r
ồ

r

[34, 55, 75, 142],

t bảo vệ th c v
rê

ặ.

t bảo vệ th c v

ơ
ề

ư

ư ng và nguồn phân tán các ch t ô

ặc biệt là quá trình dịch chuy n các thu c tr sâu t

ư

ả

ưở

ồng thời c a m t s yếu t
ư c chúng tôi l a chọ

h p ph c a thu c tr sâu t

ến nồ
ệ

nhả
ề

: ―Nghiên cứu xác định hàm lượng các chất hữu cơ trong nước vùng trồng lúa bị
ngập và sự dịch chuyển của DDT, endosulfan và fenobucarb từ đất vào nước‖.

:
N
ưở

ê

ị
yế

ế

p
ả

ễ

pp

r
2

r

ư

, ả
ư

ị

ng p,

ả
r

ưở

yế

ế

ồ

ả

pp

.
ứ

1- Ứng d
ễ

:

p ươ

ơ r

p p

ư

ằ

ế

p

ồ

G /MS ết h p ph n mề
ịnh thành ph ,

các ch t AIQS ơ r

c a các ch t ô nhiễm h

ư cl

ờ
ịnh dạ

ư

ở

950
ị

ư

rồ

ú

ị

ư ng

ồn phân tán

p tại khu v c miền

Trung, Việt Nam.
p ươ

2- Nghiên c

p p

r ,

T r

3- N
p

ế

ê

ả

p

ồng thời h n h p

ư c trên GC/MS.

pp

T,

r

ị

ư .
4- S

ưở

2

c nghiệ

ồ

ờ

ồ

r

(S S)

ơ

(O ) ế
r

ê
( O ),

ồ

ả

ả
y

pp

T,

ư .
3

Chương 1: T
r

ề
ư

ê

p p

ư

ê

ế

Chương 2: N
p ươ

p ế

p ươ

ê
.

p p

ê

ê

ệ

p
r

ề

, r

:
- P ươ
r

p p

ế

p

ồ

ờ

950

ễ

ơ

ư c trên GC/MS kết h p AIQS-DB.
- Q y r

ế

p

r
-N
T

r
ê

ả
ư

ư

ồ
rê

ế

pp
ị

p
p.

3

ờ

p

r

ị G /MS.
r

r ,

T,


ệ

-S d
ưở

ồ

ờ

p

O ,

r

ế

ả

-K ả

ề

ệ

ị

p

,

ơ r
ê

ị

ả

p r

4

p

ồ

ả

p ư

r

rê

ồ

ạ

ế

ế

ả

p

ế

O , S S

ị G /MS.
lan truyề

ú bị ng p.

ư .T

ề

ệ

ề

y

O

r

r

O ,
ệ ,

:

p

p

rồ

ả

ờ

T,

ưở

r

,

pp

ả

ờ

ư

ư

ư

-M
ồ

ặ S S

T r

ễ

ư

ề

ế

r ,

-N

ạ

ả

.

Chương 3: P

-X

ê

ệ

ọ
ế

ả

ều kiện t

ả

p p

.
ả

ưở

T,

ư

ồ

nhả h p ph c a các

thu c tr sâu này.
ú
ị

y ọ

ư

ề

ê

p
ả

ồ

rườ
ê

ề

ế

p

ồ
ưở

rằ

ả

ê
ồ

p
ờ

ề
ờ

ú
yế

ưở
ư ,

rườ

ọ
yế

rườ

ẽ

ả
ư

ẽ

ế

ả

ả

4

rườ

ê

r
ê
pp

úp

ê

ẽ
ị

ư .N

pp

p

ọ
ơ,

rườ
ế

ư ,
ả

ễ

r

rườ

ặ

r
ệ

ề

ặ

ễ .


ƯƠ
1.1. ối ượ g ghi

1

Ổ

ứ

111
(H

Hóa ch t bảo vệ th c v

ạ

rã

ả

ả p ẩ

p ẩ .N

ệ

ệ r

ến khả ă
ề

ệ

yr

r

H

ệ

rườ

y

rườ
p

p

ườ

.
yê

ệnh do nh ng biế

r

Y ếT ế

.V

ĩ

i về

y

ờ

(WHO) [136], H

ạ

3

ạ

ạ

ư

ạ

,

ạ,
ạ

, ơp

p

,

VTV

ọ . T

ạ I:

.T

ơ

ạ II:

ọ H

r

ạ
ạ ở

VTV ư

pyr

r

p

4

[108, 118].

chất ảo v thực vật cơ clo (organochlorine): Là các d n xu t clo
ơ

c a m t s h p ch t h

ư

bao gồm nh ng h p ch t h

p

y

, y

ơ r t bền v

r

ư ,

y r

r

bán phân huỷ dài, r
s khuế

ệ

p ẩ .

ạ

Nh m h

ơ
ư,

r

T

ạ III:

ng th c v ,

ưởng di truyền cho các thế hệ

,

ạ

VTV ư

, ư
ườ

ệ

ê

ĩ

rường và d n

,

VTV rê

ư

ã ư

p ả,

ệp
r

rườ

y ạ

c u trúc gen..., có th gây ả

ư

ả

[117]. Bên cạnh nh ng mặt tích c c thì

H u quả c a việc h p thu và tích luỹ H

T

r

t

y ư

ngày càng nhiề

yr

r

ư

rọ

c hại, bền v ng, khó bị phân huỷ r

HCBVTV v

ư

r

ịnh và không th thiế

biện pháp có tính quyế
ệ

VTV)

ại sinh học theo dây chuyền th
ă

loại hóa ch t này t nh

70

c m t tháng 6/1994 [64],

ư

[64], r

ệ

[121]

ặ

,
ỡ

y

t và gây nên

ế gi

S

ến nay chúng v n tồ

ã

m s d ng các

[128]. Việt Nam có lệnh
ư

r

ệp[105, 122]. M
5

.N

rường t nhiên và thời gian

ă . Trê
ư

z ,

rườ
r

ư
yê


ú
Vì v y, việ

y

pp p

ư

tồ

ú

r

H
ồ

ư, ồng thời

chất ảo v thực vật cơ ph t pho org nophosphorus : Gồ
ơ

este, các d n xu t h

p
ă

kinh c a côn trùng bằ
ơ

bao gồm m t s h p ch

Nh m h

p

r .K

y

i nh

ơ

ưp r

,

ú

r

ư c s d ng r
,

c gi

carbamate gồm nh ng hoá ch t ít bền v

ơ

ế

ơ

H

VTV

r

quá lâu trên nông sả

pyr

r

r ,

Nh m h

y

. .

n xu t h
ư

r

ơ

a axit

r ry ,

r

,

p .

c c a thu
pr

p . N

rường t nhiên, an toàn
ơp

rườ .

ơ p
ú

hông tồ

iv

nóng r t khác nhau, tùy thu c vào loại thu . ại diệ
ư:

ơ .N

ng tr c tiếp vào men cholinestraza c a hệ th
ơ

iv

rã

,

m t :L

y

y,

ng vào th n

ết. Nhóm này có thời gian

chất ảo v thực vật c r

carbamic. Khi s d

ú

ản s tạo thành men cholinestaza làm cho th n

ơ,

ng kém, làm yế

bán phân huỷ ng

v

ặc

ười và các sinh v t s ng khác.

bảo vệ s c kh e c

kinh hoạ

.

rường có t m quan trọ

biệt, nhằm bảo vệ hệ sinh thái, nâng cao nh n th c c a c

Nh m h

VTV ã ị

ng v t máu

y

r ,

r ,

chất ảo v thực vật pyr throi : N

y

ư
r

y…
ng thu c tr sâu

có nguồn g c t nhiên, là h n h p c a các este khác nhau v i c u trúc ph c tạp ư c
tách ra t hoa c a nh ng gi

ú .

ại diện c a nhóm này gồm cypermethrin,

permethrin, fenvalarate, deltamethrin....
ê
,…)

ạ
ặ H

t s H
VTV

VTV

ồn g c t vi khuẩn, n

vi khuẩ …).

6

ơ (

p ch t c
r

(

ồng, th y
c tr n m, tr


112

ứ

C14H9Cl5; M = 354.48g/mol
11
ạ

T

- Dichlorodiphenyltrichloroethane (DDT): L

ến trong vòng 60 - 70 ă
r

y,

r

êp,
ườ

ú

ã

ư

T ã ư

ạ

ả

yr

huỷ (thời gian bán huỷ r

ư,
tt

ế

ă .

d ng t vài ba th p kỉ rư

ơ

ườ

y

rườ
ơ

ó phân

a), hệ s tích luỹ sinh học
ơ

ng v t nên nhiề

sinh v t qua
ư

ã

ms

y [128]. Việc c m s d ng nh ng loại thu c tr sâu

T ã ư c th c hiện ở Việt Nam t
m

rọ

ải và tích luỹ

iv

rã rư

. DDT là ch t h

10 ă

( i v i cá là 127.000), chúng ít bị
chu i th

r
ê

ư c biết

ư ng và ph tác d

i tiếng cả về mặt sả

( ệ r sâu, m i mọt, mu i, chu t).

ơ

c tr

ư ng hạn chế, ch yế

ă

1993. H ện nay DDT chỉ ư c sản xu t

diệt mu i truyền bệnh s t rét. Sản phẩm chuy n hóa

c a DDT là DDD và DDE.

C9H6Cl6O3S; M = 406.90 g/mol
1 2.
ạ
- Endosulfan: T

ơ

, ã ư c s d ng r ng rãi trên thế gi
p

sâu bệnh trong nông nghiệp,
y ạ

ườ
rê

rê

ệ .

.
ễ

trong danh sách các ch
PCB, dioxin...) c n loại tr

r

c hại th 22

ơ ề
ế

.
7

diệt tr

r
ư

rườ
S

( ư DDT,
Lê H p

Q

ề

ễ

ơ ề

thị rường toàn c
N

ă

[128] yê

2012.

p ải loại endosulfan kh i
N

Nông nghiệp và Phát tri

Vệ

ã ếp endosulfan vào danh m c thu c hạn chế s d ng (chỉ ư c dùng cho cây
rê

trồng cạn) tuy nhiên m t b ph n nông dân v n s d
tính hiệu quả trong việc diệt

ồ

p

α-

ươ

- F no uc r

ỹ

[8].

β-

ồng lúa vì

ỷ ệ

p

2

2:1.

c n c t n là 2-sec-butylphenylN-methylcarbamate): Là thu c

tr sâu thu c nhóm carbamate. Fenobucarb là thu c diệt côn trùng thông qua c chế
hoạ

r

ng c a men th

.F

r

ư

c tính c p II theo phân loại c a WHO [108]. N
ười, gây ả
c p

ưở

ến hệ th n kinh, b ph n sinh sả ,

y ạ

v i chu

410

y
/

.F

r

ư c xếp vào

c hạ
y

i v i con

ư

c

. L ều gây chết trung bình qua miệ

ư cs d

r

rã

c tr sâu trên lúa

[16, 80].

C12H 17NO2 M = 207,3g/mol
13
ạ
M
trong nghiên c

ọ
ư

ỉr ở ả

r ,

1.1.

8

i

r
T


11 T

ọ

Tên

T,

r [124]

DDT

P

ạ

ơ
p

K

Endosulfan

ư

p

N ệ

ảy

N ệ

(760

Tỷ rọ
p

y ơ ( P )
r

(200C)

ư

pKow
T ờ

ơ

y

Carbamate

C14H9Cl5

C9H6Cl6O3S

C12H17NO2

354,48 g/mol

406,90 g/mol

207,27g/mol

108,50C

700C - 1000C

124,7°C

2600 p

H )

Fenobucarb

1060C p

y

282,50C

y

0,99 g/cm3

1,75 g/cm3

1,023 g/cm3

0,0252 (250C)

1,2 (250C)

13 (250C)

0,001 mg/L

0,33 mg/L

420 mg/L

7,48

4,10

2,79

28 - 56

28

17 (pH = 9)

113
 Sử ụng HCBVTV ở Vi t N m
T

ư

20% ả

ư
ư

ệ

p

T y

H

y

rê

[44]. Ở

r

ệp
ế

WHO [136] ã

ê
VTV

ă

ạ

ế

ở

y

r

y, r

ê

y

,H

ă

)

N

Vệ N

ã

ă
ư ng l

M t kh
ư

r

ế

nh p khẩu khoả
ê

H

ơ
rọ

ả

ế

ă

ư

ằ

ư

[136].
ệ

ư

ẩy
ệ

2 r

p ỉ

H

VTV ã ư

ạ

rồ

ả

47%
H

rọ (

[109]. Trư

9

2013

ư
VTV

).

Vệ N
ă

13.000 ến 15.000 t n thu c thành phẩ

ă

ư

ệ

ư

ở

ế

ệp [58].

rê

ỷ ệ

N

ươ

ệp,

(820.800

ả

r

.Vệ N

ằ

ê

ề

ă
ạ

r

ư

ế

pp

ồ

p

VTV

ươ

ă

N

ế

ư

ư

, r

s d

1990, ằ

ă

ả ư c

i ra các loạ . T
r

ư

ả


r

r

Mỹ/ ă

ư , ư

r

[130]. H ệ
ệ

/

3,34

/

H
/

ư

p

ạ

H

VTV
ệ

r

ả
ệ

Vệ N

223

VTV

/

rê 1

p ẩ

(

ươ

ạ )

r ;
,

,

3,08

p

ề

ạ

ú

ệ

ườ

ư ã

rư

ề

ạ

[44].

5,52

ạ (

500 r ệ

);

/

p ê) [144].

ẩ

ả

ạ

VTV

ệp
y(

L ạ

rị

y rồ

y
ệp

ẩ

ị rườ

r

ú ; 0,88

H

1376

rê

ê

y

ệ

ả

ư

Lư
3,34

y

p

ơ

ọp

ế

ư

.V

ư: X

y,

r

,
rườ

ư

,

ơ

[42].

 Sử ụng HCBVTV tr n ruộng lú
Lú

ạ

ếp

p ẩ

Vệ N

Việ N
ú

,

2

ng

Sả

r

r
Vệ N

-X

ề

ả

ê
ả

ư

ặ

rư

55%

ệ
VTV

r

ạ
ư

r

rê r

, r

25 %

ệ

r ,

r rp y r

ở

r

r

y( ả

ế

y r

r

[22] ề
M

1.3). T

ả

1.2) r

ư

y
10

ú ,

[118]

T
ằ

-H
.

ă

p ỉ 25%
( ả

X

T ê

ê

r

ồ

r
ế

,
ú ở ồ

ú ở

2

ở

ư

HCBVTV s d ng [108, 118]. T
y 64

ú

Hồ

ị
r

r

rê

ằ

2000),

, ả
.M

rồ

( ă

(M R 2002).

ở

ư

40 H

30

ệ
ư

ệp

7,7 r ệ

ạ
r

ị ở ồ

y

ẩ

,

H

ả p ẩ

ú

rã p

1,6. K ả

r

ệ

ế

ạ ởVệ N

r

r
r

1999 ã
ệ , 25%

ệ
r .

ệ

r


ư

y
p

ế

12

,

pr p-P-

y , 2,4 , pr

r

r

ư

.
r

ư

ở ồ

Tên
h g hườ g

Tên
hư g

Endosulfan
Endosulfan
Isodrin
2,4 D
Chlorpyrifos
Diazinon
Methyl parathion
Methamidophos
Methamidophos
Fenitrothion
Profenofos
Methyl parathion
Carbendazim
Thiosultap-sodium
Thiosultap-sodium
Fenobucarb
Carbofuran
Cypermethrin
Cypermethrin
Lambda cyhalothrin
Deltamethrin
Alpha cypermethrin
Fenvalerate+dimethoate
Esfenvalerate
DDT
Monocrotophos
Cartap

Imidacloprid
Methomyl
Copper-hydroxide
Copper-oxychloride
Sulfur
Abamectin
Petroleum oil + abamectin
Difenoconazole propiconazole
Sodium+nitroguaiacolate
Fenitrothion+ trichlorfon

Thiodan 30EC
Thaso dant
Isodrin
Qick
Pyrimex 20EC
Basudin 50EC
Wofatox
Filitox 60SC
Monitor
Metyl annong
Selecron
Wafatox
Carbenzim
Shachong shuang
Sanedan
Bassa 50EC
Furadan 3G
Arrivo 5EC
Sherpa

Karate 2,5EC
Decis 2,5EC
Fastac 5EC
Fenbis 25EC
Sumi alpha 5EC
Neocid
Magic 50SL
Padan
Conphai
Lannate
Funguran-OH
Vidoc-30BTN
Kummulus
Bringtin
Soka
Tilt super
Antonik
Ofatox 400EC
Benvil 50SC
Disara 10WP
Kocide 53,8 DP

ượ
h
ụ g

ại

ằ

Hồ
ạ

h
ụ g

[118]
ấ
ụ g

Không
g
h ụ

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

11


13 T
ởTề G

r

rê r

ệ

T

r

T

r

T
T

r

h h hầ
h ạ
h

Tên
hư g
ại
Validacin
Tilt
Anvil

Fuji-one
Rovral
Bonanza
2, 4D2
Sofit
T r‟
W p‟
Sirius
Cantanil
Bassa
Padan
Karate
Decis
Applaud
Fastac
Regent
Trebon

(16)

(15)

(33)

ụ g
ởi gười
dân
9,6
8,4
8,0

4,4
3,8
1,9
4,1
3,9
3,6
2,6
2,2
1,9
6,0
4,4
3,8
3,6
3,4
2,4
2,2
2,0
18
100

Validamycin A
Propiconazol
Hexaconazol
Isoprothiolane
Iprodione
Cyprocozol
2, 4D
Pretilachlor, Fenclorim
Fenoxaprop-P-Ethyl,2,4 D,MCPA
Fenoxaprop-P-Ethyl

Pyrazosulfuron Ethyl
Butachlor, Propanil
Fenobucarb
Cartap hydrochloride
Lambdacyhalothrin
Delthametrin
Buprofezin, Isoprocarb
Alpha-cypermethrin
Fipronil
Etofenprox

nhi m m i trư ng nước o sử ụng HCBVTV
H

ả

ệ

ă

ư
, ặ

ê ,H

,P

rườ

, ư

N
H

ê

y

rã rê r
ề H

yê

VTV rê r

ả ,Vệ N

r

ệ

VTV

[19, 45, 138]. N ề
H

ú -

(64)


ă

r

T ơ [22]

ại

T

ú

p r

ú ở

rồ

p ... Kế

VTV ở r

ú

ả
ư

rê r

p ,
y

rườ

p

ư
y

ế

H

VTV

ư P p, N
yr

ễ

ặ [24, 26, 30, 37, 95, 113, 131, 133].

ú ởVệ N
ư

y ồ

[16, 28, 59, 89, 91, 105, 123].
12

ệ
.T y

ễ
rê

ệ

ả

VTV ư

y

ê

ú

ươ
ặ

ệ


r
ư

ề

ư

ư
y r

ư

,ởH pL

r

X

ư
K ê

, r

r

ả

p ạ

y,

rã ở

ề

y

2 ế 25

ồ

ư

ị

ư

rồ

ư

,

ă

ặ

ệ

[31]. ê

r

ú

rê

ơ

y ạ

ạ
ế

ả

ề ở

, ệ

rồ

ế

r

Vệ
ú

r p ép,
N ư

ú

ạ

ồ

ư
ú ,

y

r
y

[94, 129]

r

t ru
ú

y ệ

y

ú ,

,

r

ặ

rê

ư c tìm th y r

v

y

ê

,r y

ạ

z
ồ

Nam [44]. Nó là thành ph n hóa học c a nhiều loại thu c tr
50

ằ

ư

r

/

70

ở ồ

ế

/L. F

ạ

1 ế 51 /

ả ã

r

r

/L, r

ư , r

p

0,003 – 0,043

ư

Lệ,M

[28] ã p
p

[64]

ưởH

T ư

fenitrothion, nonyphe
r

16

r

p
Hồ

ã ị

ệp

y r

ư ng khô [100].

kh

ặ

ư

T ư

[60]

T,

ễ

ồ

r

r

ư

y

y

ư

[80].

ư
DDT, endosulfan

ở

ị ,

r
c tr sâu nh p l u [105, 130].

y việc chọn ba thu c tr sâu DDT, endosulfan và fenobucarb là

i

ư ng nghiên c u c a lu n án và việc nghiên c u s dịch chuy n c a chúng t

t

ư c sẽ bả
1.2. hi

hv

ảm tính c n thiết và tính m i c a v
hâ

h

ề nghiên c u.

g ướ

121
p
ẩ

H
ị

y

m t công việ r
ảp
khả ă

VTV r
ế

rọ

p
ả

[5, 66, 141]. S l a chọ
y ơ

ư

ặc nồ

ưở

r

ĩ

c a các ch t c
13

rư

ế

r
ế p ươ

p ả
.

p p

ế
y
ư ế

t x lý m u ph thu c vào dạng m u,
ị . P ươ

p p

ế

-

ế p

r

(SP )

p

p ươ

H

p p

VTV,

ư

ễ

ư

y

l n.

p ươ

p p ơ

p ễ

ế,

ệ

P ươ

p p

ế

y ơ

r

ệ

ả r
ệ

ư

r
) ư

ế,

ơ

ưp ễ

ệ

p

ằ

y

ã

ả

y

ế

.

y

p ươ

ẽ ư

rạ

ệ

ế ở p ươ

p p

y,

r

ệ

ị

ê

ú

ếp ú

p

yê

.
r

p

ằ .

ế

ề

p ươ
r

ờ

p p

y

ả

Phương pháp chiết lỏng - lỏng tr n cột: Là m
r

ế
p

ề

p p ư

ư c s d ng nhiề

.

,

ư

p
ế

y

...

y
ạ

ằ
p

ư

(

ê

ỉ

ạ,

H ặ
ú

ặ

ư

ng chảy li n tục: K
ư

ế,

ế.K

ạp,

p

ư , ư

Phương pháp chiết
p

ệ

ệ s phân b

ế.N

VTV r

p

y

p

ế p

ị

ơ, H

ả ,

ĩ

ư .

rườ

ế

ư

ư c th c hiện bằng cách l c

r

ả , ễ

r

ơ r

Phương pháp chiết lỏng - lỏng không liên tục:

m u cùng v i dung môi chiế

p

y,

ệ

ế

ệp.
p ươ

ết l

p p

ết l ng - l ng
rê

-

a

ịnh lu t phân b c a ch t tan gi a hai pha không tr n l n vào nhau. Trong phân
tích các ch t kị ư c ở trong các m u có nền ph c tạp
rường và phân tích tồ
ường (dùng phễu chiế )
tách p
l ng trên c

, ê
r

ư

ị

ư ng. Việc chuẩn bị m u bằ

p ươ

ường gặp nh

ều b t l

ư

ờ

. P ươ

ề

rường h p ở này t ra hiệu quả ơ , r
ư

l i nêu trên, không c

14

ơ

, các m u

p p

ết thông

hình thành

,

p p
ư

thu hồi cao.

ế

ng ều b t


Phương pháp chiết đ i dòng: Chiế
,

phân b
yê

y

ê

ệ

i dòng cho phép tách các ch t có hệ s

y

ề

p ươ

p ép

p p

y

ế

ng h n h p ph c tạp [5].

Phương pháp chiết ph r n (Solid Phase Extraction SPE): K
ị

ư

y

ế . Lú
p

ả
N

rở ẽ

p

p p

r

ả

ư

pha r n là c

r

ế

.

ư

p ươ

ươ

, ơ
ư c thờ

ư ng m u l n (cỡ 100 ến 1000

p pp

p ã
ạch và

ản dễ s d
.N ư

,

m c a chiết
ến 1000 mL

m u khí hoặ

ư ng dung môi r a giải l n, các dung môi này t ường có

ư

r

ê

,

...

ịnh nên nó ph
y

ế,
p

ú

ng hóa, tiết kiệ

m u l ng), phải s d

ê

ế ) ẽ ươ

m là hiệu su t thu hồi cao, khả ă

làm giàu ch t phân tích l n, kỹ thu
tiến hành hàng loạt và t

ạ rê

ú

ị

y

(

ế,

p
ọ . P ươ

ĩ

r

ẽ ở ạ rê

ị

yp

,

r

p

ị

n là kỹ thu t r t t

ều kiện phân tích ph c tạp...Tuy

ế

r

p

ệm hiện nay,

u ki m ch ng cho các kỹ thu t nghiên c u

m i [2, 4- 6, 119, 141].
ư ng m ,

Việc chọn kỹ thu t chiết tách và làm sạch ph thu
chính xác c

ạ

ư ,

ều kiện c a phòng thí nghiệ . Tr

ư ng HCBVTV, v i m t s phươ
yê

ư ơ

p p

ảo vệ

ĩ

ết tách c

p

,

ơ

ư
,

ch c

rường Mỹ (EPA), T ch c Tiêu chuẩn hóa

qu c tế (ISO),

.. ã p h p các nghiên c u, soạn thảo quy trình và ban hành thành

các tiêu chuẩ

ư ng d

Nam, các tiêu chuẩ

các t ch c, cá nhân tham khảo và áp d ng. Ở Việt

ươ

ư

y

ư c ban hành thành tiêu chuẩn qu c gia

(TCVN).
ịnh thu c tr

M t s tiêu chuẩ
ư

r

ư

ư

ơ

(

T,

)

: TCVN 4583 - 88: Nước thải - Xác định DDT

15